[i
°|i Naarden wachten 23 kinderen
Aardverschuiving op een
eiland boren den wind
DAGBLAD VOOR HOLLAND'S NOORDERKWARTIER
Duitschland dudlt
geen voogdij!
Amerikaansch protest
te Berlijn
Britsche ministers
naar Frankrijk
De Joden in Midden-Afrika
welkom
Galaconcert ter eere
van Koning Leopold
EERBERICHT
Wereld ontwaak 1
De wegen in
Noordholland
r Laan. Schagen Tel. 20.
WOENSDAG 23 NOVEMBER 1938. 83e Jaargang. No. 19731.
\o*r i" N.V. Uitg -Miy „HoHoath Hoofdarliworlier"
hoone bladzijde in de historie van een vergeten stadje
nieuwe moeders waken over
berooide ballingen.
(Van onzen eigen verslaggever.)
NAARDEN, Zaterdag.
Ia Naarden is de ti]d blijven stil-
staan. Achter zijn groen-begroeide
wallen ebt het leven in volslagen
H mst voort. Het mist 't emotioneele
ran de groote stad en tevens de ge-
jellige familiesfeer van het dorp.
Het is een „dood stadje" en de be
woners leven hun leventje jaar-in,
jaar-uit, vergeten door.
aar de vorige week is een bom in Naar-
gevallen: een explosie, die direct de
instelling van bet geheele land op het
auurde dorps-stadje vestigde: 23 kinde
de oudste 14 en de jongste 5, werden
dagavond binnengebracht. 23 Kleine
sche uitgewekenen, wien niets anders
neten kan worden, dan dat hun vaders
lëlieten zijn. Voor het huidige Duitsch-
een reden ben tot „volksvreemde'', en
ongewenschte, elementen te verklaren.
wij den weg vragen naar het Wees-
wijst een Naardensch bakker ons deze:
5, dan rechts en direct de hoek om. U
het zoo". En zoo is het, want even later
in we voor het gebouw, dat met z'n
liende leeuw-enkoppen op de groene
r alle specifieke Weeshuis karakters
ers
node:
log is de bei-galm niet verstorven in de
leid van dit statige gebouw, dat als het
re historie ademt, o' een pittig verpleeg-
tje gluurt om den hoek. „Of wij de di-
ice kunnen spreken?? Van de pers..??
vragen".
blijkt geen bezwaar te zijn en even
zitten wij tegenover een robuuste
v, met blozende wangen en een bont
jrt om. Zij is de „al-moeder" van 23 jon-
jDuitschcrs en ze heeft het geweldig druk
al zégt ze dat niet.
Aangrijpend verhaal.
Het verhaal is, in al z'n een-
ftoud, aangrijpend. Hoe het groepje
dinsdagavond gekomen was, óp van
de zenuwen, uitgeregend en met
I p oogen die dichtvielen van slaap.
LZoo waren ze door Naarden getrok
ken en heel het stadje had met stille
salan protest dit tafreel gadegeslagen,
conin
hordei pen jiaiven dag had men zich in het
lnP ceshuis voorbereid. Een aantal ingezete-
embt n j,ad in den kortst mogelijken tijd brood
i boter en melk en ondergoed opgehaald.
r was een werkgemeenschap gesticht, op
•zittel c'en sprong, en toen het armzalige groep-
kinderen aankwam, snorden de kachels
■"no) i stond voor elk van hen brood en melk
laar. Dat was Holland, maar Naarden
onit de eer toe als eerste daadwerkelijk
ttlp verleend te hebben.
We hooien het verhaal. Van de tweelin-
ed, twee meisjes, die geen woord konden
t eggen, zóó als zij onder den indruk waren
fj ju het gebeurde. Van den jongen, die ook
iet kon spreken en waarvan een vriendje
rtelde dat zijn vader doodgeslagen was
;u ze hem uit de woning haalden. Van
ra écn weet men wie en waar de ouders
ij n. Het zijn bannelingen omdat het
naraden zijn.
Hier in het Weeshuis staan op
I de bovenverdieping 23 bedjes. Een
persoons houten ledikantjes. Erover
hangen de dekens, rood-en-blauw
gestreept, te luchten. Op de matras
sen het speelgoed. Een dwaze lap
penpop, een houten kruiwagentje,
een halmaspel, en een mondorgel.
Ook de jeugd uit Naarden leverde
haar deel....
Veel is er nog noodig.
,0f men veel krijgt? Ja, dat wel, maar het
liltijd nog te kort temeer weer men bin-
«tkort nog meerdere vluchtelingen zal
Attten herbergen. Maar uit alle deelen des
fods brengt de post thans aan: de een
stuurt kleertjes, de ander reepen chocola
de. weer een ander speelgoed en een vier
de beddegoed. Nu, of dat met blijdschap
ontvangen wordt!
lu den tuin zijn ze aan 't spelen. Onbe
spied kunnen we hen gadeslaan. Drie en
twintig hummels. Met zwarte oogen en
zwarte haren. De meisjes met twee ge
vlochten staartjes en ponnie. Ze graven en
scheppen; een paar maken zand-taartjes.
Twee jongens zijn bezig met een wekker
uit elkaar te halen.
Waar zijn de vaders en moe
ders?
Ze hebben hier bijna alles wat ze
zich kunnen wenschen. Vriendschap,
zorg van ouderen, goed voedsel,
warmte, een bed. Alleen één ding
ontbreekt: bun ouder?.
Waar die zijn weet niemand. Er
gens in Duitschland, dat geen va
derland meer voor Joden is, Er-
Kous waar
Een verpleegster dribbelt den tuin in,
in haar arm drie blikken biskwie. Jui
chend rennen de kinderen naar haar toe,
hangen aan haar rokken en dansen van
plezier. Dat is Naarden
We hooren hoe berooid ze zijn aangeko
men. Enkele met doorelkaar gehaalde bar
biesjes. Dat was aan de grens gebeurd.
Je kunt tenslotte nooit weten
In een kamertje ligt een ziek
meisje. Haar hoofd rust op een kus
sen met „Goeden Morgen" erop ge
borduurd, Ja, dat was het dien
Woensdagochtend ook, toen ze na
een nachtmerrie van ellende wak
ker werden in dit Naardensche
weeshuis met vriendelijke verpleeg
sters en gulle menschen. Het kind
is thans ziek, maar het vermaakt
zich met een speeldoos, die oude
wijsjes tingelt. ..Ze zijn gauw tevre
den hier", zegt onze begeleidster.
Hoe lang de kinderen zullen blijven is
niet bekend. Het groote Amsterdamsche
comité werkt en werkt. Er wordt getracht
„nieuwe ouders" te vinden voor deze kleine
ballingen. Maar het aanbod is ontzaglijk
groot en de organisatie kan niet in enkele
dagen haar beslag krijgen.
En wat zal er morgen en overmorgen
over de grens komen? Men weet het niet.
Men weet niet wat er in het Derde Rijk
nog zal gebeuren.
Daar zijn nog duizenden en dui
zenden kinderen, wier fatum het is
dat ze behooren tot het volk van
Israël.
In Naarden was dat geen punt van
overweging bij het onderdak bren
gen. Men hieljt Direct en spon
taan.
Een schoone bladzijde in de his
torie van ons volk.
Nederlandsche gastvrijheid op
edele wijze in toepassing gebracht.
Göbbels over het Jodenvraagstuk
De Joden stalen en -plunderden
zelf.. R
Do Rijksminister van propaganda
dr. Göbbels, heeft gisteravond in de
Kroll Opera een rede gehouden,
welke werd aangehoord door 2000
propagandisten uit Berlijn.
Dr. Göbbels besprak o.m. het
Joodsche vraagstuk en dc debatten
hierover in het Britsche Lagerhuis.
Hij zeide, dat men in Engeland, wan
neer men vriendschap wil sluiten met
het Duitsche volk, deze kameraad
schap niet afhankelijk moet maken
van binnenlandsche toestanden in
Duitschland.
De Duitsche natie laat zich thans geen
inmenging en voogdij meer welgevallen. Het
optreden van de Joden in Duitschland zelf
dwingt tot een ingrijpende en snelle oplos-
sig en men zal niet loslaten. De nationaal-
socialisten wenschen niet ieder oogenblik
in Berlijn ingeslagen ruiten te zien, hetgeen
alleen voorkomt uit het feit, dat deze rui
ten hooren bij Joodsche winkels.
Vervolgens verzette bij zich krachtig tegen
de voorstelling van een zekere buitenland-
sche pers, dat ook geplunderd is tijdens de
spontane protestactie tegen de Joden. Ten
aanzien van het voorbeeld dat bij een Jood
sche juwelierszaak in „Unter den Linden"
te Berlijn geplunderd zou zijn, zeide dr.
Goebbels, dat de Joodsche compagnon van
den eigenaar gebruik heeft gemaakt van
de actie om juweelen te stelen en later te
beweren, dat zij bij de actie geplunderd
waren.
Tenslotte besprak minister Goebbels den
woningbouw te Berlijn. Het plan om Ber
lijn een nieuw aanzien te geven loopt tot
1950. Tot dan toe zullen 30.000 of 35.000
woningen per jaar worden gebouwd, om
een einde te maken aan den woningnood.
Honderden menschen bedolven
REDDINGSCOLONNE DOOR
TWEEDE VERSCHUIVING
OVERVALLEN.
Ten gevolge van een aardverschuiving In
de bergeu van t eiland Santa Lucia (Britsch
gebied, een der eilanden boven den wind)
zijn honderden personen bedolven.
Het zijn de bewoners van twee plaatsen,
die over een lengte van meer dan 12 K.M.
werden bedolven.
Reddingscolonnes hadden nauwelijks 45
lijken geborgen en zestig gewonden verzorgd
die het slachtoffer waren geworden van de
eerste aardstorting, toen een tweede ver
schuiving allen bedolf, dooden zoowel als
gewonden en vele redders.
Vijftig boerenarbeiders bevonden zich in
een huis, dat afgleed in de rivier. Slechts
weinigen konden zich redden.
Honderden familieleden wachtten in den
regen gedurende den geheelen nacht, ten
einde de lijken te identificeeren, die op rijen
waren gelegd. De ramp heeft zich voorge
daan na drie weken van aanhoudenden re
gen. Zij geschiedde langs den hoofdweg, die
de twee deelen van het eiland verbindt.
150 DOODEN.
Men gelooft, dat 150 personen den dood
hebben gevonden.
De reddingscolonnes verrichten hun werk,
terwijl zij midden in den modder en het wa
ter staan. Het is op het oogenblik, tengevol
ge van de paniekstemming welke heerscht,
niet mogelijk een juist aantal slachtoffers
op te geven, welke zijn omgekomen.
Amerikaansche Joden zullen ont
zien moeten worden.
Het staatsdepartement te Washington
deelt mede, dat de zaakgelastigde der Ver-
cenigde Staten te Berlijn aan de rijksregee-
ring een nota heeft overhandigd, waarin ge
protesteerd wordt tegen de houding van
het rijk tegenover de Amerikaansche joden.
In de nota wordt er oh gewezen, dat
Goebbels in zijn op 12 November uitgespro
ken redevoering deed opmerken, dat de
Duitsche anti-semietische decreten niet van
toepassing zullen zijn op buitenlandsche
Joden.
De zaakgelastigde heeft de formeele ver
zekering gecischt, dat de nieuwe decreten,
welke op 1 Januari van kracht zullen wor
den, niet van toepassing zullen zijn op Ame
rikaansche Joden.
Een manifestatie van vriend,
schap tusschen beide landen.
DE COÖRDINATIE VAN DE VERDEDIGING
VOORNAAMSTE PUNT DER BESPRE
KINGEN.
Heden zullen de Britsche ministers
naar Frankrijk vertrekken. Hun be
sprekingen met de Fransche regee
ring zijn van zeer groot belang, n.1.
niet meer of minder dan de rege
ling der defensie van beide landen.
Er is geen formeele agenda opgesteld
voor de besprekingen, welke Chamberlain
en Halifax te Parijs zullen hebben met Da-
ladier en Bonnet, aldus Reuter.
Waarschijnlijk zullen de besprekingen
betrekking hebben op alle vraagstukken,
welke sedert de overeenkomst van Muen-
chen moeten worden opgelost. Ook is de
tijd voor beraadslagingen te kort, daar het
program slechts drie of vier uur tijd over
laat voor particuliere besprekingen tus
schen de vier staatslieden.
De huidige positie der Fransche lucht
macht en do kwestie der mankracht van
de Britsche en Fransche legers zal zeer
zeker aan de orde komen, de kwestie der
Fransch-Italiaansche betrekkingen, de po
sitie der beide landen in het Verre Oosten
en het vraagstuk der Joodsche vluchtelin
gen zullen ook aan de orde kunnen komen.
Chamberlain's verklaring in het
Tanganjika-gebied gunstig ont
vangen.
De verklaring van minister-president
Chamberlain over de kolonisatie van Jood
sche vluchtelingen in Tanganjika is in En-
gelschc kringen te Dar es Salaam gunstig
opgenomen. Vooraanstaande personen voor
spellen een algemeene verbetering van den
toestand des lands, naarmate meer gebieds-
deelen zullen worden ontwikkeld.
In het zuidelijke heuvelgebied, in de
vruchtbare Kiloinbero-vallei in het Westen,
is veel grond voor bebouwing door kleine
boeren, zooals dit in Palestina reeds door de
Joden geschiedt, geschikt. De gouverneur van'
Tanganjika zal de kwestie zoo spoedig mo
gelijk met den wctgevenden raad bespreken.
De productie van Tanganjika maakt op
het oogenblik een depressie door en er was
reeds lang sprake van een krachtige cam
pagne voor verhoogde landbouwproductie
met regeeringssteun.
De Engelschen in Tanganjika zijn over het
plan te spreken, omdat zij er een nieuwe
aanwijzing in zien, dat dit land Britsch be
zit zal blijven.
Voor Duitschland is de simpele mededee-
ling van Chamberlain over Tanganjika) 'n
vroegere Duitsche kolonie) een slag in het
gelaat, die zeker door de voor critiek zoo
gevoelige nationaal-socialisten zal worden
gevoeld.
Dat men deze „Duitsche" grond in Afrika
wil ontheiligen door ze te schenken aan de
verachte Joden, moet te Berlijn als een belee-
diging worden gevoeld, waarbij nog komt het
onaangename gevoel, dat daarmede komt
vast te staan, dat Engeland voor teruggave
der vroegere Duitsche koloniën weinig ge
voeld.
DE VORST IS DIEP ONDER DEN INDRUK.
Een schitterende aanblik dan bij welk
gala-concert ook, dat we ons van de laatste
jaren herinneren, bood gisteravond de groote
zaal van het Concertgebouw te Amsterdam,
ter gelegenheid van het galaconcert, aange
boden door het gemeentebestuur der hoofd
stad ter eere van het bezoek van Koning
Leopold.
Door den gemeentelijken dienst der beplan
tingen was voor de koninklijke loge een
fraaie versiering aangebracht van groen met
roode begonia's, paarse orchideeën en kleine
gele herfstbloemen.
Zaal en balcons vulden zich met een uit
gelezen publiek, de dames in rijke avond
toiletten, de heeren, voor zoover niet in het
stemmige zwart en wit van het avond-
costuum, in een bonte, kleurige mengeling
van de meest uiteenioopende uniformen,
schitterend van goud en zilver, fantastisch
versierd met decoraties en ordelinten in vele
kleuren.
Even over half tien zet het Concertgebouw
orkest, onder leiding van prof. dr. Willem
Mengelberg de Brabangonne in. Allen ver-
Dit nummer bevat 12 pagina's
DE BILT SEINTj
Verwachting: meest matige wes
telijke tot zuidelijke of zuid
oostelijke wind, zwaar be-
wolkt tot betrokken met tij
delijke opklaring, waarschijn
lijk nog regen, weinig ver
andering in temperatuur.
Verdere vooruitzichten: onzeker.
heffen zich van hun plaatsen en voorafge
gaan door de beide hofmaarschalken, schrij
den drie aan drie de zes Amsterdamsche
wethouders en daarachter de gemeentesecre
taris, dan volgden, begeleid door den in
ambtscostuum gekleeden burgemeester van
Amsterdam, dr. De Vlugt, de Koningin en
Koning Leopold.
De Koningin is gekleed in een sleepende
taupe-kleurige robe, waarbij zij een groote
ruiker paarse orchideeën draagt en zij heeft
een diamanten diadeem in het haar. Over de
japon draagt zij wederom het violette groot
lint van de Leopoldsorde van België. De ko
ning is, zooals tijdens dit geheele bezoek
voortdurend, weer in den khaki generaals
uniform met het Grootkruis van den Neder-
landschen Leeuw.
Koning Leopold luistert gedurende het
grootste gedeelte van den avond met de kin
op zijn hand steunend en blijkbaar diep on
der den indruk.
Te omstreeks elf uur is het concert afge-
Ioopen en onder het gejuich van het buiten
saamgedromde publiek rijden beide
Vorsten naar het Paleis terug.
Duitschland is reeds uitgeslapen,
zegt dr. Ley.
De rijksorganisatieleider, Ley, heeft te
Weenen tijdens de week voor post- en tele-
graafwetenschappen een rede gehouden,
waarin hij o.a. zeide: „Onze strijd tegen het
Jodendom moet tot het door den Fuehrer
aangewezen doel zonder compromis worden
doorgevoerd. Wanneer de Jood in dezen
strijd zou overwinnen, dan zou kunnen
blijken, dat het verdrag van Versailles
slechts kinderspel was in vergelijking met
het resultaat van een Joodsche overwinning
De fariseeërs, die de wereld niet kennen,
behoeven ons niets te vertellen van naas
tenliefde. Onze geheele kracht wordt ge
bruikt om het plan tot verbetering van 't
lot van alle Duitsohe volksgenooten ten uit
voer te brengen".
Tenslotte verklaarde Ley: „Zooals wij
vroeger geroepen hebben: „Duitschland ont
waak" zoo roepon wij thans: „Wereld ont
waak, voor het te laat is".
Koloniale kwestie niet aan
orde?
de
Men verzekert, dat de kwestie der kolo
niën niet zal worden besproken, doch wel
zullen de Fransche en Britsche ministers
waarschijnlijk de kwestie van de beveiliging
van de verbindingen tusschen hun landen
en de bezittingen over zee ter sprake bren
gen.
Argwaan te Moskou.
De Times verneemt uit Riga:
De reactie van Moskou op de reis van dc
Engelscbe ministers naar Parijs is beslist
ongunstig. De ïzwcstija schrijft, dat het
doel van Chamberlain is pressie te oefenen
op Frankrijk om concessies te verkrijgen
ter verzoening van Duitschland. Chamber
lain is uit op verbreking van het Fransch-
Russische accoord.
Andere Russische kranten schrijven vol
gens de N.R.Crt., Chamberlain zal verkla
ren, dat alleen een krachtig Frankrijk be
hoorlijk met Engeland kan samenwerken en
dat Frankrijk daarom een eind moet maken
aan het volksfront,
Meer klinkerbestrating.
In de Memorie van Antwoord op
het afdeelingsverslag over de begroo
ting voor 1939 van het Wegenfonds
voor Noord-Holland, deelen Ged.
Staten mede, dat van het bijna 349
km. lange net van wegen voor door
gaand verkeer thans 66 k.m. in voor
bereiding, 16 km. in uitvoering en
267 km. voltooid is.
In de wegen voor doorgaand ver
keer waren in dit jaar tot Septem
ber 8 bruggen in uitvoering. Vol
tooid of nagenoeg voltooid zijn thans
138 bruggen.
Aan de uitvoering van het Provinciaal
Wegenplan was op 1 September 1938 in to
taal f 31.956.500 ten koste gelegd.
Klinkerbestratingen.
Aangezien het in den laatsten tijd moge
lijk is gebleken onder klinkerbestratingen
een goedkoopere fundeéring aan te brengen,
dan voor een gewalsten weg noodig is, be
hoeft het vraagstuk van de kosten geen
overwegende rol meer te spelen bij de keu
ze van de soort van verharding. Daardoor
zal het mogelijk zijn in de toekomst, meer
dan tot dusver, klinkerbestratingen toe te
passen.
Intusschen moet niet uit het oog worden
verloren, dat klinkerbestratingen over het
algemeen meer onderhoud vorderen dan
teer- of asfaltwegen en dat ook bij de toe
passing van laatstgenoemde wegverhardin
gen voor een zeer belangrijk gedeelte van
inlandsche materialen wordt gebruik ge
maakt, vooral sinds in ons land grind wordt
geproduceerd, dat hierbij gebruikt kan wor
den in. plaats van buitenlandschen steen
slag.
De plaag van den weggebruiker:
de tollen!
In Noord Holland bestaan thans, behalve
den tol bij de Julianabrug te Zaandam nog
drie andere tollen: één op den rijweg door
Graft, geheven krachtens gemeentelijke be
lastingverordening; één op de brug over de
Reevaart of Nieuwe Vecht te Nederhorst den
Berg, geheven krachtens concessie, en één
op de brug over de Ringvaart van de Enge
Wormer,
De beide laatstgenoemde tollen liggen in
wegen, die voor het doorgaande verkeer geen
beteekenis hebben; de weg door Graft is op
genomen in het Tertiair Wegenplan 1939.
Zoolang de tol bestaat zal echter geen uit-
keering voor het onderhoud van den weg
kunnen worden verleend.
Directeur der
„joodsche Invalide" overleden
Zwaar verlies voor de stichting.
Te Amsterdam is gisteravond op
48-jarigen leeftijd plotseling overle
den de heer I. Gans, directeur van
de stichting „De Joodsche Invali
de".
Met den heer Gans is de stuwkracht dezer
vereeniging, welke eenig in haar soort, baan
brekend werk heeft verricht op het gebied
der verzorging van invaliden heengegaan.
Algemeen werden zijn verdiensten ge
waardeerd, hetgeen cenerzijds tot uitdruk-
kig kwam in de wijze, waarop zijn levens
werk in alle kringen der bevolking van Ne-
deland, ongeacht hun rang of stand of
godsdienstige overtuiging, wordt beoordeeld,
anderzijds in de verecring, welke hij heeft
ondervonden van den kant van bestuurderen
en de leden van het verplegend personeel
der „Joodsche Invalide". Ilij was ridder in
de Orde van Oranje Nassau.
De tijding van het overlijden van den heer
Gans heeft in breede kringen diepen indruk
gemaakt,
