Omwenteling
Nederlandsche
tooneelleven
8.04 uur
DAGBLAD VOOR HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Mausoleum op
den Grebbeberg?
DE TOESTAND
OP DEN BALKAN
Matsoeoka zal
den PAUS bezoeken
IJsland in de
oorlogzóne
Verduisteren
Tichnische hoogischool
mag weer open
*-»*tt>t« Schagen. Tel. 444 (2 lijnen). Netnummer 2240.
DONDERDAG 27 MAART 1941. 85e Jaargang. No. 11454.
Uitgave- cfe» N.V. Uitg.-Mif. „Hollands Noorderkwartier"
Plannen om Staats
gezelschappen te
stichten
in het
Ook het amateurtooneel onder Staatstoezicht
„TOONEELSPELER ZAL ZICH
VRIJ VAN AARDSCHE ZORG
AAN DE KUNST KUNNEN WIJ
DEN".
CALVINISME BELETTE ONT
PLOOIING VAN HET NEDER-
LANDSCHE TOONEELLEVEN.
Op uitnoodiging van den secretaris-gene
raal van het departement van volksvoor
lichting en kunsten zijn gisteren een groot
aantal vooraanstaande tooneelspelers en
►speelsters op het departement gekomen, ten
einde uit den mond van dr. Goedewaagen te
.vernemen, welke plannen de overheid ten
aanzien van het tooneel koestert.
Uit de redevoeringen van den se
cretaris-generaal en het hoofd van
de aideeling theater en dans, den
heer P. Primo, is als een der be
langrijkste feiten naar voren geko
men, dat de overheid zich voorstelt
een of meer staatsgezelschapp^n te
stichten, waarbij tevens de bemoeie
nis van de gemeentebesturen op den
staat zal overgaan.
Met groote belangstelling namen de too
neel kunstenaars kennis van de belangwek
kende uiteenzetting van den secretaris
generaal, die een omwenteling in de Ne
derlandsche tooneelspeelkunst inluidde.
Met voldoening vernamen zij tevens, dat
de overheid eindelijk zich de zorgen van
den tooneelspeler zal gaan aantrekken en
dat deze zich in de toekomst, vrij van
aardsche zorgen, zich aan de kunst zal
kunnen gaan wijden.
Een diepe kloof te overbruggen.
Tusschen tooneel en publiek, aldus spr.,
heeft tot nu toe een diepe kloof bestaan
en het departement zal koste wat het kost
deze kloof overbruggen. Vervolgens ging
dr. Goedewaagen na, hoe deze kloof tus
schen publiek en tooneel is ontstaan en
hoe deze steeds wijder werd. In geen ge
val zag hij de bescherming van het too
neel in het opleggen van beperkingen aan
de film, welke in de volksgemeenschap
haar eigen speciale taak heeft. Zijns in
ziens was het gebrek aan goede tooneel-
schrijvers een der grootste tekortkomin
gen, waarin zal moeten worden voorzien.
In ons land heeft het Calvinisme het
tooneel niet begunstigd. Er zijn de namen
van Hooft, Vondel en Breeroo, daarna komt
weinig meer. Het tooneel is ontstaan uit
den muziekdans en er mede verwant. De
dans en het tooneel waren de uitingen van
het innerlijke leven. Beide werden door het
Calvinisme in den ban gedaan. Onze too-
neelliteratuur werd literatuur zonder
meer.
Wat wij niet kregen was de groote too-
neelcultuur. Zoodra het tooneel echter amu
sement wordt dan wordt de tooneelcultuur
„a-musement" en komt er een kloof tus
schen tooneelspeler en volksgetneenfcchap.
Er zijn experimenten geweest, maar deze
hadden doorgaans geen belangstelling van
het publiek. Het tooneel in Nederland leef
de op het buitenland en er was geen Neder
landsche tooneelcultuur. Het is hiermede
treurig gesteld.
Humor moet blijven!
Er zal een typisch Nederlandsche
tooneelschrijfkunst moeten komen.
Onze door en door dramatische ge
schiedenis werd tot nu toe object
van litteratuur-didactiek, maar zoo
dra het tooneel litteratuur wordt is
het met het tooneel uit.
Ook de Nederlandsche volkshumor diene
niet te worden vergeten.
Tenslotte zette dr. Goedewaagen in groo
te trekken zijn plannen uiteen. Er kunnen
groote spelen komen op volksche feestda
gen, zooals tot nu toe slechts de studenten
ötp touw hebben gezet. Er komt een gilde
evenals dit bij de beeldende kunstenaars 'f
geval zal zijn, met een vijfvoudige taak.
Het diletlantentooneel
Het dilettantentooneel zal daarbij
niet worden verwaarloosd. De stu-
dentenspelen en de dilettantenver-
eenigingen zullen onder toezicht
worden geplaatst. Hoe vol van fou
ten het ook moge zijn, het is een
element van de volkscultuur.
De tooneelspeler zal worden ingeschakeld
in het volksleven, waarbij een trits van be
grippen naar voren komt: schrijven, spelen
en publiek. Op deze drie begrippen zal de
Nederlandsche töonleelcultuur worden ge
grondvest.
Er moet in ons vaderland een tooneeltra-
ditie komen. Wij moeten een eigen stijl vin
den. Een tooneel. dat zich ten doel stelt
alleen maar stukken uit het buitenland te
spelen, mag geen Nederlandsch tooneel ge
noemd worden (Applaus).
De heer Primo sprak daarna in denzelfden
geest en behandelde meer in het bijzonder de
organisatie van het tooneel.
Alleen beroepstooneelspelers of zij
die vanwege hun vastgestelde ar
tistieke capaciteiten door deskundi
gen uit uw midden daartoe geauto
riseerd zijn, zullen in uw vakgroep
opgenomen kunnen worden en al
leen ook dezen zullen bij het beroeps-
toon eel mogen optreden.
Zoo zal het theatergilde o.m. een vakgroep
tooneelspelers, een vakgroep opera- en ope
rette-ar tis ten, een vakgroep kunstdans (bal
let enz.), een vakgroep dansleeraren voor
den gezelschapsdans, een vakgroep klein
kunst (cabaret, revue, variété), een vak
groep theaterdirecteuren, een afdeeling ama-
téur-tooneel en 'n afdeeling volksdans heb
ben.
Alles wat dus met de levende kunst van
het tooneel te maken heeft zal ondergebracht
worden in het theatergilde en zal daarin
moeten zijn, omdat hij anders niet langer
als beoefenaar van dien tak van kunst toe
gelaten kan worden. Dit is ter bescherming
van de kunst en den kunstenaar, ideeel en
sociaal.
Het amateurtooneel.
Het amateur-tooneel, als belangrijke
factor in de volkscultuur, evenals
trouwens de volksdans, kan de over
heid niet aan zijn lot overlaten. De
3000 en meer dilettantenvereenigin-
gen zullen, wanneer ze zich als kuW
Nederland voedt zichzelf. In de duizen
den broeikassen, welke ons land telt, zijn
de werkzaamheden in vollen gang hij het
kweeken der jonge groente en van het
fruit. Links een. prachtig bed sla; rechts:
in de electrisch verwarmde bakken ver-
eischen de tomatenplantjes de noodige zorg.
(Foto's Pax-Holland).
tuurvereeniging beschouwen en als
zoodanig werkzaam zijn, als vereeni-
ging bij de Ned. Kultuurkamer moe
ten aansluiten. Anders behooren ze,
als amusementsvereeniging, tot een
groep, volksvei-maak. of ontspanning.
De Staatsgezelscliappen.
Over de plannen van de overheid t.a.v.
het tooneel deelde spr. in groote lijnen me
de, dat het in de bedoeling ligt één of meer
staatsgezelschappen op te richten van groot
formaat, ten einde daarmee groote montee
ringen van klassieke en andere werken te
kuiyien doen. Het kleinere tooneelwerk zal
als afwisseling ook ter hand genomen wor
den.
Zooveel mogelijk zal voor de groote gezel
schappen een vaste standplats worden geko
zen teneinde overtollige reizen te voorkomen,
hoewel het in ons kleine land niet geheel te
vermijden is. Naast die z.g. vaste groepen,
die toch niet te talrijk kunnen zijn, gezien
de beperktheid van de beschikbare goede
krachten, zullen een paar reizende groepen
gevormd worden, speciaal daartoe uitgerust,
die tooneelkunst in die steden en kleinere
platsen moeten brengen, die tot hiertoe van
goed tooneel verstoken bleven.
Ik zou u ook willen spreken over de ope
ra, die een Ned. Staatsopera zal moeten
worden en over een Ned. Staatsballet, maar
moet mij wegens den tijd daartoe thans be
perken.
Een belangrijke tak van zorg voor de
overheid zal ook zijn de toekomstige oplei
ding van den tooneelspeler, den opera-zan
ger en den kunstdanser. De scholen voor
dramatische kunst (tooneel en opera) en
voor den kunstdans zullen rijksinstituten
moeten worden, die we hopen onder ons toe
zicht te kunnen brengen, aldus de heer
Primo.
Daarom zullen wij in de toekomst moeten
waken tegen hopelooze verbrokkeling en de
centralisatie. Het zal daarom ook uit moe
ten zijn met het vertoonen van zulke stuk
ken, die ons volk vervreemden van- zijn na
tuurlijken aard, van zijn bloed en zijn bo
dem en daardoor ondermijnen onze eigen
Ned.-Germaansche kuituurtraditie.
Een volk als het onze, met een glansrijk
verleden en een langen roemvollen staat
van zelfstandigheid, kan die zelfstandigheid
niet ongestraft laten ondermijnen door een
ontaardend internationalisme, ook niet op
het tooneel.
Daarom, besloot spr.. zal ons volk ook op
het gebied van het tooneel tot zich zelf moe
ten terugkeeren en dan zal blijken, dat alle
scheppende krachten, eenmaal gezond ge
maakt ,zich zullen verheffen en opnieuw in
duidelijke en eenvoudige taal tot het volk
zullen spreken!
PLAN IN VOORBEREIDING.
Het ligt, volgens de Tel., in de bedoeling
om op den Grebbeberg een groot gemeen
schappelijk Nederlandsch-Duitsch mauso
leum op te richten. Een ontwerp hiervoor
is reeds vervaardigd door den Duitschen
kunstenaar prof. Vahrenkamp. Na de be
zichtiging door de verschillende instanties
hier te lande zijn in de oorspronkelijke
maquette enkele wijzigingen voorgesteld,
welke thans worden aangebracht.
Hoewel te dien aanzien nog geen beslis
sing is genomen, bestaat er een strooming,
om de stoffelijke resten van alle gesneu
velden naar dit mausoleum over te brengen.
ACCIJNS OP ZOUT
VERHOOGD
Met zes gulden per 100 Kg.
De Staatscourant bevat een besluit
van den secretaris-generaal van Fi
nanciën, gedateerd 11 Maart, krach
tens hetwelk, ingaande 1 April, de
accijns op zout wordt verhoogd van
f 3 tot f 9 per 100 Kg.
Tevens wordt het invoerrecht op zout ver
hoogd en wel fnet 250 pet. van het bestaande
tarief (nl. van f 4 tot f 10 per 100 Kg.)
Voor zout uit Duitschland (krachtens het
specifiek invoerrecht voor Duitsche goede
ren) wordt het tarief gebracht van f 3 op f 9
per 100 Kg.
Het besluit bevat verder bepalingen om
trent de navordering, alsmede strafbepalin
gen.
De accijns op zout heeft vroeger ook f 9
bedragen (n.1. van 1859 tot 1893; daarvoor
was het f 6.) In Mei 1893 is de accijns
gebracht op f 3 per 100 Kg.
Oordeel van kolonel Donovan.
Volgens de „New York Daily News" heeft
kolonel Donovan na van zijn reis van ver
scheidene weken door Europa en Noord-
Afrika te zijn teruggekeerd voor toonaan
gevende kringen te Washington een „duis
ter beeld" van den toestand op den Bal
kan, voor zoover de plaatselijke Britsche
posities in het gedrang zijn gekomen, op
gehangen.
De vooruitzichten van Engeland op den
Balkan noemde Donovan, naar het blad
meldt, „geenszins rooskleurig", waartnj hij
verklaarde, dat de huidige- Grieksche suc
cessen veroorzaakt zijn door de militaire
sterkte van de Grieksche legers. Donovan
voorspelde een grondige verandering van
den toestand als het Duitsche leger zou
ingrijpen. Kolonel Donovan's bezoek aan
Noord-Afrika bij Generaal Weygand, den
algemeen-gevolmachtigde van de Fransche
regeering voor Noord-Afrika, is eveneens
op een ontgoocheling uitgeloopen, zoo
meldt het blad. De Amerikaansche afge
zant moest, naar de New York Daily News
schrijft, constateeren, dat Generaal Wey
gand absoluut loyaal is tegenover maar
schalk Pétain en dat hij geenszins bereid
was „onafhankelijk van Vichy te hande
len". A
Het bericht, dat de Japansche minister
van buitenlnadsche zaken, Matsoeoka, een
bezoek zal brengen aan den Paus. wordt
thans in Vaticaansche kringen bevestigd.
De audiëntie is vastgesteld op 30 of 31
Maart, dooh hierin kan nog wijziging ge
bracht worden.
DUITSCHLAND BREIDT OPERATIE
GEBIED UIT.
Als gevolg van de wederrechtelijke
bezetting van het Deensche eiland
IJsland door Engelsche troepen
wordt den laatsten tijd door naar
Engeland varende blokkadebreketrs
gepoogd IslJand als steunpunt te ge
bruiken. zegt D.N.B. Dit feit dwingt
Duitschland IJsland in het opera
tiegebied rondom Engelandte be
trekken.
Dit operatiegebied .wordt derhalve in de
toekomst door de volgende punten be
grensd:
Van een punt op drie graden Oosterleng
te aan de Belgische kust over den meridi
aan tot 62 graden Noorderbreedte, vandaar
tot 68 graden Noorderbreedte, 10 graden Wes
terlengte. Dan naar het Westen langs den
G8en breedtegraad tot de driemijlszone van
Groenland, vervolgens naar het Zuiden
langs deze driemijlszone tot aan het punt
65 gr. 24 min. Noorderbreedte, 3S gr. Wes
terlengte. Vandaar naar het Zuiden tot aan
het punt 58 gr. 50 min. Noorderbreedte, 38
gr. Westerlengte. Van daar naar 45 gr.
Noorderbreedte, 5 gr. Westerlengte, van
daar naar de Fransche kust op 47 gr. 30
min. Noorderbreedte. 2 gr. 40 min. Wester
lengte.
De bij de verklaring omtrent de totale
Duitsche blokkade rondom Engeland op 17
Augustus 1940 tot de neutrale scheepvaart
gerichte waarschuwing, dat elk schip, dat
zich ondanks deze waarschuwing in het
Duitsche operatiegebied' rondom Engeland
begeeft, zich aan het gevaar van vernieti
ging blootstelt, en dat voor schade, die
hieruit voortvloeit, door Duitschland geen
verantwoording aanvaard kan worden,
geldt thans voor het vergroote operatiege
bied.
Vanavond gaat de
verduistering in om
en duurt tot morgenochtend
7 26 uur
Op voorstel van den Secretaris-Generaal
van het Departement voor Opvoeding, We
tenschap en Cultuurbescherming, heeft de
Rijkscommissaris Rijksminister Seyss In-
quart, den Rector der Technische Hooge-
school te Delft gemachtigd de Hoogeschool
op een door hem nader te bepalen datum
en in zoover hij het voor nuttig houdt, onder
bepaalde voorwaarden weder te openen.
De Rijkscommissaris heeft den Rector te
vens medegedeeld, dat bij de geringste inci
denten, die zich opnieuw in eenigerlci vorm
tegen de bezettingsantoriteiten richten, met
de allerstrengste maatregelen tegen de stu
denten zal worden opgetreden en onder be
paalde omstandigheden met de blijvende
sluiting der Hoogeschool gerekend zon moe
ten worden. Het ligt dus aan de studenten
zelve of zij de gelegenheid, hun studie te
beëindigen en de mogelijkheid om de eenige
Technische Hoogeschool van het land voor
hun volk te behouden zullen weten te ga-
bruiken, ja dan neen.
De stakings-onlusten
in Amerika
POLITIE BESTORMT EEN BEZETTE
FABRIEK.
Nieuwe stakingen dreigen.
Bij de gemelde groote staking bij de
Bethlehem Steel Co. te Pennsylva-
nië hebben versterkingen der staats
politie, waaronder een aantal bere
den manschappen, de keten van sta-
kingsposten doorbroken en voor het
eerst sinds Maandagmiddag de toe
gang tot de fabriek weer geopend.
Meer dan honderd politie-agenten
traden iri formatie met politieknup-
pels tegen de stakingsposten op, die
bij de toegangen tot de werkplaatsen
door een groote menschenmenigte
versterkt waren en dreven de stakers
uiteen.
Verscheidene politieagenten werden licht
gewond. Bij den terugtocht gooiden de sta
kers nog een dozijn auto's, die waarschijn
lijk behoorden tot de in de fabrieken aan
wezige stakingsbrekers om Anderen bestorm
de de tram en sleurden de stakingsbrekers,
die zich naar hun werk wilden begeven, uit
de tram. De staatscommissaris van politie,
kolonel Adams, heeft aan gouverneur Ja
mes verklaard, dat hij opgetreden is nadat de
federale regeering de vraag gesteld had of
Pennsylvanië in staat was om de orde te
herstellen. Tevoren hadden de plaatselijke
autoriteiten van den gouverneur van den
staat medegedeeld, dat zij den toestand niet
meester konden worden.
Tegen het einde van den eersten stakings
dag verklaarde Howard Curtiss, de district
leider van- den stakenden staalarbeidersbond
dat slechts 2000 van de 8000 te werk gestel
den Dinsdag aan hun werk zijn gegaan. Er
wordt gestaakt om den leden van den arbei- -
dersbond het recht te geven eigen vertegen
woordigers in arbeiderskwesties te benoemen'
Om dezelfde redenen dreigde gisteren een
staking uit te breken in de Johnstown-fa-
briek van de Bethlehem Steel Co. De C.I.O.-
Vakbond aldaar heeft aangekondigd dat
15000 arbeiders in de staalindustrie drie da
gen in staking zullen gaan voor het geval
de eischen van den vakbond niet in over
weging zullen worden genomen.
Bloedige botsingen.
Bij de international Harvester Company,
de grootste Amerikaansche fabriek voor
landbouwmachines, waar reeds sedert ver
scheidene weken gestaakt wordt, is £et tot
bloedige botsingen gekomen tusschen sta
kende leden van het C.I.O. eenerzijds en po
litie en arbeiders, die niet staakten, ander
zijds. Bij alle fabriekspoorten ontspon zich
een heftig handgemeen, waarbij talrijke per
sonen gewond werden. Meer dan 1000 man
politie traden met traangas en gummiknup
pels tegen de stakers op. De stakers vorm
den voorts groote optochten, die de politie
slechts met geweld uiteen kon drijven. Hui
zen van werkwilligen werden ernstig be
schadigd, talrijke ruiten werden door de
stakers ingeworpen. Werkwilligen, die naar
huis terugkeerden, werden overvallen en
neergeslagen.