Van Duikboot tot Kansel
Een sprookje
voor
groote
menschen
J
En omgekeerd
Ds. Niemöllers
geestelijke
strijd
Busbestuurder
maakt groote fouten
Duitsch dienstmeisje
bedrogen
Madrileeoscbe universiteit
Arrondissements rechtbank
te Alkmaar
heropend
Een pcrtbericJit meldt, dat l)s. Nie
moller, de bekende voormalige lei
der ran de Belifdende. Kerk in Ber
lijn, die ziek sedert qeruimen lijd
in een concentratiekamp bevindt,
de reqeerinq van zijn land heeft
verzocht hem als rrifwilUqer dienst
te. laten nemen. Het antwoord laat
nog op zich wachten
Opnieuw wordt de naam ffnoemd
van da. Niemöller, wn naam die
een nnvranten klank hoeft gekrc
gen. een naam ook die oen begrip
werd, omdat zich daarin twee ge
voelservaringen symboliseerden
dia van het leed en die van de
wilskracht De. Niemöller, lich nog
immer in een Dultoch' concentra
tiekamp bevindend aedert de da-
Ren van het Reruchtmakende pro-
cea dat nimmer een bevredigend
einde vond, zou de ataat rijn dien»
ten hebben aanReboden, door zich
aan t« melden als vrijwilliger.
In zijn verzoekschrift tou de predikant er
den nadruk op hebben gelegd. dat niet zijn
erianRon naar de vrijheid maar zijn va-
orlandaliefdc hem bracht tot den stap die
'nj thans onderneemt. Rn die opnieuw
na hoeveel malen reeds? zijn naam op
veler lippen bracht
Hoogtepunt uit den kerkstrijd.
De man die zijn loopbaan ais militair
baRon wil naar dat beginpunt tcrugkeeren
«n die Redachte reo«l* zet voorloopt* een
streep onder den gigantischcn kerkstrijd
in het Duitachland van na "XI, onder de
oppositie van de Protestantache Belijdenis-
beweging en de Katholieke Kerk togen die
zijcle van Duitachland's binnenlandacha po
litiek die iloor deze beide «rroole groepen
als anti kerkelijk In het licht gesteld werd
Uit deze groep der Bel IJ den n labeweging
steekt de flRuur van da. Niemoller als de
belangrijkste en de merkwaardigste toron-
hooR boven de anderen uit en als een
v lainmcnd protest herleven de dagen van
het groote Niemoller proces dat op 7 Fe
bruari 1888 In de Dollarh« tlOoMaUd een
aanvang nam. Het prorea waarvan de bij
zonderheden naar alle windhoeken der
nanie geknield werden, het proces, dat een
niet te atuiten stroom van geschriften,
dagblad- en tijdschriftartikelen, l»rochures
en zelfs boeken ontketende, het proest
\nn een man die zijn recht bepleitte met
het heilige vuur en de hartstochtelijke
overgave die zijn ga nar ha wezen teeken
den. 1H» figuur van ds. Niemöller la meer
dan van alle zijden belicht, onderzocht,
zocht, bastudaard en „mlcroecopin-h uit
eengerafeld". door duizenden dis van diep
respect vervuld waren voor de rotsvaste
overtuiging van dezen man en van verba
zing over de merkwaardigs atmosfeer die
bij rond zich optrok.
„Van «sa duikboot naar éan
„Van de duikboot naar den kansel", al
dus luidde het door da. Niemöller geschre
ven boek. waarin bij tegelijkertijd zijn
militaire loophaan en zijn zoozeer veran
derde levensovertuiging in het licht stelde,
het boek waarin hij op Itoelende wijze «Ie
merkwaardige ontwikkelingsgang schilder
de van duikbootkapitein tot predikant
en dat thans, nu rijn naam opnieuw in
het centrum der belangstelling ataat. al
een heel actueels klank heeft gekregen.
Want weer zijn de luchten vervuld van
het oorlogsgsnicht als in de dagen van
den officier en (later) den commandant
Niemöller en wederom bereiken <»ne dage
luk* mededeellngen ovsr ds onzaligs acti
viteit der dulkbootcn.
In da. Niemöller» boek wordt het raad
ael van den marine-officier die theoloog
werd, zoo klaar en ongecompliceerd opge
lost. dat liefhebber* van jmrhologische
romans Ietwat teleurgesteld zullen zijn.
Mocht de wereldoorlog met al rijn
verschrikkingen en gruwelijkheden
zijn onwankelbaarheid al* militair
onaangetast laten, de eerste na-
oorlogecho jaren, waarin het on
menschelijke l»edrijf allengs die
per in zijn herinnering stond ge
grift. brachten de groote verande
ring teweeg, die zijn levenegang in
een andere richting koerste.
Een enverscbrokken kapitein.
AU kind van vlif Jaar reeds wilde Ni»
möller naar zee. Met de „IJ 7T"^en later
als commandant van de „IJ 1M" maakte
hij maandenlange tochten In de Middel
landarhe Zee. bracht tientallen vljandelij
ke schepen tot tinken, zocht hij zijn weg
door mijnenvelden, glipte hij tweemaal
met zijn l»oot onder het Ijzeren net door
waarmee «Ie Italianen de Straat van
Otranto ha-ten versperd en overleefde hij
duitend gevaren alvorens geaond en „on
beschadigd" «©rug te keer.-n I>e man die
voor zijn rechter* en zijn lee©n streed en
vree» noch zwakte toonde, vernietigde in
den wereldoorlog kostbare leven* en koel
bare ladingen en rag tirh op grond daar
van «net de hoogste ordeteekenen onder
schelden. Twee derde deel van Niemöller»
hoek I* met oorlogsherinneringen gevuld.
Ds. MEHüELLEIl.
Zij zouden het dagboek kunnen vormen
van een ambitieuzen duikhootkapitein die
zijn vreugde beleeft aan de wildste avon
turen en die nimmer door zijn geweten
geplaagd wordt En toch
Hef gewetensconflict.
Eenmaal, het was ln de Ionische Zee.
torpedeerde hij een vrachtschip met sol
daten en munitie aan boord, bestemd voor
het Balkanfront Het schip zonk, maar
plots verscheen er ©en Franarhe torpedo
jager om de drenkelingen aan boord te
nemen. Wat te doen? Het is niet het werk
van een duikboot commandant om een
schip tijdens reddingspogingen te vernie
len. Maar oorlog Is oorlog» I)e drenke
lingen van dat oogenhük waren de front-
Op laxo-auto g» bot kt. Vier bus-
Gisterenavond omstreeks half elf is op de
St. Jansbrug te Groningen een autobus van
de gemeentetram in botz'ng gekomen met
een luxeauto, bestuurd door den bö-jarigen
heer K. E. uil Ztiidwolde, doordat de auto-
busbestuurder, «le 51 jarige M. 11. J. van 11.,
geen voorrang verleende, liij kon de bus eerst
tol stilstand brengen, nadat de wagen tegen
«Ion muur van een pakhuis botste. Beide
voertuigen werden zwaar gehavend en
moesten later worden weggesleept. De beide
bestuunirr» bleven ongedeerd, doch van de
twaalf passagiers, die ziel» in de autobus be
vonden, liekwamen er vier meer of min ern
stig letsel. Hun toestand was evenwel zoo,
dat zij na Ier plaatse te zijn verbonden, per
taxi naar huis konden terugkeeron.
I>« verkeershrigade van de jtolitic stelt eeu
onderzoek naar de schuldvraag In.
Een 32'-jarig© Dultscho dienstbode, in In
trekking bij ©en familie In de Joh. "T
hulststraat te Amsterdam. had eenige
maanden geleden kennis gemaakt met een
'2$ jarigen slagersknecht. Zij gingen samen
uit en hij sprak haar van liefde. Hij was
weliswaar getrouwd, maar hij zou echt
scheiding aanvragen. Daarvoor was geld
noodig. Het meisje leende hem vijftig g-^
den. Hij wilde hard voor haur werken, ©en
eigen handeltje zou aardig zijn. Het mtftsjc
leende hem honderd gulden. Hij beg«»n och
ter geen handeltje, maar kocht en verkocht
©en auto. llij moest als hij het In d« we
reld tot iels wilde brengen en dat wilde hij
voor haar. netje* voor den dag komen. Het
meisje leende ham voor kleercn ©en aardig
sommetje van haar gespaarde geld. Hij ver
sliep zich des morgens wel eens. dat kwam
«vnidat hij geen klok had. Het meisje leen
de hem haar gouden horloge. Zij gaf hem
ook nog In goed vertrouwen ©en gouden
ring mee. hij wilde er voor haar een dia
mantje in laten zitten. Niet* was goed gr
noeg vor haar ais zij maar het noodige
financierde! Vierhonderd gulden tenslotte
Eindelijk dan merkte tij, dat het toet»
eigenlijk meer om haar spaarduitje* te
doen was. En toen deed zij aangifte bij het
bureau Overtoom. De liefde is voorbij en de
slagersknecht l* ingesloten.
soldaten van den volgenden dag Nie
möller geelt het bevel om oen torpedo op
het schip t© richten
Daarna kwam het gewetenscon
flict. ..Plotseling", aldus vertelt ds.
Niemoller in zijn boek, „spreidde
zich heel dat begrip „oorlog" voor
onze oogon uit. Plotseling besef
ten wij door een stukje eigen bele
venis «le tragiek van de Schuld..."
Het beeld liet den kapitein nimmer
meer los. het werd hem een ot»-
*e»4o. een dwangvoorstelling die
aan zijn zedelijk bewustzijn knaag
de. Niemöller gevoelde zich diep
doordrongen van het besef dat er
situaties kunnen ontstaan die de
wettelijke moraal aan den rand
van het faillissement brengen. De
gebeurtenis met het vrachtschip en
de torj*edojnger raakte Niemöllers
leven en veranderde het.
Zware oeestelljks strijd.
In 1919 in het huwelijk getreden en
werkend op een boerenhoeve om ln zijn
onderhoud te voorzien (hij verspeelde zijn
rerht op pensioen door na den vrede te
weigeren zijn duikboot aan de Engelschen
uit te leveren), voltooide hij zijn theolo
gische studie, die een nieuwe tockornet
voor hem opende en in 1921 besteeg hij
den kansel. Velen zien zijn geestelijken
strijd In de jaren die daarop volgden nis
grooter, feller, directer en persoonlijker
nog dan die uit zijn militairen tijd. De
rechten en de vrijheid van «Ie kerk vonden
in hem een beschermer van verbijsterend
formaat dat is niet ten laaste gebleken
tijdens het proces waarvan hij het mid
delpunt vormde en in den tijd, nu reeds
twee en een half jaar ruim, «lat hij in
den kerker van het concentratiekamp
zueht. Driemaal heeft men ds. Niemöller
aangeboden de vrijheid te berkrijgen, mits
hij zijn strijd niet meer in het openhaar
zou v«»eren; driemaal heeft de predikant
geweigerd: „Wie zijn hand aan «ie ploeg
legt en hem dan terugtrekt, die in geen
plaats In Gods Rijk waard"...
En thans vraagt ds. Niemöller zijn land
opnieuw te mogen dienen als militair,
als vrijwilliger in het leger. De wegen
van den mensch kunnen zonderling zijn,
ook die van den geestelijken geleerde.
nieuwe, die enkel en alleen het welzijn van
'Jen staat dient en die ontstaan is uit het
bloedoffer van tienduizenden Spaansche
POLITIERECHTER.
(Zitting van Maandag 23 OcL)
Den H e I d e r.
EEN WINKP.LDIEVEGGE.
Mej. C J. v. D., die 25 SepL reeds voor den
Politierechter was verschenen wegens oen
winkeldiefstal stond thans nogmaals te
recht.
De ambtenaar der Reclasaeering, de heer
J. Wiggors uit Alkmaar, bracht een zeer
gunstig rapport uit.
De officier van justitie eischte f 15 boete
sul»a. 15 dagen hechtenis -en een voorwaar
delijke gevangenisstraf voor den tijd van 2
maanden tnet een proeftijd van 3 jaren.
De Politierechter Mr. Krabbe vonnis wij
zeilde, veroordeelde verd. tot f 10 boete, suhs.
10 «lagen en ©en voorwaardelijke gevange
nisstraf voor den tijd van 1 maand met een
proeftijd van 2 jaar.
Uitpraten over de
neutraliteitswet
Geen rantsoeneering van spreek
«Hd-
I>© Amerikaansche senaat heeft geweigerd
den tijd voor de debatten over de ncutrali-
teiiswet te beperken. Een dergelijke maat
regel was voorgesteld door sommige demo
cratische en republikeinsche senatoren om
snel de debatten in den senaat af te han
delen.
Wieringcrmeer.
KEN JASSEN DIEF.
Noch verdachte, noch de getuige waren
wjH(-h<-non Het bleek, dat e«-n zekere P. J
S. tegen wien verstek werd verleend, te Wie
ringcrmeer een jas had gestol«-n van een
zekeren Th. H., aldaar. T«-gen «Ion niet ver
schenen getuige werd acte verleend.
Mr. Krabbe merkte «»p, dat verd. geen
blanco strafregister had. waarop de officier
van justitie mr. v. d. Feen de Lille één
maand gevangenisstraf eischte.
Daar verdachte een buitengerechtelijke be
kentenis had afgeleg«l, werd verd. conform
den eisch veroordeeld.
Warmenhuizen.
DWARS.
Een zekere J. C. K. uit Warmenhuizen, «li©
ook al niet was verschenen, had op 9 Augus
tus niet voldaan aan het bevel van de j>o-
Htle om af te stappen. Twee veldwachters
hadden in de Dorpsstraat aldaar jiost gevat
om de rijwiclhclasting tc controleeren.
De gemeenteveldwachter 11. P. de L. en de
rijksveldwachter C Sch. legden verklaringen
af, waaruit bleek, dat verd. was doorgereden
en toen hij werd achterhaald, bleek hij geen
beiastingmerk te hebben.
Do Officier eischte een gevangenisstraf
voor den tijd van veertien dagen.
Mr. Krabbe achtte een vrijheidsstraf nog
niet op z'n plaats, daar verd. nog nimmer
was veroordeeld en legde verd. een geldbocto
op van f 15.subs. 10 dagen hechtenis.
Zuidscharwoude.
SCHELDEN OM BEN GULDEN.
In den nacht van ti op 7 Augustus was
verd. P. J. II. tijdens de kennis aanwezig in
een eaf<; te Noordscharwoude. Hem werd ten
laste gelegd, dat hij ren zekere mej. J. P.
aldaar had uitgescholden.
I)e getuige mej. J. P. uit Nieuwe Nledorp
had twee jaar geleden aan verd. een gulden
geleend.
Hadt U zoo'n goed geheugen? vroeg mr.
Krabbe. Als t nu 2 jaar gele«len was. hadt
U heen niet op een dansavond moeten ma
nen.
<«et. vertelde verder, dat verd. haar had
uitgescholden.
Maar U bent al meer veroordeeld, merictc
de Politierechter op tot verd.
De Officier van Justitie, mr. v. d. Feen de
I.illc zeiile, dat verd. erkende en eischte f 14
boete. subs. 7 dagen hechtenis.
Mr. Krabbe vond de houding van get. ook
niet in den haak en veroordeelde verd. tot
f 10 boete. subs. 5 dagen.
Wieringen.
VIEZERIK.
Mej. J. de J. uit Wieringen had haar
vriendin, mej. M. G„ eveneens te Wlerin-
gen woonachtig uitgescholden voor „vieze
rik". Verd. liet verstek gaan. maar mej. M.
G. nis get. gehoord, bevestigde een en ander.
De Officier van Justitie, mr. v. d. Feen de
Lille, eischte f 12 boete subs. 0 «lagen en
conform dezen eisch werd verd. veroor
deeld.
Callantsoog.
HIJ WAS ANTI MILITAIR1ST.
In den nacht van 5 September van 2 tot i
uur had verd. 11. J. J. te Callantsoog al
daar van den burgemeester een oproep ont
vangen, om ten 'Raadhuis© dienst te doen.
Verd. had daaraan niet voldaan.
k ben anti-miUtairist, reide verd.
Maar dit was geen militaire dienst, maar
in het belang van de Luchtbescherming,
merkte mr. Krabbe op.
Wie zegt, dat we beschermd zijn? vroeg
verd.
Laat dat nu aan de autoriteiten over.
Als getuige werd gehoord de burgemi
UU het bloed/'ff er ren tiendui
zenden studenten.
De universiteit van Madrid, die sedert het
l»cgin van den Spaansrhen burgeroorlog in
liWé; gefloten wa*. i* Maandag feestelijk
heropend De *tu«lentenbnn«! der Falange
woonde de plechtigheid bij. De minister van
onderwijs, Ibanez Martin, sprak de feestre
de uit en behandeld© daarin «Ie geschiede
nis van de Spaansche geesteswetenschappen,
llij legde er den nadruk op, «Ut het Spanje
van Franco aan de groote gee*t«>lijke trad!
tie van het verleilen aanknoopt. De Jibera
le universiteit wordt vervangen door oeu
In Engeland heeft men
een speciaal toilet ont
worpen. dat bestemd is
om. wanneer men des
naehts plotseling in
den schuilkelder moet
vluehten, daar te wor
den gedragen.
ter van Callanb*oog. die vertelde, «lat
verd. niet aan «ten oproep wilde voidoe^g
L lujnl maar ni«-l in tc zien. dat U
aan het gezag heeft te onderwerpen. JT3]
mr. Krabbe tot vcni.
Dc officier requisitoir ni-m< ud, achtte
onjuist «lat de/<- verd. op z'n .stuk
staan. Hij is niet tol ander- gi-vlochtqi^H
brengen. Mr. v. d. Feen de Lille n-qmrwJ»,-
een gevangenisstraf voor den tijd van tZk'
roaaiidcji U bent al drie keer wegens
zuim van militairen dienstplicht
deeld, zci«le Mr. Krabbe. U heeft zich
aan te houden.
De Politierechter veroordeelde deze
tot een gevangenisstraf voor den tijd
vier maanden.
Voor eenzelfde feit stond daarna te/M
verd. H. II. uit Callantsoog. Deze vent. w,
dat hij niet wist, «lat hij aan den
moest voldoen. Principieel was verd.
direct tegen den militairen «lu nst.
Ook in «lit geval legde de hurgemeeslarj
getuigenis af. De gem.veldwachter zcide,(
verd. er niet aan deed.
Dit is dus een ander geval dan het vi V;
gr. meende Mr. Krabbe.
De officier eischte tegen dezen verd.
gevangenisstraf voor den tijd van 2 inu
den. In tijd van oorlog moet iedereen wsi
zaatn zijn; anders marcheert de boel ai
meende Mr. Krabbe en veroordeelde w
tot 2 maanden gevangenisstraf.
SCHAGE
BURGERLIJKE STAND.
Ondertrouwd. Cornelie Aric Aririq
S|>ocls, oud vijf en twintig jaren, beurtsi
jver, en Wilhclrnina Paulina Moransard, i
drie en twintig jaren, zonder beroep, bc'
wonende te Schagcn.
POLITIE.
Gevonden: een rij wiel plaat je, een ha
schoen, een heerenrijwiel, oen schort en
kinderjiortemonnaie.
Achtergebleven, een schaap.
Verloren: een zilveren polshorloge.
Vermist: een koe (gemerkt met blau
streep aan achterpoot.)
I
UITSTEL EERSTE OEFENING.
Aan den dienstplichtige J. G. C J. Ti
mennans is door den Minister van De feu
uitstel verleend van het nog te vervu
gedeelte der lc oefening voor den tijd 1
één jaar.
BOUWVERGUNNING.
Aan den heer C. P. Timmerman is i
Burgemeester en Wethouders vergunnj
verleend tot het bouwen van een lo
een jicrceel gelegen aan het Zeegebuui
wijk K no. 32.
DE STAND DER WERKLOOSHEID l
ARBEIDSBEMIDDELING.
Op Zaterdag 21 October stonden 4
loozen ingeschreven, waarvan 3 een wa
week doormaken en 1 werklooze uit
bondskas trekt.
Bij do arbeidsbemiddeling staan 2 i
ders en 2 landarbeiders ingeschreven. !n|
overeen komst igo week in '3# bedroog
aantal 33, waarvan 0 in wcrkverschaffin
18.
VERGUNNING INGEVOLGE DE
ARBEIDSWET.
Aan de Fa. R. de Moei on Zoon alhit
wegens drukte ovorwerkvergunning j
leend in het tijdvak van 23 October t.m
November 1939.
In sprookjes worden monachen «Heren,
I>© duivel hoeft twee horons op,"
En op haar bezems heksen zwieren,
Den puntmuts op haar booten kop!
Je leefd* in pannekoekenhuUjea,
En vetgemest wordt Hanwvan-Griet....
Je luisterde zoo stil als muisje».
Want wie geloofde 't wonder niet?
In onzen dag géén gruwelsprookje,
O foei! das geen paedsgogie!
Géén oorlogsfilms, want zie, dan
stook je!
Wij doen niet mnee aan f a n t a a I e.
Want allee ie du waar gewordenc
Geslurfd© spoken dazen rond
En kruipen voor de heksen horden
ln schuil-pyama in den grood.
AMSTERDAM. 23 Oct. 1939
838 vette kooien, waarvan do prijzen
ren: lc kwaliteit 7i80; 2e kwal. 00—88
kwal. 40—58; 77 molk- on kalikoeten 1'
260 p. st.; 35 veto kalveren: 2e kwaliteit
54; 3e kwaliteit 38-44, p. kg. levcndgewii
111 nuchtere kalveren 7—11 p. st.; 76
pen 16-20 p. st.; 123 varkens:
ken», wegende van 90—110 kg. 76-77;
re varken* 7677; vette varkens 7
kele hooger p. kg. slachtgcwicht.
Aangevoerd i wagons geslachte rund*
uit Denemarken.
Overzicht: runderen groote aanvoer.
kwaliteit, waarvan weinig aanvoer,
prijshoudend, andere soorten beduidend
ger, kalme handel.
Vette kalveren korte aanvoer,
kalm, prijzen onveranderd, nuchtere
veren, gewon© aanvoer, handel stil, pi
onveranderd.
Schapen korte aanvoer, handel kalm.
zon iets lager. Varkens matige
handel kalm. gemiddeld prijsniveau,
wel onveranderd.
ROTTERDAM. 23 OcL
Veemarkt. Totaal aanvoer 2548
Uw.: 70K vette runderen. 230 vette kal
14 nuchtere kalveren. 903 schapen en
meren. 663 varken*. Prijzen per Kg
koeien 74 00—38-48 et, vette oseen
—40-50 ct.. vette kalveren DMM048
varkens (!ev«-nd gewicht) 66— 55—64
schapen 45—40 35 ct., lammeren 50
ct rijzen per stuk: schapen f 20
lammeren f 181410. Overzicht:
koeien en ohacii, aanvoer korter, hl
kalm. prijzen al* vorige week Din*da|
koe 80 ct.. pr os 72 ct. Vette kaW
aanvoer iet* kleiner. han«lcl mat vé
al* vorige week, alleen 2e kw. iet< f
pr. f 1.06 Schajx-n en lammeren,
kortar, handel kalm. pr. zw. tchapdl]
lammeren iet* duurder, overig, als
week Varken*, aanvoer iets gr»«tor,
tamelijk, prijzen i«-'s niln«tcr; I «-»:<* v*l
iets boven noteering. K- iiige partijen t
pen voor export verkocht
BOTTERDAM. 23 Oct.
VlasmarkL Aanvoer: 2S60 Kff.
schoon 90 100 ct.. 450u Kg HoIlM
geel 90 100 ct.. 1SO0 Kg. dauwroot IJ
ct per Kg. Er bestond voldoende
stelling. Prijzen waren echter niet
Alle* werd verkocht.
ROTTERDAM. 23 Ort
Aardappelmarkt Rriel«*ch«» «lriu^
f 17. i Wtkrkt Eigenheimer» f 1
2 00. Zeeuw«k he Kig»-t:iiciini-rs f 2 UJ
Bonte f 2.00 2 9'. idem Blauw-- f_ij
3 10. Eigenheimers Itlnuwc f 2
Bintje» f 2—2.20. Zan<taardappelen I
3-50. Matige aanvoer, vlugge handeL
