litler laat vredes-
klanken
hooren!
DAGBLAD VOOR HOLLANDS NOORDERKWARTIER
HENLEIN op
Berchtesgaden
Kinderverlamming bij
volwassenen
Zegerit van dc
jubileerende Vorstin
Buitenlandsche loden
moeten Italië verlaten
Weduwe vraagt om recht
Dc taifoen in Japan
Francos luchtaanvallen
waren opzet
lof Laan, Schagen, Tel. 20.
IIJDAG 2 SEPTEMBER 1938. 81e Jaargang. No. 10661.
(ferN.V. Uitg.-Mij'. „Nollondt Nocrderkwortier"
Het grootste gevaar voor Europa,
evenals voor Duitschland was, al-
iiii' dus verklaarde de rijkskanselier
Adoli Hitier gisteren te Berchtesga-
den in een interview, toegestaan aan
Alpronse de Chateaubriand, dat
Duitschland bolsjewistisch zou wor-
iii den. Europa zou verloren zijn ge
gaan, Thans gelooi ik niet meer,
vervolgde de Führer, aan een bolsje
wiseering van landen, zooals Neder-
a land, België of Frankrijk, Het Rus-
ao
Ih jsch-Aziatische communisme dezer
nden is overwonnen. Er kunnen
t oh nog binnenlandsche crises voor-
is! doen, maar bijv. Frankrijk zal niet
a' de prooi van dit verslindend prin
cipe worden.
aanzien van den oeconomischen toe-
|l in Europa verklaarde I-Iit.Ier: deze
fad zal de bron van verdeeldheid bli.j-
lolang ieder der staten, bij de behan-
van zijn eigen aangelegenheid slechts
iichzelf zal rekening houden. De toe-
|zal pas op een harmonieuze wijze op-
worden, wanneer alle Europeesche
weloverwogen zullen deelnemen aan
jcfief stelsel van samenwerking. De
f!esche naties zijn gevormd om samen
irken aan het werk van hun gemeen
telijke welvaart. Oorlogen, en vooral
lejlaaiste, wellce willekeurig beschikte over
Igcbiedcn en volken, moeten op ob-
jeve wijze worden bezien als funeste
ineen, door deze naties zelve begaan,
tolken moeten, zoowel oeconomisch al?
teder ander gebied, er slechts aan den-
jvoort te gaan met een werk van vrucht
samen werking.
Jën aanzien van Frankrijk zeide Hitier:
'e hebben wel onmin gehad in den loop
fr geschiedenis, maar wij zijn toch voi-
'aiP van dezelfde familie. Dat heb ik in
jdicel Duitschland gezegd. Wij hebben
ginder reden elkander te haten dan el-
jASjder wederzijds bewonderen.
(|Ten slotte betoogde T-Iitler, dat een lang-
inge en innige vrede noodzakelijk is om
Roesten aan te passen' aan het nationaal-
cialisme „de nieuwe wereldopvatting."
[ÏNLEIN OP BERCHTESGADEN.
Een onderhoud van drie uur.
SlPe leider der Sudetenduitschers Conrad
enlem heeft gisteren mei Hitier een on-
j'rhourt pehad, dat drie uur heeft geduurd,
ri bezoek zou een gevolg zijn van voor-
Taande besprekingen van Henlein met
Bnfsche bemiddelaars. Verrassing heeft
bezoek van Henlein in Berlijn niet ge-
Jd. Hoewel voor vanavond geen officieele
pedcelingen zijn te wachten en alle vroe-
re berichten met reserve aanvaard moe-
6[> worden, geeft men reeds thans eenige
r IgPderheden.
2 uur gistermiddag arriveerde I-Ien-
ln per auto te Berchtesgaden. Hij was
rgezeld van Bachmann, zijn adjudant. De
lut^en stopte voor het groote hotel, waar
5tÉ|ae.mannen een noenmaal bestelden. Kor-
h ri-)i'ater on^vinKpn 7'ii va-n het huiten
Q «itler een felefonischen oproep. Zij lie-
f bun maaltijd staan en begaven zich
llet buiten van I-li Her, waar zij tot
f i mUi' ^'evcn- Zij keerden hierop naar
'dStigden CrUR' Waar zi' den avondmaaltijd
dec^ mede, dat buitenlandsche
i ni °Ver ee" ^ro°te conferentie op
l Ubersalzberg iederen grond missen.
Praag's nieuwe voorstellen.
ticl"6 ^raaR heeft men den indruk, dat
{ie politieke commissie der Sudetcn
ez^uitsche partij- gister heeft besloten
ïich uit te spreken voor aanvaar
ding der nieuwe voorstellen onder
""zekere voorwaarden, welker aard
JjJKfr niet bekend is.
■«ÏJÏÏÏ?0.!1® icorresP°ndenit van de Daily
omtrn ^°Ci en,kele nadere mededeelin-
EXï Plannen der Tsjechoslo-
3 in kantons!'0t het
Kans tot regeling van het
Tsjechoslowaaksche conflict
vergroot. Zullen de Sudeten
duitschers de Praagsche
voorstellen aanvaarden?
Het aantal zou tussclien de 20 en 23 lig-
liggen.
In een aantal dezer kantons zouden de
Henleinisten een belangrijke meerderheid
hebben, in andere zouden de beide volks-
deelen vrijwel van gelijke sterkte zijn, ter
wijl in een groot aantal de Tsjechen en an
dere volksgroepen de controle zouden uit
oefenen.
De bescherming zou ten voordeele van de
Duitschers worden verleend in ieder kan
ton, waar zij een minderheid vormen.
Naar de correspondent verder meldt, zou
de regeering reeds direct o.a. de volgende
concessies willen verleenen:
Evenredige vertegenwoordiging der Duit
schers in het bestuur des lands. Benoeming
van Duitschers bij iedere voorkomende ge
legenheid totdat volledige evenredigheid is
bereikt.
Gelijkheid in talen, in officieel gebruik,
cultureel zelfbestuur in alle deelen der re
publiek.
Voorts zou de regeering onmiddellijke uit
gifte overwegen van een leening 'vóór den
industrieelen wederopbouw van de Sucle-
tenduitsche gebieden.
De Tsjechen tot kalmte aange
spoord.
Per radio heeft de regeering te Praag ge
duld en vertrouwen gevraagd. Zij wees er
op, dat de inspanning van alle bij de onder
handelingen belanghebbende elementen en
ook de tusschenkomst der Britschc regee
ring dit gelukkig resultaat hebben gehad,
dat de onderhandelingen voortduren en dat
de mogelijkheid het vraagstuk met vreed
zame middelen te regelen niet uitgesloten
is.
De Prager Presse publiceert een oproep
van den Tsjecho Slowaakschen nationalen
raad en de organisaties tot bescherming der
Tsjechen in de grensgebieden, waarin de
bevolking wordt aangespoord, onder alle
omstandigheden haar kalmte te bewaren.
Maar intusschen heeft de missie-Runci-
man gisteren uit Londen een kist ontvangen
met gasmaskers van het laatste model, dat
in Engeland gebruikt wordt
Verder kan nog gemeld worden dat pre
sident Benesj een onderhoud met Runciman
heeft gehad, maar dat de eerste waarschijn
lijk vandaag niet zijn reeds aangekondigde
verklaring zal afleggen.
Duitsche huwelijkswet
in Dantzig
Dantzigsche autoriteiten hebben besloten
op het gebied der vrije stad de Duitsche
wet op het huwelijk in te voeren. Deze wet
bepaalt dat twee verloofden in het bezit
moeten zijn van een certificaat van hu
welijksgeschiktheid, uitgegeven door een
arts, voordat zij in het huwelijk kunnen
treden.
Vier nieuwe gevallen te Gro
ningen.
Te Groningen hebben zich vier
nieuwe gevallen van kinderverlam
ming voorgedaan bij volwassenen.
De patiënten zijn allen omstreeks
28 jaar.
In Haarlem is een geval van kinderver
lamming voorgekomen. Uit voorzorg is de
Montessori-school aan de Middenlaan in
Haarlem-Zuid gesloten. Bovendien is in
een der Haarlemsche ziekenhuizen een kind
uit Hoofddorp opgenomen dat eveneens lij
dende is aan kinderverlamming.
Te Neder-Hardinxveld heeft zich een der
de geval van kinderverlamming voorge
daan. nl. bij een zestienjarigen jongen; de
patiënt is opgenomen in het ziekenhuis te
Dordrecht.
In verband met deze ziekte zullen de
scholen voorioopig tot 7 September a.s. ge
sloten blijven,
De Koningin ziet de versierde
straten en de Hagenaars zien
hun gelukkige Koningin.
Prinselijk Paar op landbouwdag
H. M. de Koningin lieeft gister
middag van 5.30 tot 6.15 uur een rond
rit gemaakt door de residentie, om de
versieringen in oogcnschouw te ne
men.
H. M. was gekleed in een beige
mantel met een donkeren bontkraag
en had een groenen hoed op.
Duizenden hadden zich langs de route op
gesteld om de Koningin toe te juichen en
vele magazijnen in de binnenstad hadden
hun personeel een oogenblik vrijaf gegeven
om de jubileerende Vorstin te kunnen zien.
Het aardige van dezen zegerit was,
dat de politie geen enkele straat had
afgezet en het verkeer slechts op 't
oogenblik, dat de stoet, passeerde,
werd stilgelegd. Het publiek volgde
op die oogenblikken stipt de aanwij
zingen der politie op en 't was een
ongewoon gezicht, dat automobilisten
hun wagens op het groote moment
eenvoudig langs den kant zetten,
uitstapten en als hulde aan de Vor
stin, met den hoed in den hand naast
de portieren gingen staan.
Dos avonds.
Des avonds herhaalde Hare Majesteit
den rondrit, welke toen, door de schitterende
verlichting der hofstad, een extra feestelijk
karakter droeg. Ook nu werd de Lands
vrouwe door duizenden Hagenaars toege
juicht en vooral de Sclieveninger bevolking
in Duindorp liet duidelijk van haar enthou
siasme blijken.
Prinses en Prins door Soest ge
huldigd.
Het Prinselijk Paar vereerde gis
teren den Soester Landbouwdag, die
in het kader van de- jubileumfees
ten was georganiseerd, met Zijn hóo-
ge aanwezigheid. Gezeten onder een
eenvoudig landelijk baldakijn, sloe
gen Prinses en Prins de voorbijtrek
kende prijswinners van het vee ga
de: paarden, koeien en stieren.
Het tachtigjarige oud-raadslid van de ge
meente Soest, P. van der Breemen, kwam
in een sjees aangereden en bood de Prin
ses namens het comité van den Landbouw
dag een bouquet rose anjers aan, terwijl
een klein meisje. Hare Koninklijke Hoogheid
een pop in Soester kleederdracht voor Prin
ses Beatrix ten geschenke gaf.
Zoowel bij aankomst als bij het vertrek
werden H.H.K.K.H.H, hartelijk toegejuicht,
'terwijl de muziek het Wilhelmus speelde.
Buitenlandsche en na 1919 ge
naturaliseerde Joden moeten
binnen zes maanden vertrekken.
De positie van buitenlanders van
Joodsch ras, die zich na 1 Janauri
1919 in Italië of zijn koloniën heb
ben gevestigd, zal bij decreet wor
den geregeld. Na het afkondigen
van dit decreet mogen zich geen
Joodsche vreemdelingen meer vesti
gen in Italië of zijn koloniën. Als
Jood wordt beschouwd ieder, die ge
boren is uit twee Joodsche ouders,
ook indien hij een anderen godsdienst
belijdt. Naturalisaties van Joden na
1919 worden herroepen. Joodsche
vreemdelingen, die zich na 1919 in
Italië of koloniën hebben gevestigd
moeten binnen zes maanden ver
trekken.
De ministerraad, die gisterochtend onder
voorzitterschap van Mussolini is gehouden
en waarbij tot clit decreet werd besloten,
heeft voorts bepaald, dat aan het minis
terie van binnenlandsche zaken een opper
ste raad voor demografie (statische volks
beschrijving) en ras zal worden verbonden,
aldus het Hsbl.
Deze zal tot taak hebben, adviezen uit te
brengen over aangelegenheden betreffende
de ontwikkeling van de bevolking en de
verdediging van het ras.
Andere genomen maatregelen zijn: de ge
huwde staat is voorwaarde voor promotie
voor de hoogere ambtenaren.
Het aantal vrouwen in overheidsdienst mag
niet hooger zijn dan 10 pCt. van het totale
personeel.
Voor het mannelijke personeel in overheids
dienst is een uniform ingesteld.
Verder is een decreet aangenomen, waar
bij de regeering wordt gemachtigd in geval
van geheele of gedeeltelijke mobilisatie ge
heel of gedeeltelijk die instellingen te mili-
tariseeren, weke voor he* leger gebruikt kun
nen worden. Bovendien is een permanente
raadgevende commissie voor oorlogsrecht in
gesteld.
HAAR OVERLEDEN MAN WAS SLACHT
OFFER VAN DE GASRAMP OP DEN
NOORSCHEN WALVISCHVAARDER.
Beslag gelegd op inboedel van
het schip.
Zooals men zich wel zal herinneren heeft
op 15 Aug. j.1. een tragisch ongeluk plaats
gevonden aan boord van de grootste wal-
vischvaarder ter wereld, het Noorsche s.s.
„Terje Viken", in de Amsterdamsche haven,
waarbij een Amsterdamsch koopman en een
Noorsche matroos om liet leven zijn geko
men. De koopman A. Matteman was, op uit-
noodiging van den adjudant-tolk C. J. van
Alphen, mee aan boord gegaan om oude
trossen op te koopen.
Toen de koopman in de tank, die
als opslagruimte dienst doet, af
daalde, hoorde men plotseling een
slag. De man was door gas be
dwelmd naar beneden gestort in de
diepe tank, en was vrijwel onmid
dellijk dood. Ditzelfde lot onderging
de Noorsche matroos, die op held
haftige wijze den koopman wilde
redden.
De politie, justitie en brandweer stelden
een uitvoerig onderzoek in, doch van straf
rechterlijke schuld bleek geen sprake te
zijn.
Levenslange uitkeering geëischt.
De vrouw van den koopman echter moest
door dit tragisch ongeval haar kostwinner
missen. Zij is thans geheel zonder bestaans
middelen en maakt aanspraak op een scha
devergoeding in den vorm van een levens
lange uitkeering. De familie van den over
leden koopman wendde zich tot mr. Is.
Coopman, die de schadekwestie bestudeer
de en zich de vraag stelde, wie in deze
aansprakelijk is, de Noorsche eigenaars
van het schip, de Engelsche walvischvaar-
ders-maatschappij, die het schip gehuurd
heeft, de Noorsche kapitein of de Neder-
landsche adjudant-tolk.
Mr. Coopman was van oordeel, dat, indien
van nalatigheid sprake mocht zijn, de ree-
derij en de kapitein aansprakelijk gesteld
moeten worden. Mr. Coopman heeft van den
president der rechtbank verlof gekregen het
z.g. vreemdelingenbeslag te doen le""en ou
de walvischvaarder daar, wanneer dit schin
eenmaal het ruime sop gekozen zal heb-
Dit nummer bevat 8 pagina's
DE BILT SEINTi
Verwachting: Meest zwakke
wind uit Oostelijke richtin
gen,, gedeeltelijk bewolkt,
waarschijnlijk droog weer,
heldere, koude nacht, over
dag iets warmer.
Verdere vooruitzichten: Gedeel
telijk bewolkt, iets wanner.
ben, eventueel verhaal der weduwe niet
mogelijk zal zijn.
Gistermiddag heeft de deurwaarder met
zijn helpers, en in tegenwoordigheid van
de havenpolitie, beslag gelegd op een deel
van den inboedel van het schip, toebehoo-
rende aan den kapitein en de walvischvaar-
ders maatschappij.
In het request aan den president van de
Am s t erdam sch e a rron d i ssem en t srechtban k
beeft mr. Coopman gesteld, dat de normale
voorzichtigheid in liet maatschappelijk ver
keer vordert, dat de kapitein, althaQS de
reederij, althans de door de reederij daar
toe aangestelde, er voor zorgt, dat een tank
van een onder zijn verantwoording staand
schip, niet gevuld is met gas, ten gevolge
waarvan een derde wordt gedood.
Voorts §telt mr. Coopman, dat de man,
als handelaar in oude scheepsmaterialen
een som genoot van- cirea vijftien gulden
per tyeek, zijnde 780 gulden per jaar.
Rekening houdende met den wederziid-
schen stand en fortuin van partijen, steld®
zij de schade op twee derden van hetgeen
Matteman de komende vijftien jaar had»
kunnen verdienen.
Dit maakt over vijftien jaar een bedrag
van 7800 gulden. De deurwaarder heeft dit
beslag, dat door den president, mr. van
Royen, werd toegestaan, beteekend aan
den éérsten officier van de Terje Viken,
die thans in het dok van de, Amsterdamsche
Droogdok Maatschappij ligt.
Voorstellen van Praag
niet aanvaard
Nieuwe voorstellen verwacht.
Naar te Berlijn verluidt hebben
de vertegenwoordigers van de Sude
tenduitschers, zonder de nationali
teiten-voorstellen van de Tsjechische
regeering geheel te verwerpen, deze
toch niet aanvaardbaar verklaard.
Hieruit blijkt, dat men op het oogen
blik nog geen verbreken van de on
derhandelingen wenscht. Men schijnt
te Berlijn te hopen, dat de regeering
te Praag nieuwe voorstellen zal
doen.
Volgens inlichtingen in Berlijn-
sche kringen zou men het voorstel
van de Tsjechische regeering aan
vaarden als een wapenstilstand van
drie maanden, gedurende welken tijd
de Tsjechische autoriteiten en de
leiders van de Sudeten iedere maat
regel. welke den toestand meer ge
spannen zou kunnen maken, zul
len vermijden.
Grondverschuivingen als gevolg
richten nog groote schade aan.
Ten gevolge, van den taifoen, die Japan
en meer in het bijzonder het gebied van
Tokio, heeft geteisterd, is.de hoofdstad den
geheelen nacht van electriciteit verstoken
geweest, terwijl ook de telefonische, verbin
dingen verbreken waren. Vijftigduizend
buizen zijn overstroomd. Vijf personen zijn
door omgewaaide schoorsteenen gedood,
terwijl talrijke menschen gewond werden.
Men telt ongeveer '1000 dakloozcn.
Ook in de provincie Saitawa heeft de
taifoen schade en ongelukken teweegge
bracht.
Een boerengezin van vijf leden,
dat zich in een woning bevond, die
door een grondafschuiving bedolven
werd. is omgekomen. Van een ande
re boerenfamilie, mede uit vijf per
sonen bestaande, kwamen allen om
Een dergelijk lot trof een gezin van
drie leden. Een jongen van een jaar
of tien kwam onder afschuivend
zand en stikte, terwijl een boeren
vrouw verdronk in het wassende
water bij de wolkbreuk.
De antennes van het radiostation to
Komoero in de provincie Saitama werden
omvergeworpen.
Tal van huizen ingestort.
Op verscheidene plaatsen hebben zich
grondverschuivingen voorgedaan, waardoor,
tal van huizen zijn ingestort. Als gevolg
hiervan zijn in de prefectuur Saitama 15
personen om het leven gekomen en in de
prefectuur Gumme elf. De rivier Watarase
in de prefectuur Gumma heeft in het dorp
Tadagami meer dan 300 huizen overstroomd
Het meerrendoel der 1600 bewoners wist»
zich in veiligheid te brengen, doch men
maakt zich bezorgd over het lot van hen,
die in hun huizen bleven.
Een voor hem ongunstig rapport
van de Britsche commissie.
De Britsche commissie van onder
zoek naar de bombardementen in
Spanje, heeft reeds enkele gevallen
onderzocht. Zij is tot de conclusie
gekomen dat de bombardementen
van Franco's luchtmacht als wel
overwogen aanvallen op de weer-
looze burgerbevolking moeten wor
den beschouwd.
Dit is bijvoorbeeld het geval bij het bom
bardement van Alicante op 25 Mei, toen 273
personen gedood en 224- gewond werden.
Ook het bombardement op Barcelona van!
19 Aug. acht de commissie opzettelijk ge
schied.
Een nieuwe luchtaanval,
lamos is gebombardeerd.
Pa-
Het aantal slachtoffers ten gevolge van
het bombardement door vliegtuigen der op
standelingen is tamelijk groot. Tot nu toe
zijn acht dooden en een honderdtal gewon
den geteld. De bommen zijn in de binnen
stad terecht gekomen. Een zestigtal huizen
werd geheel vernield, een veertigtal werd
beschadigd.
Van de fronten.
is nog steeds wienig nieuws. Volgens de
berichten uit Madrid blijven dc linkschen
aan het Estra Madura front de overheid be
houden.
Aan het centrale front hebben genie-sol
daten gisteren in den sector van Caraban-
chel aan den weg naar Estramadura zes
mijnen tot ontploffing gebracht. Hierdoor
werd groote schade aangericht aan de recht-
sche versterkingen.
De Spaansche regeering stelt in een no
ta aan de Britsche commissie voor de uit
wisseling van krijgsgevangenen voor de vol
trekking van alle doodvonnissen voor mis
daden, welke voor vandaag zijn gepleegd,
uit te stellen, op den voet van volkomen we-
derkeerigheid van de nationalistische auto
riteiton, zulks onder garantie van de Brit
sche commissie, en een opschorting van alle
ecxciijjes voor de geheele maand Septembêfc,
