Neels Het prijsverschil Gebr. K0S Wij lazen voor U Vreemdelingen Adverteert in dit blad C. REZELMÜN Jzn. Heeren- Costuums, Jong enspakj es. Kinderpakjes. in Indischen Staatsdienst VITRAGES en HANDWEEFSTOF J. ZUIDWEG Fa. NEELS LI gaat bijna teniet in onze EXTRA aanbieding van WITGOED ANNA PAULOWNA MIEZERIG BEDRIJF? Radioprogramma Waarschuwend woord van prof. van Gelderen Dubbele waakzaamheid en strenge controle eerste vereischten Er ia den laateten tyd vrty veel ln de dagbladen geschreven over het onder werp „Vreemdelingen ln Indischen staatsdienst". Polemieken werden ge houden en menigeen vraagt zich af, welke toestanden er in dit verband ln Ne>d.-Indië bestaan. In de „Groene Amsterdammer" van de vorige week troffen wy een even in teressant als leerzaam artikel aan van Professor J. van Gelderen over dit probleem, dat w\j ln zyn geheel hier onder overnemen. Onlangs werden alle Nederlandsche demo craten, die zich voor Indische aangelegenhe den interesseeren, opgeschrikt door mededee- lingen in de Indische pers over de activiteit van verschillende Duitschers in Indischen overheidsdienst. Zoo verhaalde het Batavia- sche „Nieuws van den Dag" (onder de leiding van den heer Belonje weder een behoorlijk blad geworden) o.a. van een havenarts, die nazi-propaganda maakte, van een hoofd inspecteur van politie, tevens gepensionneerd oud-onderofficier van het Duitsche leger, en van andere functies, zooals die van ambte naar voor Oost-Aziatische zaken, comman dant van de veldpolitie, leider van de lands drukkerij, zelfs hoofd van de politieschool, alle door Duitschers bezet. En, wat hiermede direct in verband staat, al deze heele of halve Duitschers zyn lid van de N.S.D.A.P. of wel van haar Nederlandsche zuster, de N.S.B. Hoe kan dit? Onverkwikkelijk en alarmeerend als deze feiten zyn. doen ze toch allereerst de veront waardigde vraag rijzen: Kan dit in Indië alle maal? Hoe is deze werkzaamheid van vreem delingen ln staatsdienst en nog wel op vrij delicate posten te verklaren? Voor Nederland hjkt dit toch ondenkbaar. Wie zich hiervan rekenschap wil geven, doet goed, zich een oogenblik te verplaatsen in In dische toestanden. Het verschijnsel is aller minst #tn vandaag of gisteren. Integendeel, het is diep in het verleden van Indië gewor teld en hangt samen zoowel met de structuur der Indische maatschappij als met de daar te lande door ons gevolgde politiek. Ontwikkeling ln hoog tempo. Laat ik de oudste tijden rusten, dan kan ik aanstonds de aandacht vestigen op het feit, dat vooral sinds het einde der vorige eeuw Indië in alle opzichten een fenomenaal snelle ontwikkeling heeft doorgemaakt. De opbloei der Westersche cultures en de daarmee sa menhangende snelle groei van den Indischen handel, de uitbreiding van ons gezag over de Buitengewesten, gevolgd door grootscheep- sche ontginning, vooral van Sumatra dat alles droeg hiertoe bij. De Europeesche be volking, die de leidende krachten in staat en maatschappij opleverde, groeide van 91.000 in 1900 tot 240.000 in 1930. De nieuwe behoef ten van het land vereischten tevens een snelle uitbreiding van de staatsorganisatie en de diensten en bedrijven, welke naast de gezag- organen den maatschappelijken groei moesten begeleiden (verkeersbedrijven en dgl.). De cijfers. Door dit alles ontstond een snel toenemende vraag naar leidende krachten op allerlei ge bied. waaraan noch Indië, noch Nederland al tijd geheel kon voldoen. De expansie van het bedrijfsleven bracht trouwens vanzelf een niet-onbelangrijk aantal vreemdelingen naar Indië, te werk gesteld in de vele cultuur- en handelsondernemnigen, banken, verzekerings bedrijven, welke daar met vreemd kapitaal werden gesticht. Dit was tevens een uitvloei sel van onze gedragslijn, zoowel door wijs be leid als door liberale gezindheid ingegeven, om vreemd kapitaal en vreemde arbeid ruim schoots en onbekrompen te doen deelen in de exploitatie der groote mogelijkheden, welke het jonge Indië der 20ste eeuw bood en biedt. In 1930 waren rond 23.000 vreemdelin gen in Indië woonachtig, dus ruim 9 der Europeesche bevolking. Onder hen namen de drie volgende groepen de voor naamste plaats in: Duitschers met 7381; Japanners 7195 en Engelschen met 2414 personen. Ook Zwitsers, Amerikanen, Bel gen en Franschen loerden niet onaan zienlijke groepen. Niet alleen kwamen hieruit (behoudens na tuurlijk in de jaren 19141918) geen bijzon dere moeilijkheden voor, doch het meerendeel dezer menschen gedroeg zich niet anders, be ter noch slechter, dan de Nederlanders, die trouwens met hen velerlei aanraking hadden. Het coquetteeren met Engelsch was b.v. ter Sumatra's Oostkust reeds jaren in de mode. Dat zoodoende uit deze groepen van vreem delingen, ten deele ingeburgerd, somwijlen met Nederlandsche vrouwen gehuwd, van tyd tot tijd ook geschikte personen in staatsfunc ties een aanstelling kregen, was opvallend noch bedenkelijk. Voordeden. Erkend moet zelfs worden, dat de beschik king over vreemde krachten vaak vrij Plot seling opkomende moeilijkheden bij takken van landsbestuur, in belangrijke mate hielp overwinnen. Zoo heeft b.v. de periode der oorlogsjaren ernstige stagnatie gebracht in de normale in strooming van Europeanen en de uitzending van Nederlandsche ambtenaren. Vandaar, dat tal van functies, aanvankelijk tijdelijk (doch wat is duurzamer dan een tijdelijke aanstel ling?) met geschikte buitenlandsche krach ten werden bezet. Zoo werkten in de natuur wetenschappelijke diensten rondom de Plan tentuin In Buitenzorg en in tal van voor de cultures ingestelde proefstations een aantal vreemdelingen: Zwitsers, Amerikanen, e.a. onder wie voortreffelijke wetenschappelijke krachten voorkwamen. Ook politie en bestuur bleven in die jaren niet van vreemdelingen vrij. Verschillende van hen vonden opname in het korps civiel gezaghebbers dat als laag ste rang van het Europeesch Bestüur bjj de uitbreiding en consolidatie van ons gezag in de Buitengewesten in dien tijd in een drin gende behoefte voorzag. Bij de organisatie der veldpolitie, in dien tijd voor een verbetering van de politioneele zorg in het binnenland noodig geoordeeld, werd op ruime schaal ge bruik gemaakt van Duitsche officieren, die na de verovering van Klautschau door Japan werkeloos geworden waren en in Indië een bestaan zochten. Ook mijnwezen en de snel uitgebreide dienst voor de Volksgezondheid maakten van vreemdelingen gebruik. Keerpunt der opendeur-polltiek. Wel vloeiden, toen de toestanden en daar mee de uitzending van Nederlanders weer normaler werden, een deel van deze vreemde lingen weer af, en werden zy bij de daarna ingetreden jaren van bezuiniging en inkrim ping van diensten, niet meer vervangen, doch een aantal van hen bleef werkzaam; ook had den wel nieuwe aanstellingen plaats. De po litieke ontwikkeling der laatste jaren heeft voor het eerst de mogelijkheid om deze libe raliteit in de opname van vreemdelingen in de Indische koloniale maatschappij ongehin derd voort te zetten, in ernstige mate doen wankelen. De opendeur-politiek, zooals deze open stelling van het land voor buitenlandsche ka pitalen, arbeidskrachten en goederen teeke nend genoemd wordt, was een goede Neder landsche traditie geworden, welke bij onze^ positie als beheerders van een zoo groot ryk" in den Pacific volkomen past. De toenemende politieke spanningen en het ontstaan van een agressief imperialisme hebben echter de voor waarden, waarop deze politiek steunde, stel selmatig ondermijnd. Wil deze politiek im mers slagen en niet leiden tot verzwakking van het gezag of ongcwenschte tegenstellin gen in de Indische Europeesche maatschappij, dan moeten deze vreemdelingen zich gevoelen en gedragen als (z\j het tijdelijke) locale bur- WACHT NIET!! Heden etaleeren wij e«n gedeelte van onze geweldige voorraad in da mooUte an niauwata deaslna. STEL NIET UIT. Hedan koopan la GELD BESPAREN. voorheen le stoffeerder van Willigen. Tal. 903 SLUISDIJKSTRAAT 46-48 Den Helder Wij ontvingen een groote collectie alsook een mooie sorteering Keuze uit 2000 costuums. Ook voor zware personen, wegende tot 250 pond. Prachtige collectie voor extra lange en smalte personen. Profiteert van onze groote voorraad Vraagt zichtzending bij DEN HM.DER WIJ zijn 20 procent goodkooper. m Reiskosten worden vergoed „BEVA"- VAKKLEEDING de BESTE met bovendiet gratis verzekeringspoli* Zijn verkr^gbaar bij dei Hoofdvertegenwoordiger Den Helder vvy maken (J attent dat d- Beva"- W erkmanagoed e ree b(j NEELS ook nog 20 goedkooper zijn dan b(j lede* ander X WIERINGERWAARD. TELEF. 284. Melkgevend product. Het laatste onderzoek gaf aan 22 4/10 verteerbaar eiwit en 59/10 vet met een voldoende zuiverheid. Onder andere: ZWAAR GRASLINKEN, extra breed. 4.90 180 c.M., 10 el ONOPGEMAAKT BEDLINNEN. 100 c.M. 55 et PRIMA GRASLINNEN, 160 c.M. breed 49 ct 150 c.M. breed GRASLINNEN. 39—27 et WITTE FLANEL 15 ct ONTBIJTLAKENS L10. 83, 53 ct BADDOEKEN. 49. 33, 23, 9 et THEEDOEKEN 31, 19, 11 ct. GRAUWE DOEKEN 18, 15 ct Prima HEEREN ZAKDOEKEN 9 ct. WASCHLAPJES VA ct BADHANDJES, 4 voor 10 ct gers van het land, waar zy werken. Een ze kere mate van aanpassing is daarvoor noo dig, doch nog veel meer de geneigdheid en het besef, vrije en op zich zelf staande indi viduen te zijn, doch geen vertegenwoordigers van een buitenlandsche staatsmacht of vreemde ideologie. Gedragen of gevoelen zulke vreemdelingen, op voet van gelijkheid met de eigen burgers behandeld, zich daarentegen als voorposten van een vreemde macht, dan wor den gevaren of zelfs onhoudbare toestanden geschapen, nergens pijnlijker en onduldbaar der dan in de koloniale maatschappij. Immers, het noodzakelijk gevolg van deze mentaliteit is, dat deze groep van vreemde lingen, gedwongen of vrijwillig, zich samen voegen tot een kolonie, een afzonderlijke groep, die de eigen consulaire vertegenwoor diger b.v., als een leider, een politieke voor man beschouwt, waardoor staatjes in den staat ontstaan, des te gevaarlijker, indien deze enclaves gaan vormen van een buiten landsche, op machtsuitbreiding beluste mo gendheid. De voorbeelden voor deze schadelijke vor men van penetratie, tierend op de bodem van te groote liberaliteit in het land van vesti ging zijn voor het grijpen. Wie de geschiede nis kent van de Japansche vestigingen in Oost-Aziatische gebieden (Malaya, Philippij- nen) of in Zuid-Amerika (Brazilië) weet, in welke mate de opendeur aanleiding werd tot een reeks van moeilijkheden en conflicten, die de regeeringen dier landen tot verweer noopten. Ook in Indië scheen een tijdlang de Japansche concentratie een economisch ge vaar te worden. Het was echter tydig ingrij pen en een reeks van maatregelen, welke VULGAIRE RADIO- VERSJES. Het Volk (s.d.a.p.) heeft on langs critiek geoefend op een liedje, opgenomen in het Va- ra-programma, waarin de be roemde rede van onzen mi nister van Buitenlandsche Za ken op de manier van de ge legenheidsliedjes van straat zangers was verwerkt Het zelfbewuste woord „eigen erf in eigen hand" diende daarin niet om de noodzakelijkheid van die uitspraak nog eens nadrukkelijk onder het oog van de toehoorders te bren gen, doch om een zoogenaamd „populair" liedje te brengen. Dit ergerde ons zoozeer, aldus het Volk. dat wij meenden er iets van te moeten zeg gen. De Radiogids vatte vlam op het artikeltje van de arbei derspers en sprak in dit ver hand van een „miezerig be drijf". Natuurlijk dupliceerde „Het Volk" en wel o.m. als volgt; Elke uitzending, ook die ylichte muziek, óók die van een vroolijke bijeenkomst, van een cabaret of „bonte avond" dient te voldoen aan den eisch van cultuur en be- •cha\ ing. die hij zulk een uit zending passen. Deze eischen worden belee- digd door versjes als het ge wraakte Of door het bezingen van de neutraliteit van Neder land op de wijs v. Boomps a Daisy: „Ja. wij zijn Nederlan ders. met een beschaafde mo raal, ja, wij willen nooit iets ènders dan tot het einde neu- traaP (Uit het hoofd geci- teerd). Dat is noch beschaafd noch geestig, doch het is eenvoudig weg vulgair. Terwijl het ver tellen van een scahreuse (ge waagde) mop over 't bezoek van een radiodokter bij een zieke dame, zooals wij die Za terdag hoorden, hoogclijk on beschaafd is. Wij zullen niet meer voor beelden aanhalen om te bewij zen, dat het noodig was om een waarschuwend woord te laten hooren. Dat wij nu wegens het ge ven van een voorzichtige waarschuwing moeten hooren dat wij ons aan een „miezerig bedrijf' schuldig maken, trof ons zeer. Maar méér nog heeft het ons getroffen, dat onze waarschuwing klaarblijkelijk niet begrepen is en dezelfde verkeerde weg verder beschre- den wordt. Daarom zij de waarschuwing nogmaals en met wat meer nadruk her haald. TUCHTLOOS. De Haagsche Post over de baldadigheid onzer jeugd: Wat b.v. te denken van ge vallen zooals te Ede. waar in den laateten tijd herhaaldelijk ernstige baldadigheden en vernielingen werden bedreven en een leegstaand huis vrij wel werd afgebroken. De poli tie ontdekte de bedrijvers; het waren leerlingen van een ly ceum ter plaatse, die de „Van- dalenclub Orion" hadden op gericht. welke zich blijkens de statuten ten doel stcl.de het plegen van baldadigheid en vernieling. Lyceumlecrlingen plegen niet eens gerecruteerd ie worden uit de heffe des volks; de bedoeling is veeleer, dat zij later de z.g. élite zullen vormen. Stel u deze lyceum- leerlingen eens voor achter het stuur van een wagen, hot geen over enkele jaren best liet geval kan zijn. wanneer zij de noodigc wettelijke ver eischten en contanten bezit ten. en gij hebt meteen do verklaring waarom het con tingent wie-doet-me-wat-„heer. rijders" niet uitsterft, doch zich elk jaar uitbreidt. Ge brek aan innerlijke bescha ving en niets anders is ook de oorzaak van de baldadige brandmeldingen, van de vernielingen in onze. bosschen cn landgoederen, van het ge mis aan orde. tucht en disci pline hij onze jongeren en he laas ook bij zooveel ouderen van het tekort aan manieren in het openbare leven, ja zelfs van het slordig cn stuntelig gebruik onzer moedertaal. Er wordt op het oogenblik veel gepraat over een algeheele horvorming van ons onder wijs. Laat men dan ook eens denken over een andere tak van het onderwijs, nl. het vor men van karakter. DE PRIJS VAN DE MOBILISATIE. Aan het slot van een arti kel. waarin de N. Rotterd. Ct. (lib.) een overzicht geeft van de nieuwe heffingen op koffie, suiker en benzine cn op de successiebei ast iïig ten bate van het Leeningsfonds, lezen wij; Het is de prijs van de mobi lisatie. van onzen onwrikba re, n wil om onze zelfstandig heid te bewaren, welken wij thans moeten betalen. Overigens zal alles moeten worden vermeden, wat het draagvermogen van bcdrijfs- leven, waarop de fiscus een- versterkt beroep zal doen, te verminderen. We staan voor een periode van algemecne verarming. Liever dan den. eigenlijk ongrijpbaren, voor uitgang na te streven, zullen we ook oeconomisch en so ciaal in het defensief moeten zijn. Onze maatschappelijke krachten worden door den oorlog reeds op een te zwnren proef gesteld, dan dat wij on kunnen veroorloven, haar op andere wijze te overspannen. Dit is het cardinale probleem, waarvoor hel regccringsheleid thans gesteld is» zonder tot onbillijke discriminatie of natio nale bevoorrechting te leiden, verhinderden, dat de vrije mededinging, ook van vreemde lingen, door usurpatie van één georganiseerde groep onder hen werd verstoord. Tot poli tieke moeilijkheden leidde dit niet; de in houd van het conflict en van de vele ter af wikkeling daarvan gevoerde onderhandelin gen bleven van economische aard. Wat vorige lessen leerden. Van eenigszins andere aard is daarentegen het gevaar, dat kan voortvloeien uit de aan wezigheid van Duitschers in de landsdienst of hun werkzaamheid op voor de landshuis houding gevoelige punten. Dit gevaar is ont staan met en door de ideeën en methoden van het nationaal-socialisme. In hun strijd om de macht in verschillende deelen der wereld tegelijk ondernomen, hebben de *nationaal-so- cialistische leiders openlijk het instituut van he Auslandsdeutschtum ingeschakeld. Publie ke agitatie en geheime woelarbeid, rijkelijk door staatsgelden gesteund, hebben in ver schillende landen tot spanningen eh onrust aanleiding gegeven. De onthullingen omtrent de „Bund", nog onlangs in de Ver. Staten ge publiceerd, leverden de zooveelste bevestiging van het gevaar, dat deze expansieve nazi penetratie oplevert. De bewogen geschiedenis der laatste jaren in de Zuid-Amerikaansche staten houdt daan-oor evenzeer een les ln. Te gevaarlijk wordt de activiteit der Duit sche agenten, doordat zjj al te gemak kelijk aansluiting en steun vinden by de nationaal-sociaiisten in het land van hun werkzaamheid. Dit past volkomen in de door Hitier openiyk beleden en toege paste taktiek, om elke tegenstander of vijand eerst van binnenuit te ondermij nen cn „sturmreif" te maken. Dubbele waakzaamheid vereischt. Behoeft het veel betoog, dat in een land als Indië zulke nazi-werkzaamheid dubbele waakzaamheid van de zijde der overheid ver eischt? De Nederlandsche regeering heeft zich bij haar pit overtuiging ontwikkelde eh vastgehouden politiek van opendeur en non discriminatie gedragen als de mandataris over. een gebied, waarin onder haar onver kort gezag plaats is voor medewerking van menschen van allerlei nationaliteit. Zij kan echter deze positie alleen handhaven, indien zij zich de grenzen daarvan ten volle bewust is en de durf heeft daarnaar te handelen. In voor velen onbegrijpeiyke lankmoe digheid heeft ook de huidige regeering het tegemoetkomende beleid van den vo- rigen G.G. jegens de N.S.B. gehandhaafd, hoewel haar actie dientengevolge steeds driester, en sinds het uitbreken van den oorlog, rechtaf staatsgevaarlijk werd. Hiermee valt samen, dat zy door een te formeele angstvalligheid gedreven, ook de Duitschers, die eenmaal in landsdienst waren, politieke vryheid toestond en bleef toestaan, welke vandaag of mor gen met het staatsbelang direct in bot sing kunnen komen. Hoe rymt zij de vrijwillige aanvaarde of opgelegde trouw van Duitsche nationaal-so ciaiisten, met de volstrekte loyauteit, welke zij van eiken Indischen ingezetene, doch a fortiori van eiken staatsdienaar eischen mag en eischen moet? Hier past een duideiyke gedragsiyn en een onverschrokken houding, op zelfrespect gebaseerd. Nationaal-socialis tische werkzaamheid, van welke nationaliteit ook, vormt een gevaar voor onze neutraliteit. Haar toe te laten kweekt ongerustheid en verwarring in de Europeesche zoowel als in de Inheemsche wereld, welke zulk een lank moedigheid kwalyk staat. Niet alleen dient strenge controle op alle personen, die door gedragingen of uitingen in deze geest de aan dacht op zich vestigen, te worden uitgeoe fend, doch de consequentie hiervan reikt verder. Loyaal Indië heeft er recht op, dat een ieder, van welke nationaliteit ook, daar te lande geweerd wordt uit posities, waarin hy kan geraken in een conflict van plichten. De keuze tusschen de Indi sche overheid en haar maatregelen en voorschriften en de Inzichten en belan gen, van welke andere macht ook, moet deze lieden worden bespaard. Een regee ring, die hierin, by alle vereischte voorzichtigheid niet met de noodige doortastendheid optreedt, biyft beneden de eisch, die aan haar haar ln deze troe bele tyden gesteld wordt. VRIJDAG 16 FEBRUARI 1940 Hilversum L 1875 en 414,4 m, 8.00 VARA. 10.00 VPRO. 10.20 VARA. 12.00 AVRO. 4.00 VARA. 7.30 VPRO. 9.00 VARA. 10.40 VPRO. 11.00—12.00 VARA. 8.00 Berichten ANP, gramfoonmuziek, 10.00 Morgenwijding. 10.20 Gramofoonmuziek. I 10.40 Declamatie. 11.00 Zang, piano en gramofoonmuziek. 11.30 Gramofoonmuziek. 12.00 De Palladians. 12.45 Berichten ANP, gramofoonmuziek. I.00 AVRO-Amusementsorkest. 2.00 Voor de huisvrouw. 2.10 Disco-causerie. 3.00 Viool en piano. 3.304.00 AVRO-Dansorkest. 4.05 Gramofoonmuziek (met toelichting). 4.30 Gramofoonmuziek. 5.00 Voor de kinderen, 6.00 De Ramblers 6.30 Letterkundig overzicht, 6.50 Zang en piano. 7.00 Cyclus „De grondslagen van het Democra tisch Socialisme". 7 18 Berichten ANP, 7.30 Berichten. 7.35 Voor de jeugd. 8.00 Pianovoordracht. 8.30 Cyclus „Verworvenheden, die niet verlo ren mogen gaan", 9.00 Radio-tooneel. 9.25 Rosian-orkest. 10.00 VARA-Maandrevue, 10.40 Avondwijding. II.00 Berichten ANP. 11.10 Jazzmuziek (gr.pl.). 11.4012.00 Viool en piano. Hilversum H. 301,5 m. Algemeen programma, verzorgd door den KRO. 8.00 Berichten ANP. 8.059.15 en 10.00 Gramofoonmuziek. 11.30 Bjjbelsche causerie. 12.00 Berichten, 12.15 Gramofoonmuziek. 12.45 Berichten ANP en gramofoonmuziek. 1.10 Paul Godwin en zyn solisten-ensemble, (1.301.40 Gramofoonmuziek). 2.00 Orgelconcert en zang. 3.00 Pianovoordracht (3.15—3.30 Gramofoon muziek). 3.45 Gramofoonmuziek. 5.30 Paul wynappel's strykensemble. 6.40 Causerie „Nederlandsche arbeiders ln hel buitenland". 7.00 Berichten. 7.15 Causerie „Zelfstandigheldspolitiek". 8.00 Berichten ANP. 8.15 Rotterdamsch Philharmonlsch orkest en solist. 9.15 Reportage. 9.45 Rotterdamsch Philharmonlsch orkest. 10.20 Gramofoonmuziek. 10.30 Berichten ANP,

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Schager Courant | 1940 | | pagina 11