UIT DE GESCHIEDENIS VAN
HET BROOD
Nieuw Raadsel
2
3
4
fëzilt iotigeJM en mei&i&l!
Daar ben ik weer. Niet Kindervriend II,
maar nummer I. Ik ben er een weekje tussen
uit gekropen en dat kwam omdat ik me ver
schrikkelijk akelig voelde. Net een gevoel of
alles je niets meer kon schelen. En ik beloof
jullie dat dat een naar gevoel is. Nog akeliger
dan de akeligste „riep.
Ik vind het verbazend leuk, dat jullie alle
maal niet zoveel belangstelling naar me in
formeren. En me zoveel goeds en zoveel
beterschap wensen dat ik, al die wensen
werkelijk uitkwamen, wel duizend jaar zou
worden. Louter van toegewenste gezondheid.
Maar... aardig was het van jullie. Er waren
er zelfs bij, die een hele tijd niet geschreven
hadden en nu by de briefjes waren.
Ik zal nu eerst even uitzoeken wie de
winnaar is van het boek of de taart. Hy of
zy mag van de week kiezen, want het is de
eerste van de nieuwe maand.
Het is:
ANNEKE EERLAND,
Rembrandtstraat 54, Alkmaar.
Hoor ik even wat je hebben wilt Anneke?
Als het de taart is1 moet je 2 broodbonnen
sturen.
En nu de briefjes:
Dieuwie Schouten, Breezand. Ik lees dat
die kleine zus van jou al aan het stappen be
gint in de box. Wat een verbazend aardig ge
zicht is dat hè, zo'n hummel! Vond je dat de
Paasvacantie te spoedig om was...? Tjaaa...
dat is met de meeste vacanties het geval.
Maar a 11 y d vacantie is ook niet alles hoor.
Dag!
Maryke Roep, Schagen. Dat is best,
Maryke. stuur van de week maar het poëzie
album, dan zal ik er in schryven. Deze week
kun je het dan weer terughalen. Ja. jij bent
een geweldige boffer, Marijke, om de prys te
winnen. Jy bent trouwens toch dikwijls ge
lukkig, als ik me niet vergist. Zo is het altyd:
je hebt in de wereld boffers en wanboffers. Jij
behoort tot de eersten!
Anneke Eerland, Alkmaar. Dat zal
fyn geweest zyn, Anneke, dat uitstapje naar
het strand met die mevrouw en Janny. Zat
die kleine ukkepuk Janny te slapen in het
fiets-stoelje Ja, dat komt van de zeelucht.
Jammer, dat jullie pech thuis hebben.
Maar Anneke: na regen komt zonneschijn,
ook voor julie. Reken daar op. Als je dit
leest is vader zeker byna weer'thuis, denk
ik. En misschien heeft hy wel weer van die
fy'ne vis meegenomen. Tot volgende week!
Jan Muntjewerf, Schagen. Jammer Jan,
dat Schagen II het met de schoolwedstrijden
van Kolhorn verloren heeft. En dan nog
maar met 10. Maar ja, voetballen blijft
altijd een kansspel en... volgend jaar beter.
Wat een wind van de week hè Het leek wel
of de lente verstoppertje bleef spelen. Maar
nu wordt het beter.
Geerie Muntjewerf, Schagen. Jij boft er
dus een beetje mee dat Marijke het boek ge
wonnen heeft Geerie, omdat jy het van haar
mag lezen. Dat vind ik heel aardig van Gee
rie. Maar... zoo hoort het eigenlijk onder
goede vriendinnen. Dag!
Hilda Bestevaar, Schagen. De kinder
vriend is al weer beter Hilda, gelukkig was
het een ziekte die niet al te lang geduurd
heeft. De andere meneer, die in myn paats
geschreven heeft, behoeft dus niet meer
myn plaats in te nemen.
Tlefcs van de Cappelle. Schagen. Ik ben
wel 6 dagen te laat beste Tiets. maar ik wil
je toch nog wel hartelyk feliciteren met je
verjaardag, die je Zondag gevierd hebt. Was
het een fijne dag? Ik begrijp nu waarom ik je
al een tydje gemist heb Tiets. Maar heus, ik
begryp niet hoe dat mogelijk geweest is.
Maar... boos worden we niet op elkaar, daar
voor zyn we al te lang goede vrienden.
Wat jy!
Piet de Vet, Schagen. Beste Piet. ik ben
het roerend met je eens als je schryft dat
die schoonmaaktijd lang geen leuke tijd ls
met al die rommel. Ik vluchtte vroeger altijd
de deur uit. Dus jy ook...? Wat geweldig
Piet, dat je zusje thuisgekomen is. Schrijf
me eens hoe de begroeting geweest is en...
groet zusje van mij. Niet vergeten hoor.
Dik Zeylemaker, Schagen. Ook al een
vriend die klaagt over de schoonmaak. Het
is maar steeds: ,,Dik, ga daar eens even
van daan", of „Til je voet 's op" of „Pas op
je kleren, want de muur is pas gewit", enzo
voorts. Ik beklaag je. arme vriend...! De
gedichtjes en het raadsel heb ik ontvangen.
Ik schrijf je daar nog wel nader over. Voor
lopig vriendelijk bedankt.
Ai neke de Raat. Schagen. En Anneke...
over of niet over? Ik ben baast net zo nieuws
gierig als jijzelf. Hoor il. het volgende week?
Hilda ken ik persoonlijk niet, maar uit haar
brieven heb ik haar leren kennen als een fy'ne
vriendin. Je was je naam vergeten volledig
onder de brief te plaatsen, Anneke. Nu, dat
overkomt je natuurlijk nooit meer. Dag!
Tinl Koorn, Nieuwe Niedorp. En jy
Tini... ben jij ook over? Ook dat verneem ik
a.s. week wel. Schrijf je de cijfers er by?
Daar stel ik altijd veel belang in. Was de
gymuitvoering zo leuk Jammer dat je geen
prijs gewonnen hebt. Maar ja... je kunt ook
niet altyd gelukkig zijn.
Bep Tijsen, Wlerlngerwerf. Ja Bep, myn
Vrouw is, op twee kamers na, „op stel". Dat
was me een drukte van belang. Dit van z*n
plaats en dat opgeruimd... er kwam geen
eind aan. Middageten op een hoek van de tafel,
omdat alles uit de keukenkast op die tafel
stond, 't Leek wel een Eiffeltoren. Brrr...
wat een tyd voor ons, mannen!
Trien Tysen, Wlerlngerwerf. Ik heb
van de week heel wat keren aan jullie ge
dacht Trien, als het zo verschrikkelijk
hard waaide. Ik zag verscheidene van m'n
vrienden en vriendinnen op de fiets. Gebogen
als oude vrouwtjes over het stuur. Nee, dat
viel niet mee en ik ben werkelijk blij dat er
in het laatste van de week wat lente-begin
te bespeuren is.
Coba Blom, Petten. Vond je het raadsel
zo moeilijk, Coba? Ja, ik geef toe dat het
niet makkelijk was. Nu zie je eens, dat die
andere Kindervienden ook moeilijke raadsels
opgeven en dat ik heus niet de enige ben.
Wat èen nieuw leven bij jullie Coba, ik zou
best eens willen kijken bij al die bokjes en
geiten en de poesen, 't Is vast gezellig!
Dieuwertje Raven, Winkel. Ja, dat
wordt vast en zeker een fijne uitvoering,
Dieuwertje. Doe jij mee met de Oosterse
dans en is je broertje een Sultan? Nu, dat is
heel erg hoog, dus hij zal wel trgts zijn op
die rol. Tot volgende week!
Piet van Ham, Anna Paulowna. Nee
Piet. dat ziek zijn was net geen pretje en ik
ben weer blij dat ik aan de slag kon gaan.
Ze hadden me een drankje gegeven dat niet
anders dan vies smaakte. Brrrr... ik moet
er niet meer aan denken. En ze hebben me
poeders laten innemen, waarmee je zowaar
ging zweven. Ik noemde ze dan ook „zweef-
poeiers". Dat was wel fyn. Maar overigens...
ziekzyn is een last!
Coba van Ham, Anna Paulowna. -. Har
telijk dank voor die aardige brief met al die
wensen voor mijn spoedige beterschap. Ik
denk dat ik zo snel weer op de been geko
men ben door al die goede wensen van jullie.
Dat heeft me geweldig goed gedaan, zooals
ik al geschreven heb.
Gerie Kuyper, Moerbeek. Ja, zo'n hu-
welyksfeest is altijd geweldig, Geerie. Dan
kun je nog eens lekker snoepen, dat heeft
een mens wel eens nodig, nu we zo weinig
van alles krijgen. Of hebben jullie nog geen
gebrek' 't Is bij ons allesbehalve vetpot
meer, maar tjaadaar valt ook al weinig
aan te doen.
Corrie Bakker, Julianadorp. Mijn vrouw
laat jou, Corrie, hartelyk danken voor die
schitterende ansichtkaart, die je haar ge
stuurd hebt. Ze was er heel bly mee en ik
mocht vooral niet verzuimen je te danken.
Dag Corrie!
Beppie Kole, Arna Paulowna. Het is de
28ste dag van de maand Augustus Beppie,
Dat is de datum, die je graag wilde weten.
Ja, die zoekplaatjes zijn leuk, niet? Ik zal er
nog wel eens een paar laten opnemen, want
ze vallen by de meesten in de smaak.
Aafje Spaans, Schagen. Wat ik liever
zou hebben, Aafje: een boek of een taart.
Ja, dat is een heel persoonlijke voorliefde.
Ik... nam het boek, omdat je daar een blij
vend geschenk aan hebt, terwijl de taart in
een wip door het keelgat verdwenen is. Maar
air je nu verschrikkelijk veel van taart
houdt... ja, dan neem je een taart. Daar
denkt iedereen weer anders over.
Ato Vader, Callantsoog. Ik hoop met
jou Ato, dat het spoedig lente is en... echt
lente. Met veel zon en heerlyk milde dagen.
Weg met die kou van begin van deze week.
't Leek warempel wel Januari. Hou je veel
van lezen Ato? Ik geloof van wel, niet?
„GRAPJAS 9"
Je hebt van die cijfers, die er o zo on
schuldig uitzien, maar die van die streek-
jes hebben, die je nu helemaal niet achter
hen zou zoeken. Daar heb je nu de „9". Op
't oog, een gemoedelijk nulletje met een
krulstraat. Maar pas op! Hij heeft meer in
z'n mars! Hij is een grapjas en dat niet
alleen. Hij weet je bovendien aan 't reke
nen te krijgen. Dat zal ik je laten zien.
Neen, ik laat 't niet zien, je moet 't
zélf uitrekenen. Vooruit! Een vel papier
en een potlood en dan kunnen we begin
nen. 't Volgende getal: 12345679 moet je
vermenigvuldigen met 9. Daarna 't zelfde
getal met 2 X -9 is 18. Dan met 3 X 9 of 27.
Vervolgens met 36. 45, 54, 63, 72 en 81. Wat
er als uitkomst te zien komt. zal zeker op
je lachspieren werken. Want als je verme
nigvuldigingen kloppen, dan moeten déze
uitkomsten op je papier staan:
111111111
222222222
333333333
444444444
555555555
666666666
777777777
999999999
Nou? is de 9 een grapjas of niet? En
krijgt hij je niet aan 't rekenen?
Oplossing raadsel vorige week
Horizontaal en verticaal:
1. Clara; 2. lyden; 3. advent; 4. ree; 5.
Goede oplossingen ontvangen vant
Ato V., Callantsoog; Anneke de R., Scha
gen; Jannie en Anneke E., Alkmaar; Henny
v. G., Amsterdam; Aafje S., Schagen; Bep
pie K., Anna Paulowna; Pietertje K., H.
Hugowaard; Geerie K., Moerbeek; Ali B., St.
Maartensvlotbrug; Wim B., St. Maartensvlot-
brug; Dieuwi S., Breezand; Coba v. H. en
Piet v. H., Anna Paulowna; Dieuwertje R.,
Winkel; Coba en Gerrit B., Petten; Koosje
B., Schagen; Tiets v. d. C., Schagen; Hilda
B., Schagen; Geerie M., Schagen;. Jan M.,
Schagen; Marijke R., Schagen.
De reuzen van Californië
De reuzen van Californië zijn geen men
sen, maar bomen, 't Zijn de sequoia's. Wat
omvang, hoogte en wortels betreft, zijn ze
zonder enige twijfel de grootste ter wereld.
Botanici plantkundigen beweren, dat
deze reuzen afstammen van planten, die
millioenen jaren geleden op aarde leefden.
Lange tijd meende men zelfs, dat de Ca-
lifornische sequoia's de laatste exemplaren
van de soort waren en dat zij door zaaien
of stekken niet meer aangeplant konden
worden. Dit bleek echter een vergissing te
zijn. In nietige zaadjes blijkt nog steeds
een oer-kracht te schuilen. In Californië is
bij 't vellen van zo'n reus gebleken, dat
hij.. 3126 jaarringen telde. Deze boom
moet dus meer dan 30 eeuwen hebben ge
leefd. De botanici hebben nog niet kunnen
vaststellen wat de hoogste leeftijd is die
deze bomen kunnen bereiken, omdater
nog nooit een is gestorven van ouderdom.
Wel worden zij soms vernield door bliksem
inslag, storm of door een aardbeving. Soms
ook worden zij om de een of andere reden
geveld. Maar vast staat, dat de boom' vier
duizend jaar kan leven. Dat is bewezen.
Zeer waarschijnlijk is echter, dat na 70 a 80
eeuwen de hoogste leeftijdsgrens nog niet
is bereikt. De botanici nemen aan, dat de
sequoia.10.000 jaar kan worden.
Het totale gewicht van een bekende se-
ouoia, de „General Sherman", wordt ge
schat op 4.2 millioen pond! 60 meter boven
de grond heeft deze boom nog een omvang
van 5 meter. De omvang van de stam van
deze reuzebomen bedraagt soms 30 meter
aan de voet. Merkwaardig is. dat deze bo
men zich ontwikkelen uit een zaadje, niet
groter dan dat van een tarweplant. Het
wortelgebied van deze bomen omvat 2 a 3
morgen land per boom. Wanneer in een
sequoiabos brand zou ontstaan, zouden de
vlammen gerust negentiende van de schors
kunnen vernietigen en de hele kroon weg
branden zonder dat de boom sterven zou.
De sequoia is een reus met reuzenkracht!
Na een paar jaar zou hij zich hersteld heb
ben en kalm verder groeien.
1
1
m
6$
H
7
Horizontaal:
1. Plaats in 't Gooi.
4. Wordt met de Paasdagen veel gegeten.
5. Jongensnaam.
7. Eend.
Verticaal:
1. Roofdier.
2. Deel van de mast.
3. Een der windstreken.
6. U.
Een hond redt een mensenleven
't Is nog niet zo heel lang geleden, dat
een kleine terrier een mens redde, door een
ander mens te dwingen met hem mee te
gaan. Hoor maar! In welke stad 't geweest
is weet 'ik niet meer, maar 't zou in elke
stad gebeurd kunnen zijn. Want in elke
stad is wel een gracht en politieagenten zijn
beslist overal!
Op een avond dan deed agent B z: n ge
wone ronde, toen opeens een kleine drifti
ge terrier op hem afschoot en hem haast
aanviel. Hii sprong hoog tegen hem op, trok
hem aan zijn jas, rende dan een eind weg,
rende weer terug en begon dan weer te
springen en te trekken.
De agent, die wel begreep, dat dit alles
iets te beduiden moest hebben, volgde de
hond. En jawel, de hond bracht hem bij
een gracht en in die gracht lag een man,
die zich nog maar net boven water kon
houden. De agent, een goed zwemmer en
flink mens. gooide onmiddellijk z'n jas en
schoenen uit en sprong in 't water De ter
rier stond opgewonden blaffend op de
kant. En toen de agent met de geredde op
't droge stond, toen sprong 't beest weer
tegen hem op en likte zijn Handen. Net
alsof hij wilde bedanken voor de redding
van zijn baas.
Gaat dat even fijn!
TEKENEN MET ééN LIJN!
Nu zie ik jullie verbaasde gezichten al!
Dat schaatsende meisje in één lijn teke
nen? Dat is toch onzin!
Géén onzin. Hoor maar! Zet de punt van
je potlood nu eens op 't wenkbrauwtje van
't ijsdanseresje en ga dan een eindje naar
beneden, tot ^ian de oorklep van haar muts.
Daarna klim je weer naar boven tot 't
kwastje boven op haar hoofd. Dan laat je
je potlood langs haar krulletje en langs
haar neusje glijden naar haar mantelkraag
en, zo verder tot 't meisje kant en klaar
voor je staat, 't IJs, waar ze krullen op
trekt, kun je ook in één lijn tekenen, zoals
je zult merken. En met de kleine skiloper
is dat hetzelfde geval. Als je maar begint
bij 't puntje van z'n kin!
Nu kunnen jullie je verbaasde gezichten
dus opbergen en komen de vraaggezichten
aan de beurt. Want je wilt natuurlijk we
ten wat je nu verder moet doen. Je snapt,
't is niet de bedoeling, dat je alleen maar
ontdekt, dat de plaatjes in één lijn kunnen
getekend worden. Neen, jé moet ze over-
tekenen op stevig wit papier. Als je goed
kunt tekenen moet je proberen 't uit de
hand te doen en anders leg je eerst een
doorschijnend stukje papier op 't plaatje.
Dan trek je 't plaatje over. Als dit gebeurd
is, leg je op 't stevige witte papier een vel
letje calceerpapier en op dat calceerpapier
komt dan 't doorschijnende papiertje met
de tekening. Dan trek je 't zaakje nóg eens
over en staat 't ijsdanseresje op 't stevige
papier.
Nu volgt 't laatste en leukste! 't Kleuren
en uitknippen van 't plaatje. Je moet voor
al gezellige kleuren kiezen! Wat denk je er
van als we 't ijsdanseresje een blauwe^man-
tel aantrokken en een gele sjaal om haar
hals deden? Haar muts maken we ook geel
en 't krulletje, dat onder de muts uitkijkt,
dat maken we bruin! Vanzelfsprekend geef
je haar een paar rode wangen, want als
je schaatst als zij, heb je die zeker! Haar
handschoenen? Hoe zullen we die kleuren?
Geel? Net als haar muts en sjaal? Ja, dat
doen we, dat staat vast erg leuk. En nu
haar kousen nog en haar schaatsen en dan
is 't skilopertje aan de beurt. Maar verder
laat ik 't aan jullie over, je moet zelf ook
eens wat verzinnen! Kies dus' kleuren, die
je zelf aardig vindt, maar.... zorg dat 't
mooi wordt en niet kakelbont! Want denk
er aan, je moet er zelf tegenaan kijken.
Want we zouden, de plaatjes immers uit
knippen en op je kamertje of in je eigen
hoekje egn plaatsje geven? Dus., je weet
er alles van! Hoe mooier, hoe beter! Je
moet er zelf tegenaan kijken!
DAT ZOU JE NIET ZEGGEN!
Met de snelheid van een kameel kan zelfs
het vorigste Arabische paard niet wedijve
ren. Reeds na tien minuten moet het paard
't opgeven en de kameel kijkt eens even
mTÏRichtend naar hem om en rent dan vro
lijk verder! Had je dat gedacht van dit bul
tige woestijndier?
HOE HEETTE KEIZER NAPOLEON I?
De kerkelijke geboorteregisters te Ajac-
cio wijzen duidelijk aan, dat daar op 15
Augustus 1769 geboren werd Nabulione
Bonaparte. Toen hij eenmaal in Frankrijk
was, liet hij zijn naam veranderen en liet
zich Napoleon Bonaparte noemen.
Bakoven op het platteland.
Wij kunnen ons haast niet indenken, dat
er een tijd geweest is, dat er geen brood
bestpnd en toch is dit zo. Duizenden jaren
gingen voorbij eer men de broodbereiding
„uitvond!" Schrijvers uit de oudheid doen
mededelingen over volken, die behalve
rauw diervlees, planten, wortels en vruch
ten aten zonder enige toebereiding. Ook
graankorrels werden door de kiezen ver
malen en het heeft eeuwen geduurd voor
dit natuurlijk maalproces vervangen werd
door de eerste meelbereiding.
In latere tijden werd het koren „geroos
terd". Men plukte de nog groene korenaren
en hield die boven het vuur. Daarna wreef
men ze tussen de handen. De korrels lieten
dan gemakkelijk los en waren als voedsel
smakelijker geworden. Maar deze wijze van
graanbereiden was uitermate tijdrovend en
de altijd vindingrijke mensengeest slaagde
er vrij spoedig in een meer gemakkelijke
methode van graanbereiding te ontdekken.
Men ging er toe over het graan tussen twee
platte stenen te vermalen en zo ontstond
het eerste, vrij grove meel. De Grieken en
Romeinen bouwden voort op deze ontdek
king en ontwierpen hand vijzels uit hout en
steen, waarin het graan gemalen kon wor
den. Uit de2e vijzels ontstonden, volgens
Plinius, de handmolens, waarbij aan de
vijzels een kruk werd bevestigd, die de
maalbeweging vergemakkelijkte. Toen de
noodzaak van meelmalen steeds dringen
der werd, ontstonden de grote rosmolens,
die. aan de stampers of knotsen een dissel
boom hadden. In deze tijd b'ouwde men ook
voor 't eerst schuren, waarin men het graan
en het meel bewaarde om bij slechte oogst
jaren voor honger gevrijwaard te zijn. De
ontdekking van de meelbereiding leidde
echter nog niét tot broodbereiding. De oude
volken gebruikten het meel op de volgende
wijze: Zij vermengden het meel met water
tot een soort brei ontstond, die zonder ver
dere bereiding genuttigd werd. Op deze
wijze nuttigen trouwens Afrikaanse neger
stammen nog heden hun meel.
Omstreeks 1600 v. Chr. treffen wij de
eerste pogingen aan tot broodbereiding. Het
waren dunne, platte koeken, die de Romei
nen als volgt bakten. Het deeg bestond uit
water en meel, dat alweer tussen twee
platte stenen gelegd werd. Deze stenen
legde men op de vuurplaats en bedekte ze
met as en kolen. Zo vormden zich tussen
de stenen harde koeken, die meh, alvorens
ze te kunnen eten, weer in stukken moest
breken. Hierin vinden wij ook de verkla
ring van het in de Bijbel zo veelvuldig
voorkomende „brood breken". De volken
uit Klein-Azië, in 't bijzonder de Phoeni-
ciërs, kenden, veel vroeger dan de Romei
nen, uit leem gevormde bak-ovens. Zij le
ken echter in de verste verte niet op wat
wij onder bakovens verstaan. Het waren
eigenlijk grote, evenwel gemakkelijk ver
plaatsbare pannen, waarin voor elke maal
tijd het brood vers gebakken werd.
De ontdekking van de op het brood zo
gunstige werking van'zuurdesem moet men
aan het toeval toeschrijven. Een huisvrouw
uit de oudheid schijnt eens per ongeluk
oud deeg. waarin gistvermogens aanwezig
waren, gebruikt te hebben. De resultaten
van de aanwending van dit zuurdesem wa
ren dusdanig, dat het sindsdien steeds werd
gebruikt, waardoor het aanmerkelijk beter
verteerbare en meer smakelijke brood zijn
intrede deed. Een juist tijdstip voor deze
belangrijke wending in de broodbereiding
is echter niet aan te geven. Alle aanwijzin
gen hieromtrent lopen uiteen.
