„Paraatheid
zonder argwaan"
Einde der Belgische
regeerngscrisis in zicht
DAGBLAD VOOR HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Interview
Duitsch'aad en het Vaticaan
Engeland wilde slechts
practisch zijn
Nieuw Franco offensief
Ëngeland bezit het
snelste vliegtuig
Laan, Schagen Tel.
DONDERDAG 16 FEBRUARI 1939. 83e Jaargang. No. 10806.
Uitjó». der N.V. Uitg.-Mif. „Hollondt Noorderkwartier"
met den oud
commandant
van ons Veld
leger
Jhr. Roëll bepleit laag rentende
weermachtsleening O
De grondslagen van onze vloot
niet afgestemd op den huidigen
wereldtoestand
KT LEGER ALS WERKGEEFSTER.
Tijdens de beraadslagingen van de
Eerste Kamer oner onze landsverde
diging werd herhaaldelijk de naam
genoemd van den oud commandant
van het Nederlandsche Veldleger
t jhr. W. Roëll, die meermalen blijk
gegeven heeft, een zeer eigen stand
punt in te nemen, ten aanzien van
onze Defensie.
Wij hebben jhr. Roëll gevraagd ons
een interview te willen toestaan,
dat ons onder twee voorwaarden
werd toegestaan.
„En deze voorwaarden zijn?" vroegen wij:
„In de eerste plaats, dat mijn groote waar
deering voorop staat voor hetgeen mijn
hooggeachte vriend, Zijne Excellentie Dr. v.
Dijk als minister van Defensie in de laat
ste twee jaren heeft weten te hereiken als
■uiterst waardevolle basis voor de herleving
onzer nationale veiligheid.
„En als tweede voorwaarde wil ik bepaal
delijk stellen, dat ik bij mijn, u te geven
antwoorden mij volkomen onthoud van ei
ken argwaan of achterdocht tegen wicn
ook; ik ga uit van aller goede bedoelingen.
Dit neemt echter niet weg, dat de
sedert eenige jaren zich voordoende
tegenstellingen in Europa en Azië
eischen dat ons groote vaderland,
hier en overzee, zeker ook ten bate
van den wereldvrede, op den groo-
ten, geestelijken wereldverkeersweg
goed verzekerd moet zijn, door pre
ventief werkende parate weerkracht
tegen de gevolgen van door anderen,
zelfs maar toevallig, teweeg gebrach
te, gecompliceerde aanrijdingen.
Das: paraatheid zonder argwaan."
De kosten.
«Wat is dan uw hoofdindruk van de thans
in bespreking zijnde defensiezaken?
De memorie van antwoord van minister
van Dijk geeft blijk, met de principieele
strekking van het hoofddeel van mijn be
toog in te stemmen, ja, hier en daar reeds
schreden in de door mij gevraagde richting
te doen, doch alleen om der kosten wille
aan de genoemde noodzakelijkheid nog geen
gevolg te kunnen geven.
«Ook het betoog van Zijne Excellentie
dekt zieh met mijne argumenten, als men
bijv. leest zijn woorden als:
-Het onmenschelijke karakter van het
huidige oorlogsbedrijf
«De verdediging van ons volksbestaan is
«cn uniek belang, dat elk ander publiek be
lang in waarde overtreft."
lA'óór alles zal de weerniaclit geschikt ge
haakt moeten worden voor haar taak.''
«Wij leven in een overgangstijdperk, het
teodige personeel eerst geleidelijk ter be
schikking, cn het materieel afhangende van
de leveringsmogelijkheden bij de overbelas
te industrieën."
«Van aanmerkelijke versnelling van de
mobilisatie van het deel der troepen zon
der vredeskernen voor de uitwendige veilig
heid kan in het huidige legerstelsel geen
•pi'ake zijn."
.»De °l)gedane Septcmber-ervaringen toon-
ocn aan, dat het noodig is, het aantal (ik
L es t'tt"- parate) troepen voor de grens-
«eveiliging aanzienlijk uit te breiden, waar
voorbevolen zijn gegeven."
ft, i m»ken van terreinversterkingen
geveclitsdekkingen, versperringen, verme
ngen) wordt voortgegaan."
Jhr. Roëll's nieuwe grensdivisie-
troepen.
7i!nr-fn door rlen minister genoemde aan
zienlijke uitbreiding der troepen voor de
grensbeveiliging werkelijk de steeds aanwe-
'ge grensbataljons aangaat, zooals ook uit
oen persbericht dezer dagen was op te ma-
en, dan vraag ik mij af, aldus jhr. Roëll,
'wij langzamerhand nog ver af zijn van de
Mogelijkheid van hunne samenvoeging tot
e d oor mij bejvleite twee nieuwe grens-
Mvisie-groojien legerkorpsen
til 00' Kro°ter nog ware dan de preven-
\e betreken is en hoe zouden zij tevens als
organiseerde nieuwe groote eenheden voor-
hf»1? f^e noo.,l(ln,D vnn liet te zwakke veld-
itrlt -n aanzion van zijn titanentaak hij de
\iIrlLejlsc'lft ver(lediging van ons grillig ge- I
Mta vaderland. Een en ander ongeacht
nog de waarde van de hierdoor te bereiken
regelmatige vredes- en oorlogsbevelvoering
in één hand."
„Maar dan uwe conclusies?"
„Zijne Excellentie kon er onder de hui
dige omstandigheden en gelet op hetgeen
met 'slands financiën thans bereikbaar is,
niet mede instemmen.
Indien ik dit goed mag begrijpen, is er
dus wel instemming met de in mijn be
toog gestelde wenschen en zelfs met hun
spoedige vervulling, doch thans alleen af
stuitende op de kosten.
Dit is al veel en hoopvol stemmend.
Luchtafweer.
Over de laatste der conclusies de Euro-
peesche verdediging betreffende, n.1. die over'
de outillage der militaire luchtvaart en
luchtafweermidelcn, is voor mij de mededec-
ling van gelijktijdige mobilisatie met de
grenstroepen waardevol mits ook deze
onmiddellijk kan geschieden en gedekt is
door de bovengesproken steeds aanwezige
grenstroepen.
In het moderne strategische voorspel neemt
de luchtaanval een groote plaats in.
De mogelijkheid van aanleg van enkele
niet uitgebreide ondergrondschc vliegtuig-
bedrijven vond hare suggestie in luchtvaart
kringen met het oog op den binnenduinvoet,
welke door inbouw van bctondakken (met
duinzand weer af te dekken) voor zulke niet
te kostbare ruimten een door de eeuwen ge-
stabiliseerden bodem zou bieden.
Het kruiservraagstuk.
Maar hoe staat het dan met uw conclusie
over 3 a 4 slagschepen voor Nederlandsch-
Indië?"
De „grondslagen", waarop de ma
ritieme verdediging van Aziatisch
en Australisch Nederland berusten
envan het zgn. plan-Deckers, toch
hoe waardevol als springplank na
het gevaarlijke afstemmen van de
vlootwet ook slaan evenmin nog
op den huidigen toestand als de
Europcesche weermacht dit sedert
1934 deed.
De „spin" mankeert.
„De waardevolle aanvulling met vlieg-
diensten en het licht materieel bleven al
len in het kader van het over onzen Archi
pel te strekken spinneweb, in welk web
echter naar een geestig marine-slogan de
spin mankeert.
„En die spin is een steunende en opne
mende kracht aan de zwaarste artillerie,
dus de slagschepen en de steunpunten. In
land-strategie omgezet, is de toestand te
vergelijken met dien van een veldleger, al
leen uit drie lichte divisien bestaande.
„De Archipel is uitgestrekter dan Euro
pa's breedte van West naar Oost, de com
missie van 1912 sprak wijze woorden. De
ontwerpvlootwet-1922 evenzeer. Hunne ver-
toogen worden nog steeds klemmender en.
was het interview van lord Strabolgi (nota
bene een Labour-man) over de samenwer
king van alle Europeesche pacific-mogcnd-
heden, 14 dezer in de pers verschenen, niet
teekenend. zoowel in verband met het ge
heel verjaard zijn van het beginsel der In
dische grondslagen, als met de plaats van
onze vloot in het Pacific-evenwicht?"
Weermacht als werkgeefster.
„En de kosten?", vroegen wij.
Mag ik nogmaals mede voorop stellen, dat
zelfs geen enkel economisch rendement in
't gemeenebest zeker is, zonder dat de vei
ligheidsorganen van den staat volledig ver
zorgd zijn?
„En daarnaast, dat de weermacht zelve,
als allesbeschermende werkgeefster, tevens
arbeidsobject, blijkens de practijk. overal
waar zij is. in breeden kring zooveel wel
vaart brengt, dat Wcrner Sombart zelfs
zeide, dat van elk persoon in de weermacht
dooreengenomen er twee en drie gezinnen
leven.
Militaire èn vakopleiding.
„Maar daarnaast is er in het huidig eco-
homisch bestel der werkloosheid nog iets
bijzonders. Wat de verhoogde mankracht
in Europa aangaat, ben ik n.1. zeer getrof
fen geweest door het plan van den heer
Walrave Boissevain te Amsterdam, in het
kort inhoudende de gedachte om het leger
dienstbaar te maken aan de dringende
noodzaak om het vakkundig ongeschoold
pauperisme van een groot deel onzer rijpe
re jeugd te keeren door een tweejaarschen
eersten oefentijd in het leger in te stellen
en wel aan een lichting van ongeveer 55000
man en in dien tijd de militaire opleiding
en blijvende paraatheid te verbinden met
vak- en ambachtsonderwijs in den ruimsten
zin, zooals de mobilisatie dit al in het klein
deed zien.
„Overigens heb ik de gedachte aan
een laag rentende weermachtslee
ning gekoesterd. Zeker, 300 millioen
kosten, 9 millioen rente per jaar, is
zeer veel, maar het ongerept behoud
van 't vaderland, hier en overzee, is
het gebruik van een klein deel van
het thans in alle banken renteloos
opgetaste geld wel waard.
En hiermede werd het interessante onder
houd met den oud-commandant besloten.
Weinig goeds van de natiionaal-
socialisten te wachten.
„Das Schwarze Korps" schrijft naar aan
leiding van het overlijden van Pius XI, dat
de ware nationaal-socialisten in dezen Paus,
den man zien, die als hoofd der Roomsche
kerk duidelijk stelling heeft gekozen tegen
de totalitaire staten en in het bijzonder te
gen het nationaal-socialistische Duitsch-
land.
Wie ook de nieuwe Paus mag zijn, het
nationaal socialisme zal trouw blijven aan
de volgende beginselen: Wij zullen onver
biddelijke voorvechters van een duidelijke
scheiding tusschen kerkelijke cn godsdiens
tige zaken eenerzijds en politieke aangele
genheden anderzijds blijven. Wij zullen ver
woed blijven strijden voor de zuiverheid en
het radicalisme van de nationaal-socialisti
sche leerstellingen. Wij zullen onverzoenlijk
alle misbruik van godsdienst voor politieke
doeleinden blijven signaleeren, of wij die
eonstatecren bij een eenvoudigen dorpska
pelaan of bij den nieuwen stedehouder van
Christus op den Heiligen Stoel.
Op het gebied der binnenlandsche en bui-
tenlandsche politiek, zullen wij ons door
geen enkele macht voorschriften laten ge
ven, ook niet, wanneer die vervat zijn in en
cyclieken of herderlijke brieven.
Het kan ons weinig schelen, of de perio
de van politieleen'strijd, waartoe Pius XI het
Katholicisme gebracht heeft, met de nieu
we Pauskeuze zal ophouden of voortduren.
Wij zullen voor het nationaal socialistische
Duitschland strijden in oorlog of vrede met
den opvolger van Pius GI. Dat is het woord,
hetwelk wij spreken tot de vier Duitsche
kardinalen, die op weg zijn naar het con
claaf."
Hainan en Spanje in het Lagerhuis
besproken.
ER VERANDERT NOG NIETS
AAN DE BRITSCH—SPAAN-
SCHE BETREKKINGEN.
Onderstaatssecretaris Butler heeft
gisteren in het Britsche Lagerhuis
enkele vragen beantwoord over Hai
nan en Spanje. Inderdaad hebben
de Japanneezen niet medegedeeld
Hainan te zullen bezetten.
De Japanneezen hebben verklaard geen
territoriale oogmerken te hebben en de be
zetting van het eiland zou niet langer du
ren dan door militaire noodzaak zou wor
den ingegeven. De Britsche en Fransche rè-
geeringen zijn in voortdurende verbinding
over de meest geschikte methode voor de
behartiging der gemeenschappelijke belan
gen in de Zuid-Chineesche wateren.
Spanje.
Ten aanzien van den toestand in
Spanje zeide Butler, dat de Britsche
betrekkingen met de Spaansche re
geering onveranderd blijven.
Op de vraag, waarom het besluit den
kruiser Devonshire naar Minorca te zenden
niet ter kennis was gebracht van de verte
genwoordigers der Spaansche regeering te
Londen, antwoordde Butler, dat het het
beste werd geacht, onverwijld te handelen.
Hij geloofde, dat de regeering van Franco
evenmin op de hoogte was gesteld.
In antwoord op een verdere vraag ant
woordde Chamberlain, dat de regeering geen
deel had genomen aan de onderhandelingen
inzake de overgave van Minorca en op geen
enkele wijze de' verantwoordelijkheid heeft
op zich genomen voor de voorwaarden der
overgave. Zij heeft slechts de verbinding
tusschen beide partijen tot stand gebracht
Naar aanleiding van een betreffende vraag
heeft de premier er aan herinnerd, dat Musso-
lini zich verplicht heeft, IJaliaansche vrijwil
ligers aan het einde van den oorlog
Spanje terug te trekken. „Wat de Duit-
schers betreft aldus de premier Hitier
heeft mij te München medegedeeld, dat hij
bereid zou zijn de Duitsche vrijwilligers te
rug te trekken, wanneer de andere landen
Cot hetzelfde bereid zouden zijn."
Chamberlain verklaarde verder, dat de
Britsche regeering vurig wenscht. dat de
oorlog zonder verder bloedvergieten zal ein
digen en met beide zijden contact houdt
voor het geval haar diensten gewenscht
worden. De regeering acht het echter op
het oogenblik niet gewenscht de verantwoor
ding voor het steunen van bijzondere vredes
oorwaarden op zich te nemen.
Dit nummer bevat.8 pagina's
DE BILT SEIN Ti
Verwachting: Meest matige, Z.
W. tot W. wind, betrokken
tot zwaar of half bewolkt,
weinig of ge-en regen, wei
nig verandering in tempera
tuur.
Algemeene vooruitzichten: Wei
nig verandering.
DE GROOTSTE LOCOMOTIEF VAN EUROPA. Krupp bouwt bliksem-locomo-
tieven. Eén van deze railmonsters ziet men op ons plaatje. Deze locomotief
heeft juist een proefrit afgelegd en daarbij bewezen, D-treinen me* een snelheid
ven 120 kilometer per unr door het tand te kunnen Ja oen;
Logisch antwoord op de besluiten
der linksche regeering.
MADRID GEBOMBARDEERD.
De oproep van N'egrin om den weerstand
voort te zetten moet, naar rechtsche autori
teiten gisteren tegenover den vertegenwoor
diger van Reuter hebben verklaard, een lo
gisch antwoord vinden in een nieuw
rechtscli offensief.
Terwijl bepaalde berichten, dat troepen
saamgetrokken worden voor een offensief
op den eenen of den anderen plaats, niet
kunnen worden bevestigd is het duidelijk,
dat gissingen in enkele gevallen moeten
uitkomen. Men moet er echter aan denken,
dat de zeven rechtsche legercorpsen, die
juist gereed zijn met hun zware Catalaan-
sche campagne, uiteraard eenigen tijd noo
dig zullen hebben om hun nieuwe stellingen
te betrekken en een offensief voor te berei
den.
In gezaghebbende kringen wordt er hier
op gewezen, dat de eisch van Franco tot
volledige overgave der republikeinen on
herroepelijk schijnt te blijven.
Madrid gebombardeerd.
Gisteravond te 21.30 uur opende de artil
lerie van Franco het vuur op Madrid. Dit is
de derde keer sedert de regeering Negrin
zich te Madrid heeft gevestigd, dat de stad
door zwaar geschut onder vuur is genomen.
De minister van Justitie, Gonzales Pena,
heeft den correspondent van Havas verze
kerd, dat de regeering volkomen eensgezind
is.
Delvayo is te Parijs aangekomen. Hij heeft
zich onmiddellijk na zijn aankomst naar
Azana begeven.
Gisterochtend zijn 4000 man van het leger
der regeering. die naar Frankrijk waren ge
vlucht, bij Hendaye op Spaansch grondge
bied teruggekeerd.
Teneinde de repatrieering te bespoedigen
zullen vluchtelingen en soldaten in speciale
treinen naar Hendaye worden gebracht.
De voorzitter van de Fransche. Kamer
commissie van buitenlandsehe zaken, Mist-
ler, Hoeft in de gisteren gehouden vergade
ring der commissie medegedeeld, dat 163.107
burgers en ongeveer 180.000 militairen uit
Spanje over de gren6 zijn gevlucht.
Een twee partijenregeering
niet uitgesloten
In parlementaire kringen wordt vernomen,
dat de onderhandelingen van den heer
Pierlot op den goeden weg zijn. Er doen
zich nog enkele kleine moeilijkheden voor,
dochm en denkt dat Pierlot zeer binnen
kort zijn medewerkers zal bekend maken.
Mogelijk een twee-partijenregeering.
Pierlot heeft gisteravond tegenover
de journalisten verklaard, dat hij
bij de uitvoering van zijn opdracht
moeilijkheden heeft ondervonden in
verband met de zaak-Martens, daar
de vertegenwoordigers van de libe
rale partij een oplossing van deze
kwestie verlangen.
Mocht een der meerderheidspar
tijen haar medewerking weigeren,
dan zou de formateur de kwestie
van de samenstelling eener regee-
ring met de persoonlijkheden, die
hem reeds hun medewerking heb
ben toegezegd, opnieuw onder de
oogen moeten zien. Hij heeft te
kennen gegeven, dat hij in dit geval
een twee-partijenregeering zou kun
nen samenstellen.
De liberalen en de zaak Martens.
Gisteravond heeft Pierlot eerst een onder
houd gehad met Wauters, waarna hij op
nieuw een bespreking heeft gevoerd met
de liberalen Van der Poorten en Ch. R.
Janssen over de zaak-Martens. De beide li
beralen hebben voorgesteld, een eeereraad
te benoemen, die de zaak-Martens zou moe
ten onderzoeken. Pierlot heeft gemeend,
deze formule niet te kunnen aanvaarden
en onder deze omstandigheden hebben Van
der Poorten en Janssen het hun gedane
aanbod, zitting te nemen in de regeering,
moeten afslaan. Enkele oogenblikken later
heeft Pierlot zich naar het paleis begeven
om den Koning verslag uit te brengen.
Spaak weigert een portefeuille.
Pierlot heeft Spaak de portefeuille van
buitenlandsehe zaken aangeboden, doch
deze heeft geweigerd. Men gelooft dat
Spaak in het buitenland eenige weken rust
wil nemen.
Nader wordt vernomen, dat bij den heer
Spaak nog een nieuwe stap gedaan is om
hem te bewegen de portefeuille van buiten
landsehe zaken te aanvaarden.
Stijgt in 4.8 minuut 11.000 voet.
Hoewel hekend was, dat het eenpersoons
gevechtsvliegtuig „Supermarine Spitfire",
dat met acht stukken is gewapend, het snel
ste militaire vliegtuig ter wereld is, heeft
Vickers pas gisteren vergunning gekregen te
onthullen, dat de snelheid er van 362 mijl
per uur bedraagt. Met volledige lading kan
liet in 4.8 minuten van den zeespiegel tot
11.000 voet stijgen.
Verklaard wordt, dat de snelheid der la
tere modellen nog grooter zal zijn. Behalve
groote contracten bij Vickers heeft de regee
ring ook een eerste bestelling voor 1000
Spitfire bij Lord Nuffield geplaatst.
Compliment voor
onze onpartijdigheid
De „Times" over het bezoek van
minister Patijn.
Venvijzende naar het beleefdheidsbezoek,
dat de Nederlandsche minister van buiten
landsehe zaken, Z.Exc. Mr. J. A. N. Patijn,
Dinsdagavond gebracht heeft aan Lord Ha-
lifax in diens werkamer in het Engelsche
IToogerhuis, schrijft de. diplomatieke corres
pondent van de „Times.":
„Lord Hal i fax heeft gaarne de gelegen
heid aangegrepen om over vele internatio
nale vraagstukken te spreken met den ver
tegenwoordiger van een land, dat in staat
is de loopende zaken op onpartijdige wijze
te blijven toezien."