„Nu is het in orde
Nog twee radiotoespraken
ft
Chamberlain tot
de juichende
menigte
De boodschap van
Chamberlain aan Mussolini
De conferentie van heden
Mussolini reeds
vertrokken
Tusschen Chamberlain
en Hitler
Een boodschap van
Roosevelt aan Mussolini
De strijdkrachten
in Europa
Oorlogsgevaar is aanwezig
Eerste en Tweede Kamer
bijeengeroepen
Telefoonverkeer
overbelast
JTconomische
'arometer
Toen de Engelsche minister-presi
dent gister naar Downingstreet te
rugkeerde, riep hij de juichende me
nigte toe:
is allright this time" (Nu is het
In orde).
Koningin Mary, de hertogin van
Kent en mevrouw Chamberlain wa
ren gistermiddag in het Lagerhuis
aanwezig.
R om c: De tekst van de door Chamberlain
aan Mussolini gerichte boodschap luidt:
„Ik heb vandaag een laatste beroep
tot Hitier gericht, opdat hij zich ont
houden zal van gebruikmaking van
geweld tot oplossing van het Sude-
tenprobleem, dat, daar ben ik ze
ker van, zou kunnen worden opge
lost door een korte bespreking, die
hem het geheele essentieele gebied
met de bevolking zou geven en dat
even zeer de Sndetenduitschers zou
beschermen als de Tsjechen geduren
de de overdracht.
Ik bob aangeboden mij onmiddellijk naar
Berlijn te begeven om een regeling te be
spreken met de Duitsche en Tsjechische ver
tegenwoordigers en. wanneer de rijkskanse
lier dit wcnscht, ook met de vertegenwoordi
gers van Italië en Frankrijk. Ik vertrouw,
dat Uwe Excellentie den Duitschcn Rijks
kanselier er van in kennis zal willen stel
len dat gij bereid zijt u te doen vertegen
woordigen en hem aan te sporen mijn voor
stel te aanvaarden. Ik bob reeds den waar
borg gegeven, dat de Tsjechische beloften
zullen worden uitgevoerd en ik vertrouw,
dat een volledige overeenstemming in den
loop van de week bereikt*'zou kimnen wor-
den."
Na deze boodschap deed Mussolini Cham
berlain weten, dat hij zijn voorstel hij Hitler
zou steunen.
I Muenchen. Van somi-officiecle zijde
vorluidt, dat de definitieve plaatselijke
schikkingen voor de ontmoeting der vier
staatslieden tc Muenchen nog niet zijn ge-
trof IV)i. Voorloopig kan slechts als waar
schijnlijk aangenomen worden, dat in het
paleis van den Fuehrer aan den Koenigli-
clicn Platz de besprekingen gehouden zul
len worden.
Het. is niet uitgesloten, dat zij reeds om
elf uur des morgens kunnen beginnen, aan
gezien de staatslieden waarschijnlijk per
vliegtuig in Muenchen zullen aankomen.
Rome. Om zes uur gistermiddag is Mus
solini naar Muenchen vertrokken.
de belangrijkste brieven en do
cumenten, die over en weer wer
den verzonden.
Londen. Een gister door de Britscho
egeering gepubliceerd witboek bevat, de
corréspondentie inzake Tsjechoslowakije,
waaronder een brief van Runciman aan den
minister-president, de aan Tsjechoslowakije
voorgelegde BritschFransche voorstellen,
Chamberlains brieven en memorandum aan
Hitler en andere documenten.
De eerste brief van Chamberlain.
Chamberlains eerste brief aan Hitler is
geschreven met het oogmerk, den toestand
op te helderen en hun eerste besprekingen
<e bespoedigen. In de correspondentie aan
hitler zegt Chamberlain: „Ongetwijfeld zou
hot plan, dat u voorstelt, indien het aan
vaardbaar ware, tot onmiddellijke ontspan
ning van den toestand leiden, doch ik ge-
ni.ot- r'at ii 7-ich gerealiseerd hebt, dat
mij onmogelijk bereid kan verklaren,
conig plan in te dienen, wanneer ik niet re
nen hol) ie veronderstellen, dat de openbare
meening van mijn land. Frankrijk en de
wereld in hoi algemeen het zal beschouwen
ais een uitvoering van de reeds aanvaar
de beginselen op ordelijke wijze en vrij van
geweld dreiging. Ik hen er zeker van, dat
een poging tot onmiddellijke bezetting door
Uuitsche troepen van de gebieden, die
leeds aanstonds in beginsel deel van het
uitsoho rijk zullen worden en zeer kort
daarna door een fonncele grensafbakening.
ais oon onnoodige tentoonspreiding van
gewold veroordeeld zou worden Zelfs indien
ik het juist zou vinden, dit voorstel aan de
isjechen voor te leggen, ben ik ervan over
tuigd, dat zij het niet in overeenstemming
zullen achten met den geest van de rege
ling, tot het aannemen waarvan wij en de
Franschen hen hebbel? aangespoord, en wel
ke zij ook aangenomen hebben. Indien de
Duitsche troepen, zooals u voorstelt, de
gebieden zouden binnenmurcheéren, lijdt
het geen twijfel, dat de Tsjechen geen an
dere keus zouden hebben dan aan bun strijcl
krachten order te geven, verzet te bieden,
en dit zou de vernietiging beteekenen van
den grondslag waarop ik mij tot samen
werking bereid verklaard heb, namelijk een
orde,:,'!<e regeling, liever dan een regeling
door het gebruik van geweld. Er moeten
voor uw voorstel ongetwijfeld alternatieven
zijn.
Het schrijven van Hitler aan
Chamberlain.
Hierop volgt het schrijven van Hitler aan
Chamberlain, welke Ililler besluit met de
woorden: „In elk geval is Duitschland, in
dien het zooals thans bel geval schijnt te
zijn zou zien, dat bet. niet mogelijk is, dat
de rechten der Duitschers in Tsjechoslowa
kije langs den weg der onderhandeling wor
den aanvaard, vastbesloten, de andere mo
gelijkheden, die dan alleen nog overblijven
uit te putten.
In een tweeden brief aan Hitler verzoekt
Chamberlain, hem een memorandum te
doen toekomen mot de voorstellen van Hit
ler benevens en landkaart, om deze aan
Praag te kunnen doorzenden en de Tsje-
cho-Slowaaksche regecring om een spoedig
antwoord te verzoeken, terwijl Hiiler de
verzekering gevraagd wordt, dat in den
tusschentijd door de Duitsche strijdkrach
ten niet tot actitowordt overgegaan, het
geen de verdere bemiddeling zou schaden.
Het witboek bevat bet hiervoor genoemde
memorandum, waarvan de inhoud onlangs
van gezaghebbende zijde is bekendgemaakt.
Het bevat verder nog andere documenten,
waaronder brieven van Masaryk.
Mussolini heeft gistermiddag
om vier uur in tegenwoordigheid van den
minister van buitenlandsche zaken, Ciano,
den Amcrikaanschcn Ambasadcur ontvan
gen, die hem een persoonlijke boodschap
overhandigde van president Roosevelt.
In deze boodschap verzoekt. Roosevelt
Mussolini, na herinnerd te hebben aan de
door hem ondernomen pogingen om oen
vreedzame oplossing te. verzekeren van het
Duitsch-Tsjocho-Slowaaksche. conflict en na
een toespeling te hebben gemaakt op de tra
gische gevolgen, die een Europeesche oor
log voor iedereen zou hebben, om zijn hulp
ie vedecijcn„teis behoeve van een oplossing
van het geschil.door middel van onderhan
delingen of doijr. andere yrccdzame midde
len, zonder gebruikmaking van geweld.
Mussolini heeft, kennis, genomen van de
boodschap en den ambassadeur der Ver-
eenigde Staten verzocht president. Roosevelt
zijn dank te betuigen en zijn hooge waar-
dceering voor het verrichte gebaar.
De Paus hedenavond
voor de radio
Een toespraak ten gunste van
den vrede.
De Paus zal zich heden tot de wereld
richten om ten gunste van den vrede te
spreken.
Om half zeven zal de Paus in het Itali-
aansch voor de radio een „vaderlijk her-
d'érlijik schrijven" voorlezen.
De uitzending geschiedt op een golflengte
van 49.75 meter en 19.S4 M.
De Paus zal vijf minuten spreien. Er zul
len vertalingen volgen in verschillende ta
len.
In de Daily Express vinden wc een
vergelijking van de strijdkrachten
der verschillende landen welke het
nauwst betrokken zijn bij-, het con
flict tusschen Duitschland en
Tsjecho-Slowakije. De cijfers laten
wij hier volgen:
Vliegmachines voor
Luchtmacht
de
eerste linie
Tot. sterk
Rusland
3.500
7.000
Duitschland
2.600
6.500
Engeland
1.700
5.000
Italië
1.700
5.000
Frankrijk
1.200
3.400
Tsjecho-Slowakije
600
1.200
Staand leger
In
vredestijd
Reserves
Duitschland
900.000
2.700.000
Rusland
1.500.000
14.00Ö.0W
Frankrijk
700.000
5.000.000
Italië
700.000
1.000.000
Engeland
120.000
500.000
Tsjecho-Slowakije
200.000
1.800.000
Joego-Slavie
150.000
1.200.000
Roemenië
200.000
l.r.fin.000
Polen
300.000
1.300.000
Turkije
200.000
1.000.000
De Vloot
g.
jj i c
"5 g- f?
4èl "3
0 n 2 O
w s
O J H
Engeland
15
59 161
5Ï 2*9
Frankrijk
6
17 61
7S 162
Italië
4
25 112
SI 222
Duitschland
5
6 22
36 69
Van den Franschen
minister-president Daladier.
De radio-redevoering, die Daladier gister
avond heeft uitgesproken, luidde als volgt:
„Ik had bekend gemaakt, dat. ik vanavond
een mededeeling aan liet land zou doen over
den internationalen toestand. In liet begin
van den middag echter bereikte mij van
don kant der Duitsche regeering de uitnoo-
diging morgen te Muenchen rijkskanselier
Hitler, Mussolini en Chamberlain te ont
moeten. Ik hel) deze uitnoodiging aanvaard,
Gij begrijpt, dat. ik aan den vooravond van
een zoo belangrijke bespreking de uiteen
zettingen uitstel, welke ik u wilde geven.
Maar voor mijn vertrek stel ik er prijs op
tot liet. volk van Frankrijk mijn dank te
richten voor zijn houding vol moed en
waardigheid. Ik stel er prijs op vooral dien
Franschen dank te zeggen, die onder de wa
penen zijn geroepen, voor de koelbloedigheid
en vastberadenheid, waarvan zij opnieuw
bewijs gegeven hebben. Mijn taak is zwaar
Sedert, het begin der moeilijkheden, die wij
doormaken, heb ik niet opgehouden met al
mijn krachten te werken aan het, behoud
van don vrede en do levensbelangen van
Frankrijk. Ik zal morgen dit streven voort
zetten met de gedachte, dat ik in volledige
overeenstemming ben met de geheele natie".
Redevoering van Goebbels.
Berlijn. Rijksminister Goebbels heeft
gisteravond in den Lustgarten voor onge
veer 500.000 toehoorders een redevoering uit
gesproken over den legcnwoordigcn toe
stand en de verdere ontwikkeling van „een
probleem, dal in den koristen tijd moet en
ook zal worden opgelost". Wij Duitschers,
zeide hij o.m„ weten maar al te goed dat
de oorlog en zijn gevolgen verschrikkelijk
zijn. Maar wij zijn van meening, dat de
vroomste niet in vrede leven kan, wanneer
dit. den kwaden buurman niet bevalt.
Dc eischen van Hitler zijn cischcn van een
geheele, vastbesloten natie. Benesj zal ge
dwongen wórden de door hem aanvaarde
verplichting om den Sndetenduitschers het
zelfbeschikkingsrecht too te staan, uit te
voeren. De beslissing over oorlog of vrede
ligt in handen van Benesj.
Voortgaande verklaarde Goebbels, dat er
geen verschillen zijn tusschen het Duitsche
memorandum en de toezeggingen van Be
nesj. Hitler wil den oorlog niet, maar schuwt
hem ook niet, wanneer een woreldcoalitie
hem Duitschland tracht op te dringen. „Wij
verklaren categorisch,-en onveranderlijk, dat
wij de Sudctenduitsche broeders en hun land
willen terug hebben. En ik kan u op de
meest besliste wijze zeggen: wij krijgen dat
ook, op de ccne, of dc andere wijze. Dc be
slissing staat dicht voor de deur, wellicht
dichter dan men in Praag gelooft. Do koorts
achtige spanning, die over Europa ligt, is in
werkelijkheid een stuk genezingscrisis van
dit zieke werelddeel. Men mag zoo'n koorts
niet schuwen, wanneer men gezond wil
worden en wij wilien gezond worden".
Duitschland is verwonderd
Over de Engelsche militaire
maatregelen.
Bevoegde Duitsche kringen geven uit
drukking aan hun zeer groote verrassing
over de „buitengewoon uitgebreide militai
re maatregelen", welke Groot-Brittannië on
langs heeft genomen.
Zij doen uitkomen, dat genoemde maat
regelen „in Engeland als onrechtvaardig
dienen te worden beschouwd, daar Duitsch
land geen plannen heeft Groot-Brittannië,
aan te vallen en met dat land niet den de
gen wil kruisen.
Vrouwen vragen vrede
Telegram aan Hitler.
Onderstaand telegram is gisteren verzon
den door het Hoofdbestuur van den Alge-
meenen Nederlandschen Vrouwen Vrede-
Bond.
„Rijkskanselier Hitler Berlijn.
„Tienduizend Nederlandsche vrouwen en
moeders vragen Uwe Excellentie u te bezin
nen op het leed, dat een oorlog over Duit
sche en andere moeders zal brengen."
De economische raad in Nederland heeft
een telegram van gelijke strekking verzon
den.
Herhalingsoefeningen
uitgesteld
Tot nader orde.
De opkomst van de dienstplichtigen, be-
hoorende tot de Koninklijke landmacht, die
in 1938 op of na 29 September in werkelij-
ken dienst moeten komen voor herhalings
oefening, is tot nader- order uitgesteld.
K.L.M. staakt
binnenlandsch verkeer
Op een enkele uitzondering na.
De K.L.M. verzoekt bekend te willen ma
ken, dat in verband met bijzondere omstan
digheden vanaf heden tot en met 1 Octobcr
het. verkeer op de binnenlandscho luchtlij
non zal zijn stilgelegd, mot uitzondering van
den avonddienst naar Groningen en Leeu
warden, welke van Schiphol te 10.50 uur
vertrekt cn van Groningen tc 17.35 uur via
Leeuwarden terugvliegt.
De dienst op de Indische route en het Eu
ropeesche verkeer wordt heden normaal uit
gevoerd.
Duitsche schepen
mogen niet uitvaren
Het verluidt, dat Duitsche reede-
rijen hun schepen opdracht hebben
gegeven terug te keeren en niet toe
staan, dat schepen Duitsche ha
vens verlaten.
Koninklijk besluit in Nederland
afgekondigd.
Gisteren (28 September 1938) is afgekon
digd het Koninklijk Besluit van 27 Septem
ber 1938 (Staatsblad no. 182) houdende be
paling, dat oorlogsgevaar in den zin, waar
in dit woord in 's lands wetten voorkomt,
aanwezig is.
Het A.N.P. teekent hierbij aan, dat de
minister-president dit Koninklijk Besluit in
zijn radio-rede reeds had aangekondigd, er
daarbij op wijzende, dat dit niet betee-
kent, dat een werkelijk gevaar voor oorlog
reeds aanwezig is, doch dat dit noodig is
gebleken om de noodige wettelijke maat
regelen te kunnen toepassen.
Vrij trammen voor militairen
Naar het Hsbl. verneemt, hebben van he
den af alle in uniform geklcede militairen
vrij rijden op de Amsterdamsche gemeente
tram.
Nog geen militaire
maatregelen in Ned. Indië
Nederlandsch-Indië volgt in toenemende
spanning de gebeurtenissen, doch nergens
is eenigc agitatie merkbaar. Van bepaalde
militaire of andere maatregelen is, naar de
N.R.Crt. bericht, nog niets gemeld.
Tal van wetsontwerpen in ver
band met de landsverdediging
aan de orde.
De Eerste Kamer van de Staten-
Generaal is bijeengeroepen ter open
bare vergadering op« hedenavond" -r
half negen. Ook de Tweede Kamer
komt heden te 12 uur in openbare
vergadering bijeen.
Aan de orde is in de Tweede Kamer de
mededeeling van het besluit der centrale
afdeeling op een door den voorzitter te
doen voorstel tot. 't houden van afdcclin-gs-
onderzoek te 2 uur van een aantal tè ver
wachten wetsontwerpen, tè weten:
Vorderingswct, prijsopdrijvingswet
schepenuitvoerwet, schepenvordc-
ringswet, oorlogszee- cn luchtverze-
keringswet, bodemproductiewet, dis-
tributiewet, wet medewerking voor
bereiding voorziening in behoeften
volkshuishouding en landsverdedi
ging, suppletoire begrootingen de
fensie en financiën, alsmede van het
wetsontwerp- voorziening ten behoe
ve van de voedselvoorziening, waar
van het afdeelingsonderzoek aanvan
kelijk was bepaald op 4 October
a.s.
De bedoeling is dat alle ontwerpen nog
denzelfden dag in openbare vergadering
worden behandeld.
In verband met den gespannen
internationalen toestand. De
duur der telefoongesprekken be
perkt.
In verband met den gespannen in
ternationalen toestand en waar
schijnlijk ook met de uitvoering
van tal van overheidsmaatregelen
als gevolg daarvan, is op sommi
ge tijdstippen het interlocale en in
ternationale 'telefoonverkeer dermate
overbelast, dat de Rijkstelefoon tot
beperking van den duur der ge
sprekken moest overgaan.
Gesprekken, welke gisteren werden aan
gevraagd met Londen, Stockholm. Brussel
en Weenen, mochten maximaal slechts zes
minuten duren of werden na zes minuten
verbroken. Met Praag waren geen parti
culiere gesprekken meer mogelijk, maar
dat. de verbinding niet is verbroken blijkt
uit het feit. dat slechts regeerings- en di
plomatieke gesprekken werden doorgege
ven.
Gistermorgen tusschen 11,15 uur en 12.30
uur was bet telefoonverkeer tusschen Am
sterdam, Den Haag en Rotterdam zoo in
tensief, dat slechts gesprekken van drie
minuten werden toegestaan. Voor Arnhem
gold dat vrijwel don geheelon dag en ook
bet telefoonverkeer met andere plna'sen
moest op sommige tijdstippen als'bet aan
tal aanvragen zeer hoog was, worden on
derworpen aan deze - beperking van den
gespreksduur.
Vermoordde de
mijnwerker zijn vrouw
Slachtoffer in brandend bed.
aangetroffen.
In. den vorigen nacht heeft zich
te Kerkrade. een drama afgespeeld,
waarbij een jonge vrouw om het
leven gekomen is. Het slachtoffer is
de 25-jarige eclïtgenoote van den
26-jarigen mijnwerker W. J. Geilen-
kirchen, wonende aan het Oud
Ehrenstein. Het echtpaar woont in
bij de ouders van de vrouw.
De ouders van het slachtoffer werden
om vijf uur door G. gewekt, met de mede
deeling, dat er in zijn slaapkamer brand
was uitgebroken en dat zijn vrouw in de
vlammen was omgekomen. Hij had haar
uit het brandende bed gesleept. Zij snel
den onmiddellijk toe en vonden de vrouw
inderdaad met verschillende brandwonden
overdekt, voornamelijk aan gelaat, hals en
een der armen. Het bed smeulde hier en
daar en de vlammen konden gemakkelijk
gedoofd worden. Volgons den man zou de
brand veroorzaakt zijn door een petroleum
lamp, die in de kamer stond.
Jian gearresteerd.
De vader van de vrouw heeft dadelijk de
politie gewaarschuwd; die. een onderzoek in-
stélde. Volgens haar staat het vast, dat de
vrouw niet tengevolge van de brandwon
den overleden kan zijn.
In het gebeurde vond zij aanleiding den
man, die bij dc politie in verband met
vroegere misdrijven bekend was, in arrest
te stellen. Door sectie op het lijk zal de
doodsoorzaak moeten worden vastgesteld.
De vrouw was moeder van twee kinde
ren.
AMERIKAANSCHE DRUK OP JAPAN.
De Amcrikaansche ambassadeur heeft een
bezoek gebracht aan den minister van Bui
tenlandsche Zaken, Oegaki, wicn hij ver
zocht Hitler den raad te geven oen vreed
zame regeling van de Tsjechoslowaaksche
kwestie na te streven.
DERTIEN DOODEN BIJ EEN ONT
PLOFFING.
Tengevolge van een ontploffing in een fa
briek in de nabijheid van Hamburg, zijn
dertien personen om het leven gekomen.
De man die tegen de
duisternis streed
1uffaififteY van de 'electrische
straatlantaarn stierfdoor ieder
een vergeten
Henry George Wassingham, die Engeland
het eerste systeem aan de hand deed voor
een electrische verlichting stierf te Brigh-
ton in den ouderdom van zeven en tachtig
jaren.
De Daily Express verteld, dat in het jaar
1S70, toen Wassingham in den schoenwinkel
van zijn ader werkzaam was, hij zich ging
interessoeren voor de mogelijkheid van
verlichting door middel van electriciteit. Hij
kocht cenige oude instrumenten en hegon
te experimenteeren.
In 1SS0 gaf hij een voor het pu
bliek toegankelijke demonstratie met
lampen, welke hij had vervaardigd
en vijf jaren later kreeg hij toestem
ming om deze lampen te probeeren
in een straat te Taunton. Zij waren
een onmiddellijk succes.
Londensche experts kwamen in allerijl
naar Taunton. om te zien hoe Wassingham
de lampen die spetterden en sisten had ver
vaardigd. De triomf van Wassingham zette
zich voort naar de plaatsen Bath eii Eyt-
ler. Spoedig daarna werden overal in En
geland electrische straatlantaarns aange
bracht.
De, uitvinding bracht Wassingham roem
maar geen fortuin. AndeFen profiteerden
ervan. De uitvinder leefde heel sobertjes
voort als eigenaar van een hotelletje in
Brighton. Daar is hij ook door een ieder
vergeten op zeven en tachtigjarigen
leeftijd overleden.
Basis overeenkomstige
week 1937 100
5 fm
12 tm
19 t/m
Effectenonarv't
10 Sept.
17 Sept.
24 Sept.
Aandeelenkoersen
91.0
88.3
87.4
Betalingsverkeer
Omzet postcheque-
87.8
107.1
103.4
en girodienst
Groothandel
Groothandelsprijzen
67.6
69.3
70.2
Omzet termijnmarkt
Amsterdam
38.5
107.2
65.7
Kleinhandel
85.8
97.2
Omzet winkelbedrijf
92.7
Goederenverkeer
Gewerkte taken
(1 taak halve ar
beidsdag) Haven Am
75.7
66.3
sterdam
114.3
Bevrachtingen wilde
binnenvaart
87.6
102.3
115.4
Arbeidsmarkt
Aanvragen van werk
84.7
gevers
114.2
106.6
Aanbiedingen van
werknemers
90.4
98.3
96.4
Plaatsingen
85.5
111.3.
104.7
