ilechts de crisis dreef
Niedorp in 't moeras
Stoffelijk of ideëel?
Ingezonden
Dampo geneest alle verkoudheden
/rijdag 14 October 1938
Tweede blad
Een burgemeester kan wèl vijf of
tien gulden, maar geen 18.000 vin
den in vier jaar.
CLUB VAN DE ACHT SINTERKLAZEN
CADEAUTJES DIE NIETS KOSTTEN!
jemeesfer Sufman Meijer ver-
>rt zich tegen uitlatingen van
burgemeester van Baar
In dit artikel geven wij weer, hoe
burgemeester Sutman Meijer van
Heerhugowaard onzen redacteur
tracht aan te toonen, dat niet
jooals men uit e eninterview met
burgemeester van Baar zou kunnen
opmaken, deze de redder en zijn
voorganger Sutman Meijer de ver
wekker van den ondergang der
Sidewinders, Frikkers, Terdiekers,
Verlaters, Zeugebuurters en andere
Oude Niedorpers is geweest s
II
Ifl nadat wij dus den indruk gekregen
Men, dat de Hecrhugowaarder pap er
lekker kluitje de kernbebouwing en
centralisatie van den volksgezond-
Jsdienst heeft bijgekregen noteerden wiji
ander verhaal... Van den Burgemeester
lHeerhugowaard, die niet kan begrijpen,
Brom zijn collega van Baar lièrn op dn
ren wil laten zitten, wijl hij zich toch
(genaamd niet bewust is, het dikste ge
ile van zijn rug gebrand te hebben...
!n wien nu'hij bezig is met een grootsc'b
brcidingsnlan opmerkingen over dergelüj-
reeds uitgevoerde plannen in zijn vroe-
cand e gemeente, begrijpelijkerwijze wel zétfjr
-ïoripas komen.
Bet begin van ons verdere onderhond,
Hz een verschil van mening tusschen don
gemeesfer en den man van de krant
ir het begrip „interview..." Burgemeos-
Sutman Meyer vond, dat er erg „svib-
liof" over burgemeester van Baar was
H clireven in de Schager krant, maar t,<?.en
LveJ ben wij toch burgemeester S. duidelijk
pnen maken, dat een interview niets an-
i is dan een vraag en antwoorden speHe't-
waarbij de interviewer slechts de baak
II, precies op te schrijven wat nlien
vertelt en Hpogstens-ter wille van de
baarheid een smakelijk sausje over
gerecht mag gieten... Dus... als ik U
ga vertellen komt dat precies zoo in
nnt, vroeg onze gastheer bedachtzaam,
ecies. burgemeester, U krijgt Het vol-
nd..."
(ui, de zaak is eigenlijk heel een vou-
Jaldus stak de „beklaagde" van wal...
langste secretarieambtenaar kan U ver-
waarom de rijksbijdrage van Oude
jüorp van f 23000.- in vier jaar tijdis ge
lid is tot fl 5800.en waarom Oude
'dorp over zes jaar niet meer no'Odlij-
id zal zijn...
Gelooft U nu" werkelijk, dat eten
1 burgemeestei' van een gemeente van
nng geen 1500 zielen zoomaar door
zijn eigen finantieelc genialiteit «n-
I der den duim van de rijksacoun-
j fants vandaan kruint en waar dteze
heeren het zoeken in bezuinigingen
van viif en tien gulden, een eemeen-
tehoofd in vier iaar tijds 1S000 gul
den kan vinden?
'Oed. burgemeester, maair men te er van
nr heeft er bijgezegd, en dat sdaat ook
lief bewuste artikel, dat men niet alles
ain creditzijde moest schuiven... en dat...
Niet alles"... was bet. driftige aitvtwoord...
aed meneer", maar een argelooze lezer
fut dan toch maar tot deze conclusies:
Be voorganger van burgemeester van
ar, in casu mijn nersoon hooft bet ge-,
entescheepie van Oude Niedogp uit den
~rs gedreven.
i. Burgemeester van Baar stirfurdc bet
«r in de goede richting en br/acht het in
iliec haven.
Als bijzondere verdienste voor zijn ge-
ondo kwaliteiten wordt de heer van Baar
ci'ceplaatst naar een belangrijke gemeen-
om daar als een soort specialist opnieuw
fu zieke gemeentekas gezond te maken.
Waar of niet?
We moeien grif toegeven, dat inderdaad
dergelijke voorstelling vein zaken na
interview voor de band Yigt...
1an wil ik eerst ook nog zeggen." be
de burgemeester Sutman. Mener, dat ik
dentaal geen aspiraties maar F.dam heb
Pad dat ik dus héélemaal vrij sta in mijn
paringen.
Een kardinaal punt
■Mit. dat alles waf in Oud*1 Niedorp is ge-
i"d met algemeene stemmen door den
Rjewpntaraad is goedgekeurd en dat Ge-
Pliüteprde Staten geen e nkele keer een
■Nk in bet wiel hebben gestoken.
I 'k zou mij er dus af kunnen maken, door
r ?cKgen: Als er verwijtrm zijn. hebben er
Ul"l'r gezondigd en kunnon berinneren aan
p woorden van wethoud.er van Zoonen bij
1»'] afscheid...
J bit do nanierenlawine werden de notu
len opeediont van de lna.1ste door den heer
pulirian Meiior eenresidrjerde raadsvergadè-
pilff van Oude Niedorp. Daar stond bet:
I ..Do toestand zou heel anders zijn. als de
rnnnmische crisis de zaak niet had ontred-
I is maar één woord, waarmede alles
Oui.'chreven kan worden: de crisis, er
P;' burgemeester van Baar U had gezegd
fcik bob vóél willen doem. m<y weinig kun-
Ppn doen, de crisis was. mijn: voorganger go-
poest. maar het geluk beeft me gediend",
fou U een juist beeld hebben gekregen.
1 Een zelfverheffing a,'ls nu beeft plaatsge
bonden is misleidend en schroom ik niet
Boerenbedrog 'te noenien.
f Er is geen enke/1 verband tusschen
t het persoonlijk initiatief van Burge-
l tneester van Baan: en den t'inantiee-
De man die de klappen kreeg:
Burgemeester B. F. W. Sutman Meijer.
Ion toestand van Oude Niedorp, ik
vind een en ander een slechte
trouvaille, en ik zou wel eens wil
len zien, als er geen andere omstan-,
digheden waren geweest, buiten den
wil van mijn collega of er evenveel
zoogenaamd gepresteerd is, als U
zoo genaamd is aangetoond.., En
nu ga ik geschiedenis vertellen-
Hoe donker het was en hoe ver-..
Toen ik in 1924, als jongeman van 26 jaar,
natuurlijk vol ambities wie heeft die
niet? het ambt in Oude Niedorp aan
vaardde, waren er zeer groote verbeterin
gen noodig... Straatverlichting, mankeerde
ongeveer geheel, ik kan me herinneren hoe
wij op den avond van mijn installatie naar
het café van Quax moesten vor het souper
en dit met een lantaarntje moesten zoeken
en hoe dien avond drie rijtuigen te water
zijn geraakt... Er was gasverlichting, dat
werd betaald uit een eieen potje onder de
burgers, was er geen geld in bet potje, dan
draaide de directeur van de gasfabriek 'te
Nieuwe Niedorp de kraan dicht en we za
ten in bet donker... Het was een opgaande
tijd, bet was logisch dat ik, gesteund door
den Raad en onder instemming van de
heelc bevolking aan den slag ging. We
hebben straatverlichting gekregen zonder
dat bet een cent kostte, want bet G.E.B.
er was wèl clectrisch licht in de woningen
ging over aan de provincie en deze ont
fermde zich ook over de lecning daarvoor
van fl 17.400.Dan hebben we gebouwd
een dubbele arbeiderswoning, wegkochten
zijn verbreed, een bet onbrug is gemaakt,
aan de voormalige veldwachterswoning is
verbouwd, er kwam een arrestantcnlokaal,
aanlegsteigers, gasverwarming in de school,
en o ja we kregen ook nog een motor-
brandspuit in 't Veld. samen met Nieuwe
Niedorp. De gemeentegeneesheer kreeg een
spreekkamer bij zijn huis, een sportterreintje
werd aangekocht en er is nog een transac
tie met de Banne Oude Niedorp in mijn
tijd tot stand gekomen, waarvan de gemeen
te nu aanstonds de vrachten gaat plukken...
,.Hoe dan, burgemeester?
Wel, de gemeente nam wegen over^ van
de Banne, waarvoor de Banne eeuwigdu
rend fl 1228.75 per jaar betaalt. Als de
schuld, die de gemeente daarvoor aanging
is afgelost, blijft deze fl 1228.75 die nu voor
rente en aflossing en onderhoud wordt
gebruikt alleen voor onderhoud over, en
zooveel geld is daar lang niet voor noo
dig
U heeft dus inderdaad zoo'n beetje voor
Sinterklaas gespeeld burgemeester," vonden
we...
Een club van Sinterklazen
is het dan geweest, want alle besluiten zijn.
zooals ik al zei met algemeene stemmen ge
nomen. Zonder bezwaar, zet U dat er voor
al bij is een en ander door de gemeente
gefinancierd, want in 1929, 'toen alles al
ongeveer gereed was, sJloot de gemeente
bcrooting in den gewonen dienst nog met
een voordeelig saldo van f 3603.29. 't Verme
nigvuldigingscijfer van de inkomsten belas
ting. de ouderen zullen zich dat stelsel nog
wel herinneren, bleef steeds aan den lagen
kant. 1. 8. In '29 kwam het pas op twee...
maar... toen kwam de crisis en toen kwam
er een gat dat al grooter werd...
De belastingopbrengst daalde snel
In 1930 en 1931 moest de gemeente
haar pachters reeds 20% reductie
geven, in 1931 kwamen de eerste
tuinderscrediefen, de belastingop
brengst werd steeds slechter. In 1932
kwamen weer nieuwe credieten die
voor den groven tuinbouw, maar de
gemeente beeft een tijd lang weke-
lijkschc toelagen moeten geven, om
de mcnschen niet geheel aan Armen
zorg over te leveren. Een leening
was noodig.
En nu kan burgemeester van Baar wel
een finantieele goocheltoer uithalen en
zeggen dat hij „eventjes" do dure leeningen
geconverteerd heeft, maar U moet niet ver
geten dat er in 1931 geen geld op de vrije
markt te krijgen was en wij nog schappe
lijk behandeld werden toen de provincie
ons 18000 gulden leende tegen 5'A procent.
In 1932 kwam de werkverschaffing en steun
verleening erbij waarvoor in 1933 op den
gewonen dienst reeds fl 6120 prijkte. Sloot
dus in 1929, ondanks onze „luxe imaatre-
i gelen de dienst nog met fl 3600 .voordeelig
saldo, het is logisch dat de crisismaatrege
len de situatie op slag veranderden. In
1931 waren we buiten onze schuld
fl 8000.achteruit geboerd, er was een
nadeelig saldo van fl 6400.Latere jaren
werd het nog erger, steeds door dezelfde
oorzaken en zoo genoot. Oude Niedorp, door
het ontstaan van nadeelige saldi op de
diensten '31—'32'33, de zwartste cri
sisjaren inderdaad met een rijkssteun van
fl 23000.Dat was dus helaas
de erfenis voor mijn opvolger
maar in bi andere agrarische gemeente zou
liij waarschijnlijk geen andere ervaring heb
ben opgedaan. Door de crisis waren overal
de belastingen tot aan het plafond geste
gen. De zoogenaamde subjectieve toelagen
van het Rijk in de kosten voor werkver
schaffing en steunverleening volgens de wet
op de finantieele verhoudingen van 1929,
waardoor de gemeenten die kosten slechts
gedeeltelijk vergoed kregen, zijn een groote
factor geweest, die de gemeenten finantieel
hebben doen afdrijven.
Enfin, cr kwam verbetering, want de re
geering stelde 75 millioen. beschikbaar,
maar de vreugde was van korten duur.
in 1934 bracht minister Oud dit bedrag
terug tot 46 millioen en... de arme ge
meentebesturen mochten op de begrooting
1934 slechts 46/75 rannen van hetgeen in
1933 door het rijk was ontvangen. Gevolg---
bijna geen gemeente kon de begroot,ing
meer sluitend maken, Oude Niedorp na
tuurlijk ook niet--- Daar zaten we... De
regeering adviseerde in afwachting van
verdere maatregelen de tekorten uit te
stooten uit den gewonen dienst, als bet
ware op escn zijspoor te brengen en even
buiten beschouwing te laten. Het bedrag
bleef zweven... Oude Niedorp boekte een
voudig onderaan de rekening: „uitgestoo-
ten f 23.000.—"
En nu het goochelkunstje
vroegen we, want het is ons nu wel dui
delijk dat het bedrag niet door burge
meester van Baar als een zonde der vroede
vaderen beschouwd mag worden, maar hoe
komen we nu in 1938 18000 gulden lager?
„Schrik niet, steek een versche sigaar
op, en luister
Hetgeen we deden, want de sigaren wa
ren droog en goed, het goot buiten van
den regen, en het was binnen leerzaam en
gezellig
In 1935 kwam bet subsidiefonds voor
werkloosheidsbestrijding tot stand. Vanaf
1935 moest nu de gemeente elk jaar 10
van de uitgestooten 23000 gulden die op
den kapitaaldienst inmiddels waren te
rechtgekomen dus f 2300 overboeken ten
laste van den gewonen dienst, maar... uit
het subsidiefonds werd hiervoor direct 99
pet. vergoed. Zelfs kon nog een extrabij-
drage gekregen worden uit bet 'z.g. 'fonds
voor belastingbijdragen, zoodat Oude Nie
dorp vermoedelijk elk jaar nog een voor
deeltje kreeg, uit al deze boekingen en
overboekingen, en zoo onder riikstoezicht
automatisch in een betere geldelijke posi
tie kwam te vorkeeren. Wat meer ontvan
gen werd dan 100 pet. kon men eenvoudig
ten goede laten komen aan uitgaven die
niet in verband stonden met de werkloos
heid. Daarbij kwamen dan de voordeelen
van de conversies van leeningen, zooals el
ke gemeente die kreeg, naarmate het geld
goedkooper werd en het aanbod op de
vrije markt steeg.
„Het lijkt, zoo U bet zegt op Chamber-
lain burgemeester, vrede stichten uit de
portemonnaie „van een ander..."
„Ik weet niet waar het op lijkt, nijdaste
onze gastheer, maar wèl weet ik, dat ik het
misplaatst vind, om zoo afgebroken te wor
den- Dat heb ik door mijn harde werken
niet verdiend
„O ja, dat wou ik U óok nog zeggen. De
hand verdween in een nieuwe stapel pa
perassen. In Uw krant staat, dat burge
meester van Baar zoö verwonderd was,
dat een zoo rijke gemeente als Oude Nie
dorp met zooveel bezittingen noodlijdend
was geworden, en in een andere krant,
een Katholiek blad, wordt zelfs een bedrag
van een ton eigendom men ge
noemd... Zegt U uit mijn naam, dat deze
opzienbarende mededeeling
naar het rijk der fabelen
kan worden verwezen. We waren tevreden,
maar niet voldaan. Want... en wij von
den het het beste om dat den burgemeester
maar „zonder één woord Fransch" te ver
tellen... „men" zegt immers dat bet. niet
noodig was geweest dc driewielde karren
en de boerenwagens zoo geruischloos over
bet wegdek te laten glijden als thans, op
den nieuwen weg onder bet. beleid van on
zen gastheer tot stand is gekomen... F.n dat
ook, èn voornamelijk daardoor de finan-
tiën ontredderd zijn
„Ik geef toe, zei de heer Sutman Meijer,
dat in Oude Niedorp geen groot verkeer
is,'en dat misschien met een lichtere con
structie had kunnen worden volstaan...
Echter, de toestand van het. wegdek was
zeer slecht, de grond is hiér slap, zoodat
na ingewonnen deskundig advies van Pr.
Waterstaat met algemeene stemmen,, beslo
ten is een goede weg te maken. De hecle
burgerij was destijds zeer .content, het heeft
nog geen cent extra belasting gekost...
't Begon te donkeren in de raadszaal,
welke tevens de werkkamer van den bur
gemeester is... Nog nauwelijks was de „le
vende" voorstelling van het wapen van
Heerhugowaard, op een tafeltje tegen den
muur. de opgezette ooievaar met de - ko
renschoven te zien, vanaf onze „eere
plaats" aan de raadstafel.. Hoe zal men
over vijf en twintig jaar over al deze din
gen donken, hoe zal men dan, als men
vergeelde folianten opslaat over het beleid
van .de twee burgemeesters oordeelen,
dachten we, toén ons gesprek langzamer
hand, zoo dat gaat. in minder geladen at
mosfeer werd gevoerd en wij onze aan
dacht een oogonblik koudon laten verslap
pen... Hoe zal het met Oude Niedorp gaan,
iioe zal men praten over den man, die
thans, naar onzen stelligen indruk vol
gens eer en geweten bet wapen van Heer
hugowaard tracht boog te (houden. Hoe
zal... boe zal... Och, de wereld draait ver
der en elke dag, elk uur brengt zulke groo
te verarrassingen, dat elke profetie van we
reldgebeurtenissen laat. staan van gewich
tigheden uit wereldsteden als Oude Niedorp
en Hugowaard een aanfluiting lijkt... Wij
willen ons daar dan ook van onthouden.
Hopen wij' alleen, dat een verbeterde in
ternationale locstand een verbeterde natio-
nalen toestand mot zich zal brengen. Slechts
dan zullen ook dc gemeenten van hun cri-
siskwalen genezen.
Dan zal eindelijk een gemeenteraad zicli
weer kunnen wijden aan een kapot hek, en
het vergeven van een eerebaantje, en zich
niet mce'r- druk behoeven te maken 'over
werklóozen en armlastigen en artikel dit
»en cjuotient dat, paragraaf zooveel van die
en die wet, blikken regeeringsgroenfen en
„geurige" gebakken, viscb... Dan zal het
ook niét meer voorkomen, dat de «ene
burgemeester den anderen en de andere den
eenen prikken en precken geeft... al zijn
ze ook beiden „goed Roomsch-goed recht."
Nieuwe Niedorp, 9 Oct. 1938.
Naar aanleiding van de Economische
Beschouwing in de Schager Courant van
j.I. Zaterdag zou ondergeteekende graag
een paar opmerkingen willen maken. Ho
pende, dat de redactie k.mij dat toe zal
staan, waarvoor mijn hartelijiken dank.
De schrijver meent dat het stoffelijke en
het ideëele (ideale verlangens, meer op
geestelijk gebied liggend) ln elkaar vloeien.
Dat men niet alleen uit economisch, uit
stoffelijk oogpunt dus, de dingen kan be
kijken en zijn conclusies er uit kan trok
ken, dat kan ik echter met den schrijver
niet eens zijn.
Wanneer Hit'ler het heeft over de „arme
Sudetenduitschers, of andere landgenooten
niet in Duitschland wonende, die geholpen
moeten worden", dan spreekt hij in de eer
ste plaats over de economisch arme Duit-
schers en in de tweede plaats over de
geestelijk achteruitgezette landgenooten.
Laten we het ruim nemen en zeggen, dat
het allemaal ideëele verlangens zijn van
Hitier.
Maar het gaat er immers niet om, wat
Hitier zegt, maar wat hij doet of liever
moet doen, in naam van het Duitsche kapi
taal. En wat zien we dan? Dan zien we,
dat het Duitsche volk geplunderd is, door
de overwinnaars van den wereldoorlog. We
herinneren ons allen nog wel de enorme
bedragen die door Duitschland opgebracht
en als een soort boete aan de overwinnaars
betaald moesten worden. De Sociaal-De
mocraten, die een streep door de rekening
baden kunnen halen, durfden dat niet.
I-Iitler deed dat wel. Dat was zijn groei.
De geweldige kapitalen gingen toen niet
meer naar vreemde landen, maar kwamen
in de zakken van de Duitsche kapitalisten
terecht. Die kapitalen moeten weer winst
opbrengen, anders is het dood kapitaal. In
eigen land is niets meer te verhapstuk
ken, koloniën zijn Duitschland ontnomen,
evenals verschillende andere rijke gebie
den. De wereld is verdeeld, goedschiks
krijgen doet Hitier niets van andere sta
ten, dus blijft over: nemen. Aan dat nemen
is oorlog verbonden. Dat riskeert het Duit
sche kapitaal. Geen gebiedsverovering kon
wel een binnenlandsche oorlog beteéke-
nen met verlies van alles. Men zietï Het
gaat alles om het stoffelijke. Het is ook
nog duidelijk nit wat Hitier probeert „in
te pikken" in Tsjecho-Slowakije. Niet alleen
Duitsch sprekende gebieden, maar ook ge
bieden waar bijna geen Dultschers wonen.
Nu de andere staten, de vredesapostelen
Engeland en Frankrijk.
Engeland heeft nog al wal Ie vertellen
in China en Japan en China daar is nog
wel wat te verdienen. Bij een oorlog hier.
zou Japan zeker een streep door het En-
gelschc gezag hebben gehaald. Palestina
was niet meer te houden geweest. Britsch-
Indië zou waarschijnlijk in opstand geko
men zijn om zich te bevrijden van de En-
gelsche vrijheidslievende bommen, die daar
op de weerlooze bevolking neerkwakken.
En wie weet wat koloniale volken nog
meer meegesleept waren.
Frankrijk schijnt 'de Handen t>p Hel oogen-
blik vol te hebben aan Fransch-Marokko
en Het eigen land.
Om hun eigen vrijheid en rust te verze
keren gingen deze landen een stuk aan
Duitschland verkoopen.
Het was Ghamberlain, die ongeveer een
iaar geleden in het Lagerhuis zei, dat een
oorlog erg was, maar niemand weet. wat er
na een oorlog kan komen. Hij verwees
daarbij naar de revolutie van 1918.
Bij een oorlog hebben deze landen dus
wel te verliezen, maar bij een revolutie, na
bij groot en klein, snel en radicaal. Groote doos 30 ct. Bij Apothekers en Drogisten.
een oorlog, is er kans dat zij alles verliezen:
heel het economisch apparaat, met het
machtsapparaat daaraan verbonden enz.
enz.
Hier dus ook niets anders dan stoffelijke
of om 't meer verstaanbaar te zeggen voor
iedereen: winstbclangen. Ook bij de Stalin-
bureaucratic van Rusland spraken niets dan
stoffelijke belangen. Zij had- het wel erg
over oorlog fascistisch Duitschland. die een
vrij Democratisch volk. wilde bevechten, wat
verhinderd moest worden, maar leverde
ondertusschen evengoed goederen aan
Duitschland, opdat die de oorlog kan blijven
voeren in Spanje en hielp dus ook mee dp
middelen verschaffen om een oorlog te kun
nen voeren met Tsjecho-Slowakije. De laat
ste paar critioke mobilisatiedagen was er
van de Russische diplomatie niets te be
speuren. Ideëele belangen die haar verre de
den houden? 't Mocht wat, stoffelijke en
niets anders.
De vrede, (kan men van vrede spreken,
als er in Spanje en China nog zooveel ge
vochten wordt als op 't oogenblik?) kan
niet anders dan van korten duur zijn.
Nog éénmaal, misschien nog tweemaal
zullen Engeland en Frankrijk grond aan
Duifschland verkoopen. maar dan is het
afgeloopen. Italië is voorloopig wel met
Abessinië tevreden, maar Duitschland ver
keert in zoo'n toestand, dat zij door moet
gaan.
Naarmate Duitschland grooter wordt, wordt
de situatie gevaarlijker voor de andere sta
ten.
Wij weten niet wat Frankrijk en Engeland
afgesproken hebben, of zij nog een keer
toegeven of meteen zullen vechten, om
eigen stoffelijke bplangen te behouden!
Nogmaals vriendelijk dank voor de ver
leende plaatsruimte.
H. TER HAAR.
Antwoord van 'den schrijver van de
Economische Kroniek:
Het uitwisselen van gedachten is een pret
tig werk en daarom doet het mij genoegen
af en toe een een schrijven uit de kringen
der lezers te kunnen beantwoorden. Nu
geloof ik echter, dat de geachte inzender
van bovenstaand artikel naar de pen heeft
gegrepen in een soort opwelling. Dat hij
de gedachten, die zich in bonte volgorde bii
hem opdrongen, eenvoudig op papier heeft
gezet zonder er lang bij stil te staan. Het
gevolg is, dat hij zichzelf herhaaldelijk te
genspreekt en dat, zoo ik mij houd aan
de woorden van den inzender van een wer
kelijk vruchtdragende gedaclVtenwisseling
nauwelijks sprake kan zijn. De heer t. H.
duide mij niet ten kwade, dat ik een en
ander eerst even aantoon. Het kan zijn, dat
hij iets dergelijks niet had bedoeld, ik heb
echter slechts het door hem geschrevene
en daaraan dien ik mij te houden. Aan het
eind van mijn antwoord zal ik hem dan.
vermoedelijk meer in zijn trant, „in de
ruimte" van repliek dienen.
In de tweede alinea geeft de geachte in
zender volkomen juist weer, wat ik heb
willen zeggen: dat men de dingen zoowel
uit materieel als geestelijk oogpunt moet
bekijken, dat dus de mensch zich laat lei
den, zoowel door stoffelijke als ideëele mo
tieven. Hij is het daarmee niet eens en uit
zijn verder betoog blijkt duidelijk, dat hij
van overtuiging is. dat het slechts stoffelijke
motieven zouden zijn. die zich doen gelden
Zijn opgave is dus, dit te bewijzen.
In de derde alinea nu begint hij met te
ontkennen, wat hij bewijzen wil. Hij zegt
namelijk, dat Hitier „in de tweede plaats"
spreekt over de geestelijk achteruit gezette
landgenooten, waarmee hij dus toegeeft, dat
de idéé wel van belang is, zij het slechts
in de tweede plaats, Er is geen sprake meer
van uitsluitend stoffelijke motieven. het
gaat er om aan welke de voornaamste
plaats moet worden toegekend.
Enkele regels verder wordt ook dit weer
overhoop gegooid, wanneer hij aanneemt,
„dat het allemaal ideeële verlangens zijn
van Hitier." Waarmee plotseling aan het
ideëele motief niet meer een tweede, niet
eens een eerste, doch zelfs een eenige plaats
wprdt ingeruimd!
Het ecnigc. wat nu nog kan volgen om
zijn oorspronkelijke stelling waar te maken,
is een bewijs uit het ongerijmde. Doch zelfs,
wanneer hij er in mocht slagen dit te leve
ren. dan heeft hij nog niets bewezen, want
in dat geval zou slechts vaststaan, dat de
mensch zich niet alleen laat leiden door
ideëele drijfveeren.
En dat dit wel zou zijn, is door mij nim
mer gezegd.
Hij vervolgt dan: „Maar het gaat er niet
om. „wat Hitier zegt, maar om wat hij
doet." Daarmee wordt het zwaartepunt
verplaatst naar de daad. We staan daarmee
voor een heel nieuwe kwestie en uit het
geschrevene zou men kunnen opmaken, dat
de vraag of de mensch zich hij zijn daden
laat leiden door ideëele, dan wel door ma-
terieele motieven en daarom ging het
toch oorspronkelijk als belangeloos ter
ziide wordt geschoven.
Hiermede hebben we Intusschen reeds het
volgende gehoord:
a. de materieele motieven tellen alleen.
b. materieele, zoowel als ideëele motie
ven tellen.
c. ideëele motieven tellen alleen.
d. de kwestie van het motief is van geen
belang.
We gaan nog even verder.
Inzender zegt dan: „of liever moet doen
in naam van het Duitsche kapitaal." Daar
mee wordt Hitlèr zonder meer gemaakf. tot
een slaaf van het Duitsche kapitalisme. De
uitspraak dunkt me niet meer dan een ge
meenplaats, want bewijs voor deze zinswen
ding wordt, niet gegeven. Ze dunkt me ove
rigens volkomen in striid met de Hitleriaan-
sche absolute sfaatsgedachte. waarin alles,
ook het kapitaal ondergeschikt wordt ge
maakt aan de gemeenschap. Trouwens, de
wijze, waarop in liet tegenwoordige Duitsch
land over het kapitaal wordt beschikt, wijst
er niet alfiid op. dat dit wordt beschouwd
als een heilig huisje. Ik wil volstaan met te
wijzen op de kapitalen, die worden geof
ferd aan de Duitsche veiligheid op zich
zelf een idee en die slechts kunnen ko
men van den kapitalist.
Ik wil nu nog even „in de ruimte gaan."
Inzender noemt verschillende voorbeel
den, waaruit blijkt, dat in de internationale
politiek economische belangen factoren zijn
van groot gewicht. Maar er zijn andere ook,
als*daar zijn: de absolute staatsgedachte, de
democratische en de communistische ge
dachte,' vrijheid, waaronder geloofsvrijheid,
rassentheorie, nationale eer —waarbij ik b.
v. denk aan hét befaamde Duitsche minder
waardigheidscomplex prestige, veiligheid,
de instandhouding van het Britsche imperi
um. de suprematie in het Verre Oosten of
in de Middellandsche Zee. Mussolini dunkt
mij groote waarde te hechten aan het be
grip „militaire triomfen". Een der hoogstp
deviezen van het tegenwoordige Duitsch
land is: „ein Volk, ein Roich, eïn Führer",
En is dit iets anders dan idee. idéé-en nog
eens idéé? De kerkgangers, die te Weenen
demonstreerden handelden zeker in hoofd
zaak uit ideëele motieven en de Hitler-
jugend. die daarop in het kardinaalspalcis
de boel kort en klein sloeg, evenzeer.
Dat hier en daar, wellicht overal, het
stoffelijke opduikt, geef ik toe. Dat behoef
ik uiet aan te toonen, inzender doet dit
duidelijk genoeg.
Marfr dat het stoffelijke alléén zou rogee
ren?
Ik waag he't dit te betwijfelen..