Duitsche
herfstmanoeuvres
bego
nnen
fle Kabinetsbasis
steeds smaller
DAGBLAD VOOR HOLLAHD'S HOORDERKWARTIER
UJeerbericht
Britsche burgerluchtvaart
in moeilijkheden
Massale oefening der
Britscbe luchtmacht
Laan, Schagen, Tel. 4H (2 lijnen). Kengetal 2240.
WOENSDAG 9 AUGUSTUS 1939. 83e Jaargang. No. 10952.
die. ViV.iUit9.-MiC .V*oHo^k Woo^»d<»m«ii-,
CVCjMI 1*41 lil
Het Duitsche volk mag geen bijzonderhe-
den weten over de groote legeroetenlngen
en niets over den toestand in Zuid-Tlrol.
AANVANG DER LEGEROEFENINGEN
GEPAARD MET FELLE PERSCAM
PAGNE.
Veel verzet in Zuid-Tirol„Hitier heeft dit land verkocht"
De groote Duitsche herfstmanoeuvres zijn gisteren be
gonnen en tegelijkertijd heeft de Duitsche pers een felle
actie ingezet tegen Polen en zijn bondgenooten.
Naar de „Daily Telegraph" verneemt, hield Hitier gis
teren in Munchen een bespreking, welke is bijgewoond
door generaal von Brauchitsch, generaal Keitel en andere
hooge officieren, alsmede door politieke leiders. Onderwerp
van bespreking was de huidige toestand in Europa uit een
militair en strategisch standpunt.
Te Berlijn wordt een aantal scholen in gereedheid ge
bracht voor de legering van militairen, die aan de ma
noeuvres zullen deelnemen.
Er wordt een opmerkelijke geheimhouding in acht ge.
nomen over de manoeuvres der gemotoriseerde afdeelin-
gen en hoewel Britsche officieren officieel aanwezig zijn,
zijn geen bijzonderheden ter kennis van het publiek ge
bracht. Oók over den toestand in Zuid-Tirol, waar de uit
tocht lang niet vlot gaat, wordt officieel een diep stilzwij
gen bewaard.
De manoeuvres zijn begonnen met het
leggen van pontons over dc Elbc ten Noord
westen van Dresdcn. Waarschijnlijk zullen
de manoeuvres in de volgende weken wor
den uitgebreid tot een meer Noordelijk en
Oostelijk gebied.
De krappe benzinenood.
Het is nog steeds mogelijk voldoen
de hoeveelheden benzine in Berlijn
te krijgen, doch berichten uit de
prpvincie doen veronderstellen, dat
een tekort steeds dreigerder wordt.
De aan tankstations gegeven in
structies reservcvoorraden voor mi
litaire doeleinden aan te leggen, heb
ben het in vele gevallen voor parti
culieren moeilijk gemaakt zooveel
benzine te krijgen als zij noodig
hadden.
Nog kunnen de omsingelaars na
denken.
Wat de toon in dc Duitsche bladen be
treft, deze is weer fel en dreigend. Men wil
blijkbaar don indruk wekken, dat Polen ge
reed is voor den aanval en heeft daardoor
zooals gewoonlijk volop gelegenheid op de
eigen kwaliteiten te wijzen.
Opnieuw wordt weer een beroep gedaan
op liet zelfbeschikkingsrecht, en de huidige
perscampagne lijkt dus als twee druppels
water op die voor dc inlijving van het Su-
detcnland.
Evenals het vorige jaar worden de demo
cratische staten er van beschuldigd den
toestand te vergiftigen door Polen aan te
moedigen. Dc dreigende waarschuwingen
der Duitsche bladen worden heftiger. Zoo
schrijft het „Frankfurter Voiksblatt": „De
omsingelaars hebben nog tijd om kalm over
het vraagstuk-Dantzig na te denken. De
Duitsche regeering heeft zich op geenerlei
wijze gebonden, doch haar edelmoedig voor
stel is verworpen en zoo valt de verantwoor
delijkheid voor wat kan gebeuren op de om
singelaars. Het Duitsche volk weet wat er
op het spel staat. Zijn leger is bereid. Zijn
graanschuren zijn vol."
„Zwoclf Uhr-Blatt" schrijft: „Het Duit
sche volk waarschuwt Polen: tot hier toe
en niet verder." Het „Hamburger Fremden-
blatt" vraagt: „Hoe lang zullen deze uit
dagingen nog duren?"
Intusschcn moet worden opgemerkt, dat
de Duitsche leiders de grootste kalmte be
waren. Hitier en von Ribbentrop brengen
hun vacantie door te Berchtesgaden
Salzburg, terwijl Goebbels dc Biennale te
Venetië bezoekt.
De toestand in Zuid-TiroL
Zooals ook elders in dit nummer a
gegeven, blijft de uittocht van Duitschcrs
uit Tirol voor het Duitsche publiek zorg
vuldig verborgen. De Duitsch—Italiaan-
sche regeling voor de overplaatsing van
de Duitsche bevolking naar Duitsch ge
bied is niet in bijzonderheden bekend. Men
weet slechts, dat de verhuizing is begonnen
ondanks dc heftige protesten van de Duit
schc leiders in Zuid Tirol. Deze leiders
hebben vergeefs getracht persoonlijk tot
Hitier door te dringen om hun grieven uit
een te zetten.
Een deel der Duitsche bevolking,
dat overtuigd Roomsch-Katholiek
is en welks voorvaderen sedert de
zesde eeuw in Tirol wobndcn, wei-*
gert te vertrekken. Volgens een
gerucht zou het Vaticaan trachten
te verkrijgen, dat een deel dezer
Duitschers naar een ander Alpen
gebied wordt overgebracht
EEN BEROEP VAN HET OPPOSITIE-
COMITé.
Het z.g, Duitsche comité van actie en op
positie deelt den tekst mede van een beroep
van zijn voorzitter, Heinrich Mann, verblijf
houdende in Parijs, welken deze in Zuid-
Duitschland heeft laten verspreiden. De
voornaamste passages hiervan luiden als
volgt „Sedert ruim tien eeuwen hebben
geslachten Duitsche boeren Zuid-Tirol be
woond. Sedert twintig jaar is hun land
Italiaansch, maar zij zijn hun land, hun
taal en hun gewoonten trouw gebleven. Nu
moeten zij vertrekken, Hitier heeft hen
verkocht.
Niet voor geld heeft hij ze verkocht. Voor
de bewoners van Zuid Tirol krijgt hij de
haven van Triest.
Hij heeft die haven voor den handel van
zijn protectoraat niet noodig. Hij wil haar
gebruiken om onrust te zaaien in de Mid
dellandsche Zee, zich in ccn oorlog te stor
ten en Duitschland een ramp te bezorgen.
Daarom verkoopt hij 250.000 Tyrolers.
Duitschers, ziet in het lot van die Tyrolers
uw eigen lot, ziet nu, wat gc voor hem
waard zijt, wat gc hem zult verschuldigd
zijn, tenzij ge u verheft en met hem ophoudt
voordat het te laat is."
Zoo mogelijk zal de douane
kwestie geregeld worden.
Men verwacht, dat de president van
den Senaat, Greiser, Donderdag met
den Poolschen commissaris-generaal,
Chodacki, een onderhoud zal hebben
over de mogelijkheid van bespreking
der douanekwestie.
Het schijnt nog niet zeker te zijn, dat de
Poolsche regeering momenteel een antwoord
voorbereidt op de Dantzigsche nota van eer
gisteren, de berichten hieromtrent spreken
elkaar tegen.
In antwoord op het Duitsche commentaar
op de Poolsche pers en de hevige campagne
van de Duitsche pers protesteert het Pool
sche agentschap P.A.T. tegen dc Duitsche
bewering, dat Polen aanvallende bedoelingen
zou hebben. Het agentschap voegt hieraan
toe, dat algemeen bekend is, dat Polen ziju
rechten vastberaden zal beschermen, en het
vraagt zich af of de heftige campagne in de
Duitsche pers soms beteckent, dat men zich
er rekenschap van geeft dat Dantzig zich in
een uiterst moeilijke positie bevindt en dat
dit niet door het meerendeel van de inwo
ners der vrije stad wordt gewenscht!
De nota, die de Senaat van Dantzig aan
de Poolsche regeering heeft gezonden, ver
hoogt noch vermindert de Poolsch-Dantzig-
schc spanning als gevolg van het geschil
over het instituut der Poolsche douanecon
trole aan de grenzön der Vrije Stad, aldus
is dc indruk, dien men te Warschau krijgt.
De juiste inhoud dei- nota is nog niet be
kend en het is niet uitgesloten dat zij in 't
geheel niet gepubliceerd zal worden.
Forster te Berchtesgaden.
Gemeld wordt, dat gouwleider Forster,
die gisteravond te Berchtesgaden was aan
gekomen, direct tot Hitier werd toegelaten.
Gisteren werden de besprekingen voortge
it.
Aan Forster's bezoek aan Hitier wordt,
aldus meldt de „U P." uit Berlijn, groote
beteekenis gehecht. Dit blijkt wel uit een
opmerking van de Wilhelmstrasse, dat dc
besprekingen belangrijk "geacht moeten wor
den. Men noemt het een stap op den weg
tot regeling van de Dantzigsche kwestie.
Sommige gocd-ingelichte personen
gelooven, dat Forster er bij Hit-
Ier op aan zal dringen in een even-
tueelen crisis aan Dantzig diploma-
tieken steun te verleenen. Sommi
gen gaan zóóver, dat zij beweren,
dat Duitschland dc zorg voor Dant-
zigs buitenlandsche politiek zal over
nemen.
Men verwacht geen afneming van de
spanning in Dantzig voor de beëindiging
van den nationaal-socialistischen partijdag
in Neurenberg.
De geruchten houden aan, dat de yolken-
bondscommissaris Burckhardt spoedig zich
geheel uit Dantzig zal terugtrekken. Burck
hardt treedt in de practijk op als een vriend
schappelijk bemiddelaar tusschen Polen en
Dantzig ondanks het feit, dat dc volken
bond vele jaren geleden besloten heeft geen
beslissende rol meer te spelen in de Dant-
zigsohe kwesties.
Imperial Airways beperkt de
passagiersdiensten.
GEVECHTSVLIEGTUIGEN BOUW
GAAT VOOR.
De directie der Imperial Airways deelt
mede, dat zij tot haar leedwezen heeft moe
ten besluiten tot een onmiddellijke en aan
zienlijke beperking van het passagiersver
voer op de lijnen binnen het Britsche rijk.
't Wapening&progranwna der regeering heeft
tot een ernstig tekort aan materiaal bij de
Imperial Airways geleid, dooi-dat het minis
terie van luchtvaart bij de afleveringen
voorrang geniet.
Tot het besluit van de directie hebben nog
bijgedragen de toeneming van het postver
voer (in het eerste half jaar van 1939 is een
millioen kg. post vervoerd, een stijging van
50 procent in vergelijking met het vorige
jaar) en de wenschelijkhcid van het meevoe
ren van een groote re brandstof reserve in
verband met moesons en het gebrek aan
tusschenlandingsterreinen op zekere trajec
ten.
De directie besloot al het mogelijke te doen
om in den toestand verbetering te brengen.
Toch vertrouwen in de toekomst.
Hoewel het verslag van de Imperial Air
ways, waarbij het publiek volledig in hot
vertrouwen wordt genomen, pessimistisch
klinkt, wordt in officieele kringen, waar
men gewend is verder te kijken, verklaard,
dat dc toestand nog niet zoo slecht is als
wel schijnt. Na de periode van consolidatie
zal dc toestand zelfs zeer goed zijn. Verder
wordt medegedeeld, dat de lijnen buiten het
Britsche imperium niet beperkt zullen wor
den.
China's wegenaanleg
eischt 2000 dooden
Aan de grens van China en Ti
bet bevorderen de Chineezen het
verkeerswezen.
Volgens te Tsjocnking ontvangen geloof
waardige berichten hebben 2000 Chineesche
arbeiders het leven verloren bij den aan
leg van een weg dwars door dc bergen bij
de grens tusschen dc provincies Szechuen en
Siking in het Chineesch-Tibetaansche grens
gebied.
Gemeld wordt, dat dc Chineezen den aan
leg bespoedigen van nieuwe verkeerswegen
voor de verbinding van Sikong met Calcutta
en Koenming (provincie Yoeannan) en met
Sining, de hoofdstad der provincie Kokonor.
Ook wordt verklaard, dat 120.000 arbeiders
zullen beginnen met den aanleg van een
nieuwen verkeersweg tusschen Tachicnloe,
«le hoofdstad van Sikong met Tsjcngoe, de
hoofdstad van Szechuen.
Men verwacht, dat deze weg het volgend
i voorjaar in gebruik zal worden genomen»
Ook liberalen weigeren
portefeuille
Mr. Steenberghe de portefeuille
van Economische Zaken aange
boden.
Mr. M. P. L. Steenberghe, oud-mi
nister van Economische Zaken, heeft
gistermiddag een bezoek van ander
half uur gebracht aan den Kabinets
formateur, Jhr. Mr. D. J. dc Geer.
Toen de heer Steenberghe om half
zes het huis van den heer de Geer
verliet, deelde hij mede, dat hem dc
portefeuille van Economische Zaken
was aangeboden.
Zult gij deze portefeuille aanvaar
den? vroegen wij den heer Steen
berghe.
Daarover wensch ik mij niet uit te
laten, was het antwoord.
Op dc vraag of hij meende, dat de heer
de Geer spoedig zal slagen, met de formatie
van een Kabinet, wcnschte de heer Steen
berghe evenmin te antwoorden.
Om vijf uur, toen de heer Steenberghe dus
nog bij den formateur was, heeft luitenant-
kolonel Dijxhoorn van den Generalcn Stat
opnieuw een bezoek aan den heer de Geer
I gebracht. Dit bezoek duurde drie kwartier.
Tusschen zes en half zeven heeft de for-
Dit nummer bevat 8 pagina's
DE BILT SEINTi
Verwachting: Gedeeltelijk be
wolkt, geen regen van be
teekenis, zelfde temperatuui
als gisteren, zwakke tot
matigen wind uit WesteH'ke
richtingen.
het slechte zicht boven de oostelijke Graaf
schappen werkte de luchtwachtdienst uit
stekend.
Alle vliegtuigen welke de kust passeerden
werden door de luisterposten van den lucht
wachtdienst gemeld. Vele eskaders West
iandsche bommenwerpers werden er direct
op uitgestuurd. Zij deden tegenaanvallen op
Oost land, terwijl Wcstlandsche gevechts
vliegtuigen den strijd tegen den vijand aan
bonden.
Er werden twee aanvallen ten zuiden van
Londen gedaan. De luchtdoelartillerie heeft
druk werk gehad.
Met deze vijandelijkheden zijn drie „oor
logsdagen" begonnen. .Van de manoeuvres
zullen in totaal 1300 vliegtuigen deelnemen,
terwijl er 60.000 man bij betrokken zijn. Ook
de gehcelc luchtbeschermingsorganisatie
neemt aan de oefeningen deel.
1300 vliegtuigen nemen deel aan
een driedaagschen „oorlog."
500 Britsche bommenwerpers
raasden gisteravond boven het Ka
naal. Zij stelden een strijdmacht
voor, welke „Oostland" aanviel, een
denkbeeldig gebied ergens in de
Noordzee.
De oefening begon met de medcdceling
van liet Ministerie van Luchtvaart, dat de
betrekkingen tusschen Oostland en West-
land zeer gespannen waren 't communiqué
van het Ministerie van luchtvaart werd om
22 uur 10 uitgegeven. Er werd o.m. in ver
klaard, dat de vijandelijkheden om 20 uur
waren begonnen.
De oorlogsverklaring tusschen Oostland cn
Westland werd spoedig gevolgd door bom
aanvallen door Oostland langs de kust van
Westland van de Wash-Baai (aan de Oost
kust van Engeland) tot een punt ten Noor
den van de monding van de Theems.
Gedurende de eerste veertig minuten van
den oorlog werden boven dit gebied elf on
verwachte aanvallen uitgevoerd.
Ondanks de intense activiteit der aanval
lers en ondanks het onbestendige weer en
De volkenbond ruimt op
Zwitserland doet een
het radiostation.
bod op
De Zwitsersche regeering onderhandelt
met den Volkenbond over den koop van
het radiostation van den Volkenbond. Naar
vernomen wordt is men het nog niet eens
over den prijs.
De Volkenbond heeft een hooger bedrag
voorgesteld dan de Zwitsersche regeering
bereid is te betalen, doch men gelooft, dat
overeenstemming zal worden bereikt. Er
zijn, naar men zegt, twee overwegingen,
welke secretaris-generaal Avenol aanlei
ding hebben gegeven machtiging te geven
tot de onderhavige onderhandelingen.
1. De uitgaven van den Volkenhond zijn
de laatste jaren hooger geweest dan de in
komsten en de achteruitgang van het 1»
dental van den bond heeft het noodig g»
maakt de begrooting aanzienlijk te bo
snoeien.
2. Bij overeenkomst met dc Zwitsersche
regeering waren het radio-station extra ter
ritoriale rechten verleend. Dc Zwitsersche
geering is daarom eenigszins ongerust over
het gobruik, dat in oorlogstijd mogelijk
van het station zal worden gemaakt.
matcur den directeur van het Kabinet der
Koningin, jhr. mr. G. C. W. van Tets van
Goudriaan, te zijnen huize ontvangen. Ver
der confereerde jhr. de Geer gedurende twee
uren met den Amsterdamschen hooglccraar
dr. R. H. Woltjer, lid van de Eerste Kamer
en sprak hij met den demissionnairen mi
nister van Financiën, den heer C. W. Bo-
dcnhauscn. Voorts had een onderhoud
plaats met prof. mr. Gerbrandy, hooglccraar
aan de Vrije Universiteit te Amsterdam.
Liberalen weigeren.
Jhr. Ir. O. C. A. van Lidth de Jeu-
de heeft, na overleg met vooraan
staande partij genooten, den Kabi
netsformateur medegedeeld, dat hij
geen portefeuille wenscht te aan
vaarden in het Kabinet, dat de heer
De Geer zich thans voorstelt te
vormen.
Het is verder, naar wij vernemen,
in het geheel niet zeker, of de vrijz.-
democraten mr. Oud of mr. Joe*
kes lust hebben in een ministerie-
de Geer zitting te nemen.
Ondanks alle tegenslagen, waar
mede de formateur heeft te kampen,
gelooft men In politieke kringen
tóch, dat hij aan het eind van deze
week zal slagen.
Van een kabinet van de „breedst mogelijke
samenstelling", hetwelk de formateur, zooals
hij terstond na het ontvangen van zijn op
dracht. aan de pers mededeelde, voor oogen
stond, blijft niet veel meer over. De anti-re-
volutionnairen weigerden, de liberalen doen
niet mee, de medewerking der V.D. is on
zeker. dus de basis wordt steeds smaller-..
Waarom weigeren Llb. en A.-R.?
Naar het Hdbld. meldt, weigert Jhr» van
Lidt de Jcude ccn portefeuille, omdat hij
niet voldoende waarborgen aanwezig acht,
dat de tc volgen regeeringskoers in de prak
tijk met zijn opvattingen zou strooken. Bo
vendien is hij van meening, dat in het ka
binet het aantal cn de invloed van hen, die
tegen de moüc-Deckers hebben gestemd, on
voldoende zou zijn. En tenslotte acht hij het
door het feit, dat van de sociaal-democraten,
juist de leider der Tweede Kamerfractie, ir.
Albarda, dus iemand van sterk gepronon
ceerd politiek karakter in het kabinet zou
zitting nemen, waarschijnlijk, dat het ge-
heele ministerie er een bepaald stempel
door zou verkrijgen.
Een sterke aanwijzing.
De anti-rcvolutionnairen lichten hun be
zwaren tegen deelneming in De Standaard
als volgt toe:
De Sociaal-Democraten hebben het ver
zoek van Jhr. dc Geer. mede te werken aan
de formatie van het Kabinet onder zijn lei
ding, blijkbaar niet van dc hand gewezen.
Zij schijnen dus te hebben aangenomen, dat
het program van dien aard mocht worden
geacht, dat nader overleg en huil intreden in
het Kabinet mogelijk was.
Dit geeft ons een sterke aanwijzing,
dat het program, waaron de heer De
Geer de formatie van een Kabinet
nastreeft, voor de Anti-Revolution-
nairen niet acceptabel is.
Een program, dat voor de Sociaal-Demo
craten aannemelijk is, kan voor de Anti-Re-
volutionnairen niet aannemelijk zijn. De
controverse tusschen Sociaal-Democraten en
Anti-Revolutionairen met betrekking tot het
financieel-economische beleid is daarvoor te
diep ingrijpend.
Vervolgens schijnt er groote bereidheid
bij de Roomsch-Katholieken te zijn, om de
poging van den heer De Geer tc steunen.
Ook daarin ligt ccn aanwijzing, welke de
Anti-Revolutionairen tot voorzichtigheid
maant.
