oden wachten in Amsterdam.*»
Britsch-Amerikaansóli
handelsverdrag gekkend
DAGBLAD VOOR HOLLAND'S NOORDERKWARTIER
Aangrijpende tafreelen in
Centraal Informatiebureau
Ir, Goebbels macht reikt tot in Holland
Er is een prinsesje
geboren
Amerftaansche handels-
attaché uit Berlijn
teruggeroepen
Weinig liefhebbers voor
Hitler's volksaufo
Laan. Schapen. Tel. 20.
IJSAG 18 NOVEMBER 1938. 83e Jaargang. No. 10730.
cfe< KV. Uitg. Mif. „Rolland» Noorderkwartier" -
n«(iniiVinl
A Van onzen eigen verslaggever) A
jisterdam, op den Dam, hangen in
Hipenden mist van den pasgeboren
wimpels en bandelieren. Ter eere
komst van Leopold, Koning der Bel-
ichen gaan als schimmen door
;en nevel, en zien niets van de bon
lering.
als er weinig vreugde is over den
iren morgen hier in Amsterdam,
jis dat zeker wel het geval in een der
;en straatjes bij de Prins Hendrik-
ket Gravenhekje. Hier staat een oude,
alen school, hoog optornend tusschen de
huizen en woningen. „Zeemanshoop"
school, doch een betere naam ware
aêls Hoop," want hier bevindt zich het
Irum van de hulpverleening aan die
B, die uitgeweken zijn of zonder eenig
iel van bestaan, terwijl het eveneens
middelpunt is van den Joodschen infor-
ienst.
Informatiedienst voor Joden... men
oeft 't waarachtig niet te vragen, 't
Is één onafgebroken va et vient.
innen en vrouwen van donker uit-
cht loopen af en aan. Heele klitten
itsen staan saamgepakt voor het
feelijke gebouw, waarin de lampen
P branden. Stemmen klinken naar
ten. Menschen met bedrukte ge
iten staan op de stoep: ze zien
en rechts. De besluiteloosheid
laat in hun oogen te lezen.
Op de Corridors.
n
innen is het blauw van rook. Een klei-
honderd menschen bevindt zich op de
f. ridors, op de portalen en voor de deu-
Hier en daar groept men samen; maar
rmen ook ziet, overal staart men naar
f schen, die er doodelijk vermoeid en
d eloos uitzien. Overal verwaarloosde
f- inen en vrouwen.
Op de deuren zijn de mededeelingen
I. geplakt. „Bij levensgevaar direct in-
lichtingen in te winnen." „Professor
Cohen niet telefonisch aanvragen"
„Voor inlichtingen over passen, visa
zich te wenden lot kamer no.
Men hoort hier Duitsch spreken
en Jiddisch en Nederlandsch. Ook
Poolsch en een enkele maal Fransch.
Joden, uit alle oorden samengeko
men in Amsterdam. Holland kent
|een nazi-dictatuur, maar men moet
nok leven. Men moet eten om in le
ven te blijven, ook al is men maar
Duitsche... Jood.
Een gids staat op de corridors. -Hij geeft
te nummers en inlichtingen. En hij regelt
ze opdringende menschenmassa, van wie
der het eerst gehoord wil worden. Omdat
der meent, dat zijn leed het ergst is. Wij
aan naast den gids en hooren het: nier een
stigjarige Jood. de bruine mantel wijd om
em heenhangend. Mager en beenig. De
JRen minden in den profetenkop. Hij moet
dadelijk geld hebben, om zijn twee zoons
|ov®r tc laten komen. Ze staan aan de grens,
maar ze hebben geen geld. om a 1 s ze vrij-
Relaten worden, verder te reizen.
„Levensgevaarl"
Dan andere Jood mengt zich er tus
schen. De zenuwen zijn hem den
baas geworden. „Meneer, help me di-
r®ct. „Wacht even", zegt de gids.
'«Ziet U niet dat ik met een ander be-
zifl ben?" „Meneer,", dringt de man
aaa. „help me, direct. Er is levensge
vaar bij. M'n twee kinderen staan aan
de grens. Kan ik voor hen een vi
sum krijgen. We reizen door naar
Amerika?"
Twee vrouwen staan vlak bij mij: ze heb-
•en ieder een ouderwetsche karbies in de
'and. De een een bonte doek over het hoofd.
,ei}aer< we hebben gisteren zesmaal Aken
tebcld naar onze familie. Er kwam geen
utwoord. Wat moeten we nu beginnen?
erderop de gang staat een lange Jood.
i1J raaKt een astrakan jas. Hij is kennelijk
k jk 'stand. Als iemand ziet clat we er naar
K®n. hooren we dat die jas z'n eenigst be-
's: Als hij die verkoopt, zit hij aan den
L" kon 8 mark meenemen over de
Het verhaal zou eentonig worden.
Het is overal hier misère, misère,
misère. Hier op de corridors, en in de
kamers. Als we cr enkele betreden,
zien we dames en heeren. alle Jo
den, druk bezig met den menschen
inlichtingen en geld te verstrekken.
Guldens en rijksdaalders worden
toegeschoven. Kleine bijdragen voor
het volk, waarvan men zegt dat het
't „eeuwige -volk" is. Gebogen men
schen gaan gebogen weg. Hier en
daar staat een vrouw op de lippen
te bijten.
De geschiedenis herhaalt zich.
Het is alles oneindig triest. Het is zoo
intens treurig, dat een mcnsch het hart in
het lichaam omdraait. Het doet terugden
ken aan den tijd toen de Walen hier kwa
men, en de Hugenoten en de refugiésDe
geschiedenis herhaalt zich. altijd, maar ze
ker is dat het geval bij de vervolging van
het volk van Israël. Wel zwaar wordt het
bezocht, ook in deze tijden.
Brokstukken verhalen hooren we op de
corridors. Gefluisterde mededeelingen, niet
bestemd voor vreemde ooren, maar wij kun
nen meeluisteren, want die weet het doel
hier van onze komst? Verhalen, die een
mensch het bloed naar het hoofd jagen. Ver
halen van menschen, die des nachts van
hun bed gelicht zijn cn met enkele kleeren
aan in Schutzhaft genomen werden. Van
kinderen dien niet toegestaan worden om
hun ouders te bezoeken. Het huis werd ge
sloten en de kinderen zwerven ergens in
Duitschland. Ergens Vaders en moeders,
waarvan men voor kort nog hun adres wist,
zijn plotseling verdwenen. „Schutzhaft". En
de staat „konfiziert" Gruwelijke verha
len van de eerste dagen, toen het roode
spook van de pogroms door het Derde Rijk
waarde. En dat een wild beest werd, omdat
een deel der nazi-jeugd, opgevoed in den
leer van bloed en bodem, niet beseft dat ook
de Duitsche Jood een mensch is.
En nu staan hier de familieleden. Of reeds
uitgeweken, of pas enkele dagen in Holland
Ze hebben geen sou in hun zak. Hun klee
ren en hun herinnering zijn hun eenig eigen
dom.
November 1938 zal hen altijd bijblijven. Er
bestaat geen mogelijkheid, dat dit beeld van
twee bloedige dagen vervagen kan.
De leider: prof. Cohen.
Later op den morgen komt de leider van
het vluchtclingenbureau, professor Cohen.
Van zijn college in de Universiteit is hij di
rect naar het Gravenhekje gekomen Hij
staat ons te woord. Half fluisterend, half
reeds bezig met enkele „gevallen", die drin
gend en direct afgehandeld moeten worden.
Levensgevaar
„Of wij inzage in de papieren
kunnen krijgen??" „Neen, het gaat
niet. Er mag daar niet over geschre
ven worden. Het doet meer kwaad
dan goed nee, werkelijk niet. Ik
kan het niet toestaan".
Schrijfmachines ratelen in het kan
toor, tegenover ons wordt wat geld
naar een gebaarden Jood gescho
ven een vrouw komt binnen
en buiten hooren wij volgnummers
afroepen: 238, 269, 270 Het is ook
zóó overstelpend druk.
Niet schrijven in Holland over deze toe
standen! Ook bier zelfs angst voor Nazi-
Duitschland, dat iedere actie, iedere maatre
gel om de menschen te helpen, nog" uitbuit
en op eigen, nazi-wijze, uitlegt. Maar het
hoeft ook niet meer. Op de corridors hoorden
we voldoende. En ook als we beneden ko
men.
En het" is altijd hetzelfde verhaal,
dat haast eentonig zou worden als
het niet zoo intens tragisch was.
Van de moeder die niet weet waar
haar kinderen zijn, van den man, die
inlichtingen over z'n vrouw wil heb
ben, van de jonge vrouw die niet
weet waar haar zuster is
Als wij heengaan, komt een jonge kérel
de oude, afgebrokkelde stoep opgerend. Hij
grijpt de portier bij den arm. Heeseh fluistert
hij: „Ik moet direct professor Cohen spre
ken". „Gaat niet", zegt de ander. .„Het moet,
het moet, het kan geen uur uitstel hebben.
Er is levensgevaar aan verbonden!"
„Ja, dat zeggen zü allemaal en we geloo-
ven u ook wel meneer, maar het is voor
allemaal levensgevaar'. De man gaat zit
ten op een bank. Hij slaat z'n handen voor
i liet gezicht en zakt in elkaar.
In Duitschland zijn sedert de laatste
anderhalve week dingen gebeurd,
die men niet mogelijk zou achten
in een „rechtsstaat", in een land,
dat zich telkenmale weer beroept op
zijn Germaansche eer en fatsoen. In
Duitschland heerschen momenteel
voor het Jodendom toestanden, die
men weigert te gelooven, omdat men
niet aanvaarden wil dat in het
jaar 1938 een volk, althans het re-
geerend deel van een volk, een ander
deel niet alleen het leven onmogelijk
maakt, maar het zonder pardon
iedere bestaansmogelijkheid ont
neemt. Wij vonden het vraagstuk,
waarbij Nederland voor een deel
betrokken is, ernstig genoeg om er
enkele artikelen aan te wijden. Een
onzer verslaggevers, momenteel op
reis naar die plaatsen in den lande,
waar opgejaagden trachten te beko
men van de doorgestane ellende,
zond ons gisteravond onderstaand
artikel, waarin beschreven wordt,
welke rol de hoofdstad des lands in
deze aangrijpende tragedie speelt.
In de Albert Cuypstraat.
We wandelen, het hoofd vol gedachten op
de markt op de Albert Cuypstraat. Hier 6taan
in Hollandsche vrijheid de kramen cn tent
jes en stalletjes van de Amsterdamsche jo
den. Een enkele schreeuwt z'n waren aan,
maar velen zien er somber cn gedeprimeerd
uit. Het is geen wonder. Hoevelen hebben
geen kennissen of familie in Duitschland.
Wc spreken met enkelen. Weer andere ver
halen. Maar merkwaardig: haast geen woord
van haat aan het adres van Duitschland.
Tot zelfs op de Albert Cuypstraat heerscht
de macht van dr. Goebbels en zijn assisten
ten. Typeerend voor het ras, dat toch an
ders waarachtig niet weinig van den tong
riem gesneden is.
Gebogen over hun aardappelen en
groenten, zitten een paar Joodsche
vrouwtjes. Zachtjes zitten ze met el
kaar te praten, de oude hoofdjes mee
warig schuddend, de handen ineen
geslagen. Ze vergeten hun klanten te
bedienen. Geen wonder: er zijn ern
stiger zaken thans, dan groenten en
aardappelen.
Zóó heerscht het Derde Rijk over de
Albert Cuypstraat. Zijn macht reikt
inderdaad tot over de grenzen.
Op SchiphoL
Van de Albert Cuypstraat gaan we naar
Schiphol. Weinig nieuws hier. De vliegtui
gen uit Duitschland brengen weliswaar nog
wel regelmatig passagiers aan, doch van uit
geweken Joden is thans weinig of geen spra
ke meer. Men verwacht echter binnen enkele
dagen een groote toevloed
„Maar wat we de laatste dagen hebben
meegemaakt", aldus vertelt ons een dei* em
ployees, „heeft ons grijze haren bezorgd.
Daar moet jc aan wennen. Dat is iets, waar
van we nooit geweten hebben dat het kon
bestaan. Ja het was heel erg meneer, en
ik denk er maar liefst zoo weinig mogelijk
aan terug.
Dat alles hoorden en zagen wij in
Amsterdam. Amsterdam, de hoofd
stad des lands, waar op dit moment
duizenden Joden in ontzaglijke span
ning afwachten wat de nabije toe
komst brengen zal.
Een half millioen Duitsche Joden zit
nog binnen de grenzen van het Der
de Rijk, en de dood en ondergang
dreigt daar.
Tenzij de grenzen opengaan.
De grenzen open
Ziedaar, het vurig gebed, dat heden
avond in vele Synagogen in de we
reld zal worden opgezonden.
De grenzen open
Want een volk gaat ten onder.
VREUGDE IN EGYPTE.
In het Montaza-paleis te Alexandrië
heeft Koningin Farida van Egypte
gisteren het leven geschonken aan
een dochter. Koning Faroek, die
voor staatszaken te Caïro vertoefde,
is direct naar Alexandrië terugge
keerd. Het behoeft geen betoog, dat
er in het land groote vreugde
heerscht. Te Caïro werd den armen
voedsel en kleeding verstrekt.
Dit nummer bevat 8 pagina's
KONINGIN FARIDA.
Heden zullen ie Alexandrië en Caïro pa
rades worden gehouden, waaraan de in
Egypte gestationneerde Britsche strijdkrach
ten zullen deelnemen. Eenheden van de
Egyptische luchtstrijdkrachten zullen bo
ven de steden vliegen.
De burgerij van Alexandrië heeft een
kunstig bewerkte wieg. in oude Egyptische
stijl uitgevoerd, aangeboden.
Het kind zal Ferial genoemd worden. Het
is het eerste lid van de dynastie van Mo-
hamed Aly, dat in het Montaza-paleis is
geboren.
De autoriteiten hebben nog niet besloten
of de vlaggen, welke ten teeiken van rouw
over den dood van Ataturk halfstok han
gen., zullen worden geheschen.
Doof meisje door trein gegrepen
Treurig ongeluk te Hoekelom.
Gistermiddag omstreeks half vijf is de 21-
jarige dochter van den boschwachter de
Gooyer te Hoekelom. toen zij per rijwiel de
spoorbaan overstak, door een goederentrein,
welke in de richting Ede reed, gegrepen
en op slag gedood. Het slachtoffer, dat
eenigszins doof was, heeft den trein blijk
baar niet hooren naderen.
Het ongeluk gechiedde op enkele meters
afstand van de ouderlijke woning.
De trein heeft de reis na eenigen tijd ver
traging voortgezet.
De handelsattaché der Vereenigde Staten,
te Berlijn, Miller is naar Washington ont
boden. Het Amerikaansche departement van
handel deelt mede, dat het hier een maat
regel betreft, waartoe reeds een maand ge
leden was besloten en die niet in verband
staat met den terugkeer van ambassadeur
Wilson.
Toch hecht men in diplomatieke en eco
nomische kringen groote beteekenis aan de
ze terugroeping, waarin men wederom een
waarschuwing ziet van de groote democra
tie uit het Westen.
EERBERICHT
DE BILT SEINT»
Verwachting: Zwakke tot mati
ge wind, uit Zuidelijke
richtingen, plaatselijk mistig
in den nacht en den och
tend, overigens nevelig tot
betrokken of zwaar be
wolkt, weinig of geen neer
slag, iets zachter.
Verdere vooruizichten: Weinig
verandering.
Het aantal bestellingen valt te
gen.
Voor de Duitsche volksauto is een spaar
systeem ontworpen: tegen storting van M
5 per week of M. 20 per maand kan men
een bestelnummer voor een auto krijgen;
de fabricage wordt op deze wijze gefinan-
ceerd. Het schijnt, dat het aantal bestellin
gen is tegengevallen; de „N.Z.Ztg." meldt,
volgens het Hsbl., dat in de eerste maan
den 130.000 bestellingen zijn binnengekomen
maar in den laatsteen tijd er slechts 20.000
bij zijn gekomen; de voorloopige jaar-capa
citeit der te bouwen fabriek is 450.000,' de
eerste serie 100.000 stuks.
Om het aantal bestellingen te bevorderen
en de binnenkomende middelen te ver-
grooten heeft men thans een tweetal nieu
we categorieën spaarders ingevoerd: een
categorie jonge, die al met M 5 per maand
•kunnen sparen en die dus na 12JA jaar hun
auto zullen hebben opgespaard, een bestel
nummer krijgen deze echter pas als zij
minstens M. 750 hebben gespaard.
De tweede categorie zijn de „Schnellspa-
rer"; deze storten ineens minstens M. 750
en krijgen daarvoor een bestelnummer en
een bestelkaart om de restantkoopsom in
den vorm van spaarzegels op te plakken.
Gooische tram krijgt
busconcessie
Naar de Tel. verneemt, heeft de commis
sie, bedoeld in het Reglement Autovervoer
Personen, aan de Gooische Tramweg Maat
schappij concessie verleend voor een auto
busdienst van Hilversum over Laren, Bla-
ricum. Huizen, Naarden, Muiden en Diemen
naar Amsterdam, v.v., eventueel langs het
nieuwe Amstelstation of langs de Linnaeus-
straat. naar het Weesperstation.
Het tijdvak, waaraan deze concessie ge
bonden is, zal later bepaald worden.
Deze concessieverleening staat echter bui
ten het algemeen reorganisatieplan, waarbij,
naar men weet, sprake is van vervanging
van 't trambedrijf door busvervoer. Dit plan
maakt nog steeds een punt van bespreking
uit bij de betreffende lichamen, die hier
over de beslissing in handen hebben, t.w.
het departement van Waterstaat en de Ne-
derlandschc Spoorwegen.
Een historisoh oogenblik voor
beide landen.
ROOSEVELT TEVREDEN.
Gisteren is op het Witte Huis te Washing
ton in tegenwoordigheid van president Roo-
sevelt de Engelsch-Amerikaansche handels
overeenkomst onderteekend.
De Vereen. Staten en Canada hebben ter
zelfder tijd een nieuwe handelsovereen
komst ondertee'kend ter vervanging van de
einde dit jaar afloopende overeenkomst
Het Britsch-Amerikaansche verdrag.
In het nieuwe Britsch-Amerikaansche
handelsverdrag handhaaft Groot-Brittannië
o.a. den invoer van ham vrij van rechten
en verhoogt het de quota. De ingevoerde
hoeveelheid zal niet minder dan een half
millioen centenaar per jaar bedragen noch
de hoeveelheid te hoven gaan. welke naar
de meeninc van de Britsche regeering door
de Britsrhe markt kan worden opgenomep
zonder de stabiele prijs van ham en soek
in gevaar te brengen. Na verloop van drie
iaar kunnen deze henalinrrcn worden her
zien. De Vereen. Staten bevestigen den
vrijen invoer die zij thans voor tin verlee-
nen.
De overeenkomst doet zien, dat de Ver
eenigde Staten de beste afnemers ziin van
Groot Brittannië. Zij hebben in 1930 inge
voerd voor een waarde, van 40 millioen pond
aan Britsche goederen, in hoofdzaak ver
vaardigde producten, terwijl die Britsche
invoer uit de Vereenigde Staten in hoofd
zaak bestaat uit grondstoffen.
Amerika doet concessies voor 600 artike
len.
Er zijn voorzieningen getroffen tegen
dumping en exportsubsidies.
Wat de Amerikaansch-Canadeesche over
eenkomst betreft, wordt verklaard, dat een
vermindering van 2A tot 10 pet. wordt toe
gestaan op de door Groot Brittannië gega
randeerde voorkeur.
Roosevelt tevreden.
In zijn rede na de onderteekening van
het Engelsch-Amerikaansche handelsverdrag
zeide president Roosevelt: De zware arbeid
dezer onderhandelingen is niet, verricht door
hen, die gij hier rond dezen tafel ziet, doch
door een aantal Vaderlandslievende burgers
van alle drie de landen, wien alle lof toe
komt.
Historische beteekenis.
Staatssecretaris Huil zeide, dat de onder
tekening der overeenkomsten een feit van
historische beteekenis is De overeenkomsten
geven een roncreten en machtigen steun
voor de toekomstige richting van de ont
wikkeling der wereld langs de liinen van
toenemend begrip en samenwerking tus
schen de naties.
De Engelsch-Amerikaansche handelsovereen
komst wordt door den nationalen raad voor
buitenlandsche handel begroet als een aan
wijzing voor den algemeenen vooruitgang
van den handel tusschen de beide naties.
Er wordt aan toegevoegd, dat geen der acht
tien overeenkomsten, welke thans van
kracht zijn. zooveel moeilijkheden bij ei"
onderhandelingen heeft opgeleverd als die
van Groot Brittannië, doch dat ook geen
enkele zulke gunstige mogelijkheden biedt
voor een algemeenen vooruitgang van den
internationalen handel.