GASTHUIS
ziekenhuis
N1PPER EN PELLE
De Mascotte
Millioen kilo graao
verloren
Radioprogramma
voorlooper van het
TOEVLUCHT VOOR BEDELAARS
EN ZWERVERS
In de inkkleleeuwen speelden de gast
huizen een belangrijke rol in de samenle
ving. In deze liefdegestichten vonden de
vele lieden, die langs 's hoeren wegen trok
ken, een veilige toevlucht voor den nacht.
Groot was het aantal van hen, die zonder
tehuis en zonder dak van de eenc plaats
naar de andere trokken. Handswcrklieden,
die zonder werk waren gekomen en elders
arbeid en brood zochten, bedelende studen
ten, weggeloopen lijfeigenen, ver kanoenen,
avonturiers en allerlei lieden, die door
maatschappelijke omstandigheden op het
bcdelpad waren geraakt, in groote groepen
trokken deze lieden van plaats lot plaats.
Bedelen was geen schande en het geven
van aalmoezen door de burgerij aan deze
doortrekkende reizigers behoorde tot de
meest geliefde goede werken.
Logementen bestonden cr niet. Voorname
lieden, die op reis waren, logeerden in
kloosters of riepen de gastvrijheid der bur
gers in. Rijke kooplieden, die het land af
reisden, hadden in bepaalde plaatsen ka
mers bij particulieren afgehuurd, waar zij
op gezette tijden hun intrek namen.
Als voorbeeld moge dienen hel contract,
dat in 1324 door graaf Willem lil van Hol
land met een burger van Bergen op Zoom
was aangegaan, waarbij de vorst het recht
^cdong niet zijn gevolg op zijn reizen van
of naar zijn stamland Henegouwen, in het
huis van dezen huiseigenaar te logecren.
In alle bijzonderheden was dit logies ge
regeld, waarbij aan den graaf „open her-
berglie ende stallinghe" werd verzekerd,
waarbij steeds gereed moesten worden ge
houden „dertigh bedden ghestoffiert met
elaepelaken ende deken."
De arme reiziger kon zich een dergelijk
onderdak niet verzekeren en hij moest bui
ten overnachten tenzij een of andere goed
willende burger zich over den zwerveling
ontfermde en hem in zijn huis voor den
Dacht gastvrijheid verleende.
Een der eerste gasthuizen in ons land was
dat in Utrecht. Hel was aanvankelijk be
stemd voor „arme mensehen, die opter
slracten hnyten de huyscn blijven leggen".
Dit gasthuis lag buiten de stadspoort. In
'den fundatiebrief werd het doel als volgt
bepaald: „om de arme ellendighen daerin
te .horberghen, nachtrust derin te hebben
ende sonderlinghe pillegrims of andere ar
me, luyden, die te laet of te spade comen
binnen der stadt; herberghen te hebben ofte
verkrijgen of die uiier stadt comen ende op
rcyze ende voor alle gaende en comendc
ltmf lopers."
Naderhand trof men ook in ander steden
Siergelyke gasthuizen aan.
In Amsterdam had men naast hel St. Pic-
irs Gasthuis zulk een inrichting. Men had
een groot vierkant vertrek met een
^stookplaats in het midden. Rondom waren
'slaapbanken aangebracht, waarop de pas
santen konden overnachten. Voor vrouwen
was een afzonderlijke verblijfplaats inge
richt. De spijzen, die de zieken hadden over
gelaten, werden aan de arme passanten uit
gereikt.
Vondels gedicht was op deze menschen
|jkui toepassing:
„De bayart herberght trou drie nachten
achtereen verlegen wandelgasten,
Die naeckt en geldeloos vermagert zijn
van vasten."
Lang duurde de gastvrijheid in de bayart
«hter niet, want andere doortrekkende rei-
zipers, die in grootcn getale om onderdak
|vroegen, moesten ook aan het bod komen.
Vaak moesten de schout en zijn dienaren
den suppoost te hulp komen om de orde te
bewaren en de gasten tot vertrekken aan te
sporen. Om den passanten duidelijk te ma
ken, dat de gastvrijheid van korten duur
Feuilleton
Door
H. de Vere StaCpoole
Zou men hen nu hier in Arafura eveneens
hebben ontdekt en werden ze nu weer ach
tervolgd? Waarom ha*d men hen niet in Can-
ton de biljetten ontnomen en waarom deze
vreemdsoortige manier van optreden? Als
het Chang er om te doen was het geld terug
te krijgen, waarom deed hij dit dan op zulk
een omslachtige manier Was dat naar Chi-
Jieezen-aard of stak daar nog meer achter?
Hoe het ook zij, hij was gewaarschuwd. Het
Was alsof er een speciale boodschap voor hem
in die krant stond, alsof zij wilden zeggen:
We hebben je in een strik. Je kunt die bil
jetten niet inwisselen. Kom, geef ze ons te-
Tg', dan valt er wellicht nog te praten. Zoo
leek het Cray ten minste. Ofschoon zij deden
alsof zij de politie in de zaak zouden men
gen, wilden zrj dat in werkelijkheid niet doen,
vandaar die waarschuwing aan hem. Zij wa-
Ien in staat zonder tusschenkomst van de
politie hun zaken te regelen, zooals zij dat
wenschten.
En terwijl hij daar zat te peinzen op den
land van zijn bed, drong het tot hem door.
dat deze menschen in hem een even grooten
«churk meenden te zien als zij zelf waren. Zij
dachten misschien, dat hij zijn partner, Ma-
l°fa, had vermoord en dat hij daarom alles
zou doen om te voorkomen, dat de politie in
de zaak werd gemengd. Op deze manier kon
den zrj het geld terug krijgen, dat zij voor de
juweelen hadden betaald, meenden zij en ze
Mdden gelijk. Wat kon hij anders doen
Nogmaals las hij het bericht door en ont
dekte toen nog een paar regels, gedrukt on
der de lijst met de nummers der banknoten.
werd een belooning uitgereikt aan hem,
d»e mededeelingen zou kunnen verstrekken
^gaande de bankbiljetten of de roovers. De
iJJ^dedeelineen konden worden verstrekt aan:
~j ar|g Lo Sen in Canton, Chi Lu. Formosa-
Arafura en Chung Wen, de Harbour
Hoe men een nijlpaard de bek
sWt.
L „Neem deze poeier, ouwe
jongen!"
2. Neem deze 2 123 START
2. „Het was citroenzuur; dat
zal hem zijn bek wel deen
samen trekken."
I« de woonschuit heeft men
pleeier.
1. Ben nijlpaard houdt er niet
van bespot te worden en
daarom trok het zich maar
vlug terug.
2. „Laat mij die medicijn eens
proeven."
3. „...en het nijlpaard kreeg
daarvan een halve kilo!"
was, werd boven de poort van de bayart
het volgen-de opschrift, aangebracht:
„Drie nachten langer niet herberg ik 't.
die behoeft
En houd de vierde uyt de scoysters en
't geboeft."
De steen, waarop deze waarschuwing
voorkomt, en die thans in een verborgen
hoek van°het Rijksmuseum bewaard wordt,
roe.pt. de herinneringen op aan den tijd, dat
de."opvattingen omtrent liefdadigheid in ve
lerlei opzicht verschilden van die van on
zen tijd.
In later jaren "werd aan vele gasthuizen
een andere bestemming gegeven. Men richt
te ze in voor een duurzamer verzorging van
allerlei hulpbehoevenden, die min of meer
tot de maatschappelijk ongeschikten konden
worden gerekend. Als een typisch voorbeeld
daarvan kan worden vermeld het St. Ca-
tharine-gasthuis te Arnhem, dat, in hel be
gin der 13e eeuw werd gesticht.
Boven de poort van deze inrichting las
men:
„Siet hier worden onderhouen
Oude swackc mans en vrouwen.
Sinlpos mens en sieck soldaet
Vindt hier oock sijn toeverlaet."
Deze versregelen duiden aan, dal behalve
de doortrekkende reizigers, ook andere hulp
benoevenden zooals arme ouden van dagen,
krankzinnigen en zelfs zieke soldaten in dit
gasthuis huisvesting en verzorging ontvin
gen.
Aldus dr. G. van Roekei in het Ned. Tijd
schrift voor Geneeskunde.
Mijnwerkers gaan
Zaterdagmiddag werken
Doodelijk ongeluk door
vallenden schoorsteen
Aannemer onder bet puin be
dolven.
Terwijl men bezig was met het treffen
van voorbereidingen tot het. neerhalen van
een 32 meter hoogen schoorsteen van de
voormalige steenfabriek te Berkel-Enschot
is Woensdagmiddag met donderend geraas
het. gevaarte ineen gestort. De aannemer, de
59-jarige G. K. uit Tilburg, die zich in den
schoorsteen bevond, werd onder het puin
bedolven en was op slag dood. De overige
arbeiders konden zich op het nippertje in
veiligheid brengen.
Kolenvoorztoaing
zakelijk.
naakt dit nood-
Of) de Limburgsche mijnen werd gister
morgen, in overleg met de vakorganisaties,
bekend gemaakt, dat het in het. belang van
de kolenvoorziening van ons land noodza
kelijk is, gedurende de maand November as.
dc werktijden der ondergrondsche arbeiders
of) de Zaterdagen van zes uur te brengen
op acht uur.
Tc beginnen niet morgen, 2 Novemlier a.s.
zullen derhalve de diensten aanvangen eri
eindigen als op de overige werkdagen. Aan
de arbeiders zal voor deze overuren dubbel
uurloon worden uitbetaald.
FELLE BRAND TE GRONINGEN.
Gr aanp althuis gedeeltelijk ver
woest.
Gisterochtend om acht uur is in het groo
te, vier verdiepingen hooge graanpakhuis
van de firma L. van der Meer aan dc Lage
der A te Groningen, waar dag en nacht ge
werkt wordt, een felle brand uitgebroken,
welke in een minimum van tijd groote af
metingen aannam. De brandweer rukte, on
der leiding van den commandant P. Ploegh
met groot materiaal uit. Even later stonden
de derde en vierde etage in lichter laaie en
deelde het vuur zich mede aan het geheele
pakhuis. Het personeel, bestaande uit tien
tallen arbeiders, moest zich in allerijI in
veiligheid stellen, hetgeen gelukte, zoodat
er geen persoonlijke ongelukken zijn ge
beurd. Het pakhuis was nagenoeg geheel
gevuld met graan en eikels. Gisteren was
toevallig een hoeveelheid graan afgeleverd,
doch de rest is door het vuur verwoest.
Dank zij het krachtig ingrijpen van de
brandweer, die met veertien stralen het vuur
bestreed, kon het vuur tot de beide boven
ste verdiepingen beperkt blijven. Deze zijn
geheel uitgebrand. Door de groote hoeveel
heden water, welke in de vuurzee gewor
pen is, staan de zakken met graan, opge
slagen in dc beide benedenverdiepingen, ge
heel in het water. De mannen van den
opbouwdienst, geassisteerd door personeel
van den luchtbeschermingsdienst, hebben
zooveel als zij konden de zakken met graan
naar huiten gesleept.
In het pakhuis was voor ongeveer een
millioen kg, graan opgeslagen, waarvan het
grootste gedeelte verbrand of door het wa
ter bedorven is. Tijdens hef blusschingswerk
werd de. brandweerman E. Nieborg door
den rook bedwelmd. Hij kon naar huis wor
den vervoerd. Zijn toestand is niet ernstig.
Omtrent dc oorzaak van den brand kan
nog niets met zekerheid worden gezeard.
Aanvankelijk werd aan een explosie ge
dacht, doch dit staat nog niet. vast.
„Heb jij ook op de Hollaodscbe
soldaten geschoten?"
Drw N.S.B.'er aangeklaagde arts
- veroordeeld.
Een Haagschc medicus kreeg in de nada
gen van Mei iemand, van wicn hij wist,
dat deze lid was van de N.S.B., op het
spreekuur en stelde hem dc vraag: „Heb jij
ook op de Holiandsche soldaten geschoten?"
De nat ion aal-socialist antwoordde: ..Er is
geen enkele N'.S.B.'er, die op onze soldaten
heeft geschoten" en hij diende daarna een
aanklacht wegens beleediging tegen den
medicus in.
Op 17 October stond de arts voor dc Haag-
sche rechtbank terecht. De Officier van Ju
stitie eischic een geldboete van f 50.subs.
25 dagen hechtenis.
Gisteren is in deze zaak uitspraak gedaan.
De arts erd veroordeeld tot een geldboete
van 25 gulden subs. 10 dagen hechtenis.
ZATERDAG 2 NOVEMBER 1940.
•Jaarsveld, 414,4 ra.
KRO-uitxending.
8.00 Nieuwsberichten ANP.
8.15 Wij beginnen den dag.
8.30 Gramofoonmuziek.
9.00 Gezongen Requim-Mis.
10.00 Gramofoonmuziek.
12.45 Nieuws- en economische berichten ANP.
l.CO Fragmenten uit de opera ,.La forza del
destino" (gr.pl.).
1.30 Gramofoonmuziek.
2.00 Voor de jeugd.
Buildings, in Tandjong Priok. Dat was het,
die belooning zou hem worden verstrekt, wan
neer hij de bankbiljetten aan een van die drie
Chineezen bracht. Chi Lu, Formosastraat,
Arafura! Hij had daar maar heen te gaan en
een Chinees met een hoornen bril op zijn
gelen neus zou hem grijnzend en buigend te
woord staan, de bankbiljetten in ontvangst
nemen en hem een armzalige belooning er
voor in ruil geven. Wat een eind van het
avontuur!
Het bedrag, dat hij voor de juweelen ont
vangen had was karig genoeg. Maar nu
moest hij zelfs dat nog afstaan!
Werkelijk, er rustte een vloek op dien
schat, gevonden op het spookschip in de grot
bij Ashaura. Hij had verscheidene mannen
het leven gekost, thans achtervolgde het
noodlot ook hem, den eenige die overgebleven
was om er profijt van te trekken.
Daar ging zijn verzekerde toekomst, het
fortuin waarmede hij het leven met Maya
wenschte in te gaan!
Maar Norman Cray liet zich niet zoo spoe
dig verslaan! Er moest iets op gevonden
worden, maar daar moest hij eerst rustig
over nadenken en met Maya over praten.
Hij stak de portefeuille weer in zijn borst
zak stopte de krant in den zijzak van zijn jas
en, na de kamer rond gekeken te hebben of
hij niets had vergeten, trad hy op het balcon,
waar hij Maya reeds op hem vond wachten.
Hij vertelde haar nog niet wat er gebeurd
was. Samen gingen zij naar de eetzaal om te
ontbijten en terwijl de zwarte bedienden door'
de zaal glipten op hun zachte muilen, vroeg
Cray zich af wie van hen de courant onder de
deur van zijn kamer zou hebben doorgescho
ven. Zou de man die dat gedaan had, onge
twijfeld een handlanger van het machtige
syndicaat, zelf wel weten hoe machtig dit
syndicaat eigenlijk was? Zou hij weten dat
dit bestuurd werd door één grooten geest,
door Kong To Jen? Neen, dat zouden de
handlangers, de lagere werktuigen met weten,
dat wisten slechts een paar van de hoogeren.
Na het ontbijt nam hij Maya weer mee naar
het balcon en daar vertelde hij haar wat hem
dien ochtend was overkomen.
HOOFDSTUK XLVII.
Maya's plan.
Het meisje luisterde zonder hem ook maar
één keer in de rede te vallen. Toon hij gereed
was zei ze kalm:
Ik had dus gelijk, ik wist het wel. Tk
voelde dat wy achtervolgd werden en dat voel
ik nog. Wij zijn vogels, gevangen in een net,
maar misschien kunnen wij er toch nog uit
komen.
Maar hoe? vroeg Cray. Het is die
kerels niet om ons zelf te doen, maar om het
geld. De nummers van de bankbiljetten zijn
thans overal bekend en nu is het onmogelijk
om een er van in te wisselen. Het eenige wat
ik bezit is ongeveer honderd pond, daar kun
nen we slechts kort van leven. Ik zou natuur
lijk werk kunnen zoeken, maar waar vindt
men iets te doen in dezen tijd?
Maya zweeg. Zij dacht na op haar kalme
manier. Het verlies van het geld maakte niet
veel indruk op haar. Het eenige wat haar
hinderde was, dat Cray het zich nog al scheen
aan te trekken. Hij was geheel in de war.
Daardoor kwam het. dat zrj beter en rustiger
kor. nadenken dan hy.
Kijk, zei ze na een poosje, deze krant
is van hedenochtend. Chang heeft zeker van
Chi Lu gehoord, dat de Tandjong in aantocht
was en daarom beeft hg hem geseind deze
krant aan jou te bezorgen.
Ik denk eerder dat Chi Lu het bericht
al gereed had liggen en het als speciaal be
richt van zijn firma aan de courant heeft op
gezonden met verzoek het te plaatsen in het
ochtendblad.
Dat is ook mogelyk, maar het doet er niet
toe hoe het net gespreid is. Het houdt ons
gevangen en je kunt de mazen niet verbreken.
Maar toch kunnen wij er waarschijnlijk wel
onderuit komen!
Hoe dan vroeg Cray weer, maar
Maya antwoordde niet. Zij staarde voor zich
uit; haar oogen keken weer in een andere
wereld en Cray, meenend dat het beste was
om haar rustig te laten zitten om na te den
ken, verliet haar en ging naar de lounge om
op zijn beurt onder het rooken van een sigaar
zijn gedachten over de zaak te laten gaan.
De gasten, die gewoonlijk na het ontbijt de
lounge van het hotel opzoeken, waren ook
thans daar bijeen. Het was een eigenaardige
gewaarwording voor Cray te kijken naar de
beschaafde, opgewekte en bedaarde menschen
en tegelijkertijd te denken aan een plek in de
Soeloe Zee, waar hij nog slechts kort geleden
zulke vreemde avonturen had beleefd. Avon
turen welke nog niet geëindigd waren.
Het was hem onmogelijk, stil te blijven zit
ten. Hy nam zijn hoed en liep het hotel uit
om een wandeling te gaan maken. Zonder zelf
te weten waar hij liep. vond hij zichzelf plot
seling terug in de Formosastraat, een der
straten, welke de Avenue Amsterdam snijden.
Vooraan, vlak bij de Avenue Amsterdam,
vindt men er nog de groote moderne kanto
ren, woonhuizen en winkelhuizen. Verderop
vindt men er de hoofdwacht van de brand
weer en onmiddellijk da*>^a maakt de straat
een groote bocht en loopt door het heuvelland
naar de Chineeeche wijk.
3.00 KRO-kamerorkest (3.454.10 Gramo
foonmuziek en „In memoriam, gewijd aan
de oorlogsgesneuvelden").
4.40 „Allerzielengedachten", voordracht.
5.00 VPRO: Bijbelvertellingen.
3.15 Vragen van den dag (ANP).
5.30 Reportage.
5.50 Propaganda-toespraak.
G.00 Gramofoonmuziek.
6.20 Propaganda-toespraak.
0.30 Overpeinzing met muzikale omlijsting
6.45 Actueele reportage of gram.muziek.
7.007.15 Nieuwsberichten A.N.P. en Slui
ting
AVRO-uitzending.
Kootwijk, 1875 m.
7.00 Berichten Duitsch.
7.15 Gramofoonmuziek.
7.30 Berichten Engelsch.
7.45 Gramofoonmuziek. (Om 8.00 Nieuws-
berichten A.N.P.)
9.009.15 Berichten Duitsch.
10.00 Morgenwijding.
10.15 Gramofoonmuziek.
10.30 Omroeporkest.
11.15 Orgelspel (11.3011.45 Berichten
Engelsch.
12.00 Berichten.
12.15 Gramofoonmuziek.
12.30 Berichten (Duitsch).
12.45 Nieuws- en economische berichten ANP.
1.00 AVRO-Amusementsorkest (1.301.45
Berichten Engelsch.
2.00 Berichten Duitsch.
2.15 AVRO-Amusementsorkest.
2.30 Berichten - Engelsch.
2.15 Radiotooneel
3.05 Cyclus „Leeven en daden onser Door
lucht igste zeehelden".
3.30 Berichten Engelsch.
3.45 VVerkorte opera „N'orma".
4.40 Gramofoonmuziek.
5.00 Berichten (Duitsch).
5.15 Vragen van den dag (ANP).
5.30 AVRO-Musette-ensemble en solist.
6.00 Gramotoonmuziek.
6.30 Berichten Engelsch.
6.45 Gramofoonmuziek.
7.00—7.15 Nieuwsberichten A.N.P. en Slui
ting
Toen Cray bemerkte dat hij zich in de For
mosastraat bevond, kwam het idee bij hem op
om eens te gaan kijken, .vaar ogeveer Chi Lu's
kantoor gevestigd was. Chi Lu zelf wenschte
hij niet te zien, maar hg wilde graag weten
wat voor soort handel door dezen Chinees ge
dreven werd.
Toen hij aan het opgegeven nummer geko
men was, bemerkte hij dat op de bovenste
verdieping van het gebouw, boven die waarin
Chi Lu zijn kantoor hield, een scheepvaart
maatschappij gevestigd was. Een oogenblik
dacht hij na en toen kwam er een idee in hem
op. Hij trad het gebouw binnen, stapte in de
lift en liet zich naar de op een na bovenste
verdieping brengen.
Daar aangekomen liep hy ctoor de lange
gang, telkens een blik werpend door de ramen
van de kantoorlokalen, waarin Chineesche
klerken rondliepen of. over dikke boeken ge
bogen zaten.
Cray's idee was zeer eenvoudig. Hij wilde
den indruk wekken, dat hij in het kantoor van
de scheepvaartmaatschappij moest zijn en zich
nu blijkbaar vergist had in de verdieping.
Hij trad het kantoor binnen en keek rond,
doch er kwam niemand bij hem om te vragen
wat hij wenschte en juist, wilde hij zich weer
verwijderen, toen een zachte lispelende stem
hem vroeg wat hy wenschte.
Ik wilde graag weten wanneer de eerste
boot naar Southampton vertrekt, ant
woordde Cray rustig.
Ah, de scheepvaartmaatschappij is op de
bovenste verdieping. zei de Chinees beleefd.
Cray bedankte hem en ging het kantoor uit.
Om achterdocht te voorkomen ging hij naar
de bovenste verdieping, herhaalde daar in het
kantoor van de scheepvaartmaatschappij zijn
vraag en kreeg ten antwoord, dat dit den
volgenden dag om zeven uur 's avonds zou ge
schieden.
Weer bedankte Cray den klerk die hem te
woord had gestaan, verliet het gebouw en
wandelde naar zijn hotel terug.
Behalve dan de overtuiging, dat hij zijn
hoofd m den bek van den leeuw had gestoken
zonder dat de leeuw had toegebeten, kwam
het met in hem op te denken dht hij wellicht
een vergissing had begaan.
Hij vond Maya op het balcon waar zij gedu
rende zyn afwezigheid rustig had zitten na
denken.
Wordi vervolgd.)