Schaatsen
ROYAL
T ÈRLEP S Drogisterij
DANCING
P. DEKKER
Hollandsche Gramofoonplaten
BoekWingeii
P. Smit
Maarten Smit
Liegen is de
grootste kunst
Nationale Wedstrijd
SCHAATSEN
1941
KANTOORBOEKEN
Boekhandel TRAPMAN
Groote Nationale
laogebaan
Wedstrijden
Prictijkdiplnma's
De geschiedenis van onze
meetinstrumenten
*i^\
Voor Babyyerpleging
LANDPACHTERS.
Orkest
„De Serenaders"
SCHAGER IJSCLUB
Overname van Kalfkoeien
voor export naar Duitsch'and
VEEHOUDERS!
Hoogdrachtig Kalfvee
bü JAN GROOT
Vooi hei nieuwe boek fa ar
Tabellarische Registers
F0RTUNA AGENDA'S
IJsclub S.I.S.
Warmenhuizen
Uitvoering
Het NederlandscheBriefonderwijs
Kachels
Antievries
Sneeuwkettingen
en Batterijen
VROEGER: ZOOVEEL PLAATSEN,
ZOOVEEL MATEN.
IJkwezen moet zich bij tijdgeest
aanpassen.
Het vaststellen van maten en gewichten
was oorspronkelijk een koninklijk recht,
sertell de N R.Crt. Wat ons land betreft
dateeren de eerst bekende verordeningen
hierover uit den tijd der Karolingers. Een
betrekkelijk intens toezicht «erd evenwel
pas na den opkomst der steden door de
«tadsbesturen uitgeoefend.
De oorspronkelijke eenheid der maten
en gewichten tijdens het Frankische rijk is
spoedig teloor gegaan. In do late middel
eeuwen verschilden zij bijna overal meer
of minder met die der onmiddellijke om-
geving. Leenheeren en belangrijke koop
steden hadden zich het recht aangematigd
eigen stelsels in te voeren en een tweede
oorzaak van de verwarring op dit gebied
was, dat de standaarden in den loop der
tijden niet aan zich zelf gelijk bleven.
Slapers tegen den muur.
De „slapers zooals men de standaarden
noemde, werden in de steden op stadhui
zen, wagen of gildehuizen bewaard. Ze wa
ren naar onze begrippen ruw afgewerkt en
onnauwkeurig en werden met onvoldoende
zorg bewaard: die van den voet en de el
waren soms tegen den buitenmuur van het
stadhuis aangebracht zoodat ieder daar
steeds zijn maat kon vergelijken. Deze on
gunstige plaats en de ruwe behandeling,
waaraan de standaard was blootgesteld!
veroorzaakte langzamerhand verandering
van lengte.
Uit de keuren der niiddeleeuwsclie ste
den blijkt, dat de maten, bier- en wijnkan
nen, de tonnen (voor bier, wijn, haring
zeep, boter, olie), de turfmanden benevens
de gewichten en ellematen aan een meestal
periodieken ijk van door het stadsbestuur
beedigde ijkers onderworpen waren. Deze
„gezworen ïjckcrs" waren meestal zelf ver
vaardigers van maten en gewichten. Aan
een of meer kuipers was veelal het toezicht
op de tonnen opgedragen: de „gezworen
branders' (het ijkmerk werd namelijk in
de ton gebrand).
Van toezicht op de weegschalen blijkLuit
de middeleeuwsche keuren slechts bij lïoo-
ge uitzondering. Daarentegen schreven de
stadsbesturen nauwkeurig voor aan de
vaak in gilden vereenigde meters als ko
renmeters. kalkmeters, turftonsters cn an
deren. hoe zij bij het meten te werk moes
ten gaan.
Wat het meten en wegen betreft hebben
de middeleeuwen eigenlijk voortgeduurd
tot het begin der 19de eeuw toe. De ver
plichting, verhandelde goederen door ge
zworen meters te doen behandelen of aan
de waag te laten afwegen, bleef tot in de
eerste decennia van die eeuw bestaan. Het
recht van eigen meting werd slechts bij
uitzondering toegestaan en dan nog met
voorbehoud der vaste weeg- en meetloonen.
k'ee* de zorg voor de maten en ge
wichten. hoewel onder de Republiek der
vereenigde Nederlanden ook- van de S.ta-
ten-Generaal en de Stalen der gewesten
desbetreffende plakkaten uitgingen, in
hoofdzaak een aangelegenheid der steden.
Tot de invoering van het metrieke stel
sel bleef het toezicht daar in handen van
de stadsijkers. Alleen het ijken van het ge-
wicht waarmee goud en zilver gewogen
werd, het Trooisch gewicht, was in Hol
land aan één ijk- en justeermeester-gene-
raal, benoemd door de Staten, opgedragen.
Variatie genoeg I
Te Amsterdam werd- in de 17de en 18de
eeuw met Brabantsch gewicht gewogen co
chenille (een roode kleurstof), kwik en
zijde „in 't gros", met Luiksch gewicht,
I.uiksche spijkers. Amsterdamsch gewicht
was voorgeschreven voor alle andere han
delswaren, behalve voor goud en zilver,
dat met Trooisch gewicht werd gewogen.
Dit bezigde men ook in den geldhandel.
(Tr. Pond 492,168 g, A Pond 494,090 g,
Br. Pond 469,098 g). Apothekers gebruik
ten voor de bereiding van recepten medi
cinaal gewicht, d.i. Trooisch gewicht, maar
met een andere onderverdeeling dan in
den goud-, zilver- en geldhandel gebruike
lijk, voor.den handel in medicamenten
evenwel Amsterdamsch gewicht. Juweliers
gebruikten Amsterdamsch gewicht waarbij
het ons verdeeld werd in 150 karaat, de zil
versmeden gebruikten het Trooisch ka
raat, 1/160 van het Trooisch ons (Juw.
kar. 206 gm, Tr. kar. 192 mg); het me
trieke is op 200 mg gesteld. Als lengtema
ten waren te Amsterdam in gebruik de Am-
sterdamsche -voet (283,06 mm), de Amster-
damsche, Brabantsche en Brugsche el (res
pectievelijk 687.81 - 694,38 - 700,65 mm). De
in gebruik zijnde 'inhoudsmaten waren ve
le. Tusschen de wijn-, brandewijn-, bier-,
melk-, koren-, fruit-, zout-, kalk-, biksteen-,
steenkool- en houtskoolmaat, turf- en ha
rington bestond geen enkel verband. De
onderverdeeling van elke soort maat ver
schilde van die der andere. Buiten Am
sterdam waren veelal weer geheel andere
maten in gebruik en zelfs de gelijknamig
heid van maten of gewichten op twee ver
schillende plaatsen sloot nog niet. hun ge
lijkheid in. Natuurlijk was deze toestand
voor den handel bijzonder hinderlijk en
bood Jiij vele mogelijkheden tot bedrog.
Op het einde der 18e eeuw werd
in Frankrijk een logisch opeebouwd
maten- en gewichtenstelsel ontwor
pen, het metrieke stelsel. Daar men
in dezen tijd in ons land Frank
rijk vrijwel in alles navolgde, is
het niet te verwonderen dat tij
dens de Bataafsche Republiek reeds
werd overwogen het metrieke stel
sel hier in te voeren. Evenwel,
niettegenstaande de Staatsregeling
van 1798 voorschreef: „alle Maaten
en Gewigten worden door de gant-
sche Republiek zoo spoedig doen
lijk naar eene zekere onverander
lijke grootheid tiendeelig gelijk ge
maakt", en ter voldoening aan dit
artikel de Eerste Kamer in Sep
tember 1801 tot invoering van het
metrieke stelsel besloot, en ook de
Staatsregeling van October 1801
eenheid eischte, is er van invoering
in deze jaren, niets gekomen. Ook
onder Koning Lodewijk had zij niet
plaats, hoewel toch een wet vhn
1809 haar in uitzicht stelde. Pas tij
dens de inlijving bij Frankrijk
maakte men een begin met de fei
telijke invoering.
De ijkwetten.
Xa het herstel der onafhankelijkheid
werd bij de wet van 16 Augustus 1816 het
maten- en gewichtenstelsel geregeld. Door
deze wet werd met behoud van de Neder-
lcindsciie namen het metrieke stelsel inge
voerd met ingang van 1 Januari 1820.
In 1819 werden voor ons land tot stan
daarden aangenomen de ijzeren meter en
het koperen kilogram in 1798 namens het
Nationaal Instituut vaji Frankrijk aan de
Bataafsche Republiek aangeboden. Omdat
koper en ijzer ongeschikte materialen-zijn
voor nationale prototypen van de eenheden
van maat en gewicht werden zij in 183!)
door platina standaarden vervangen. Dit
platina kilogram van 1839 is nóg onze
standaard. De meter evenwel is in 1887 ver
vangen door* door een platina-iridium-me-
ter met H-vormige doorsnede.
Vijftig jaar nadat een aanvang was ge
maakt met de invoering van het metrieke
stelsel werd behoefte gevoeld de inmid
dels In gebruik genomen gasmeters opder
de ijkwet te brengen en ook werd aange
drongen op een ijk der weegwerktuigen.
De wetgeving werd in dezen zin herzien.
Onze tweede ijkwet, de wet van 7 April
1869 voerde den ijk op, weegwerktuigen en
gasmeters in, die op vaatwerk werd daar-
(yitegen afgeschaft.
Hoe het op de ijkkantoren toegaat deelde
onze Amsterdamsche correspondent enke
le maanden geleden mee.
De nieuwe wet was noodig omdat ons
land langzamerhand op het punt van ijk-
wetgeving bij het buitenland en ook bij
Ned.-Indië, zeer ten achter kwam. Nieu
we soorten weeg- en meetwerktuigen, zoo
als de zoogenaamde snelwegers cn de ben
zinepompen. zijn in gebruik gekomen cn
aan den ongewenschten toestand, dat
iedere conlróle op met deze apparaten af
gewogen of afgemeten hoeveelheden ont
brak, zal nu een eind komen. De nieuwe
ijkwet voert behalve de individueele keu
ring van maten, gewichten en gasmeters
in de keuring naar model van de weeg
werktuigen en, een paar soorten uitgezon
derd. van de meetinstrumenten. Dat
wil zeggen: is eenmaal van een weeg- of
meetwerktuig een door den fabrikant aan
geboden model door het ijkwezen goedge
keurd. dan mogen naar dit model ver
vaardigde exemplaren in den handel wor
den gebracht zonder dat deze stuk voor
stuk aan ecu ijkkantoor moeten, worden
onderzocht. Wel moeten zij van een ken-
teeken zijn voorzien, dat de fabrikant te
gen een vastgesteld tarief bij de inspectie
van het ijkwezen kan verkrijgen. Dit sys
teem van keuring, gecombineerd met een
toezicht op de in gebruik zijnde toestelion
zal den consument de juistheid van- de af
geleverde hoeveelheid voldoende kunnen
waarborgen.
„Politie krijgt toch altijd gelijk."
Een kat in het nauw doet rare sprongen,
maar ook diegenen, die na overtreding van
een of andere verordening, probeeren van
hun zaak te redden wat te redden is, bewan
delen vaak zonderlinge wegen om aart hun
straf te ontkomen en de eenvoudigste en
meest toegepaste methode is wel het aanvoe
ren van uitgebreide verzachtende omstan
digheden, oordeelt het Vad. Daarvan kan de
politie getuigen, evenals de kantonrechter,
die in tweede instantie de resultaten van de
pogingen der overtreders voor oogen krijgt.
Jammer voor de verdachten is het evenwel,
dat zij zich op de terechtzitting meestal zeer
slecht herinneren wat zij vroeger aan de
politie verklaard hebben en de mededeelin-
gen, die zij dan den kantonrechter doen,
wijken dikwijls ver af van wat zij indertijd
aan de politie verklaard hebben. „De groot
te kunst- is liegen"., zei de magistraat eens,
toen de verklaringen van den verdachte
lijnrecht in strijd waren met wat hij tegen
den verbalisant had gezegd.
Dat wordt vooral veroorzaakt door het feit,
dat de agent, die 'de bekeuring geeft, zoo
pijnlijk nauwkeurig de uitlatingen van den
overtreder opteekent. Zoo stond er een Haag-
sche dame terecht, die door een st'onbo.r.d
gereden zou zijn. Volgens haar verklaringen
had zij evenwel met de fiets aan de- hand
geloopen en juist toen zij wilde opstappen,
had een agent haar aangehouden; heel be
leefd had zij hem toen op zijn vergissing
gewezm. Haar verdediging klonk zeer aan
nemelijk, maar de kantonrechter bekeek
het proces-verbaal eens aandachtig en toen
bleek al spoedig, dat de dame niet zeer erg
mak was geweest. Volgens den agent was zij
er op uit een relletje te veroorzaken. „Kijkt
burgers, hier wordt een arme vrouw be
keurd" had zij o.a. tot de omstanders geroe
pen en ook haar verdere houding was niet
van dien aard. dat de openbare rust er door
bevorderd werd.
De dame ontkende heftig en de ambtenaar
van het O. M. schudde meewarig het hoofd.
„Hoe bestaat 't toch, hè", vond hij, „dat de
politie zoo maar wat zegt."
„Och", mompelde de dame, „de politie
krijgt tóch altijd gelijk" en verontwaardigd
verliet ze de rechtzaal, overtuigd dat ze erg
slecht behandeld en beoordeeld was.
Overtuigd?
vertoont ZATERDAG
ZONDAG en DINSDAGAVOND 8 UUR
ZONDAGMIDDAG 3 UUR
=ad| Alles wat U noodig heeft op het.gebied van
BABY ARTIKELEN, zooals:
Boot-water, Babyzalf, Sponsjes, Zuigfles-
sefcea Spenen Watten Gaasjes BedzelL
Hospitaaldoek, Varens, Knrkwol, enz. enz.
BABY WEEGSCHALEN in haar, per keer
II cent, per week 50 cent, per maand i 1.50, in
Apotkakers-Assistanten.
HOOG ZIJDE 1«3 - TEL. *9. - SCHAGEN.
Op 1 November zijn velen Uwer onder de Pachtwet geko
men; het, besluit tegen pachtprijsQpdrijving is voor U van
grote betekenis; het besluit, ten aanzien van de mondelinge
pachtovereenkomsten en het besluit ten opzichte van rle
Crisis hypotheek-aflossingswet zijn eveneens zeer belangrijk.
Laat U daarom deskundig en vertrouwd -inlichten door de
Bond van Landpachters en Hypotheekboeren, die
Donderdag 9 Januari van 10 tot 1 uur
in Hotel „De Gonden Engel'' te SCHAGEN
zitting houdt .om inlichtingen over pacht-en hypotheekzaken
te verstrekken. De heer L. RINZEMA te Groningen hoopt
daar aanwezig te zijn en aal U gaarne te woord "'staan.
HEDENAVOND in de voorzaal muziek.
ZONDAGMIDDAG van 3 tot I en om 7 nur
onder leiding van CO S1EWERTS
in. het HARDRIJDEN voor Amateurs
op DINSDAG 7 JANUARI 1941
Afstanden: 500, 1500 en 3000 Meter.
Prijzen: Medailles. Aanvang 1 uur.
Inschrijving: G. KONING. Tel. 502 (K.2240)
Wij hebben nog een
mooie sorteering
Beleefd aanbevelend."
IJZERHANDEL.
LAAN - SCHAGEN TEL. 439 (K. 2240)
Ondergeteekenden zijn allen erkend door de 'Duitsche
instantie voor levering van
welke in mindering worden gebracht van de verplichte
levering.
De veehouders kunnen zich wenden tot de volgende
commissionnairs:
P. SCHUKKIXG.. Copernicusstraat 36, Amsterdam-O.
Tel. 55370.
Firma J. BAKKER en Zn.._Julianastragt 18, Purmer
end. Tel. 283 en Melkweg 23, Purmerend.
S. BAKKER, Koemarkt, Purmerend, Tel. 141. J. SIN-
GERS. Heiloo.
W. POSTMA en P. KAMP. Hugo de Grootstraat 3. Pur
merend.
F. WEZEL en D. KOLDIJK, Overweersche Polder. Pur
merend.
L. DERBOVEN. adres S. Bakker, Koemarkt, Purmerend,
Tel. 141.
K. BOX, Purmer, gem. Ilpendam. Tel. '4. Purmer.
PEDICURE-INRICHTING
STEUNZOLEN NAAR VOETAFDRUK
Dag. geopend 912 uur. 26 uur, beh. Zat,
rWÓW RPEDQ Hoogzijde. Schagen Tel. 317
UllilN JOC/E/KO Med. Gedipl. Pedicure:
ZOO JUIST- ONTVANGEN: MOOIE SERIE
RADIO- EN GRAMOFOONHANDEL. LAAN SCHACEN-
INGENAAID EN GEBONDEN
IN VELE LINIATDREN
SCHAGEN
op Zondag 5 Jan. a.s.
op 3000, 1500 en 500 M-,
aanvang 1 uur precies,
om den S.I.S.-WISSELBEKER.
thans In het bezit van den
heer J. Langedijk.
Er zullen bekende rijders uit
komen, o.a. Langedijk. Roos,
Buijen. Bosson, Kremer, Strij-
en anderen.
Pracht baan.
TOONEELZAAL JOH. VISSER
Aartswoud
„DE H O O P"
geeft op
5 Januari
haar
Aanvang 7 u. precies (off. tijd)
INRICHTEN.
BIJHOUDEN.
CONTROLEEREN
Leeraar M.O. Boekh.
SCHAGEN. Magnusstraat 181.
LUTJEWINKEL. B 32.
ENORM SUCCES
met onze serieuze schriftelijke
opleiding met de hulp van we-
kelijksche, in alle ondèrdeelen
goed verzorgde .w^rkopgaven,
in geen enkel opzicht afwij
kende van mondei, lessen. Op
leiding Merc. diploma enz.
aansl. aan genoten onderwijs
L.O., Mulo A. 3- of 5-j. H.B.S.
Nederlandsche. Duitsche. En-
gelsche. Fransche Handelscor
respondentie. Middenstandsdi
ploma, Boekhouden, (Merc. Di
ploma) L-O. Handelskennis;
Vakleeraar NedeHandsch en
Boekhouden en voor den over
al met groot enthousiasme be^
groeten nieuwen cursus opL
voor Vertegenwoordiger met
volledige verkoopkunde voor
klein, en groothandel.
Vraagt prospectus en lijst
van 533 geslaagden.
Opger. 1926.
GRONINGEN.
Het Groote Hoekgebouw,
Oude Ebbingestraat TB.
Wij LEVEREN
uit VOORRAAD
Radiateurhoezen
Voorruit ver warmer»
KOEGRAS Tel 2
