Militaire tafereelen in
de bioscoop
Kinderen aanschouwen
het levenslicht
in een bagno
Jans Amerikaanscha vrouw
Het wondergeloof in de
onderdag 6 Juli 1939
jDondv
Vierde blad
zijn
de
i
sle<
een J
"R J
ers ni -
lijke .»0ede resultaten met een milde
strafvoltrekking.
den B t
met 1 (Bijzondere correspondentie),
I
zijn ft Fernanido-de-Noronha, het eiland
riste- K jgj. Braziliaansche veroordeelden,
I ibehoort tot de zeer weinige bag-
no'6 ter wereld, waaruit nog nimmer
«en ontvluchtingspoging onderno
men werd. Dat zou ook volkomen
j nutteloos zijn, want dit kleine
j eiland ligt niet minder dan 232
ÈM» van de Braziliaansclie kust
ver" verwijderd, midden in den Atlanti-
niet I 8011(511 0ceaan-
>rze- f Iedere twee maanden komt er een schip
wan de regeering om post, levensmiddelen
nieuwe veroordeelden te brengen,
tw«die na feIïniaa^ aan land te zijn gezet, ge-
bSegistreerd worden, de voorgeschreven
rrp.Jklceding ontvangen en vervolgens zeer
fle «trend medisch worden onderzocht. Vanaf
idt va'dat' oogehblik zijn de „bagnard" en wel
len vpSndks in tegenstelling tot de strafkolonies
0D,jm3\an andere landen voor ontbepaalden
timiatijd, aiogozien zij het zelf in de hand heb-
n ch» S»en door plichtsbetrachting, ijver en gedrag
kei hun ifctgestelden straftijd te verkorten.
ïenToe *n huisjes met tuintjes.
bachtï In «teenüijke straf-inrichting zelve
Wordfn alleen die veroordeelden te werk
obieei ïresteld, die men strikt noodig heeft voor
£1 onderhoud van het gebouw en derge-
Jwerk. De anderen werken in groepen
de Bagno-farms en alleen de nacht
»n zij alleen door. Zij worden evenwel
in cellen ondergebracht, maar elk
'hen krijgt een klein huisje met een
lintje ter beschikking, welk laatste hij
zijn vrijen tijd mag bewerken om de
icten ervan tc behouden en zelf te
liken.
Veroordeelden mogen trouwen.
Op het eiland der
Braziliaansche
veroordeelden
futli
^an
ma|
Vei
andei
„vei
>t 30J
ijk©
et.
katl
pen en aldus een huisgezin te stichten»
Deze ingrijpende hervorming
Aanvankelijk vond men op Fernando-de-
tronha geen anidere vrouwen dan die der
nibten die er werkten. President Vargas
isloot dezen onnatuurlijken toestand te
-jranderen, zoodat thans sedert twee jaar
de za5L(|ere veroordeelde het recht heeft te trou-
zjjn vrouw in het bagno te laten ko-
:1e pa af
l0n hier en daar in de pers een waag
stuk genoemd heeft haar groote
ibeteekenis bewezen. In de jongste
twee jaar werd er een groot aan
tal kinderen op Fernando-de-No
ronha geboren. Het bestuur zorgde
voor zuigelingeuhulp en. stichtte
scholen, zoodat de opvoeding van
deze' kinderen in niets verschilt
van die der kinderen in de Brazi-
liaansühe steden.
pro?
ratisci
en dl
lijk ui
Merkwaardig voorbeeld van re-
classeering.
aarhi
dat
boel
iets* De Fransche publicist Jean Nonnand, die
onlangs aan Fernando-de-Noronha een be
et oui Z06;; tracllt' vertelt het geval van een jon-
1 ge uouw die met een moordenaar trouw
de, kort voordat deze zijn misdaad beging.
Do man werd veroordeeld tot een gevan-
genistraf van twintig jaar, door te bren
gen in het bagno en de vrouw, tamelijk
lichtzinnig van aard, verviel tot prostitutie.
\olkomen aan lager wal geraakt en ten
«inde raad trachtte zij ten slotte een einde
aan haar leven Je maken door in het water
gezMf te springen. De vrouw werd gered en na
dat zij heel em aal hersteld was, deden de
autoriteiten haar het voorstel naar Fer-
jbando-de-Noronha naar haar echtgenoot te
L~aan.
Aanvankelijk aarzelde cle vrouw, liet zidh
'hter ten slotte overreden en met het eerst-
ugende schip werd zij naar de kolonie der
straften gebracht. Daar eenmaal aangc-
>men, verzoende zij zich met haai* man
het resultaat van de hereeniging van
twee menschen was wonderlijk. Zij
jonnen sedert lang het meest voorbeeldige
«ntpaar dat het bagno kent en 't bestuur
s trotsch op deze „reclasseering".
Het behoeft nauwelijks betoog dat het
®iet imimer zoo gaat en dat zich ook
pnsch andere gevallen voordoen, maar de
««vallen van een nieuw leven met een
PPPy-end zijn tocli niet zeldzaam.
Naar een nieuw leven.
discipline in het bagno is zonder fcwij-
?e streng, maar elk geval van inbreuk op
■net reglement wordt door een speciale
commijssic afzonderlijk behandeld. De ge-
I1 wor(1* daarbij in de gelegenheid ge-
verdedigen. Straffen wegens
1 «rgrijpen tegen de discipline moeten in
«Hen worden uitgezeten cn bet. is een ty-
P'sch verschijnsel dat deze cellen door-]
®aans leeg staan, aangezien de hoop op
een verkorting van de straf als belooning
°or goed gedrag meer uitwerking heeft
,un "isciplinaiei's traffen. eHt systeem van
e extra-straffen dat men b.v. in Caycnne
ePasl, is op Fernando-de-Noronha volko
men onbekend.
Tóch: een blanco strafregister
i Na het uitzitten van de al of niet verkor
te straf ontvangt de veroordeelde een bre-
1 vet -van vakmanschap cn een getuig-
schrift, waarin alles vermeld wordt om-
aria
trent zijn verdiensten en zijn aanleg, ter
wijl zijn veroordeeling angstvallig verzwe
gen. wordt. Het noodlot van het eenmaal-
veroordeeld-geweest-zijn, dat den betroffenc
in vrijwel elk ander land uit de maatschap
pij verbant die liem niet meer wil opnemen,
wordt door deze alleszins prijzenswaardige
methode ontloopcn. En ziet: ook dit, systeem
is beproefd gebleken: liet gevangen-register
van Fernando-de-Noronha bevat tot nu toe
selchts t.wee gevallen van vrijgelaten ver
oordeelden die, terug in de maatschappij,
opnieuw tot de misdaad vervielen en we
derom in liet bagno terugkeerden.
Oude, ziekelijke of door andere omstan
digheden tot werken ongeschikte gestraften
kunnen na afloop van hun straftijd op
Fernando-de-Noronha blijven. Voor hen
heeft het bestuur een klein dorp laten bou
wen, waar sommigen! even van de vissche-
rij, anderen zich voor de inrichting nuttig
maken door het verrichten van kleine
werkjes, waarvoor zij volgens een vast
tarief worden betaald.
Een voorbeeld?
Aldus onderscheidt zich het Braziliaan
sche bagno in meer dan één opzicht van
elk ander ter wereld. Hot is terzelfdertijd
een strafkolonie en een verbcteringsge-
sti'cht, het straft maar het reelasseert even
eens. En de resultaten van het gevolgde
systeem blijken in ieder geval van zoo
groote waarde, dat de Fransclie cn Amc-
rikaanschc autoriteiten reeds studie-com
missies naar Fernando-de-Noronha hebben
gezonden om zich de daar opgedane erva
ringen ten nutte te maken.
On) foxg oeAkocd:
door Ben Grevedamnne.
De familie Jansen was er één, zooals er
in Nederland honderden zijn. Mijnheer Jan
sen had een bescheiden bockhoudcrsbaantje,
en wcnschte, behalve een jaarlijks sluiten
de balans, een rustigen ouden dag met een
klein pensioen op de Veluwe.
Mevrouw Jansen was, als zoovele liefheb
bende echtgenooten; zij aanbad haar man,
beschouwde hem als een soort boekhoudkun
dig genie en trachtte, in afwachting van
zijn vurig gewenschte promotie, de eindjes
zoo goed mogelijk aan elkaar te knoopen.
Dat viel niet mee met twee kinderen, van
wie de oudste, een meisje, filmster-aspira
ties heeft en de jongste, een jongen, een
H.B.S.-leerling is, die ongeveer iedere
maand om verhooging van zijn zakgeld
komt vragen. Zoo leefde de familie Jansen
haar rustige burgermans leventje, zonder
dat er iets gebeurde, xvat het vermelden
waard is. Nu ja, eenmaal was mijnheer Jan
sen om vijf minuten over negen inplaats
van vijf voor negen op kantoor gekomen,
juist op een dag, dat zijn chef eens extra
vroeg kwam. De storm, die over zijn hoofd
was gegaan, had in den huize Jansen eeni-
ge deining veroorzaak!, maar daar was het
ook bij gebleven. Overigens heerschte er
vrede in het liuis; geen spoor van een
wolkje was aan den ietwat eentonig blau
wen hemel in de familiekring van Jansen ie
bekennen, totdat... op een ochtend een,
brief kwam van Jan.
Vroeger was neef Jan het zwarte schaap
in de familie Jansen geweest, omdat hij
het gewaagd had, tegen de familie-traditie
te zondigen, door niet op een kantoorkruk
te gaan zitten. Hij was op een dag, voor
zien van wat lagere schoolkennis, en een
paar banden, die van aanpakken wisten,
naar Amerika gegaan, beladen met onheils
voorspellingen van alle ooms en tantes. Ja
renlang kreeg de familie taal noch teeken
van hem, totdat op een dag een kort brief
je kwam, met de medcdeeling, dat het hem
heel goed ging. Uit liet tweede briefje bleek
dat zijn financicele omstandigheden niets
te wcnsclicn overlieten en vanaf dat oogen,
blik werd de stemming ten opzichte van
neef Jan aanzienlijk milder
Nu kwam er een derde brief, waarin neef
Jan vertelde, dat hij binnenkort een paar
maandjes naar Holland kwam om de luid-
jes te bezoeken. Dat was nog zoo iets bij
zonders niet, maar het P.S. vormde dè sen
satie, want daarin stond, dat Jan kort ge
leden getrouwd was met een Amerikaan-
schc vrouw, die vanzelfsprekend de reis
zou meemaken. „Ze kent natuurlijk geen
Hollandsch," voegde hij er nog aan toe,
maar jullie vindt haar vast wel aardig!"
„Ze kent geen Hollandsch", dat was iets,
waarover mijnheer Jansen zich zorgen maak
Ie. Want hij, als hoofd van het gezin, moest
Jan en zijn vrouw, als zij op bezoek kwa
men, natuurlijk welkom lieetcn en in het
Engclsch was hij nooit ccn kei geweest,
veeleer ccn armzalige stumper. Mevrouw
Jansen keilde evenmin Engelsch.
„Laat jullie 't maar aan mij over", zei
Bob, de H.B.S.'er. „Ik zal haar wel te woord
staan!" Hij zag zich al staan, een Engelsche
speech afsteekend, niet de trotsch, bewon
derende blikken van heel dc familie op zich
gevestigd! „Ben je gek!" zei pa, „daar zorg
ik voor. Dat beetje sohool-Engelseh, dat
daarvoor noodig is, heb ik gauw genoeg op
gei ïaald!"
Bob trok zijn wenkbrauwen geringschat
tend op, maar de heer des huizes deed als
of hij het niet zag.
Den volgenden middag kocht hij een
boek „Leer Engclsch in één week!" en
daarin las hij ijverig eiken avond, als Bob
zijn huiswerk maakte. Hij leerde lange
rijen woorden, droomde des nachts van per
soonlijke voornaamwoorden cn verwensch
ic in stilte Jan en diens Amerikaansche
bruid. Mevrouw Jansen stond des morgens
in de keuken ijverig over het studieboek
heengebogen, want liet stond toch te gek,
als je niet wist, wat mes, lepel vork en der
gelijke huishoudelijke dingen in het En
gclsch waren.
Eindelijk was de groote dag daar. Een an-
11)
Eén sigaretteneindje
één enkele lucifer is im
mers al méér dan genoeg
om een heel bosch in
vlammen te doen opgaan
ROOKT NIET IN BOSCH OF HEI
Als Raspoetin.
„Het wondergeloof is een lastige
kwestie. Kijk, ge kunt me er altijd
voor vinden, het berispelijke in het
licht te stellen van het bedrijf van
den bedrieger, hetzij hij op de Za
terdag avondmarkt, practiseert, het
zij hij er een huisknecht en een
wachtkamer met eiken betimmering
op na houdt, den bedrieger, die
met zijn hocus pocus maar één ding
beoogt: Zoo spoedig mogelijk van
zijn rente te kunnen gaan leven.
Dit slag van lieden op de schouw
plaats van het gezond verstand aan
den schandpaal te zetten, met een
narrenkap met ezelsooren op het
onwaardig hoofd, zal me nooit ver
drieten
Zóó begint de heer Derks een artikel
over het wondergeloof in het maandblad
van de Vereeniging tegen de Kwakzalverij.
„Petruswater".
Het wondergeloof, dat op suggestie be
rust. aldus de schr., zal mei het meest ver
breid zijn. Het gevaarlijkst is het traditio-
neclc wondergeloof, dat eenvoudig spot met
alel redelijk inzicht. Ik weet niet precies
wat* „Petruswater" is, maar ik weet wel,
dat daar ontstoken oog mee behandeld
worden, wel te verstaan buiten medisch
voorschrift. Waarom? Omdat hier een tra
ditie van wie weet hoe langen tijd aan het
woord is. Zoudt ge uw vertrouwen stellen
in den man, die u adviseerde, een be
klemde breuk te cureeren, door een heili-
genprentje op de pijnlijke plaats te leggen?
Och neen, lach er niet om! Zooicts komt
vóór en wie zal de gevallen tellen, waarin
het wondergeloof door den dood beschaamd
werd?
De suggestie van Raspoetin.
Suggestie in het wondergeloof! Wat zou
daar veel over te vertellen zijn! Van den
invloed, die het geloof aan een wonderdoe
ner kan uitwerken, .van de auto-suggestie
ook, die allerlei ongemak kan doen ver
dwijnen „door het geloof alleen". Het ge
loof. dat den wonderdoener niet dan als
middel van hooger bestel aanvaardt. Ilicr
denken wij onwillekeurig aan den befaam-
den Raspoetin, dien iedereen kende als een
dommen, onbcscliaafdcn, dweepzieken zoon
van het platteland cn die het niettemin tot
den rang van ongekroonden heerscher in
het tsaristisch Rusland bracht, wijl zijn
„handoplegging" een paar geëxalteerde le
den van de keizerlijke familie tot rust
bracht Zie hier kan men toch bezwaarlijk
van auto-suggestie spreken. Men moet aan
het Russische hof dezen dronken moejik
een op zichzelf weerzinwekkend wezen heb
ben gevonden, maar even waar schijnt het
te zijn, dat hij ccn sterk kalmeerenden in
vloed op den ongelukkigcn tsarewitch uit
oefende.
De vertwijfelden....
Intusschen wint bij het wondergeloof de
auto-suggestie het met stukken. En dat is
geen wonder. Want we weten nu langza
merhand wel, dat het overgroote deel der
genen. die door ccn wonder genezen zijn,
of genezen hééten te zijn, neurasthenici
zijn, lieden met overprikkelde of zwakke
zenuwen Ja. 't is waar, zc moesten naar
den dokter en niet naar den dominéé of den
pastoor gaan en heclemaal niet naar iemand
die er zowel in theologicis als in medicis
op los beunhaast, maar men behoeft nu
niet eens zoo'n groot phycholoog te zijn, om
in te zien, dat zulk een van zijn ankers
geslagene veel toegankelijker is voor een
behandeling, waarbij ongenadig met ^„mys
teries", „verlossingen", „uitbanningen" c.d.
gewerkt wordt, dan voor een therapie, die
hot nut van een uur wandelen, vroeg naar
bed gaan, sportbeoefening en dikke boter
hammen eten in het licht stelt.
Duivels-uitbanning..
Liek-Danzig geeft in een zijner werken
verslag van een „duivels-uitbanning", zoo-
BOOMEN ZOEKEN HUN SPIEGELBEELD.
dere oom had op zich genomen, het paar
van de boot te halen en intusschen wachtte
de familie Jansen in zenuwachtige span
ning. Pa en Bob renden om beurten naar de
deur als er gebeld werd, maar eerst was bet
de melkboer, later een bakker en toen weer
iemand met veiligheidspclden.
Tegen half twaalf hield een auto voor liet
huis stil. Een gebruinde, goed-gcklecde man
en een charmant jong vrouwtje belden aan.
Maar de deur was al open. Bob stond even
aan de trap en riep zoo hard hij kon: „Well
come!" maar verder kwam hij niet, want
zijn vader had hem aan zijn mouw naar
achter getrokken en schraapte zijn keel. Op
den drempel van de huiskamer staande, be
gon hij: „Eh0I1
Toen voelde hij een paar armen om zijn
hals, iemand gaf hem een zoen op zijn voor
hoofd.
„Wel, bent u nu de oom, van wien Jan
zooveel heeft verteld!" zei een vrouwenstem
in gebroken, maar goed verstaanbaar Hol
landsch. Pa stond verbijsterd en liet zich
een opmerking ontvallen, die JaiLs eelitge-
noote blijkbaar nog nooit had geboord, want
ze vervolgde, lief glimlachend. „Wel vou sec,
John heeft geschreven, dat ik geen Hol
landsch kende, maar we vonden 't 'n ver
rassing als ik het leerde, zonder iets te zeg
gen, you know!"
„Oh, yes"stamelde mijnheer Jansen.
Jan grinnikte, hij vermoedde wel iets.
Bol) had het land. Had hij daarvoor ette
lijke avonden niets dan Engelsch geleerd?
als er jaarlijks in Noord-Bosnië plaats
hebben. Een groot aantal personen komt
op Johannesdag bijeen nabij ccn bede
vaartkapel met het verlangen, dat dc
geestelijke hun den duivel zal üitdrijven.
Onder het uitstooten van een
eeuwenoude bezweringsformule heeft
deze uitdrijving plaats en dikwijls
geschiedt het, dat patiënten, die al
de kenmerken van hysterici dra
gen, volkomen opgelucht en verlost
van hun dikwijls geestelijke
kwalen, huistoe gaan.
Dit is auto-suggestie. Dc schrijver ver
haalt hoe hij dan ook den autoriteiten advi
seerde. tegen deze „uitbanningen" niet op te
treden. Want inrichtingen voor zenuwlij
ders cn zielszieken liecfl men daar niet en
het middel is in dit geval daarom nu eens
minder erg dan de kwaal
Een predikant-kwakzalver.
Zoo moet er in een uithoek van Estland
een predikant wonen, die allerlei wonder-
genezingen verricht, tegen zijn zin, onder
herhaald waarschuwen, dat hij geen dc
minste medische kennis kan doen gelden
cn overtuigd, dat zijn patiënten het in een
ziekeninrichting heel wat beter zouden
hebben dan in zijn tot barak ingerichte
stal. Men dwingt hem echter, zijn patiënten
de lianden op te leggen, te bestrijken enz.
en althans een deel zijner patiënten vindt
baat.
Dit is auto-suggestie, maar een van bij
zondere soort, want men suggereert zich
hier het wonder, omdat men gelooft in een
wonderkracht, in een wondervermogen, ter
wijl het toch eigenlijk alleen of grooten-
deels toch neerkomt op het kalmeeren van
een nerveus mcnsch. En we behoeve daar
voor haar Bosnië noch naar Estlijand te
gaan. Als ge met eer zoentje dc pijn weg
neemt. die het gestooten vingertje uw
kleine meid berokkent, ziet ge immer? het
zelfde?
En nu geloof ik wel, zoo besluit de heer
Derks, dat die Bosnische Paters en die Est-
landsche dominéé geen bedriegers zijn,
maar ik weet. dat wij hier geen Bosnische
bergbewoners en geen Etslandsche boeren
zijn, anders gezegd, dat wij al deze dingen
toch eenigermatc kunnen beredeneeren en
beoordeelen. En dan kunnen wij de oogen'
toch niet sluiten voor de natuurlijke mid
delen, die ons ten dienste staan wanneer ons
lichaam ze behoeft, cn beseffen, dat wij ze
bchooren aan te wenden als ze noodig zijn.
Vóór alles en zeker vóórdat we ons op het
gebied van het .bovennatuurlijke" begeven.
NU NIET MEER UITGEFLOTEN DOOR DE
FRANSCHE ARBEIDERS.
VERDEDIGING PROPAGANDA OP
GROOTE SCHAAL.
(Van onzen Parijschen correspondent).
PARIJS, Juli 1939;
Het Fransche parlement, dat zich in de
laatste maanden wel zeer rustig gedroeg eü'
den tijd verdreef met debatten over een
hervorming van het kiesrecht met liet oog
op de verkiezingen in het komende voor
jaar, is thans op reces gezonden en aldus
kan Daladier's kabinet rustig verder re-
geeren onder de nieuwe Fransche leuze:
Nationale Verdediging!
Aan deze leuze zijn op het oogcnblik* alle
belangen der binnenlandsche politiek on
dergeschikt gemaakt en de magische
kracht van dit slagwoord veroorlooft het
aan het kabinet Daladier met bijna dicta
toriale maatregelen te regcercn.
Intusschen wordt het Fransche volk de
„Nationale Verdediging" met alle midde
len ingehamerd. Courant, radio en filim
houden daarin om zoo te zeggen een wed
strijd en de regcering doet het hare, door
met practisclie demonstraties voor te gaan.
Op de Boulevard des Invalides is b.v.
een „Tentoonstelling der Veiligheid" ge
opend, die door de Parijzcnaars druk be
zocht wordt. En zijn loopgraven te zien,
waaruitd reigend de loopen van machine
geweren en snelvuurkanonnen der lucht
afweer steken. Op plakkaten wordt nauw
keurig aangegeven, hoeveel schoten een
machinegeweer per minuut kan afvuren en
er staat een kanon, dat tien kilometer lood
recht in de lucht kan schieten. Minister
president Daladier heeft de tentoonstelling
bezocht cn zijn groote tevredenheid met het
gehodene betuigd.
Bijna gelijktijdig met deze „Tentoon
stelling der Veiligheid" is hij de Madeleine
een tentoonstelling over dc luchtbescher
ming van de burgerbevolking geopend. An
derzijds bieden op het oogonblik een aan
tal Parijsche pleinen en zelfs de Champs
Elysées met haar schoonc bloemperken
een militair beeld. Men heeft hier scliuil-
loopgraven aangelegd, waarin de bevolking
in geval van ernst kan vluchten. Ook voor
de Parijsche huiseigenaren wordt in het
kader der „Nationale Verdediging" iets ge
daan: zij kregen zandzakken, waarvan het
zand gedrenkt is in een of ander soort zuur,
dat overigens een onaangename geur ver
spreidt.
Verdeeling van gasmaskers.
Bij dc verdeeling van gasmaskers aan de
Parijsche bevolking is het bijna tot een
kleine revoluti.e gekomen. Was het reeds
moeilijk, sommige nerveuze lieden aan de
gedachte te wennen, dat een gasmasker in
huis nog niet dén oorlog beteekent, nog
zwaarder was het er hen van te overtui
gen, dat het gasmasker ook betaald moest
worden!
Propaganda in de bioscopen.
In het bijzonder heeft zich ook de film in
den dienst, der „Nationale Verdediging" ge
steld. Meestal wordt in liet kader van het
journaal een. actueele gebeurtenis van mi
litair karakter vertoond. De toeschouwer
merkt het dan nauwelijks, hoe deze actu
eele opnamen overgaan in een serie heel
den van algemeen karakter over de Fran
sche bewapening.
Het is karakteristiek voor dc
groeiende eenheid der Fransche
bevolking, dat zelfs in de bioscopen
der arbeidersvoorsteden deze propa
gandistische filmpjes veel bijval
vinden, terwijl hier vroeger alle mi
litaire tafrerlen werden uitgefloten.