Sjanghai worden?
De samenstelling der
Wieringermeerbevolking
Wat zal er van
Groote vrees voor
bezetting der inter
nationale concessie
Wieringermeer
)onderdag 15 Juni 1939
Tweede blad
jen groot mannenoverschot in hef nieuwe land
Koning Carol II van Roemenië en zijn zoon Kroonprins Michael bezoeken de
groote verkeerstentoonstelling in Boekarest, georganiseerd ter gelegenheid van
het feit, dat 70 jaar geleden de eerste spoorweg in Roemenië werd aangelegd.
Als de derde publicatie van de stichting
looi' bet bevolkingsonderzoek in de droog
legde Zuiderzeepolders is thans van de
ind van mr. dr. J. H. van Zanten versche-
I in een statistiek van de Wicringcrmeerbe-
[uw, de burgerlijke staat,, de samenwo-
olking op 1 Januari 1938, welke zeer inte-
essante gegevens bevat over de leeftijdsop-
ing en de gezinsformatie, de godsdienst en
B streken, waarvan de bewoners afkomstig
ijn.
Vel is sinds de verzameling der gegevens
1 reeds weer ruim 'n jaar verloopen en zijn
e verhoudingen, dus alweer gewijzigd, doch
Ie eerst gepubliceerde cijfers, welke
r, van Zanten geeft en de daaraan toege-
oegde beschouwingen, zijn te interessant
mi ze onzen lezers te onthouden.
Bij de samenstelling der statistiek en de
uderlinge verhouding der 3 kernen, Sloot-
iorp, Middenmeer en Wieringerwerf is uit-
egaan van de verdeeling in postdistricten,
ooals die door de posterijen zijn vastge-
teld. Wordt dus gesproken van b.v. Mid-
lenineer, dan is daarmede bedoeld de be-
olking van het dorp (de kern) met inbe-
rip van de landelijke bevolking, ingedeeld
ij het postdistrict Middenmeer.
De bevolking van het z.g.n. „Jodcn-
amp" is geheel buiten beschouwing gela-
en, aangezien zij een vlottende is van ge-
eel andere aard.
Mannen en vrouwen.
Uit de aan de brochure toegevoegde
lltistiek blijkt het opvallend groote man
lid-overschot in het Nieuwe Land. Dit is
zegt de schrijver een verschijnsel, dat alle
ij hinisatiegebieden vertoonen. Dit mannen-
keel is het grootst in Slootdorp, het
ilcinst in Wieringerwerf. In de Meer zijn
meer mannen dan vrouwen!
De verdeeling tusschen de districten leert
it in Middenmeer op 100 vrouwen 122
innen zijn, in Slootdorp 127 mannen en
h Wieringerwerf 111 mannen.
De dames in de Meer zullen ongetwijfeld
looi- hun zwakke zusteren in overig Neder-
md hevig worden benijd!
Vooral opvallend is het groote ver
schil tusschen het aantal ongehuw
de mannen en dat der ongehuwde
vrouwen, en wel in het bijzonder tus
schen die van 15 tot 30 jaar. In deze
groep bedraagt het aantal vrouwen
minder dan de helft van dat der
mannen.
lfet is niet te ontkennen, zegt Dr. van
«finten, dat dit verschijnsel uit sociaal en
ft moreel oogpunt bedenkelijk is en zoo
Maigszins mogelijk, voorziening eischt. De
wolgen ervan zullen zich ongetwijfeld in
Üe toekomst, b.v. in de cijfers omtrent de
aboorte, vertoonen.
De jonge Meerbevolking.
Het percentage der Nederl. Hervormden is
38 pet. (341/£), der Gereformeerden 23 pet. (8),
der overige protestanten 2 pet. (3), totaal
dus der Protestanten 05 pet. 45Vfc). Dat der
Katholieken bedraagt 23 pet.. (30 pet.) dei-
niet bij een Kerkgenootschap aangeslotenen
12 pet. (MVa).
De tusschen haakjes geplaatste cijfers ge
ven de cijfers aan voor het geheele Rijk en
direct valt dan ook, zegt Dr. van Zanten,
op, dat het aantal Gereformeerden in de
Wieringermeer aanzienlijk grooter is dan
onder de Netierlandsohe bevolking.
Deze vergelijking gaat echter, zegt de
schrijver, niet geheel op, daar <nen de cij
fers van het Nieuwe Land moet vergelijken
met het landbouwende deel der Ncderland-
schc bevolking.
De bewerking der beroepstelling naar den
godsdienst van 1930 stelt hiertoe in staat
en daaruit blijkt, dat er onder de personen,
behoorende tot liet, landbouwbedrijf waren
45 pet. Nederl. Hervormden, 11 pet. Gere
formeerden, 37 pet. Katholieken en 4 pet.
zonder kerkgenootschap; voor de boeren
(hoofden van ondernemingen) waren deze
percentages 43, 10, 40 en 3. Ook aldus be
schouwd is echter het aantal Gereformeer
den in de Wieringermeer (25 pet.) nog
zeer groot.
Maar ook zoo, gaat Dr. van Zanten voort,
is dc vergelijking nog niet geheel zuiver:
men moet haar maken met het percen
tage Gereformeerden in de streken, van
waar de landbouwers komen, die zich in
den Polder vestigen.
Schrijver maakt dan twee gróepen, een
voor hen, die uit de zeekleistreken komen
en een voor de boeren, die uit weidestreken
zich hier vestigden.
De vergelijking wordt dan voor de zee
klei: oude land 16.8 pet. gerefemeerden,
Wieringermeer 34.6 pet, voor de weidestre
ken: oude land 13.6 pet. gereformeerden,
Wieringermeer 28.0 pet.
Ook aldus rekenende ziet men, dat er
in de Meer naar evenredigheid meer gere
formeerden zijn dan in het geheele land.
Wat de verdeeling der godsdiensten over
de bevolking betreft, loopen de drie distric
ten niet sterk uiteen. Vergelijkt men de
verdeeling der bevolking van elk district,
dan ziet men dat het protestantschc deel
het grootst is in Slootdorp (68 pet.) tegen
63 in de andere), het Katholieke deel het
grootst in Wieringerwerf (26 pet. tegen 23
in de andere), het deel zonder kerkge
nootschap het grootst in Middenmeer (14
pet. tegen resp. 9 en 14 pet. in de andere)
Herkomst der bewoners.
De cijfers, welke Dr. van Zanten geeft
over de herkomst der tegenwoordige Wie-
ringermeerbewoners, gaan uit van de
laatste woonplaats, d.w.z. de plaats van
waar men gekomen is, toen men zich in
de Meer vestigde. Zij laten dus buiten be
schouwing de geboorteplaats en de her
komst d.i. de plaats, waar men op school
is geweest en zijn opvoeding heeft, genoten.
Het grootste aantal gezinnen (de eigen
lijke pioniers) kwam, zooals begrijpelijk uit
Noordholland (39 pet.), uit Friesland 15
pet., Groningen 12 pet., Zeeland 11 pet.,
Noordbrabant 9 pet., Zuidholland 4V? pet.,
Gelderland 4 pet., Drente 3 pet., Óverijse!
2 pet., Utrecht V2 pet., terwijl zich op den
dag waarop deze telling plaats vond, nog
slechts één gezin uit Limburg op het
Nieuwe Land had gevestigd.
Uit de provincie met het grootste aantal
inwoners, Zuidholland, vestigde zich een
opvallend klein aantal gezinnen, slechts 33,
tegen b.v. 264 uit Noordholland en 101 uit
Friesland, die het evenredige deel sterk
overschrijden. Eveneens meer dan het.
evenredige aantal der totale bevolking heb
ben verder naar de Wieringermeer gezon
den: Groningen en Zeeland, terwijl Drente
een gelijk percentage te zien geeft en de
andere provincies lager zijn.
Het interessante boekje van Mr. Dr. J. H.
van Zanten eindigt met een zevental ta
bellen en een viertal grafische voorstellin
gen, welke dienen om de getrokken conclu
sies te verduidelijken en waar noodig te
onderstrepen.
Tezamen vormen hier vulpen en teeken-
stift een interessante voorstelling van een
ontwikkelingsfase van ons Nieuwe Land,
n.1. op het oogenblik, dat het wordt inge
steld als „Openbaar Lichaam" en daardoor
is 't werk van Dr. van Zanten te beschou
wen als een belangrijke documentatie,
waarvan ieder die belang stelt in en liefde
heeft voor de Wiei-ingermeer, zeker met
belangstelling zal kennis nemen.
Radeloosheid.
Verreweg het grootste deel van de buiten
de internationale en Fransclie nederzetting
gelegen stad ligt in puinhoopen; zij zullen
wel niet verwijderd worden voor en aleer
het lot van deze wereldstad definitief beslist
is.
Onder verkoolde balken, in de bescher
ming van stukken muur, vestigen zich op
nieuw de armste Chineezen. Op de door
granaattrechters doorploegde velden van
1-Ioenjao en Sikingjao groeit weer gierst,
maar de massagraven stijgen overal als
heuvels uit den bodem op.
Aan de rivier, die,de zuidelijke grens der
Fransohe nederzetting vormt, strekt zich
over een afstand van vele kilometers het
prikkeldraad uit, onderbroken door beton
nen stellingen, terwijl aan de andere zijde
boven de zandbanken uit, de Japansche ba
jonetten schitteren. Op de breede Iloeang-
poe liggen de „men-of-war", de oorlogsche
pen der Amerikanen, Britten, Franschen en
Italianen, terwijl een weinig verder stroom
afwaarts het Japansche vlaggesohip „Idzu-
mo" een oude' kolos uit den tijd voor den
wereldoorlog, op wit doek de bloedroode zon
van Nippon laat zien. Het schijnt, alsof een
reusachtige hand zich om de keel van Sjang
hai gelegd heeft en toch ademt dc stad.
Maar hoe lang nog?
Terwijl de Chineezen met hun ondoorgron
delijk fatalisme in de toekomst blikken en
hoogstens twijfelen, van wicn zij het meest
te vreezen hebben, van de bedreigde vreem
delingen of de bedreigende Japanners, leven
de vreemdelingen in radeloosheid. Wat moe
ten zij doen? Tegenstand? Vertrekken?
Compromis?
Zooveel hoofden, zooveel zinnen!
Om dit gevoel van radeloosheid
te kunnen begrijpen, moet men er
zidh een voorstelling van trachten te
maken, welk een eigenaardige struc
tuur Sjanghai eigenlijk bezit. De stad
bestaat uit de Internationale Neder
zetting, die zich door een gemeente-
VAN TWEE JOCHIES EN ééN IJSCO.
't Waren twee „kleine kleuters", die daar
stonden, voor het huis van één van de twee.
Twee kleuters van vier, misschien vijf
jaar. De één had een ijsco en likte met
smaak, de ander een zandsohop en kéék
met smaak en met veel afgunst.
Als zoo'n kleine kleuter op klompen en
met altijd vuile handen en geel haar een
ijsco eet, dan doet hij dat met méér smaak
en verbeelding, dan wie ook. Hij likte en
genoot dan ook hoorbaar en heel voorzich
tig en de andere keek er strak naar en
proefde en likte mee, doch in gedachten
slechts.
'k Stond stil en vroeg: „Smaakt ie goed,
jochie?"
Hij hield op met likken en keek me strak
en ondoorgrondelijk aan, zooals alleen zulke
kleuters dat kunnen. Ik vroeg het nog eens,
doch met hetzelfde resultaat. Hij zei niets
Toen echter zag de kleuter met de schop
de kans waar hij reeds lang op wachtte en
het schopje plotseling hoog optillend, vroeg
hij: „Sel ik 'm op z'n dr slaan?"
Vlug wou ik de schop grijpen, doch het
was niet noodig. Met oogen, groot van
angst naar de schop kijkend, stak het ijsco
mannetje zijn half-uitgezogen lekkernij naar
voren en zei, vol vlug begrip: „Hier!"
'De vechtlustige „turf-hoog" liet zijn wa
pen vallen en zoog genietend verder
U.L.O.-SCHOOL VAN DE BAAN?
Verdeeldheid der bevolking doen B.
en W. adviseeren de adressen voor
kennisgeving aan te nemen.
lu de vergadering van den gemeenteraad,
welke Maandag a.s. gehouden zal worden,
zullen B. en W. prae-advies uitbrengen op
ingekomen verzoeken, betreffende de stich
ting van U.L.O. scholen. B. en W. deelen
mede overleg gepleegd te hebben met
„Volksonderwijs" en het bestuur der Chr.
Nat. Schoolvereeniging. De twee oorspronke
lijke plannen zijn ingetrokken, men heeft
zich per circulaire tot betrokken ouders ge
wend; 31 ouders wilden hun kinderen plaat
sen op een gemeenschappelijke U.L.O.school,
de overige 38 niet. Er kan dus geen school
worden opgericht, omdat het vereischte mi
nimum 50 leerlingen bedraagt; B. en W.
moeten nu wel adviseeren niet te bevorde
ren dat in de Wieringermeer een U.L.O.
school wordt gesticht.
Verder staat op de agenda overdracht van
staatseigendommen aan de gemeente, wij
ziging instructie gemeentegeneesheer, her
nieuwde vaststelling winkelsluitingsverorde
ning en enkele minder belangrijke punten.
raad zelf regeert, uit de Fransche
Nederzetting, die door den consul-
generaal straf bestuurd wordt en uit
het vroegere Chineesche, thans Ja
pansche bestuur v. Groot-Sjanghai,
waaronder alle niet onder de buiten-
landsche lichamen staande deelen
van de stad, hoofdzakelijk voorste
den, begrepen zijn.
De Internationale Nederzetting is door
een samensmelting van oude- Britsche en
Amerikaansche nederzettingen ontstaan,
terwijl Frankrijk zich afzijdig heeft gehou
den en daardoor de mogelijkheid kreeg, zijn
gebied practisoh als een koloniale stad te
besturen. Achter iedere maatregel van den
consul-generaal staat de autoriteit van de
Fransche regeering, terwijl de Internationale
Nederzetting op zichzelf aangewezen is en
er geenszins zeker van kan zijn, in geval
van nood de bescherming der op de rivier
liggende oorlogsschepen en in de stad lig
gende troepen te krijgen. Als eigen weer
macht staat haar een vrijwillige militie ter
beschikking.
De houding van Engeland.
Nu ligt de vraag voor de hand, of de Ne
derzetting, die zoo door en door Engelsch
is, dan niet den vollen steun van de En-
gelsche règeering geniet. Voor Engeland
komt het er op dit oogenblik vooral op aan,
de zich met Japan in strijd bevindende re
geering van Tsjang Kai Sjek te ondersteu
nen of toch in ieder geval niet in den steek
te laten.
De mannen van den gemeenteraad zou
den waarschijnlijk gaarne bereid zijn, den
Japanners een grooteren invloed in het, be
stuur te geven en de voornaamste oorzaken
van de anti-Japansche acties uit den weg
le ruimen, maai' zij moeten daarvoor de of
ficieuze toestemming van den Britschen am
bassadeur in China hebben, en deze wordt
hun geweigerd.
Anderzijds echter wil Engeland ook niet
de bindende verplichting op zich nemen,
een Japansche bezetting met zijn geheele
wapenmacht uit te sluiten. De Nederzetting
heeft dus noch de mogelijkheid, met de Ja
panners tot overeenstemming te komen,
noch die, hen te weerstaan.
Het conflict is verscherpt, door de weige
ring van den Britschen consul om de ver
moedelijke daders van den moord op Tsjeng
Tsji Kaug uit te leveren, waarna de Japan
ners besloten hebben de Britsche concessie
te isoleeren.
Chineesche agitatie.
Wat de Japansche eischen betreft, voor-
loopig kwam het er voor Japan op aan, zich
in het bestuur van den gemeenteraad een.
zoodanige positie te verschaffen, dat het
zelf aan de onderdrukking van de anti-
Japansche agitatie in de bescherming van
de nederzetting zou kunnen medewerken.
Later echter, met de toeneming van het
aantal aanslagen op Japanners en landsver-
radcrlijke Chineesche elementen,' stegen de
eischen van Tokio. In November 1937 stelde
de toenmalige opperbevelhebber der bezet
tingstroepen, generaal Matsui, een eerste
lijst van eischen op, die op een bestuursher-
vorming neerkwamen.
In Januari 1938 ondernamen de Japan
ners een actie in denzeifden zin en in deze
weken van het jaar 1939 zijn zij zeer ener
giek opgetreden.
Het kan niet ontkend worden, dat Sjanghai
met zijn ingewikkeld politiesysteem en de
onvolkomen autoriteit van den gemeente
raad tot het verzamelpunt der Chineesche
agitatie tegen Japan is geworden. De Chi
neesche patriotten steken hun slachtoffers
midden op den Nanking Road of in de te
lefooncel van een Ghineesch restaurant neer
Vlugschriften en kranten met aanwijzingen
tot den strijd tegen Japan worden in Sjang
hai bij massa's verbreid.
De regeering Tsjang Kai-sjek heeft haar
bekwaamste agenten, agitators,-en terroris
ten m deze stad ondergebracht, zoodat de
Japanners niet geheel ten onrechte bewe
ren, dat er ook op het gebied van de Inter
nationale Nederzetting tegen hen oorlog
wordt gevoerd.
In de Fransche Nederzetting is de toe
stand aanzienlijk heter. De krachtige Fran
sche politie heeft haar gebied bijna geheel
gezuiverd van Chineesche elementen, die
daar onrust zouden kunnen verwekken.
De kwestie der Chineesche recht
banken.
Wat de Japanners ook groote reden tot
ontevredenheid geeft, zijn de praktijken der
Chineesche rechtbanken. Strafbare daden,
die door Chineezen begaan worden, worden
namelijk voor deze rechtbanken behandeld
De rechters worden door de regeering
Tsjang Kai Sjek benoemd. Het is nu niet
verrassend, dat een Chinees, die een patriot
tisch en misdaad heeft begaan, dus b.v. een
Japanner of een verrader van het leven
heeft beroofd, door deze rechtbanken op
zeer nnlde wijze wordt behandeld en meest
al zonder straf blijft. Steeds weer eischen
de Japanners derhalve de afschaffing dezer
rechtbanken en inderdaad hebben de bui
tenlanders deze in overweging genomen,
maar daarbij komt men telkens voor de
principieele politieke vraag te staan: Wordt
China nog door Tsjang Kai Sjek geregeerd
of niet? Het is in overeenstemming met de
lijn der Britsche buitenlandsche politiek, de
ze vraag voorloopig nog bevestigend te be
antwoorden en derhalve ook de Chineesche
jurisdictie in Sjanghai te laten bestaan.
Japan neemt op het oogenblik nog nau
welijks genoegen met een grooteren invloed
in de internationale concessie, maar maakt
eenvoudig aanspraak op de algeheele lei
ding. Of het daarin echter slagen zal, hangt
af van talrijke factoren, die op het oogenblik
nog niet te berekenen zijn.
De leeftijdsopbouw geeft ook, zooals was
e vei'wachten, zeer afwijkende cijfers te
tien, vergeleken met die van overig Neder
land.
De bevolking van onze Meer is jong, piep-
Wig,
Menschen boven 54 jaar zijn er bijna niet
pet.) en zelfs van 50 tot 54 jaar nog
ilcchtë evenveel als boven 54 jaar.
Opvallend is het groote aantal kinderen
kneden 1 jaar (4^2 pet. der bevolking), ter-
vijl dat op het platteland in het algemeen
lechts 2y2 pet. bedraagt. Het geboortecijfer
ii dan ook te stellen op 44 per 1000 inwo
ners tegen bijna 23 op het platteland in het
algemeen.
De vruchtbaarheid van de bevolking mag
men echter uit deze cijfers niet beoordeelen,
omdat wegens het ontbreken van oude, niet
meer aan de voortplanting deelnemende in
woners, een vergelijking met overig Neder
land mank gaat.
De schrijver vergelijkt dan het aantal ge-
korten in de vruohtbaarheidsleeftijd. en
komt dan op een vruchtbaarheidscijfer voor
de Meer vau 230 tegen nog geen 200 op het
platteland in het algemeen.
De geboorte in de Wieringermeer is dus
inderdaad hoog!
De gezinsformatie.
Het gemiddelde aantal personen per ge
in is in Middenmeer 4.85, in Slootdorp 4.88
en in Wieringerwerf 4.74. Dit gemiddelde
bedraagt voor het geheele platteland 4.65.
Van het gemiddeld aantal kinder" oer ge
zin is de volgorde anders. Nu komt Mid
denmeer bovenaan met 2.51, Slootdorp met
2.47 en Wieringerwerf met 2.46.
Op het geheele platteland (gemeenten be
neden 5000 inwoners) was het gemiddelde
aantal kinderen bij de volkstelling van 1930
2.42.
In de Wieringermeer is, zegt de
geleerde schrijver, dat aantal dus
grooter dan normaal, ondanks het
feit, dat de gezinnen gemiddeld jon
ger zijn dan in het geheele land,
derhalve uit dien hoofde minder
kinderen zouden moeten hebben.
Terwijl toch in de gezamenlijke klei
ne gemeenten van ons land 18 pet.
der gehuwde vrouwen van 20 tot 30
jaar en 27 pet. van 30 tot 40 jaar oud
zijn, zijn déze cijfers in den polder
niet minder dan 31 en 41 pet!
Tegen den tijd, dat de gezinnen in dc
Meer zoodanig zijn opgegroeid, dat de nor
male verhouding wordt bereikt, zullen ze
Natuurlijk veel grooter zijn geworden; waar
thans reeds grooter dan normaal zijn,
fflag men zeggen, dat de kinderrijkdom in
de Wieringermeer groot is.
Godsdienst.
De samenstelling van dc bevolking naar
godsdienst is een zeer bijzondere.
RADELOOSHEID ONDER
DE BLANKEN.
De strijd om de buitenlandsche con
cessies, die juist op het oogenblik
tusschen Japan en de Westersohe
mogendheden feller dan ooit ge
voerd wordt, vestigt de aandacht
in het bijzonder op Sjanghai, voor
de blanken nog steeds hun belang
rijkste vaste punt in het Verre
Oosten.
Alles in deze stad is indrukwek
kend, haar rijkdom en haar ellen
de, haar vroolijkheid en haar ver
twijfeling, haar stank en haar par
fums, haar elegance en haar vuil
heid. Slechts één ding is zwak en
ondermijnd: de internationale ge
dachte, waarop deze stad werd op
gebouwd.
Van alle zijden rukken de Japanners op,
de stad niet slechts in haar uiterlijke struc
tuur, maar ook in haar innerlijke veiligheid
ondermijnend. Want zij houden niet slechts
de vroegere Chineesche deelen van Groot-
Sjanghai bezet, maar hebben ook sinds den
slag in den herfst van 1937 een groot deel
van de internationale nederzetting tusschen
de Soetsjou en de Hoeangpoe-rivier geheel
afgesneden. Het is wel is waar de wijk, waar
van oudsher de meeste Japanners gewoond
hebben, maar Hongkioe is toch ook de be
langrijkste industriewijk van de eigenlijke
stad en herbergt aan de rivieroevers de
meeste werven, pakhuizen en aanlegstei
gers der groote firma's. Nog heeft Hongkioe
zijn internationalen schijn behouden. In de
straten ziet men naast de Japansche de in
ternationale politie en de zich in buiten-
landsch bezit bevindende electrische cen
trales en waterleidingen worden door Ame-
rikaansche mariniers en /Britsche infante
risten bewaakt. Maar dit vermag de alge
heele Japansche militaire heerschappij over
dit stadsdeel niet te beinvloeden. De Japan
sche militaire autoriteiten staan aan de bui
tenlanders tot half één 's nachts vrije beJ
weging in de straten toe, maar de Chinees
heeft een bijzondere vergunning noodig om
zich in Hongkioe op te houden of het te be
treden. De bruggen over de Soetsjou-rivier
hebben veel weg van naar voren geschoven
stellingen, zoo sterk zijn zij met prikkel
draad versperd.
Iedere Chinees, koelie of aanzienlijk koop
man'. moet zijn pas persoonlijk toon en en
daarbij naar Japansch gebruik yoor
den soldaat een diepe buiging maken*
