Pi'foiliM III
„GRAF SPEE" opgeblazen
door eigen bemanning
„IJSBERGEN" aan
Anti-communistische
rede van CIANO
DAGBLAD VOOR HOLLAND'S NOORDERKWARTIER
Met de vlag in top verdween
het schip in de diepte
Noordholiand's kust
Commandant
pleegt zelfmoord
Vreeselijke ontdekking
van ouders
Mi lil air pad met
Berlijn noopt niet
tot oorlog
Duitschland ging
zijn eigen weg
Laan. Schagen, Tel. 444 (2 lijnen). Kengetal 2240.
MAANDAG 18 DECEMBER 1939. 84e Jaargang. No. 11064.
Uitgave der N.V. Urtg.-Mif. „HoHarwk Noorderkwartier"
Verontwaardiging
te Montevideo
De spanning om de Graf Spee is ten einde. Gisteravond om elf
uur 27 Amsterdamsche tijd heeft de eigen bemanning den oorlogs
bodem opgeblazen, nadat bijna allen het schip hadden verlaten. Als
reden werd opgegeven, dat de autoriteiten van Uruguay geen vol
doenden tijd tot herstel lieten. De commandant heeft zelfmoord ge
pleegd. Volgens sommige berichten is hij met zijn schip naar beneden
gegaan, volger^ andere mededeelingen heeft hij zich later van het
leven beroofd. Het staat nog niet vast of een gedeelte van het corps
officieren eveneens een vrijwilligen dood boven interneering heeft ge
kozen. De commandant van de Von Spee, kapitein Langsdorff, heeft
den autoriteiten van Uruguay te voren een uitgebreid verslag gedaan
over den strijd met de Britsche oorlogsbodems, waarin hij den moed
der Engelschen prees. In Montevideo is men verontwaardigd over het
feit, dat de plaats, welke was uitgezocht om de Graf Spee in de lucht
te doen vliegen, de voornaamste ankerplaats was. Het wrak vormt
een ernstige hinderpaal voor het havenverkeer.
monding van de La Plata was hard voor
schip en bemanning, aangezien deze volgde
na drie maanden van strijd, afgesneden van
het vaderland.
Niettemin werd hij heldhaftig gestreden.
De kapitein stond gedurende het geheele
gevecht op het hoogste punt van den ge
schutstoren, waarbij hij een keer door een
granaatsplinter licht werd gewond aan den
schouder en een keer aan het hoofd. Een
keer werd hij door een geweldigen treffer
tegen den grond geworpen. Hij herstelde
zich spoedig en voerde den strijd tot het
einde.
On'vergetelijk moet het voorbeeld van lui-
tenana Griegat zijn, een der 36 gevallenen.
Beide beenen waren hem afgeschoten toen
hij vroeg hoe het gevecht verliep. Hij was
gelukkig toen hij hoorde dat de Exeter bui
ten gevecht gesteld was. Een uur later
overleed hij
GEEN COMMENTAAR IN AMERIKA.
In de kringen van het Witte Huis heli-
ben de berichten geen enkel commentaar
gewekt.
Roosevelt werd van deze berichten recht
streeks door het departement van Staat in
kennis gesteld. Roosevelt had overigens
Vrijdag j.1. reeds geweigerd tegenover jour
nalisten zijn meening te zeggen over het
zeegevecht, waarbij hij te verstaan gaf. dat
een officieel verslag van den diplomatie-
ken vertegenwoordiger in Uruguay nog
niet op het departement van Staat was
ontvangen.
HOE HET GEBEURDE.
Om vijf minuten over negen gisteravond
lichtte de Graf Spee het anker en verdween
langzaam in Zuidelijke richting. Opgemerkt
Werd dat een groot deel der bemanning, ken
nelijk ouderen en gehuwden, overgenomen
Werd door 't Duitsche schip Tacoma Reeds
toen vermoedde de op de kade samenge
stroomde menigte, dat de commandant van
de Graf Spee, verbitterd over de weige
ring van de Uruguaysche autoriteiten hem
hog langer verblijf te verleenen, het schip
buiten de territoriale wateren tot zinken wil
de brengen.
I Er waren dramatische toongelen, toen
de Graf Spee vertrok. De politie hield
het publiek op een afstand. Toen 31
i gewonden aan land werden gebracht,
snelde een matroos naar de ambulan
ce, de tranon biggelden over zijn wan
gen. Hij riep kameraden een „Auf
wiedersehen" toe. Een matroos droeg
een kleinen kerstboom.
Om elf uur hoorde men drie ontploffingen.
Wat men vermoedde, werd bewaarheid, met
den vlag in top en het geschut aan boord,
verdween het Duitsche vestzakschip in de
golven. Gedurende een uur zag men hooge
vlammen oplaaien, later verraadde slechts
een groote zwarte rookwolk de plaats waar
de Graf von Spee ten onder was gegaan. Ge
durende de paar minuten dat het schip nog
boven bleef, waren de Pacoma en twee Ar-
gentijnsche oorlogsbodcmsln de buurt.
HET LAATSTE WOORD VAN DEN
COMMANDANT.
Het laaste woord van kapitein Langsdorff,
den commandant van de Graf von Spee is
naast een bitter protest, gezonden aan den
Duitschcn gezant over de houding der Uru
guaysche autoriteiten welke hem noopte
zijn schip op te blazen, een ridderlijk relaas
van den strijd geweest.
Dit relaas, gezonden aan de autoriteiten
van Urugay, brengt hulde aan de Engel
schen. De kapitein van de von Spee zegt
gehandicapt geweest te zijn, omdat hij op
drie fronten moest vechten. De snelheid,
waarmede de Britsche kruisers manoeuvreer
den, was zoo groot, dat alle plannen van
den kapitein van de Graf Spee onmogelijk
werden gemaakt, zoodat hij op een gegeven
oogenblik in ondiep water terecht kwam. Op
dat oogenblik stelde een salvo van zijn voor
ste kanonnen de Exeter buiten gevecht. Toen
drong de Ajax zich tusschen de Graf Spee
en den oever en plaatste twee salvo's on 't
Duitsche schip, waardoor de vuurleiding van
dit schip beschadigd werd en een groot aan
tal manschappen werden gedood of gewond.
Bovendien drong een granaat dooi in een
van de verblijven boven de waterlijn.
DE ENGELSCHEN SCHOTEN ZUIVER.
Langsdorff verklaarde dat de Britsche ka
nonniers hun schoten buitengewoon nauw
keurig plaatsten. Een groot deel van de be
manning van de Graf Spee kon niet meer
aan de actie deelnemen, niet alleen waren
er dooden en gewonden, doch velen hadden
ook kneuzingen en kleine verwondingen op-
geloopen.
Langsdorff vatte toen het plan op, om ge
dekt door een rookgordijn te ontsnappen en
onder voor hem gunstiger omstandigheden
later den strijd te hervatten met ieder van
de Britsche kruisers afzonderlijk.
Deze manoeuvre werd echter onmiddel
lijk door de tengenstander doorzien en on
middellijk verhinderd. Met een ongelooflij-
lijke vermetelheid aldus Langsdorff
gelastte de Britsche commandant van het
gevecht de Ajax en de Achilles de Graf Spee
in te sluiten en deze manoeuvre bracht de
Britsche kruisers, die zich met rookgordij
nen dekten, tot binnen een mijl afstand
van de Graf Spee. van welken afstand het
Duitsche oorlogsschip van beide kanten
voortdurend salvo's kreeg.
De Exeter, die vrijwel niet meer in staat
was om te vechten, bleef den Noordelijken
weg beschermen, blijkbaar om den terug
tocht van de Graf Spee te verhinderen.
Langsdorff verklaarde verder dat de Ajax
en de Achilles het volle profijt trokken
van hun snelheid en hun wendbaarheid en
de Graf Spee bleven hinderen en het Duit
sche schip dwongen naar beide zijden vuur
af te geven. Van tijd tot tijd loste de Exe
ter van grooten afstand van op zij eveneens
nog salvo's op het schip.
Toen besloot de kapitein om het gevecht
te staken.
GROOTE DAPPERHEID AAN BOORD
VAN DE GRAF SPEE.
Ook aan boord van de Graf Spree is echter
groote moed betoond. De vuurproef aan de
Het scheepvaartverkeer op het
IJsselmeer ondervindt reeds zeer
groote hinder van het ijs. De beman
ning van de weinige bij de Oranje
sluizen binnenkomende stoom- en
motorschepen maakt melding van
het feit, dat zoover het oog reikt
het meer bedekt is met grondijs, dat
naar boven is gekomen, Zeilverkeer
is daardoor reeds onmogelijk gewor
den. Er zijn ijsvelden van naar
schattine drehonderd meter lengte
gezien. Vele schippers durven het
IJsselmeer niet meer over te steken.
Sterke motor noodig.
Om zich een weg door het ijs te banen
hebben de schepen een sterken motor noo-
dig. De haven van Durgerdam ligt needs
geheel dicht en venvacht wordt, dal van
daag het geheele IJsselmeer dicht zal lig
gen. want overal, ook in het Buiten IJ. komt
grondijs naar de oppervlakte, waar het zich
in korten tijd zet.
Ook de slooten en vaal ten in Waterland
zijn met een ijslaag bedekt en op de kleine
slooten werd gistermiddag reeds druw dooi
de jeugd gereden.
Ingang naar Oranjesluizen ver
sperd.
Nader kan nog worden gemeld, dat het
Buiten-I.I vrijwel geheel met een dichte laag
grondijs is gedekt. Ook bij Pampus vormt
zich grondijs. Buiten den vuurtoren van
Durgerdam drijft eveneens een massa grond
ijs, dat zich weldra zal vastzetten, waardoor
het in deze belangrijke ingang naar de
Oranjesluizen voor alle vaartuigen een
groote hindernis zal opleveren.
Wat. de toestand op het IJsselmeer
betreft, drijft het ijs, dat zich in de
bochten aan den zuicjwal gevormd
heeft, als gevolg van den oostenwind
naar de Noordhollandsche kust, waar
het zich opstapelt.
De scheepvaartroute langs Oost- en Zuid-
wal is.daardoor op het oogenblik ijsvrij.
Indien de wind gaat liggen, zal, naar
verwacht wordt, het IJsselmeer bin
nenkort een groote ijsvlakte zijn.
Jammer voor de verlofgangers.
De verbinding tusschen don vasten wal
en hot eiland Marken was door den ijsgang
gisteren zeer slecht.
De haven van Monnikendam was geheel
toegevroren, zoodat de boot der Noord-
Zuid-Holiandsche tramweg Maatschappij,
welke hier onder normale omstandigheden
binnenvaart, een anderen weg moest ne
men. Zij voer naar de Noord van den Wa-
terlandschen Zeedijk onder Volendam om
enkele passagiers af te zetten en keerde
toen terug naar Marken. Het grondijs be
zorgt op dit traject echter zeer veel last.
Daarom bleef de traiwboot na dozen eenen
tocht van gisterochtend omstreeks elf uur
in de haven van Marken liggen. In norma
le omstandigheden wordt deze dienst zeven
maad per dag onderhouden. Voor de met
verlof naar huis keerende militairen betee-
kent dit, dat zij aan den vasten wal moe
ten blijven.
Vandaag zullen de Markers zonder twijfel
weer probeeren aan den dijk te meren; of
zij hun doel zullen bereiken, is, gezien het
opkomende grondijs, zeer twijfelachtig. Het
ijs langs den zeedijk tusschen Monniken
dam en Volendam was voor schaatsenrij
ders nog niet berijdbaar.
Dit nummi
■t 8 pagina's
DE BILT SEINT»
Verwachting: Matige tot lichte
vorst, helder tot half be
wolkt, droog weer, meest
matige Oostelijke wind.
DE DOOD ONDER HET IJS
Te Belterwird nabij Dokkum zijn gister
morgen een achtjarig zoontje en een twaalf
jarig dochtertje van den landbouwer Hoits-
:na door het ijs gezakt van een slootje in
de nabijheid van de ouderlijke woning, al
waar zij aan het spelen waren.
De ouders, die de kinderen na kor
ten tijd misten, gingen zoeken. Zij
zagen in 't ijs een gat, waarin een
mutsje van een der kinderen dreef.
Men slaagde erin de kinderen door
dit gat op -te halen.
Dr. Blanksma uit Dokkum die spoedig
ter plaatse was, kon slechts den dood bij
beiden constateeren.
De lijkjes zijn naar de ouderlijke woning
overgebracht^
Hagenaars rijden aL
Dank zij eenige dagen vorst, is er gis-
teren reeds druk schaatsen gereden in Den
Haag. Gelegenheid daartoe bestond op vele
bevroren tennisbanen in alle dcelcn van de
stad, maar ook op de baan van de Ilaagsche
IJsclub, die Zaterdagochtend te half elf open
ging. Vooral toen de zon scheen was het
rijden een genot. De conditie van het ijs,
ook op de officicele ijsbaan, was zeer goed.
IJsvacantie in werkkampen
Door de vorst is de arbeid in verschillen
de Rijkswerkkampen in Brabant en Limburg
stopgezet
Italië niet vrij
zich naast de
geallieerden
te scharen
Graaf Ciano, de Italiaansche minister van
Buitenlandsche Zaken, heelt Zaterdag een
zeer knap opgebouwde rede gehouden, waar
in hij, ondanks tal van uitstapjes op het ter
rein der politieke welsprekendheid, op mees
terlijke wijze de groote lijn wist uit te beel
den, waarlangs de jongste Italiaansche ge
schiedenis zich heeft bewogen.
Vanaf 1919, het jaar van de oprichting der
fascistische partij, aldus Ciano, heeft de Du-
ce niet nagelaten steeds weer te wijzen op
de noodzakelijkheid der herizening van de
vredesverdragen.
En aan de overwonnen volkeren èn aan
Italië was te Versailles groot onrecht ge
daan, aldus betoogde Mussolini, en wilde
men oorlog vermijden, dan diende recht te
worden gedaan. Zijn pogingen blijven vruch
teloos en intusschcn werd de behoefte aan
grondstoffen en bodem in Italië zoo groot,
dat de Duce zichzelf wel recht moest ver
schaffen en Abessinië veroverde.
De reactie van den Volkenbond, inzonder
heid van Engeland en Frankrijk dreef toen
Italië in de armen van Duitschland, waarbij
kwam dat beide landen in het communisme
de groote belager van Europa's beschaving
zagen, een visie welke misschien wel door
Londen en Parijs werd gedeeld, doch waar
naar niet werd gehandeld.
Zoo ontstond via hot Anti-Kominternpact
de as, het militaire samengaan van Rome
en Berlijn, welke band zóó sterk bleek, dat
de moeilijke kwestie Oostenrijk zonder kleer
scheuren kon worden opgelost.
Na deze historische,, maar zeer belangwek
kende uiteenzetting waarbij hij ook de Ita
liaansche hulp aan Spanje niet vergat,
kwam Ciano tot de werking van de as en
het ontstaan van de huidige situatie.
Sprekende over de conferentie van Miin-
chon gedurende de Septem hor-crisis van 1938
zeide Ciano, dat het doel van deze conferentie
was minder een oplosing te zoeken voor het
vraagstuk van de Sudetcnduitschers, dan
wel een tijdperk van ontspanning en vreed-
za.men samenwerking te openen tusschen de
mogendeheden.'München werd evenwel ge-
volgtd door iets, dat men 'n ,anti-München'
kunnen noemen. Hetgeen een daad van
wijsheid was. is aangevallen en veroordeeld
als een capitulatie. Aangezien de democra
tische landen gaarne oorlogstaal gebruiken,
noemden zij de politiek, welke volgde op
München, de politiek van 't democratische
front, evenals zij hun verbond het „demo
cratische front" noemden, terwijl zij in hun
binnenlandsche politiek de samenwerking
met het bolsjewisme het „volksfront" noem
den.
Zij hadden het plan om met de Sov
jet Unie een verbond te sluiten en
Duitschland en Italië ideologisch,
politiek en militair te omsingelen.
In Maart 1939 nam de Duitsche regeering
het besluit Bohemen en Moravië te bezet
ten en het protecoraat in te stellen en in de
eerste weken van April annexeerde Italië
Albanië, hiermede voldoend aan den wensch
van het Albaneesche volk.
Dit was aanleiding voor de democratiën
voor het opstellen van plannen voor een
aanval op onze grenzen, onze koloniën en
onze verbindingswegen. Deze plannen waren
belachelijk, doch niet minder gevaarlijk.
Tot hiertoe waren de belangen van Italië
en Duitschland evenwijdig geloopen.
Toen kwam de Poolsche kwestie en daar
mede een mceningsvcrschil.
Tijdens de besprekingen te Salzburg bleek
duidelijk, dat Duitschland geen uitstel ineer
kon dulden met den tegenstander Polen, die
zijn kwade wil had getoond.
De Italiaansche houding, welke inhield,
dat Italië het conflict beperkt wilde zien,
werd door Duitschland volkomen gebillijkt.
Gedurende dezen tijd deed zich een an
der verschijnsel voor, n.1, de toenadering tus
schen Duitschland en de Sovjet-Unie. welke
de verwondering van de gchoele wereld heeft
gewekt. Nadat Frankrijk en Engeland ge
poogd hadden met Rusland te komen tot
een nauwe militaire samenwerking, hebben
Duitschland en Italië in April en Mei van
dit jaar deze kwestie besproken en werd
besloten een afwachtende houding ten aan
zien van de Sovjet-Unie aan te nemen. Het
doel was de Sovjet-Unie te neutraliseeren en
het systeem van omsingeling te belemmeren.
Men dacht, dat een verder liggend doel niet
te bereiken zou zijn in verband met de vij
andige houding, welke Duitschland steeds
heeft aangenomen jegens de Sovjet-Unie.
Te Salzburg werd spreker medegedeeld,
dat handelsbetrekkingen tusschen Duitsch
land en de Sovjet-Unie in een vergevorderd
stadium verkeerden en dat men hoopte spoe
dig een overeenkomst te bereiken.
21 Augustus te tien uur in den avond te
lefoneerde von Ribbentrop, dat hij den vol
genden dag naar Moskou zou gaan om een
niet-aanvalsverdrag met de Sovjet-Unie te
teekenen.
Toen de vijandelijkheden, niettegenstaan
de alle Italiaansche pogingen den vrede te
bewaren, waren uitgebroken, deelde de
Fascistische regeering in een communiqué,
uitgegeven na de vergadering van den mi
nisterraad op 1 September, inede, dat Italië
geen enkele militair initiatief zou nemen.
Dit besluit was aan de Duitsche regeering
en alleen aan haar bekend. De Dutsche re
geering keurde deze houding goed. Zij is
geheel overeenkomstig het Duitsche ver
langen het conflict te localiseeren en is
ook in overeenstemming met de verplichtin
gen, welke bestaan tusschen Italië en
Duitschland.
Italië is vrij om „niet oorlogvoerende" te
blijven, maar niet vrij om zich naast Enge
land en Frankrijk te scharen.
Vervolgens behandelde Ciano de actie van
Italië op de Balkan en in het Donambekken,
waardoor rust en stabiliteit w^.rd verze
kerd.
In dit gedeelte van zijn rede kwam ondub
belzinnig de anti-communistische structuur
van de Italiaansche politiek naar voren en
werd als het ware de haat tegen de Roo-
den in Spanje, welke reeds eerder was ge
uit, onderstreept.
Duidelijk werd, dat Italië trowv blijft
aan zijn anti-Sovjet houding.
Een nadere preciseering van de Duitsch-
ltaliaanscllb verhouding in aansluiting op
de rede van Ciano vindt men in een artikel
van Gayda, waarin duidelijker nog dan in
de rede van den minister van Buitenland
sche Zaken naar voren komt, dat de zwen
king van Berlijn naar Moskou als een
groote verrassing voor Rome kwam.
Gayda zegt dan ook met een zekere spijt,
haast wrok: „Duitschland is zijn eigen weg
gegaan".