Draagt elkanders lasten
Trein met Spaansche
vrijwilligers bestookt
DAGBLAD VOOR HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Het spook van den oorlog
moet verdwijnen
Prinselijk Gezin
naar Grindelwald
Prins Bernhard
te Leiden
Directeur Maatschappelijk
Hulpbetoon neergeslagen
Belangrijke rede
van Chamberlain
Oud Duitsche praal
op huize Doorn
dienst
uilnis.
Laan, Schagen, Tel. 20.
ZATERDAG 28 JANUARI 1939. 83e Jaargang. No. 10790.
Uitgew- JerHV. Uitg.-Mij: „Hollondt Noo.de rfcwortwr-
irkia
-
uilnis, i
mooi,
et wor
kriii-
t, moe-
Verle-
vrijwil-
2%*
s dicht
week
leerea
zoo
is. Dit
t
van d«
beeren,
slefoon,
Pat
bij
en va:
lie dai
>t men,
van N-1
ta
d«
f 160.-
H.M. de Koningin wekt op tot geestelijke en
moreele herbewapening van ons volk
H. M. de Koningin heeft gistermiddag te
12.15 uur de volgende radiorede gehouden:
Waar de gedachte der geestelijke en moree
le herbewapening in het middelpunt der be
stelling is komen te staan en mij geble-
hnis, dat er nog veel verschil van meening
bestaat omtrent hare toepassing, wil ik
trachten u nader toe te lichten, hoe ik haar
zie, Vanzelf zal dit dan tevens een antwoord
zijn op enkele van de vele vragen, die mij
naar aanleiding daarvan langs verschillende
wegen bereikten.
De innerlijke vernieuwing, die de oproe
pen van October voorop stellen, nopen ons
tot eene geheel nieuwe instelling ten opzichte
kan alle nooden van den tijd, een zich daar-
voor inzetten, in eigen omgeving, en eigen
kring en als volk in zijn geheel.
Met vreugde heb ik de bereidwilligheid
begroet van zoo velen, zoowel" hier, als in
Nederland onder de keerkringen, om aan
deze geestelijke en zedelijke krachtsinspan
ning deel te nemen.
De stroom van persoonlijke betuigingen
van instemming, die ik mocht ontvangen,
zoowel als de gemeenschappelijke adressen,
geven blijk van emstigen wil, als mensch,
en als kring, er den schouder onder te zet
ten.
Wil die krachtinspanning de ster
ke hefboom worden, die ons volk op
belt boven zichzelf uit, boven de on
derlinge verdeeldheid en den druk
tan den tijd, dan moet zij omgezet
worden in de levenshouding van.
,Draagt elkanders lasten", in de ge-
beek samenleving.
laten wij in dit ernstige tijdsgewricht
werkelijk eerlijk zijn tegenover ons zelf en
ook als volk en de oogen niet sluiten voor
onze tekortkomingen en feilen als mensch
en als gemeen schap.
De lerdeeldheid en voortschrijdende splft-
i? en versnippering, die ons in het dage-
leven tegemoet treden met de daar-
fepaard gaande -vervreemding onder
lijn slechte heelmeesters voor de krank-
van onzen tijd. Waar juist nu het
mgen 'naar samenwerking en het slui-
gelederen bij talloos velen opkomt
p de noodzaak gevoeld wordt elkander de
1*1 te reiken, moet aller streven er in de
Me plaats op gericht zijn elkander te be-
pijwn en begrepen te worden.
Sa geve zich rekenschap hoe het den en
keling moet zijn, indien de omstan-
wlicden nog drukkender en benauwender
zouden worden en hij zich niet gedragen
[«mie voelen door de gemeenschapsgedachte.
weet het niet korter uit te drukken
ta in de woorden van den tweeden op-
Kj „Vrees voor afbraak moet worden om-
pt ia wil tot opbouw".
|Wat moet er opgebouwd worden?'Waarop
tot onze arbeid gericht zijn?
Hl de eerste plaats op oen geheel gewij
de, nieuwe geestesgesteldheid ten opzich-
nxei up 'fïaD de nooden die allerwege zijn ont-
0U(jeK [W en op een krachtig streven om, als
zÜn geheel, daarin te voorzien.
jftfl tweede op het be-vorderen van een
Jpe geestesgesteldheid ten opzichte van
feporeele en geestelijke moeilijkheden van
tijd, en van den drang orii ook daarin,
dnationalen zin, de helpende hand te rei-
ïf.
uinden
Koedijk
dffl
Heel bijzon dei' hebben mij daarom de mé-
delingen en berichten verblijd over de
1«en daar aan den dag getreden pogingen
topractische toepassing der gedachte van
en moreele herbewapening in
pcotpr verband, met wegcijfering van het-
P dreigt te scheiden en vooropstelling van
tabreede hapsgedachte.
geheel onder den indruk van de prach-
samen werking en eensgezindheid, ge-
Wuitu zelf voortgekomen, bij gelegenheid
rs" als" viering van mijn 40-jarige regeering,
het. een beroep op u aller medewerking
var t# eensgezindheid duurzaam te doen
z'Mpraetisch in toepassing te brengen bij
arbij p ^iding van den booggestegen nood op
rag stoffelijk gebied en de hinderpa-
verijanJ }Cn^,c nemen, die den opbouw tegen-
ook vol- jMie noodzakelijk is om tot een be
ng. AuS^nst fc geraken.
i -x-s ir.ïn de gedachte laat gaan over de
j^gslirkken, die voor duizenden een
J- zijn, denken wij in de eerste
w!S schrijnend leed van de werk-
oosftez/i fle bestrijding daarvan zou in
en tuk'
-dag een
?enwo
i en
bespr^
te slui;
or deI
men W8
dat r
Isom
word
svei
•kgeveij
is «I
Swag
?mcestei
gehaat zijn door de geboden nieu-
*tiWellfng des gccstes tegenover de nooden
«j volk.
de in een vergevorderden staat van
i(l'nK verkecrende plannen der over
ga, ivolko eene aanzienlijke uitbreiding der
J^i'erscliaffing beoogen, aangevuld door
-wii particulieren bereid blijken te doen,
tJkrachtig begin van toepassing der her
opening op groote schaal zijn.
i ^°r onzen geest rijst op het gebrek
san brandstoffen, kleeding en dek-
iking, dat in een zoo groot aantal ge
zinnen is ontstaan, en dat, ondanks
«e mildheid van vele en onderschei
dene groepen, nog steeds om leni
ging roept. Daaraan zal eerst ten
volle kunnen worden voldaan als de
Teost van saamhoorigheid en helpen
Ovor ons goheele volk vaardig
wordt.
Ter verduidelijking herinner ik u hier aan
het vuur, dat allerwege aan den dag kwam
hij de vervaardiging van wanton en bivak
mutsen voor onze gemobiliseerd en voor den
eersten winter na het uitbreken van den oor
log. En een dergelijke algemeene belang
stelling en. voortvarendheid deed zich ver
leden jaar voor, waar het gold het maken
van uitzetten voor jong geborenen ter ge
legenheid van de geboorte Mijner Klein
dochter.
Al bestreken deze behoeften slechts een
zeer bescheiden oppervlak op maatschappe
lijk gebied, de eenheidsgedachte, die daarbij
op den voorgrond trad, geeft een helder beeld
van wat hier aan de orde is.
Niet minder dan aan de materieele moei
lijkheden denk ik aan het schrijnend leed
en de gedruktheid in het hart van hen, die
van werk verstoken zijn, of op andere wijze
slachtoffer van de crisis zijn.
Hier ontsluit zich een wijd arbeidsveld
voor naastenliefde in nationalen zin, om de
gevolgen te bestrijden van crisisleed, zoowel
voor hén die midden in het leven staan, als
voor de jongeren, die geen kans krijgen om
aan den slag te komen.
Zie verder op blz. 2.
Britsche oproep tot Duitsche
leiders.
Achttien bekende personen uit alle
kringen van het Britsche leven heb
ben een oproep gericht tot de leiders
van het volk in het Grootdiuitsche
Rijk, om met hen samen te werken
„in een laatste poging om het spook
van den oorlog te doen verdwijnen."
Deze oproep is geteekend door Lord
Willingdon, Lord Derby, Montague
Norman. John Masefieid, Lord
Dawson of Penn, Sir Edward Lu-
tyens, Lord Horder, Lord Macmillan,
Lord Eustacy Percy, Sir. Michael
Sadler, Vaughan Williams, Sir Wil
liams, Sir William Bragg, Sir Ar-
thur Eddington, Sir Kenneth-Clark
en Lord Burghley.
In dezen oproep wordt onder meer ge
zegd: „Er hangt een sfeer van onbehaaglijk
heid over de geheele wereld. Mannen en
vrouwen in alle landen .weten niet, wat de
volgende weken en maanden zullen bren
gen. Zij zien hoe enorme wapeningen geor
ganiseerd worden, zij zien, hoe plannen voor
de burgerlijke verdediging gemaakt worden
en zij beseffen maar' al te goed, dat een
oorlog tusschen de zeer georganiseerde sta
ten onder de bestaande omstandigheden
slechts dood en verderf kan brengen.
Indien wij niet te laat willen zijn, moeten
thans de menschen van goeden wil, die
waardeering hebben voor de vruchten der
beschaving, die geen haat of wraakgevoe
lens in hun hart koesteren en die in vriend
schap met hun medemenschen in alle lan
den willen leven, het woord richten tot de
menschen over de grenzen, opdat die hun
gaven van hart en hoofd mogen gebruiken
om mede te werken aan het voorkomen
van de grootste ramp en het slechten van
de kunstmatige muren van haat, waardoor
wij dreigen verdeeld te worden, wordt aan
het slot van dezen oproep gezegd.
Naar het Hdbld. meldt, zullen H.H. K.K.
H.H. Prinses Juliana en Prins Bernhard op
20 Februari naar Grindelwald vertrekken om
daar ongeveer een maand te vertoeven. Prin
ses Beatrix zal deze reis meemaken en ver
scheidene leden van de hofhouding van het
Prinselijk Paar zullen de Koninklijke Hoog
heden vergezellen.
Het gezelschap zal wonen in hotel Adler,
een dependance van het bekende Bearhotel.
Een bezoek aan de Universiteit.
Gisterenmiddag heeft Prins Bernhard een
niet-of fideel bezoek gebracht aan de Leid-
sche Universiteit. Z. K. H. reed, vergezeld
van zijn particulier secretaris, jhr. mr. C.
Dedel, te ongeveer 1.45 uur bij het Acade
misch gebouw op het P.apenburg voor. Hij
werd op het plein ontvangen door het col
lege van curatoren. De Prins werd toege
juicht door een groote menigte.'Na op het
voorplein een eerewacht van „Pro Patria"
te hebben geïnspecteerd, begaf de Prins zich
naar de vertrekken der curatoren, waar
hem door den president-curator, mr. A. van
der Sande Bakhuyzen, een noenmaal werd
aangeboden.
Te ongeveer half vijf begaf de Prins zich
naar de studentencociëteit „Minerva", waar
hij op plechtige wijze werd geïnstalleerd als
beschermheer van „Pro Patria."
Werklooze te Wormerveer wreekt
zich.
Gistermiddag om half zes is de
directeur van Maatschappelijk Hulp
betoon te Wonnervfeer, de heer N.
C. Zeulevoet, toen hij zich op de
fiets van zijn kantoor naai' huis be
gaf, op den Wandelweg door een
33-jairigen werklooze, zekeren K.
uit Wormerveer, die hem achterop
fietste, met een zwaar ijzeren voor
werp neergeslagen.
De heer Zeulevoet kreeg eenige vrij ern
stige verwondingen aan het hoofd en bleef
bewusteloos op straat liggen.
Op dezen drukken verkeersweg kwamen
van alle kanten voorbijgangers toeloopen.
Een geneesheer, die spoedig aanwezig was,
bracht den heer Z., nadat deze bij kennis
was gekomen, met zijn auto naar het ge
meenteziekenhuis, vanwaar hij naar zijn
woning kon worden vervoerd. K„ die er van
door ging in de richting van het politiebu
reau, werd kort na het gebeurde gegrepen
en in arrest gesteld.
Waarom het ginq
Het voorwerp waarmede de aanslag is ge
pleegd, een groot breekijzer, is in een voor
tuin je van een der woningen in de omge
ving gevonden. K„ die pas veertien dagen
werkloos was, had een geschil met het be
stuur van de instelling voor Maatschapplijk
Hulpbetoon ovor het verstrekken van ver
sterkende middelen voor zijn vrouw, waar
toe het bestuur, gezien den korten tijd van
werkloosheid van den betrokkene, nog
niet meende te moeten overgaan. Om zich
over deze weigering te wreken, schijnt K.
zijn daad te hebben begaan.
Dreigende taal van
Italiaanschen minister
Geen viermogendhedenconferen-
tie.
Dreigend heeft de Italiaansche
minister Farinnacci gisteren te Mun-
chen verklaard, dat Italië nooit zal
kunnen dulden, dat het nabij Ita
lië gelegen Tunis in het bezit is
van een land, dat aldus Italië van
het Zuiden uit zou bedreigen.
In een hoofdartikel schrijft de Giornale
d'Italia o.m., dat Frankrijk een geheim ver
drag heeft gesloten met de republikeinsche
Spaansche regeering waarin vrije doortocht
over Spaansch gebied zou zijn vastgelegd
van negertroepen uit Fransch-Afrika, die op
weg zouden zijn naar het Europeesche front
van Frankrijk.
Geen viermogendhedenconferen-
tie?
De Lavoro Fascista schrijft in dit ver»
band, dat een dergelijk voorstel slechts ten
doel zou hebben Frankrijk de gelegenheid te
geven zich te onttrekken aan de verantwoor
delijkheid voor de fouten van zijn Spaan
sche politiek.
Dit nummer bevat 16 pagina's
Onze kunstschatten in oorlogstijd
Internationale conferentie ter
bescherming aangevraagd.
De Nederlandsche regeering heeft
zich volgens de regeeringspersdienst
overeenkomstig een verzoek, door de
negentiende volkenbondsvergadering
in September 1938, tot haar gericht,
door tnsschenkomst van H. Ms. ge
zanten tot alle regeeringen van de
staten, die lid zijn van den Volken
bond zoomede tot een aantal ande
re regeeringen gewend met betrek
king tot het vraagstuk van de be
scherming van monumenten en
kunstschatten in oorlogstijd.
Daarbij heeft onze regeering het ontwerp
verdrag overgelegd dat terzake op verzoek
van de internationale commissie voor in-
tellectueele samenwerking dor het „Office
International des Musees" te Parijs was op
gesteld, Aan de regeeringen is verzocht te
willen berichten of zij eventueel bereid zou
den zijn deel te nemen aan een diplomatieke
conferentie waar dit ontwerp zou worden
besproken, terwijl tevens verzocht is aan de
Nederlandsche regeering de opmerkingen
kenbaar te maken, waartoe het ontwerp aan
leiding zou geven.
Een nieuwe Rembrandt
in 't Rijksmuseum
Belangrijke aanwinst.
Een aanwinst voor het Rijksmuseum van
den allereersten rang en die een verrassing
zal vormen voor ons vaderland en Amster
dam in het bijzonder, is te danken aan het
offervaardige initiatief van een reeks kunst
vrienden, gesteund door de vereeniging Rem
brandt en door het rijk. Het betreft een
jeugdwerk van Rembrandt, dat de reputatie
heeft van een der volihaakste uit zijn Leid-
schen tijd, en dat velen zich nog van de
Rembrandt-tentoonstelling in 1932 zullen
herinneren, namelijk: „Jeremia, treurende
over de vei'woesting van Jerusalem".
800 MAN VAN DE INTERNATIO
NALE BRIGADE BIJ VLIEGTUIG-
AANVAL GEDOOD.
Ontzettende tooneelen te Figue-
ras, waar duizenden vluchtelin
gen om hulp smeeken.
Anti-Franco betooging
te Gibraltar
Terwijl van Spaansche zijde wordt
beweerd, dat slechts vier personen
zijn gewond, bevat de Daily Express
van hedenmorgen een hoofdartikel
waarin wordt gezegd, dat rechtsche
vliegtuigen bij een bombardement
een trein met 800 man van de in
ternationale brigade van het republi
keinsche leger geheel hebben vernie
tigd.
C. D. Gallacher, de speciale oorlogscor
respondent van het Britsche orgaan, heeft
zijn bericht ontleend aan mededeelingen van
majoor Henry Harding, die belast was
met het transport van een trein van 800
Mexicanen en Zuid-Amerikanem Deze troer
pen waren een onderdeel geweest van een
brigade van 3600 man.
Majoor Harding vertelt, dat de trein met
huiswaarts keerende troepen ter hoogte van
Cardedu, een stuk ten noorden van Barce-
lona, was gekomen, toen plotseling de
Franco-vliegtuigen verschenen.
Er werden vijftien bommen gewor
pen. De gevolgen waren ontzettend.
Achthonderd man werden gewond
of zwaargewond.
Verwarde toestand in Figueras.
Voortgedreven door den angst voor de
bombardementsvliegtuigen van Franco ko
men duizenden vluchtelingen in de steden
èn dorpen van Noord Catalonië aan. De
autoriteiten te Figueras hebben aan Frank
rijk dringend om medicamenten gevraagd,
nadat de buitenwijken van Figueras door de
rechtsche vliegtuigen gebombardeerd wa
ren. De weg tusschen deze stad en de Fran-
sche grens, die 25 kilometer lang is, is vol
vluchtelingen.
Te Figueras hebben zich tooneelen
van onbeschrijfelijke verwarring af
gespeeld. Men zag regeeringsambte-
naren, die op zoek naar de departe
menten waren, ministers, die hun
collega's trachtten te vinden, hui
lende moeders, die naar haar kinde
ren zochten en kleine jongens en
meisjes, bedelend om brood.
De vluchtelingen hebben bitter
van de koude te lijden. De gezond
heidsomstandigheden zijn ontstel
lend.
De republikeinsche autoriteiten doen wat
zij kunnen en verhinderen een wanordelij
ken uittocht van vluchtelingen naar Frank
rijk. De vluchtelingen worden door carabi-
neros gecontroleerd, eerst te Gcrona en daar
na te Figueras, waarna zij in zooveel moge
lijk georganiseerde groepen over Noord-Cta-
talonië verdeeld worden. Ook langs de grens
zijn cara'bineros geplaatst.
Wachtvuren vormen een flikkerende lijn
in den nacht langs de grens. Plannen zijn
opgesteld om de hooge passen, waarover een
weg loopt van Seo de Urgel, door Andorra
naar Frankrijk, schoon te maken, aangezien
deze weg op sommige plaatsen onder een
sneeuwlaag van tien voet dik bedolven ligt,
teneinde iedere stroom van hongerlijdende
vluchtelingen naar Andorra, dat thans vol
ledig geisoleerd is, te kunnen verwerken.
Er wordt slechts weinig nieuws ontvangen
over de republikeinsche legers in Catalonië,
tengevolge van de volkomen ontwrichting
der verbindingen.
Verstoord rechtsch feest te Gibraltar.
Terwijl te Gibraltar in het gevestigde agent
schap der rechtsche Spaansche regeering
een groot aantal aanhangers van Franco
bijeen was om de overwinning van Barce-
lona te vieren, heeft een groote menschen-
menigte, waaronder meer dan duizend Brit
ten, buiten betoogd, onder het roepen van:
„Weg met Franco, weg met I-Iitler en Mus-
solini". De betoogers, waaronder vrouwen en
kinderen, trokken door de straten met een
groote Engelsche vlag. De van het agent
schap wapperende vlag van Franco, werd in
den avond neergehaald. Een groote politie
macht heeft de menigte uiteengedreven;
DB BILT SEINT.
Verwachting voor het geheele
land: Nevelig tot betrokken
of zwaar bewolkt, plaatselijk
nog eenigen regen of natte
sneeuw, matige tot zwakke
Oosten- tot Noordenwind,
weinig verandering in tem
peratuur.
Hedenavond door de radio uit.
gezonden.
Onverwachts is besloten de rede, die
Chamberlain hedenavond in Birmingham
zal uitspreken, door de radio uit te zenden,
(Om 21.50 u. A.T. over alle regionale zen
ders) Deze wijziging in het arrangement
mag worden beschouwd als een bevestiging
van de voorspelling, dat Chamberlain be
langrijke dingen te zeggen zal hebben,
meent, de N. R. Ct. De verwachting, dat hij
een vrij scherpe waarschuwing aan Duitsch
land zal laten hooren, zal echter waar
schijnlijk niet in vervulling aan. Goed inge
lichte kringen meenen te weten, dat Cham
berlain weliswaar over den internationalen
toestand zal sproken, maar dat hij zich
daarbij ook dezen keer weer zal laten lei
den door zijn wensch alles te vermijden wat
provoceerend zou kunnen werken. Het
krachtige geluid, dat hij gezegd wordt te
zullen laten hooren, zal dan ook volgens
de politieke profeten, niet zoo zeer de inter
nationale politiek dan wel de Engelsche
defensie gelden.
Ex-keizer Wilhelm, viert opge
wekt zijn tachtigste verjaardag.
Omringd door een grooten kring
van familieleden en door een vijftig
tal vertegenwoordigers van Duitsche
oude-adeilijke geslachten, heeft de'
ex-keizer van Duitschland, Wilhelm
II von Hohenzollern gisteren met
groote pracht en luister op huize
Doorn zijn tachtigsten verjaardag ge
vierd.
Des morgens werd de ex-monarch in de
hall van zijn woning door zijn echtgenoote,
Prinses Hermine, zijn kinderen en kleinkin
deren, benevens de gasten gelukgewenscht,
waarna een korte kerkdienst plaats vond
onder leiding van ds. Doehring. Deze zeide
in zijn toespraak, dat de liefde van den ex-
keizer voor zijn volk nimmer zal ophou
den. Na den kerkdienst verspreidden de
gasten zich in de zalen van huize Doom,
welke in een bloementuin herschapen wa
ren. Er prijkten o.m. fraaie bloemstukken
gezonden door het Koninklijk Huis.
De Prins komt.
Vervolgens aanvaardde de jarige tal van
geschenken, w.o. een mooi tuinhuis van de
Doomsche burgerij, door den burgemeester
aangeboden. Aan alle aanwezigen reikte de
jubilaris een gouden herinneringsspeldje uit.
De feeststemming bereikte haar hoogtepunt,
toen Z-K.H. Prins Bernhard in zijn groote
Mavbach arriveerde, hartelijk toegejuicht
door de inwoners van Doom.
Den geheelen dag vloeide een stroom van
brieven en telegrammen binnen, o.m. van
het Koningspaar en de Koningin-Moeder van
Engeland en de vorsten van Denemarken,
Zweden en Griekenland.
Uit ons land kwamen o.m. telegrafische
felicitaties van den minister-president en
van generaal C. J. Snijders, oud-opperbevel
hebber van Leger en vloot.
Gala-diner.
Het luisterrijke feest werd besloten met
een gala-diner in de ruime, voorname cn rijk
met bloemen versierde eetzaal. Van den
grooten weg af waren de contouren van het
eeuwenoude gebouw in het avondlijk don
ker duidelijk te onderscheiden. Felle stra
lenbundels uit de hel verlichte vensters
gleden over de dikke boomen in het park en
legden lange schaduwen.
De mannelijke leden van het gezel
schap hadden zich voor deze gelegen
heid in de gala-uniformen der voor
malige regimenten in het Duitsch
land van voor den oorlog gestoken.
De dames droegen kostbare avond
toiletten. De keizer die er zeer opge
wekt uitzag was gekleed in 't prach
tige witte generaalsuniform van de
vroegere keizerlijke lijfgarde.
Het was de uitdrukkelijke wensch van
den ex-monarch, dat het diner een zeer in
tiem karakter zou hebben, en dat geen toe
spraken zonden worden gehouden. Tot laat
in den avond bleef de tachtig jarige met zijn
familie en gasten in ongedwongen stemming
bijeen.