Kabinet-
Colijn
DAGBLAD VOOR HOLLAND'S NOORDERKWARTIER
beschermen de
Britsche vloot
Positie der regeering
verzwakt
Onze Koningin bij de
kustversterkingen
Minister Goseling een
boozeling 1
Oost Pruisen is één vesting
Duitschland heeft gebrek
aan ingenieurs
Dc Staten Generaal komt
toch steeds achteraan!
Laan. Schagen, Tel. 20.
MAANDAG 22 MEI 1939. 83e Jaargang. No. 10885.
Uitgave der N.V. Uitg.-Mif. „VloHondi Noorderkwartier"
^i'CoihVIHI
Mr.J.A.de Wilde treedt af
als minister van finantiën
Mr. J. A. DE WILDE,
de afgetreden minister van finantiën.
De tegenstellingen, welke den laatsten tijd reeds zoo
nu en dan merkbaar waren in ons regeeringsbeleid, heb
ben thans geleid tot het aftreden van een der bekwaam
ste regeei'ingspersonen, nl. den minister van finantiën,
Mr. J. A. de Wilde.
Officieel wordt gemeld, dat dit aftreden voortspruit
uit bezwaren van de zijde van Mr. de Wilde, gerezen met
betrekking tot nieuw aangevraagde uitgaven en dat mi-
nister-president Dr. H. Colijn, die ad interim met het be
heer van het departement van finantiën is belast, op zich
heeft genomen door bezuinigingen, de taak, die ook Mr.
de Wilde zich voor oogen had gesteld, namelijk om voor
1940 budgetair evenwicht te bereiken, tot een goed einde
te brengen.
Ingewijden echter vragen zich af hoe Dr.
Colijn zich de vervulling van deze taak
denkt, daar het immer duidelijk is dat mi
nister de Wilde heengaat, omdat hij meent
niet langer te kunnen voldoen aan de zwa
re eischen, welke speciaal van Roomsch-
Katholieke zijde voor sommige maatrege
len aan de schatkist worden gesteld en
het meer en meer duidelijk wordt dat de
regeerkracht van dit kabinet zeer is ver
zwakt.
Het Hsbd. legt er den nadruk op, dat de
spanning tusschen de 4 katholieke Minis
ters eenerzijds en de protestantsch-ehriste-
lijke leden van het ministerie anderzijds,
toch reeds op bepaalde oogenblikken zeer
groot zijn geweest.
Tegenover de Kamer is de laatste maan
den de positie van het kabinet er geenszins
sterker op geworden. Op het stuk van het
centrale vliegveld, bij zijn aanvankelijke
weigering om de korting op de spoorweg
pensioenen op te heffen, en bij de aanvrage
van extra middelen voor het inrichten van
een departementale afdeeling aangaande
een electrisch koppelnet, is Minister van
Buuren met de Kamer in conflict geweest.
Minister Goseling zag in de Eerste Kamer
de belemmerende wet privaatrecht, niet
aanvaard. Het feit, dat nu langzamerhand
hekend wordt, dat hij aan de Kamcrcom-
misie betreffende Oss niet alle gewcnschte
medewerking verleent, heeft stellig in rui
men kring een zekeren wrevel gewekt.
Voorts herinneren wij er aan, dat minister
Van Dijk anders toch wel enfant ehéri
van de Kamer bij de aanvraag voor
een gebouw van de artillerie-inrichtingen
de noodzakelijke gelden niet heeft verkre
gen.
Minister Slotemaker de Bruine tenslotte
zag op een onbeteekendend onderdeel, door
zijn katholieken aartsvijand in de Tweede
Kamer, het groote kweekschool-ontwerp tot
stranden gedoemd. Zijn geheele onderwijs
beleid kon trouwens geen genade vinden in
de oogen van de R.K. fractie.
Bedenkt men verder, dat bij de belasting
voorstellen de tegemoetkoming aan de eroo-
te gezinnen geenszins de goedkeuring der C.
H. wegdraagt, - zij stellen immers een be
tere voorziening van ouden van dagen op
den voorgrond dan is het duidelijk, dat
zoowel in het kabinet, als in de rcchtsohe
Kamerfracties waarop deze regeering is
aangewezen, de homogeniteit ver te zoeken
is.
Bovendien verneemt men in A.R. kringen,
dat men T over verlenging van de dienst
plichtwet geenszins eens was. Want er
zijn stroomingen, welke aan een uitsprei
ding van het contingent verre de voorkeur
zouden geven boven de voorgestelde ver
lenging van den diensttijd tot twee jaar.
Ten slotte luiden onze berichten, aldus
het blad, dat men in het ministerie ook
over de groote wei'kverruimingsplannen -
zoo o.m. over de toepassing van het plan-
Westhoff moeilijk tot overeenstemming
kan komen.
Alles tezamen blijkt, de zoo hoog geroem
de homogeniteit in de formaitie-op-simal'le-
basis geenszins grooter te zijn dan in het
vorige kabinet. Integendeel.
Ook het slagkruiserplan schijnt re
den tot wrijving te geven.
Speciaal van katholieke zijde zijn, beweert
men, zeer liooge eischen gesteld ten aanziez,
van verdere versterking van onze weer
macht in het bijzonder van de marine,
eischen welke minister De Wilde niet ver
antwoord achtte tegenover den nog steeds
ernstigen toestand van de schatkist.
De N. R. Crt. zegt:
Volgens het communiqué van den regee
ring spersdienst stelt minister Colijn zich
voor de niet aangeduide nieuwe uit
gaven op te vangen door de invoering vqn
bezuinigingen. Men moet hieruit opmaken,
dat de heer de Wilde daartoe niet bereid
was. Of dit nu beteekent, dat de minister
president zich nog meer dan hij reeds deed,
voor de eischen der roomsch-katholiekcn
zal buigen, is met liet oog op den nog on-
zekeren aard der uitgaven nog niet te zeg
gen.
In de r.k. pers is aan minister S lot cm aker
de Bruine al eens te verstaan gegeven, dat
hij voor ondenvijsbelangen maar eens met
de vuist op de tafel van den minister van
financiën moest slaan, zooals de r.k. minis
ter voor de hun na aan het hart liegende
belangen deden.
Het „Vaderland" meent te weten, dat,
hoewel de eenheid in het Kabinet reeds
gcruimen tijd zoek is, een meeningsverschil
tusschen minister De Wilde en minister
Romme de directe aanleiding tol do ont
slagaanvrage van den eerste zou zijn ee-
weest.
Het zou ons niet verwonderen, aldus liet
blad, indien dit laatste gerucht liet dichtst
bij de waarheid kwam. Het is namelijk be
kend, dat de minister van Sociale Zaken
een programma heeft opgesteld, dat de noo
digc millioenen zal vergen. Men weet, dat
reeds een rijksdienst voor de werkloosheids
bestrijding is ingesteld, welke dienst. na
goedkeuring door het parlement zal worden
omgezet in een rijksbed rijf. Deze dienst zal
dan voornamelijk het dure en in menig op
zicht improductieve plan-Westhof, al dan
niet gewijzigd, tot. - uitvoering moeten bren
gen. Een onderdeel van de plannen van
minister Romme is ook de bestrijding van
de jeugdwerkloosheid. Er is reeds een cen
trale jeugddienst ingesteld en wat de lei
der van dezen dienst daaromtrent in rede
voeringen heeft losgelaten, wekt den indruk
dat ook deze zaak ettelijke millioenen zal
vragen.
Een man van karakter.
De „Maasbode" (r.k.) meent dat
zonder eenigen twijfel het uittreden van
den bekwamen, karaktervollen minister v.
Financiën voor het kabinet-Colijn cön ge
duchte verzwakking kan beteekencn.
Hoe groot deze is, zal in niet geringe ma
te afhangen van de vraag, wie zijn zware
erfenis zal aanvaarden.
Dut minister De Wilde steeds geheel
werkzaam was in de door vele katholieken
gewilde lijn, kan moeilijk worden beweerd.
Velen vonden, dat hij wel wat al te „rem
mend" werkte. Maar dat hij een uiterst ta
lentvol bewindsman, een mecsleepend par
lementair redenaar was, een man vol over
tuiging, die met groolcn vechtlust en strijd
vaardigheid was bezield, zal niemand ont
kennen.
Dat deze minister geen seconde langer
op zijn post zou blijven dan hem verant
woordelijk scheen, stond vast. Als man
van overtuiging gaat hij, nu bij aan nieuw
aangevraagde uitgaven meende niet te
kunnen voldoen.
Niet officieel bezoek aan de kam
pen tusschen Terheide en Kijk
duin.
Zaterdagmorgen heeft H. M. de Koningin
met gevolg een niet officieel bezoek gebracht
aan het tijdelijk garnizoen te Terheide aan
Zee, gemeente Monster.
II. M. werd rondgeleid door den reserve
luitenant-generaal .J. pan Andcl, comman
dant van de vesting Holland.
Nadat de Koningin de wacht welke onder
commando stond van den kampcommandant
kapitein H. F. D. Oxenaar, had geïnspecteerd,
nam H. M. dc loopgraven in de duinen en
de soldaténkeuken in oogensrhouw, om ver
volgens weer per aulo met haar gevolg te
vertrekken in de richting, van Hoek van Hol
land.
In Kijkduin heeft de Koningin o.a. de
school bezichtigd waar dc manschappen zijn
ingekwartierd, in Terheide vórmden de al
daar aanwezige stellingen het onderwerp
van de hooge belangstelling en in Hoek van
Holland, ten slotte werd liet kamp van de
N.C.R.V. bezichtigd, waar de mariniers zijn
ondergebracht.
Bij het radiostation aan den Kranenburg-
weg, waai' bet ververschingskanaal uitmondt,
doe dc Koningin majoor De Bont ontbie
den. Hare Majesteit zeidc hem, dat zij met
belangstelling de verschillende verdedigings
werken had bezichtigd.
Gebrek aan medewerking in de
zaak-Oss. Kamercommissie
mag enkele getuigen niet hooren.
Volgens berichten uit Haagsche politieke
kringen zou bij het nader onderzoek van de
Kamercommissie in de zaak-Oss minister Go
seling zijn medewerking aan liet verstrek
ken van enkele schriftelijke bescheiden heb
ben geweigerd. Vrijdag is de commissie tot
het hooren van getuigen overgegaan.
Voor de vergadering van Vrijdag, had,
naar verluidt, de commissie de officieren en
onder-officieren der marechaussee, die.bij de
ze zaak betrokken waren, evenals onder
meer den procureur-generaal van het hof in
Den Bosch, voor het geven van inlichtingen
opgeroepen. De ministers van justitie en de
fensie hebben echter dezen getuigen verbo
den voor de commissie te verschijnen. De
verschillende opgeroepenen zouden met op
gave van redenen in een brief aan de com
missie van hun reden van verhindering heb
ben doen blijken.
Volgens inlichtingen ingewonnen te be-
voegdcr plaatse, kan het Hbld. mededeelen,
dat de betrokken ministers zich op het stand
punt stellen, dat dc Kamercommissie zich
niet „langs een omweg" de rechten zou mo
gen aanmatigen" van een enquête-commissie.
Do kans zou niet. groot zijn, dat de comniis-
missie zich met nadere vragen tot den mi
nister zal wenden. Het is aan te nemen, dat
zij spoedig verslag aan de Kamer zal Uitbren-
gcn.
Wat nu? Het is niet denkbaar, dat de Ka
mer thans over de geheele linie zal toegeven,
zegt het Hdbld.
Twee wegen zullen nog openstaan:
lo. De Tweede Kamer kan het parlemen
tair initiatief nemen tot het afkondigen van
een wet tot het instellen van een staatscom
missie, belast met een onderzoek inzake de
gebeurtenissen op politieel gebied voorgeval
len te Oss op de bekende data. Een derge
lijke staatscommissie werkte in de jaren
1890—1891 op sociaal gebied. Aan deze staats
commissie werd de bevoegdheid gegeven van
een enquête-commissie. Dit voorbeeld zou
kunnen worden gevolgd.
2o. De Tweede Kamer kan het voorstel
tot houden van een parlementaire enquête,
zooals dc heer Weiulelaar tijdens de debat
ten reeds voorstelde, thans aannemen.
Optimisme over de Britsch-
Russische onderhandelingen
Frankrijk zou de partijen tot elkaar
brengen. Een drievoudig militair
verbond te wachten?
Nadat op zijn doorreis naar Genève Hali-
fax te Parijs een langdurige conferentie mei
Daladier en Bonnet heeft gehad, is hij in
eerstgenoemde plaats gisteren gearriveerd.
Reeds is er een onderhoud met den Russi-
sclien ambassadeur Maiskv geweest.
Naar verluidt waren de besprekingen
hoofdzakelijk van terreinverkerinenden aard
Zij waren zeer hartelijk. Zoowel Ilalifax als
Maisky hebben na hot onderhoud een rap
port aan hun regeeringen gezonden en het
is niet waarschijnlijk, dat er'ccnigerlci ver
dere ontwikkelingen zullen komen in de
Britsch-iïussiseJie besprekingen vóór het
Britsche kabinet Woensdag a.s. bijeen zal
zijn geweest. Ilalifax vertrekt morgenavond
naar Londen om de kabinetszitting bij te
wonen. Dc grootste discretie wordt in acht
genomen ten aanzien van dc positie en be
halve, dat men gelooft, dat de atmosfeer
gunstiger is, moet men ieder uitvoeriger be
richt voorzichtig opvatten.
De officieele Sovjetpersonen en de pers
bewaren het stilzwijgen over de verklaring
van minister-president Ohamberlain in het
Lagerhuis inzake de besprekingen tusschen
Engeland en de Sovjet Unie. Men beschouwt
dit als een teeken, dat men in Sovjetkringen
nog niet gereed is tegemoet te komen- aan
de nieuwe Britsche tegenvoorstellen. Men
verwacht geen Russische verklaring voor
Donderdag a.s.
Optimisme.
Diplomaiteke kringen te Parijs zijn be
paald optimistisch.
Het is niet gewaagd om te veronderstel
len dat van Fransche zijde bepaalde voor
stellen zijn gedaan om het Britsche-, en het
So\vjet-Russische standpunt nader lol elkan
der (e brengen, wat betreft de wederkeerig-
hcid van den te verleenen bijstand.
Dc strekking van deze suggestie is niet
onthuld. In sommige kringen evenwel wordt
de opvatting aangehangen en dit in ver
band met de besprekingen van Zaterdagmid
dag dat het ging om een formule van
wederzijdschen bijstand tusschen Engeland.
Frankrijk en Rusland voor het geval een
dezer landen zich verwikkeld zou zien in een
actie van steun verleening als gevolg van
een agressieve actie tegen een van dc lan
den, welke in het Oosten aan Duitschland
grenzen.
Zonder zoover te gaan als dc jongste Rus
sische voorstellen, zou deze formule de ver
dienste hebben in gróote maté tegemoet tc
komen aan de opvattingen van Moskou,
omdat door Litauen in het systeem van ga
ranties dat zich thans ontwikkelt op te ne
men, tot gevolg zou hebben dat Rusland in
direct tegen iedere bedreiging met agressie
via de Baltische landen zou worden be
schermd.
Opzeggen van Poolsch-Duitsche
verdrag heeft arbeidstempo ver
sneld.
De chef van den persdienst van het Duit-
schc leger, kojonel von Wedel, kondigt in de
Voelkische Beobachtcr aan, dat sedert het
opzeggen van het Duitsch—Poolsche ver
drag, speciale voorzorgsmaatregelen werden
genomen aan de Oostgrens. Ook hier werden
verdedigingswerken gebouwd. De kolonel
schrijft verder, dat Oost Pruisen in zijn ge
heel één vesting is, ook in Pommercn en
Silczie worden vestingwerken gebouwd,
doch nog veel moet worden gedaan, doch
binnen korten tijd zullen de versterkingen
aan de Oostgrens die aan dc Westgrens
evenaren. Reeds zijn in Silezië groote af-
declingcn Van den Arbeidsdienst aan het
werk, terwijl, ev enals bij dc versterkingen in
het Westen, ook in het Oosten de arbeiders,
die werken aan de autowegen, aan het'
werk zullen worden gezet aan het bouwen
van de versterkingen.
De geluiden der duikbooten
dienstbaar gemaakt aan den af
weer.
De Britsche admiraliteit heeft twin
tig schepen van een absoluut nieuw
en streng geheim gehouden type
besteld, welke bestemd zijn om het
anti-duikboot wapen te versterken.
Daily Express weet te vertellen, dat deze
schepen ieder 900 ton waterverplaatsing
hebben en met zeer groote spoed zullen wor
den gebouwd.
Bovendien zijn nog in aanbouw 3G
dostroyers en dat wijst er op, zegt het blad,
dat Engeland alles op alles zet om eiken
duikboot vijand, hoe modern ingericht en hoe
talrijk, ook, onschadelijk te maken
De bestelde 20 geheimzinnige schepen zijn
het. resultaat van jarenlange proefnemingen
aan de d-uikboot se hooi te Portland, waar
tal van specialisten en marine-officieren
voortdurend werken aan de vervolmaking
van dc afweer tegen den vijand onder wa
ter. Het schijnt dat de basis van deze af
weer gezocht wordt in het geluid, dat elke
duikboot, hoe volmaakt ook, onder water
voortbrengt. Deze geluiden planten zich
lot op grootcn afstand in het water voort
en de nieuwste instrumenten, in gebruik
bij dc Britsche marine stellen in staat door
liet opvangen dezer geluidsgolven van vrij
ver af tot op een kilometer nauwkeurig dc
plaats, waar een duikboot zich onder water
ophoudt, te bepalen.
Dit systeem is zeer werkzaam gebleken
tijdens de crisis in 1935. toen ltaliaansche
onderzeeërs zich ophielden nabij hel Engel-
sche marinesteunpunt Malta en toen door
dostroyers gedwongen konden worden om
aan de zee-oppervlakte tc komen
In marinekringen te Londen verzekert
men, dat door do nieuwste anti-duikboot-
uitvindingen het onderzeebootwapen volko
men onbruikbaar zal blijken te zijn tegen
over de oorlogsvloot, terwijl dc nieuw be
stelde schepen, welke als convooigeleiders
bedoeld zijn. verliezen door dc koopvaar
dijvloot vrijwel uitschakelen.
Bij den aanval op onderzeebooten maakt
men, zooals gezegd, gebruik van de gelui
den, welke dc duikboot onder water voort
brengt.
Do dëstroyers, geleid door hun fijne hoor-
instrumeuten, vormen een steeds kleiner
wordende kring om den gesignaleerden
vijand en laten dan dieptebommen vallen
welke onder water zulke ontploffingen ver
oorzaken, dat de vervolgde onderzeeër óf di
rect vernietigd wordt, óf wel aan dc opper
vlakte moet verschijnen, waar natuurlijk
korte metten met licn wordt gemaakt,
Dit nummer bevat 8 pagina's
DE BILT SEINTj
Verwachting: Helder tot licht
bewolkt, iets warmer dan
gisteren, zwakke verander
lijke wind.
Korter opleidingstijd der candi-
daten.
De inspecteur-géneraal van het Duitsch e
wegennet Todt heeft het woord gevoerd in
de vergadering der vereciiiging van Duit-
schc ingenieurs en verklaard, dat ten einde
het hoofd tc bieden aan een dringende be
hoefte 2000 tot 3000 ingenieurs in de techni
sche bedrijven moeten worden ingeschakeld.
Er moet een gedeelte van hun opleidings
tijd worden afgenomen. Zij moeten vóór
den gewonen tijd te werk worden geste>1.
Het betreft hier een noodzakelijkheid,
welke zich voor één keer voordoet.
Gloeiende vuurbol spatte
uiteen
Merkwaardig hemelverschijnsel
in ons land.
Gisteravond om ongeveer tien minuten
voor half tien is in verschillende plaatsen
van ons land, met name in de provincies
Zeeland, Noord Brabant, Utrecht en Noord-
Holland een merkwaardig hemelverschijn
sel waargenomen, dat in het algemeen be
schreven wordt als een oranje-gele of groene
vuurbol met een lange staart, waaruit von
ken cn vlammen schoten. De bol bewoog
zich in sohuinsche richting naar de aarde
toe, om achter den horizon te verdwijnen.
Naar aanleiding van deze berichten heb
ben wij ons in verbinding gesteld met den
hoofddirecteur van het Kon. Ned. Meteoro
logisch instituut te De Bilt, Dr. H. G. Can-
nogietcr, die eveneens uit verschillende
plaatsen in het zuiden cn midden van ons
land van het verschijnsel in kennis was ge
steld. Op grond van de gedane medeUeelin-
gen sprak Dr. Cannegieter het vermoeden
uit, dat het hier betreft een gloeiende me
teoor van bijzondere grootte, welke boven
de "aarde is uiteengespat.
Waarom dan voor de artillerie-
geschiedenis zooveel oponthoud,
vragen enkele leden.
Blijkens het eindverslag van de commissie
van rapporteurs over liet ontwerp van wet
tot verhooging van de begrooting van het
staatsbedrijf der artillerie-inrichtingen voor
het dienstjaar 1938, verklaarden ecnige le
den het te betreuren, dat de wijziging, ge
durende het openbaar overleg tusschen re
geering en Tweede Kamer in het wetsont
werp gebracht, een niet onbelangrijk opont
houd in dc verbetering van onze defensieuit
rusting heeft veroorzaakt en dat daaruit bo
vendien noodelooze kosten zijn. voortgevloeid
Goedkeuring door de Statcn-Gcne-
raal achteraf van regeeringsmaatre-
gclen is, dus spraken deze leden,
reeds zoo gebruikelijk in ons lancl,
dat zij niet vermochten in te zien,
waarom thans eensklaps op het
stuk der defensie anders en wel
licht niet zonder opzet tegen den
uitdrukkelijken wensch van de re
geering1 in moest worden gehan
deld.
Gaarne zouden de leden, hier aan het
woord, vernemen, hoeveel de kosten bedra
gen, welke een gevolg zijn van het votum
der Tweede Kamer te bedoclder zake.
Andere leden verklaarden hiertegenover,
dat zij de voorgenoemde wijziging in de
wetsvoordraclit toejuichen. Zij achtten met
de meerderheid der Tweede Kamer niet
oorhaar, dat de regeering uitgaven doet,
zonder daartoe wettelijk" bevoegd te zijn.
Met klem betwistten zij, dat aan de beslis
sing, te dier zake genomen, andere motieven
ten grondslag zouden hebben gelegen dan
het streven naar ccnc juiste uiloefening van
het budgetrecht.