Nieuw conflict in
het Verre Oosten
DAGBLAD VOOR HOLLAND'S NOORDERKWARTIER
SF
Het erfpachtschaodaal
Amerikaaosch-Japansche
economische oorlog?
Stemming Moskou:
lusteloos
Mr. Trip bij den
Kabinetsformateur
De laatste duik
van de Thetis
Dagelijks een ton
voor buitengewone
militaire maatregelen
Heeft de kustwacht
te weinig te doen?
vJJeerbericht
Hevige gevechten boven
Mandsjoekwo
'yjOp'SDAG 12 JULI 1939. 83e Jaargang. No. 10928.
njjwdwHV. .Hoi»O» Heo»Jecfc m»a i r*
itWaj
Ab«
gn»
aand;
il rij)
ig,
zal
llks
get
it
1 VOO
1, 1
g gt
e 'lei
leve
ra lii
ng
itratéj
ruim!
Afrik
aan
moei!
udhei
jron|
ce
Abel
\Y
is hi
se sec
;n. 2
izen
n 121
bo
oiffl
dl
zich
van
iwet
i-egei
bo
renscli
eg ka
ARBEIDSGESCHIL IN NOORD-SACHA-
LIN ONDERWERP VAN SCHERP JA-
PANSCH PROTEST TE MOSKOU.
Het derde conflict in het Verre Oosten schijnt geboren
te zijn, een nieuw geschil tusschen Japan en Rusland.
Van gezaghebbende zijde wordt vernomen, dat de Ja-
pansche regeering haar ambassadeur te Moskou opdracht
heeft gegeven bij de Sovjetregeering krachtig te protestee
ren tegen het optreden van de Sovjets tegenover de con
cessiehouders der petroleumvelden en kolenmijnen in
Noord Sachalin.
In krngen, waar men op de hoogte is van den toe
stand, aldus Domei, gelooft men, dat het tot ongelukkige
verwikkelingen zal kunnen komen, tenzij de Sovjetregee
ring haar houding verandert, terwijl de Sovjets verant
woordelijk zuilen zijn voor de gevolgen.
De redenen voor het protest der .Tapansche regeering
te Moskou zijn, naar verklaard wordt, gelegen in een be
vel van een Russische gerechtshof aan twee Japansche
maatschappijen om groote bedragen te betalen als schade
loosstelling voor haar in gebreke blijven de noodige goede
ren aan haar arbeiders te verstrekken.
Volgens de Japanneezen werd deze voorziening belem
merd door de inmenging der Sovjets bij het transport der
goederen.
Verklaard wordt, dat de Sovjet-autoriteiten in Noord
Sachalin den Japanschen maatschappijen heeft laten we
ten, dat hun terreinen in beslag zullen worden genomen,
tenzij voor 19 Juli de schadeloosstelling zal zijn betaald.
Volgens een door het Telegraafagentschap der Sovjet
Unie uit Wladiwostock ontvangen bericht heeft de Ja
pansche kolenmijn-maatschappij in Noord Sachalin bevel
ontvangen 375.000 roebels te betalen als compensatie, voor
voedingsmiddelen en andere goederen, welke de maat
schappij heeft nagelaten aan haar arbeiders te ver
schaffen.
Volgens bedoeld, bericht heeft de maatschappij sedert
1937" de arbeidsvoorwaarden van het personeel stelselma
tig verslecht. De maatschappij heeft de overeenkomst voor
de mijnconcessie geschonden door, naar verklaard wordt,
de levensmiddelenrantsoenen en de loonen der arbeiders
te verminderen. Daarop werd de maatschappij door de
vakvereeniging van mijnwerkers een proces aangedaan.
nieuwe moeilijkheid: n.1. het vinden van con
tact met de anti-revolutionnairen. Want de
zen zullen zich toch, indien de formateur
steun zou vinden in het katholieke kamp,
afvragen, waarom hun coalitiegenooten niet
wat toeschietelijker zijn geweest tegenover
dr. Colijn v
Wil het dus niet boteren met de anti-revo
lutionnairen het is inmiddels nog niet
zoover! dan staat dr. Kooien voor de con
sequentie van een minderheidskabinet, wat
niet met zijn degelijken aard strookt. Hij zal
dan, naar men algemeen verwacht, evenals
zijn onfortuinlijken voorganger, zich wel ge
noodzaakt zien de opdracht, terug te geven.
Een en ander in aanmerking genomen,
bestaat er wel aanleiding, eenige reserve in
acht te nemen tegenover de pogingen van
den Kabinetsformateur.
Aanvullend rapport
einde Juli.
verschijnt
NS!
Ka-
wee-
L.
R.K.
osevelt heeft opnieuw
tegenslag
Senaatscommissie stelt behande
ling van de neutraliteitskwestie
uit.
deze»! k^g neutraliteitswet
de moi
rlracl Bent verbond met enge-
E U
iei(
irnu;.
pof®
df
snog
preside
FRANKRIJK.
Roosevelt en Huil hebben
nieuw tegenslag.
ik Senaatscommissie voor buiten
vorm® laDMie zaken heeft met 12 tegen
Zzat tomen besloten de behandeling
van de neutraliteitskwestie uit te
ifd'mk Sl{"5a tot de volgeiM*e
opdrat senatoren George en Gillette, die
jft tot: -Roosevelt bij de verkiezingen van
'toesta V0'^en iaar getracht heeft uit den
Df6113*11 krijgen, hebben ten gunste
vai* het uitstel gestemd.
™®iddellijk na de stemming in de Se-
3tsc°mmissie voor Buitenlandsche Za-
°ver het uitstellen der behandeling van
schill® icutraliteitswet, werd gemeld, dat Sena-
en, on& r^'ey, de democratische leider, zou
prof, ff Tcn de kwestie in den Senaat zelf te
.^brengen, ondanks het optreden der
«rld e' Dit kan geschieden, wanneer
'f er in slaagt goedkeuring van den
te verkrijgen voor een motie om de
isie te dechargeeren van de behan-
s"g,.van neutraliteitswet.
irkls tinton heeft tegenover de pers
niei v ^at' wanneer de wereldtoestand
velt ar Bt,ert| het „mogelijk is, dat Roose-
eentSi) t°n<i na de verdaging weer bij-
een conferentie met Roosevelt heeft de
ian de Van huitenlandsohe zaken, Huil.
U. hni.pers verklaard, dat de regeering in
°®laDg VI
VAN
fan iip v van den vrede en de veiligheid
Jal voL enigde Staten, haar pogingen
.aanhsvnu tcn om het door de regeering
1-jj aannemen* neut,raiite,its-pr°gramma te doen
de verklaring van minister Huil
M*o\vone ^fr gemeld, dat hij niet met zijn
Noohifln de verslaggevers ontving.
0-1 overwinnT re^ent regeering op de eind-
op B'
-hts k Een stormachtige week.
i'de °P de neutraliteitswet van
Rtief VO..Ü5' ,die' z°oals men zegt, een ef-
ftn, Engeland tu^chca de Vereenigde Sta
dland en Frankrijk zou beteekenen,
hebben het congres een stormachtige week
bezorgd.
Senator Bennet Clark verklaarde aan U.
P., dat een opheffing van het embargo een
vertoornd met Engeland en Frankrijk zou be
teekenen, èn met Rusland, indien dit land
zich zou aansluiten bij de „as" Londen
Parijs. „Wij zouden dan een bondgenoot
schap hebben met communisten", aldus de
ze senator. Clark maakt deel uit van de
groep, die van meening is, dat ook in geval
van oorlog Engeland en Frankrijk de zee
zullen beheerschen en dus gemakkelijker de
markt van de Vereenigde Staten zullen
kunnen bereiken, dan Italië en Duitschland.
Dit is volgens deze groep de oorzaak geweest
dat Amerika betrokken werd in den wereld
oorlog en ditzelfde zou weer kunnen gebeu
ren, indien het huidige embargo opgehe
ven werd.
Naar het Hsbl. meldt, zal het aanvullend
rapport over de Amsterdamsohe erfpachts
kwestie tegen het einde van deze maand
verschijnen.
Dientengevolge gaat het aanvankelijk
voornemen van den burgemeester om 26 Ju
li a.s. het geheele eerste deel van het rap
port door den Raad te doen behandelen,
niet door.
Thans bestaat het plan de openbare be
sprekingen, die nog in den ouden Raad
dienen te worden gehouden, te doen ge-
Oorlogsleveringen -aan Japan
zouden worden afgesneden.
Senator Pittman heeft onthuld, dat hij de
Senaatscommissie voor buitenlandsche za
ken een resolutie heeft voorgelegd, waarin
de president gemachtigd wordt om den bui-
tenlandschen handel te beperken met iederen
onderteekenaar van het negenmogendheden-
verdrag met China, die discrimineerende
maatregelen neemt tegen Amerikaansche on
derdanen. Een dergelijke maatregel is reeds
vaak besproken in Congres-kringen als een
middel om te voorzien in economisch optre
den tegen Japan in verband met het optre
den in China.
Senator Pittmann heeft in verdere verkla
ringen nog gezegd, dat de Senaatscommissie
voor buitenlandsche zaken erin toegestemd
heeft een resolutie in overweging te nemen,
die speciaal ten doel zou hebben den uit
voer van oorlogsleveringen aan Japan af te
snijden. Dit geschiedde in een speciale zit
ting op 7 Juli. De exporten, die beperkt zou
den worden of stopgezet zouden omvatten:
wapenen, munitie en oorlogsmateriaal, zoo
als ijzer, staal, olie, benzine en schroot.
Rusland wil eerst militaire ver
dragen met groote buren.
Naar de Parijsche correspondent van de
„Times" schrijft, is men in de Fransche
hoofdstad bijzonder gereserveerd ten aanzien
van de besprekingen te Moskou, maar men
kan niet zeggen, dat op het oogenblik opti
misme overheerscht.
Volgens de te Parijs circuleerende berich
ten omvatten de laatste Russische eischen
het sluiten van tweezijdige militaire verdra
gen tusschen Rusland en resp. Polen, Tur
kije en Roemenië, vóór dat een drie mogend-
hedenpact met Engeland en Frankrijk wordt
gesloten. Indien dit waar is, is het vooruit
zicht op een spoedig, .gunstig einde van de
onderhandelingen er niet beter op geworden.
Zullen „jonge" en „oude" Katho
lieken tot elkaar komen?
Gistermiddag heeft mr. dr. D. A. P.
N. Kooien, een conferentie gehad met
den voorzitter van de Anti-Revoluti-
onnaire Kamerclub, den heer J.
Schouten en met den president der
Nederlandsche Rank, mr. L. J. A.
Trip.
In een gedeelte van onzen oplaag konden
wij gisteren nog melden, dat prof. mr. C. P.
M. Romme, minister van Sociale Zaken, den
formateur in den loop van den ochtend be
zocht heeft.
De bespreking met mr. Trip wijst er o.i.
allerminst op, dat mr. dr. Kooien van plan
zou zijn den bandier in het nieuwe Kabinet
op te nemen. Men herinnere zich slechts, dat
mr. Trip één der „negen mannen" is, die ge-
ruimen tijd geleden een opzienbarend mani
fest tot de regeering richtten, waarin zij Ne
derlands budgetaire politiek scherp aanvie
len en zeer sombere voorspellingen deden
ten aanzien van de economische toekomst
van ons land, op welk manifest zeer scher
pe critiek kwam van R.K. zijde.
Mr. Kooien heeft zich dus hoogstwaar
schijnlijk slechts van advies willen laten die
nen door den president der Ned. Rank.
Overigens ligt het, in verband met de oor
zaak der Kabinetscrisis, voor de hand, dat de
formateur eerst in 't reine moet komen met
de financieele opvattingen zijner partijgenoo-
ten. Zelf een man van orthodoxe monetaire
beginselen, zal hij deze moeten toetsen aan
de opvattingen der voortvarende „jonge" ka
tholieken. Mochten „jonge" en „oude" ka
tholieken tot elkaar komen, dan rijst een
Dramatisch verhaal van den
bevelvoerder der begeleidende
sleepboot.
Het is gisteren een dramatisch oogenblTk
geworden voor de rechtbank van onderzoek
naar de oorzaak van de ramp der Thetis,
toen luitenant Coulthard, de bevelvoerder
van de begeleidende sleepboot beschreef,
hoe hij de Thetis voor de laatste maal had
zien verdwijnen onder de oppervlakte van
het water. Get. was met zijn volgboot op
den voorgeschreven afstand gebleven toen
hij van de Thetis het signaal had ontvan
gen dat alles gereed was voor het duiken.
Het was getuige opgevallen dat. de Thetis
zoo snel naar beneden was gegaan.
Echter, wanneer er iets niet in orde zou
zijn geweest dan had de Thetis binnen een
kwartier rooksignalen kunnen geven of
lichtboeien uitzenden, maar dat was niet
gebeui'd. Toch was get. niet geheel en al
gerust geweest en had hij naar Port Block-
house getelefoneerd hoe lang' de Thetis
onder water moest blijven.
Men had geantwoord drie uur en
die drie uur was get. met zijn boot
in de buurt gebleven, waarna hij
naar Rirkenhead was teruggekeerd,
omdat verdere controle nu van den
wal af te geschieden had. Getuige
beschreef daarna nog hoe hij zich
aan boord van de Vigilant bij den
kapitein gemeld had, toen de The
tis als te laat was opgegeven om zijn
rapport uit te brengen.
In den namiddag zijn demonstraties met
het Davis reddingtoestel gegeven. Op de
vraag van een der advocaten der civiele par
tijen, hoe er vier man in de ontsnapping?
kamer hadden kunnen verdrinken, ant
woordde een deskundige, dat dit niet aan
het toestel gelegen had, maar aan het feit,
dat de kamer voor twee man berekend was
en niet voor vier. Waarschijnlijk hadden de
mannen tegen elkaar aan moeten leunen,
waardoor het evenwicht verstoord was ge
worden en zij moeilijkheid gekregen hadden
met hun ademhaling. In hun benauwheid
hebben ze toen waarschijnlijk gepoogd het
sluitstuk van het toestel tc verwijderen, voor
de druk van het water binnen en buiten
even groot was, waardoor ze gestikt zijn.
Op de vraag van een der rechters wie dan
bevel kon heibben gegeven vier man toe te
laten kon get. geen antwoord geven, maar
dit punt zou nader onderzocht worden door
terugroeping van een der overlevenden.
Materiaal en uitvoering van
werken niet meegerekend
Op vragen van het eerste Kamer
lid van Vessem betreffende de kos-
ten der buitengewone militaire
maatregelen hebben de ministers
Colijn en van Dijk geantwoord, dat
de kosten hiervan zonder de aan
schaffing van materiaal en uitvoe
ring van werken, gemiddeld per
dag zeer globaal op f 100.000 kun
nen worden geraamd.
Dit nummer bevat 8 pagina's
Oudere lichtingen onvoldoende
geschoold. Op meer spoed bij
het geven van zakenverlof aan
gedrongen.
Aan het voorloopig verslag van de Eerste
Kamer pver de ontwerpen van wet inzake:
le. het onder de wapenen blijven van
dienstplichtigen en
2e. het in werkelijken dienst houden van
dienstplichtigen is het volgende ontleend:
Vele leden, die verklaren zich met deze
wetsontwerpen te kunnen vereenigen, drin
gen nochtans met klem er op aan, dat van
deo mstandigheid, dat een belangrijk aan
tal oudere dienstplichtigen zich onder de
wapenen bevindt, gebruik worde gemaakt
om dezen door veelvuldige oefening de noo
dige kennis en paraatheid bij te brengen.
Naar zij meenen te weten, liet een en an
der zeer te wenschen over.
De vervanging door werkloozen.
Voorts achten deze leden het onTuist, dat
de regeering er toe was overgegaan, werk-
looze dienstplichtigen te nopen als plaats
vervangers op te treden van hen, die om
redenen van particulieren aard verlof
krijgen, naar hun werkkring terug te kee-
rcn.
Huns inziens wijst de houding
van de regeering te dezer zake in
de richting van het vroegere, aan
het. einde van de vorige eeuw ie
recht verlaten, rempl^canteflsleïsel.
Te onbillijker achten deze leden
die houding, omdat bezwaarlijk kan
worden staande gehouden, dat de
werkloozen meer verplichtingen
jegens het vaderland hebben dan
de andere burgers.
Verscheidene andere leden kunnen met
deze opmerking geenszins instemmen.
Zakenverlof.
Verscheidene leden oefenden critiek op
den huns inziens onbevredigenden
gang van zaken met betrekking tot de be
handeling van aanvragen om zakenverlof,
door onder de wapenen zijnde dienstplich
tigen ingediend. Sommigen dezer zien, dus
betoogden de hier aan het woord zijnde le
den, hun zaken verloopen en worden met
financieelen ondergang bedreigd, indien zij
geen verlof krijgen, zoodat te dien opzichte
spoed is vereischt.
Geen werk bij Defensie?
Enkele leden verklaarden, dat sommige,
thans onder de wapenen zijnde dienstplich
tigen te weinig te doen hebben en nochtans
genoopt zijn in actieven dienst tc blijven.
Zoo zou zulks, naar verluidt, bij de kust
wacht het geval zijn. Deze leden verzochten
den minister, dienaangaande nadere inlich
tingen te verstrekken.
Ook anderen leden zijn soortgelijke mede-
deelingen gedaan. Zoo meenden zij te we
ten, dat militairen o.w. bezoldigde on
der-officieren den tijd soms vrijwel in
ledigheid doorbrengen of ten hoogste onbe
duidende werkzaamheden verrichten. Zij
hadden zich afgevraagd, of het in dienst
houden van dienstplichtigen onder zulke
omstandigheden, mede gelet op de daar
mede gepaard gaande kosten, wel verant
woord is,
DE BILT SEINT,
Verwachting: gedeeltelijk be
wolkt, droog weer. Iets war
mer. Meest zwakke wind uit
Westelijke richtingen.
Het einde van het conflict be-
reikt? Russische troepen zouden
geheel verdreven zijn.
Volgens een telegram van het gevechts
terrein aan de Mongoolsch-Mandsjoerijsche
grens hebben Japansche vliegers gisteren,
in twee luchtgevechten boven de samen
vloeiing van de Khala en de Holsten 70 Soy
jet-Mongoolsche vliegtuigen neergehaald.
De speciale verslaggever van Havas deelt
nadere bijzonderheden omtrent een lucht
gevecht, dat zich gistermiddag heeft afge
speeld, mede. Acht Russische bommenwer
pers verschenen op vijf k.m. afstand van de
Japansche luchtbasis, waar op het oogen
blik een aantal buitenlandsche dagbladcor-
TALOEGAN I
•TSJANTEINMIM»
AULAN*
SAPHABEtT -ÏN
MONGOLIË
fBINNEN
TSJAHAR
MONGOL IE
respondenten kampeert. Zij werden terug
gedreven door luchtafweergeschut en jacht
vliegtuigen, die echter op hun beurt door
Russische jagers werden aangevallen. Het
was niet mogelijk, den afloop van het
luchtgevecht vast te stellen, daar de vlieg
tuigen zich in de richting van Mongolië
verwijderden.
Omvaar?
De Japanneezen verklaarden later, dat zij
in den loop van den dag 59 vliegtuigen had
den neergeschoten, doch de buitenlandsche
journalisten zagen slechts een toestel een
noodlanding maken en vernamen daarna,
dat het een Japansche machine was.
De Japanneezen beweren, dat de
Russen de bronnen van de rivier
Holsten, waaruit het Japansche le
ger het in een, woestijnoorlog zoo
kostbare drinkwater betrekt, met
bacteriën vergiftigd hebben.
Het einde?
Gistermiddag is van Japansche zijde of
ficieel medegedeeld, dat de Japansche
strijdkrachten de Russische en Buiten-
Mongoolsche troepen over de grens hebben
gedreven en dat het grondgebied van
Mandsjoekwo thans geheel van vijandelijke
strijdkrachten gezuiverd is.
De woordvoerder van het ministerie van
oorlog te Tokio heeft getracht te verklaren,
waarom de Japansche luchtmacht in de 71
dagen, dat de gevechten bij Nominhan
hebben geduurd, niet minder dan 522 vijan
delijke vliegtuigen heeft vernield, terwijl zij
er zelf slechts 4 verloor. Hij voerde hiervoor
aan het verschil in de gevechtstaktiek, het
feit, dat de vijandelijke vliegtuigen van
1934 en 1935 dateerden, terwijl Japan de
modernste toestellen gebruikte, en het
gebrek aan ervaring der vijandelijke vlie
gers.
Groote slag in Sjanst
verwacht
Trefpunt van groote troepen
massa's onvermijdelijk.
Binnenkort wordt een groote slag ver
wacht in het midden van de provincie Sjansi,
waar de Japansche colonnes uit het noorden,
westen en oosten samenkomen met Chinee-
sche troepen, die in de hergen van Tai Hang
opereeren. De Japanners beschikken over
vier divisies, waarvan twee kortgeleden uit
Japan zijn aangekomen.
