torpedo
unn Hei moenns
N1PPER EN PELLE
HGL6Ü
Zweedsche
liefdegaven
Radioprogramma
De geschiedenis van de
„Offensieve"
en „passieve" torpedo's
VAN „ONDERWATER OVENTJE"
TOT ALLES VERNIELENDE
TORPEDO.
Fulton qaf aan de torpedo haar
naam en haar vorm.
Wat heeft een torpedo te maken
met een sidderaal? Oogenschijnilijk
niets. Alleen de naam duidt op een
zekere verwantschap, want. in de
dierkunde spreekt men van een
„torpedo marmorata" en van een
„torpedo oceilata", een gemarmer
de en een bruine sïdder-rog. Dit
zijn dieren, die door fniddel van
slagen met hun staart, welke elec-
trische elementen bevat, den tegen
stander weten te verlammen. Hier
uit valt het verband te verklaren
tusschen deze diersoort en de tor
pedo, zooals wij die kénnen.
De geschiedenis van de torpedo is bijna
zoo oud als het kruit. Toen men dit laat
ste eenmaal had uitgevonden cn het zijn
'kracht proefondervindelijk had bewezen,
kwam men reeds spoedig op het denkbeeld,
onüerzeesche vaatjes kruit te gebruiken in
den oorlog ter zee. Zoo eenvoudig was het
nJet. dit denkbeeld te verwezenlijken. Men
was het er over eens, dat ..de vaatjes
dichtgemaakt moesten worden. 7-oodat het
water er niet in kon dringen". Verder moest
het worden voorzien van een „brander",
waardoor het tot ontploffing werd ge
bracht, als een vijandelijk schip er tegen
aanvoer". Aldus de Fransehman Je-an Bap-
tiste Porta. in zijn beschrijving van het
apparaat, dat wij in onze dagen eenigs-
zins zouden vergelijken met een zeemijn
en dat hijzelf „fourncau submerge" noemt
een „onderwater-oventje".
De groote kwestie was echter, of een
vijandelijk schip zoo vriendelijk wilde zijn
om er tegenaan te varen en of het dan
ontplofte. Met de oplossing van dit pro
bleem nu hield zich de wetenschap bezig.
Vlug ging dit niet in zijn werk. Tegen het
einde van de zeventiende eeuw was men
echter zoo ver gevorderd, dat men reeds
een tijdbuis voor de ontsteking bezigde, in
plaats van don onhetromvbaren brander of
het betrekkelijk snel uitdoovende aangesto
ken lont.
TOT DE 18DE EEUW EEN WEI
NIG BEKEND EN VRIJWEL ON
GEBRUIKT WAPEN.
Hierop trad een lange stilstand in en
hoorde men niet meer spreken van de toe
passing van dit wapen. Eerst omstreeks
1777 ging een Amerikaansche ingenieur,
Bushnell. er toe over. een volmaaktere
tijdbuis te vervaardigen. Thans was het
niet alleen mogelijk, het „onderwater-
oventje" (men had nog geen passender
naam gevonden) aan een ketting te water
te laten, doch het met den stroom mee
naar het vijandelijke schip te laten drijven.
Wanneer men den afstand en de weder-
zijdsche snelheid juist had geschat, ont
plofte de helsche machine ook inderdaad in
de nabijheid van den tegenstander. Den
meesten lijd echter was dit niet het geval.
In den regel gingen de schepen sneller
idia.n de stroom. Aangezien het door Bush
nell uitgevonden toestel te weinig vaart
had «noemde men het „de Amerikaansche
schildpad". Onder dezen schimpnaam is
het in de geschiedenis blijven voortleven.
Twintig jaren later, in 1797, verscheen
Feuilleton
Door Monica Hart
HOOFDSTUK XXXI.
Harry keek nieuwsgierig naar den man, die
letterlijk uit het graf was verrezen, Spencer
Tarrant, of Paul Morley, zooals hg voortaan
zou heeten.
De nieuwe kleeren, die hij zich aangeschaft
had, sloten goed om zijn slanke gestalte; 20
jaar gevangenisstraf hadden niet aan zijn voor
komen van gentleman te kort gedaan. Philip
stelde de twee heeren aan elkaar voor en zich
tot Morley wendend, zei hg met zekeren na
druk:
Myn vriend, Harry Sherard, was brj mij
op dien bewus^en avond in het moeras, mijn
heer Morley. Hij is naast mijn vader en mij
zelf de eenige, die de waarheid weet. U kunt
absoluut op hem rekenen.
Morley knikte zwijgend.
Dat heb ik gehoord van John, gisteren
avond, zei hij, en zich tot Harry wendend:
U bent verloofd met de dochter van mijn ouden
vriend, nietwaar? Ik wensch u veel geluk,
vooral omdat u beiden nu juist door zooveel
tegenspoed getroffen bent'.
Harry klemde ijn tanden op elkaar.
Ja, groote tegenspoed, zei hg, maar
ik ben bezig dien te overwinnen.
Dat is goed, antwoordde de ander,
en ik ben er zeker van dat u succes zult heb
ben. Ik ben zelf veel verschuldigd aan John
Arkwright en zijn familie.
Hij sprak langzaam, als iemancr die veel
praten ontwend is. Zijn armen hingen langs
zijn lichaam en zijn bewegingen waren traag
en afgemeten.
Ik heb gemerkt, ging hij voort, dat mijn
vijand, de man aan wiens toedoen ik twintig
jaar marteling van geestelijk en lichamelijk
verkwijnen te danken heb, openlijk getoond
heeft ook de vjjand te zijn van de menschen,
aan wie ik veel te danken heb. Ik zal niet
rusten voordat ik Ruthven tot zijn straf heb
gebracht. Ik weet niet of het al te laat is, om
191.
Een zeldzame ontmoeting.
1. „Kgk eens, daar brandt
een vuur; we ir.oeten dat
eens van wat dichterbij be
kijken!"
2. „Het is anders wel jam
mer, dat die engelen bij het
zien van ons, van de schrik
de stuipen op h^t lijf krij
gen!"
192.
Engelen of vogels?
1. „Kom eens wat dichterbij,
dan kunnen we een praatje
maken! Willen jullie niet
proberen om ons te beke
ren? We willen wat graag
ook engelen worden!!"
2. „Haha, ze denken werke
lijk dat we engelea zijn!!
Laten ze dat maar eens
tegen moeder zeggen, dan
zal die het ze 'Wel anders
aan het verstand brengen!!"
de heer Robert Fulton ten tooneelé, deze
was een beroepsgoudsmid cn beoefende de
techniek uit liefhebberij. Zijn naam is al
gemeen bekend als die van den man, die
het eerste stoomschip construeerde.
Deze Fulton was werkzaam in Parijs,
waar hij zich bezig hield met het bouwen
van zaagmolens. Óp welke wijze is ons
niet bekend maar hij hoorde spreken
over het ..onderwater-oventje" en van de
„Amerikaansche schildpad". Hij besloot,
het vraagstuk verder te bestudeeren.
HOE DE TORPEDO AAN
SIGAARVORM KWAM.
HAAR
Zijn gedaohtengang was de volgende: Als
die dingen zoo weinig vaart hadden en zoo
slecht koers hielden, omdat zij nog steeds
den kogel vorm bezaten waarom zou
men ze dan niet den vorm van een visch
geven?
Hierop construeerde Fulton die eerste zee-
mijn in den thans voor torpedo's nog ge-
bruik el ijken vorm van een sigaar. En aan
gezien hii er van overtuigd was. dat hij den
goeden vorm had gevonden, gaf hii kort
daarop een beschrijving in het licht, die
tot titel droeg: ..Over het nut van de „four-
neaux submerges" resp. de „Amerikaansche
schildipad". wanneer zij worden gebouwd in
den vorm van ©cn torpedovisoh" dat was
in het jaar 1801. En van dien tijd af draagt
de torpedo haar tegen woordigen naam.
Nu stond de torpedo natuurlijk nog
slechts aan het begin van haar loopbaan.
In 1876 verstond men er nog niets anders
onder, dan „een woord van vreemde af
komst voor zeemijnen. die. onder water ge
plaatst vreemde schepen vernietigen". Op
dat tijdstip ontbrak nog steeds aan de tor
pedo het voor the we.gi ngsm ech an i ekwaar
door zij op eigen kracht op het vijandelij
ke schip afstevende. Toen ook dit een tien
tal jaren later bereikt was. onderscheidde
men nog gernimen tijd de „offensieve" en
de „passieve" torpedo.
Het duurde nog tot ongeveer 1900. voor
dat men in de techniek de ..mijn" van de
„torpedo" onderscheidde, welken laatsten
naaim zij te danken had aan Fulton. om
haar vischvorm en om de „verlammende
slagen" die zij den tegenstander toebracht.
ENGELSCHE GEVEN ONTRUIMING VAN
SOLLOEM TOE.
De Engelschen hebben de ontruiming van
Solloem tharns toegegeven. Zij noemen deze
ontruiming „tijdelijk".
Van Duitsche zijde wordt naar aanleiding
hiervan verklaard, dat Solloem sedert 16
Mei des middags stevig in Duitsche handen
is eil dat er van een „tijdelijke ontrui
ming" nauwelijks sprake kan zijn.
Marokko en de gebeurtenissen
in IRAK
Sympathie aan de zijde van de
zwakste.
De kalief van Marokko, aldus het D.N.B.
hoeft in zijn paleis te Tetoean aan een ver
slaggever van de Berliner Boersenzeitung
een interview toegestaan. De verslaggever
verzocht den kalief iets mede te deelen over
het standpunt van Marokko inzake de ge
beurtenissen in Irak.
De kalief antwoordde, dat het wel over
bodig was te zeggen, dat de sympathie van
alle Marokkanen aan de zijde van het str ij
dende Irak staat, omdat het zich verzet te
gen de Engelsche daden van geweld.
Op de vraag, welke positie de islamieti-
sche landen in een nieuw geordend Europa
zullen innemen, antwoordde de kalief:
„De Europeesche nieuwe orde zal het voor
ons eindelijk mogelijk maken directe han
delsverbindingen met de met ons bevriende
Europeesche landen tot stand te brengen.
Tusschen ons en deze landen stond tot dus
ver het Joodsche grootkapitaal.
VOOR FRANKRIJK, GRIEKENLAND
EN FINLAND.
Maarschalk Pètain heeft onlangs het lid
van den Zweedschen socialen raad. Dr.
Gunnar Loewegren, ontvangen en hem en
het Zweedsche Roode Kruis zijn dank be
tuigd voor de gaven welke Frankrijk in den
afgeloopen winter van Zweden ontvangen
heeft. De gaven bestonden uit 150.000 ves
ten en 3500 papieren slaapzakken welke
oir.ler de vluchtelingen als bescherming
tegen de felle koude verdeeld werden, als
mede uit 12 ton verbandstoffen en.genees
middelen. Op verschillende wijze wordt
voorts in Zweden getracht geld bijeen te
brengen om nieuwe acties van menschlie-
vendheid te steunen. Zoo is onlangs in het
Zweedsche rijksmuseum een tentoonstel
ling georganiseerd, getiteld „Frankrijk
door kunstenaarsoogen". De opbrengst,
kwam ten goede van Fransche artisten, en
Sche/e hoofdpijn P
"BAKKERTJE.
de tentoonstelling werd in tegenwoordig
heid van den koning geopend door diens
broeder, prins Eugen, die zelf een bekend
kunstschilder is.
In Maart is men ook begonnen aan een
hulpactie voor Griekenland, welke in de
eerste plaats beoogde, het Grieksche Roo
de Kruis te voorzien van de noodige voorra
den verbandstoffen cn geneesmiddelen. De
Zweedsche giften voor Griekenland verte
genwoordigden half Mei een waarde van
200.000 kronen.
De Zweedsche hulp voor Finland wordt
ijverig voortgezet. Op het oogenblik worden
landbouwmachines en ander landbouwge
reedschap verzameld, waar de Finsc.be boe
ren groote behoefte aan hebben, Vijf
scheepsladingen vol zijn hiervan reeds naar
Finland gezonden, en tevens werden .dertig
wagonladingen pootaardappelen cadeau ge
daan. Ook de actie „redt de kinderen" heeft
goed succes. Zij beoogt, dat men maande
lijks een bepaald bedrag gedurende zeke
ren tijd ter beschikking stelt voor het on
derhoud van een Finsch of Noorsch kind.
Sinds met deze actie in Januari begonnen
is, zijn ongeveer 5.000 Finsche en 3.500
Noorsche kinderen op deze wijze door
Zweedsche peetouders onderhouden.
Tijdens een recent bezoek aan Zweden,
heeft maarschalk Mannerheim zijn groote
erkentelijkheid voor de Zweedsche hulpac
tie geuit. Deze hulp zal het Finsche volk
nooit vergeten, zoo zeide hij. Zij heeft er
sterk toe bijgedragen de twee landen dich
ter bij elkaar te brengen.
ZATERDAG 31 MEI 1941.
Hilversum I. 415.5 m.
6.45 Gramofoonmuziek.
6.50 Ochtendgymnastiek.
7.00 Gramofoonmuziek.
7.45 Ochtendgymnastiek.
8.00 BNO: Nieuwsberichten.
8.15 Gewijde muziek (gr.pl.)'.
8.45 Gramofoonmuziek
(9.159.20 Voor de huisvrouw).
10.00 Ernstige muziek (opn.).
12.00 Amusementsorkest.
12.42 Almanak.
12.45 BNO: Nieuws- en economische-ber.
1.00 Omroeporkest en gramofoonmuziek.
2.00 Voor het gezin.
2.20 Orkest Eloward, ensemble Bart Ekkers
en pianospel.
3.40 Gramofoonmuziek.
4.00 Bijbellezing (voorbereid door de Christ.
Radio-Stichting)
4.20 Ensemble „Hortus Musicus" en solist.
5.15 BNO: Nieuws- economische en beursb.
5.30 Orgelspel.
6.00 Gramofoonmuziek.
zijn plannen tegen te werken. Wat hij ook
tegen je vadei op touw heeft gezet, het zal
mijn levensdoel zijn hem tegen te werken en
hem aan den schandpaal te brengen.
U denkt, viel Harry hem in de rede,
dat hg' op de een of andere manier ook aan
sprakelijk is voor wat Miss Arkwright *s
overkomen? Het spijt mij dat ik het niet mèt
u eens kan zijn; dat is ten eenenmale onmo
gelijk. Het gebeurde te vlug na zijn bedrei
gingen dan dat hg de hand erin gehad kan
hebben.
Morley trok zgn schouders op.
We zullen afwachten, antwoordde hij.
Ik acht Ruthven tot alles in staat. Hij beschikt
over middelen om zijn doel te bereiken, die
eenvoudig ongelooflijk zijn. Ik zal mij als een
detective op hem werpen, zei hij met een
glimlach, en bij mijn pogingen zal ik de ge-
gebeurtenissen van gisteren niet uit het oog
verliezen.
Harry vertrok kort daarop; hij had de uit-
noodiging van zgn vriend om te blijven lunchen
niet aangenomen. Hij voelde dat hij handelen
moest. Hij was er zich volkomen, bewust van
dat et? nog moeilijke oogenblikken zouden ko
men, maar dat was nu eenmaal onvermijde
lijk. H\j was van plan zich tot een detective
te wenden, een zekere Crale, een speurder
die bij de Londensche politie een uitnemende
reputatie had. Dora zou natuurlijk aan een
verhoor worden onderworpen en dat zou weer
een vreeselijke kwelling voor het arme kind
zijn, maar daar mocht hij onder deze omstan
digheden geen rekening mee houden. De de
tective zou zijn onderzoek natuurlijk ook uit
strekken tot het hui9 op Grosvenor Square en
Lady Kenard ondervragen, maar Harry was
overtuigd dat ze graag tof het welslagen van
deze poging om de zaak op te helderen zou
willen medewerken. Van haar man was hij
minder zeker, omdat het diens voornaamste
verlangens was dat het onaangename incident
zoo gauw mogelijk den doofpot inging. Hij zette
zijn voornemen uiteen aan John Arkwright,
evenals aan Philip en aan Morley en voordat
hij van Pembroke Lodge vertrok werd de heele
zaak ampel door de vier mannen besproken.
En aldus werd besloten. Met een hartelijken
handdruk vertrok Harry van rjn vrienden van
Pembroke Lodge. Hij vroeg niet meer om Dora
te zien. Het was beter zoo Rust en slaap was
wat zij nu net meest noodig had. In den mid
dag naakten Philip en Paul Morley een wan
deling over Wimbledon Common en door Rich-
mond Park. Het wa9 een prachtige lentedag.
De heerlijke voorjaarslucht was frisel» en prik
kelend. Toch was Philip blij toen ze de Com
mon achter zich hadden, want die herinnerde
hem sterk aan de streek van Dartmoor; maar
hij genoot intens van het rijke, jonge groen,
dat wuifde tegen oen helderen blauwen lente
hemel. In het park zetten zij zich neer onder
de breede takken van een ouden eik, niet ver
van een der meren, terwijl herten met schuwe,
nieuwsgierige oogen hen aanstaarden en dan.
bij de minste beweging van een der mannen,
ijlings de vlucht namen.
Paul Morley ademde de reine lucht diep in
zijn longen.
Twintig jaar, mompelde hij... Denk
eens wat dit voor mij beteekent na twintig
jaar!
Vrede za! tenslotte uw deel zijn, zei Philip
Er is geen vrede voor mij hier op aarde,
antwoordde Morley bitter. Ik bedoel, dat er
bloed is aan mijn handen.
Morley huiverde terwijl hg dit zei.
Niet alleen het bloed van Iemand, dien ik
in mg'n razerng' heb neergeslagen en voor dood
heb laten liggen, zoodat de man voor de rest
van zijn leven een hulpeloos wrak is geworden.
Neen. ik ben ook nog schuldig aan de vernie
tiging van een ander leven, het leven van
iemand, die mij dierbaarder was dan iemand
anders ter wereld. Een vrouw gaf haar leven
voor het mijne en haar bloed komt over mijn
hoofd.
HOOFDSTUK XXXII.
Een vrouw gaf haar leven voor u
Philip begon te begrijpen wat zijn metgezel
bedoelde.
U beschouwt den dood van Wilde Bar-
bera toch niet als een misdaad van uzelf! Ze
was nie normaal en wat ze deed was de daad
van een krankzinnige. Maar waar is het, dat
zij uw leven gered heeft?
Ik zal je iets vertellen, Philip, en je zult
het begrijpen. Wilde Barbera, zooals je haar
gelieft te noemen, was mijn vrouw!
Philip sprong op. Deze sensationeele ont
hulling wierp een nieuw en geheel onverwacht
licht op de geschiedenis. Sprak Morley werke
lijk de waarheid?
Uw vrouw? Maar... ik kan me niet voor
stellen dat zrj een vrouw van beschaving is ge
weest Uw vrouw!
Toch is het zoo, zei Morley. Ik zal je
zeggen boe ik achter dè waarheid gekomen ben.
Maar eerst zal ik je iets anders over haar ver
tellen.
Hij wachtte even en vervolgde: We waren
twee jaar getrouwd, toen mijn moeilijkheden
begonnen. Ze was een Schotsche. Wij hielden
veel van elkaar eL ik was overtuigd, dat wat
er ook gebeuren mocht zij mrj trouw zou blij
ven. En zoo scheen het tenminste ook in het
eerst. Ze bleef opgewekt onder alle tegen
spoeden en zei, dat ze nven gelukkig met me
zou zijn of ik' arm was of rijk. Toen kwamen
kwade dagen en ik werd gearresteerd. Ik zat
maar betrekkelijk kort in de gevangenis en ik
6.15 Voor de binnenschippers.
6.30 Omroeporkest
(7.007.15 Vragen van den dgg).
7.45 Voor den boer.
8.00 BNO: Nieuwsberichten.
8.15 Spiegel van den dag.
8.30 Omroeporkest en solisten.
9.25 Dagsluiting (voorbereid door de Christ.
Radio-Stichting)
9.30 Berichten (Engelsch).
9.45 Gramofoonmuziek.
10.0010.15 BNO: Engelsche berichten.
Hilversum II. 301.5 m.
6.45 Gramofoonmuziek.
6.50 Ochtendgymnastiek.
7.00 Gramofoonmuziek.
7.45 Ochtendgymnastiek.
8.00 BNO: Nieuwsberichten.
8.15 Gramofoonmuziek.
10.00 Morgenwijding (voorbereid door het
Vrijz. Prot. Kerkcomité).
10.20 Omroeporkest en soliste (opn.).
11.05 Gramofoonmuziek.
11.10 Mei-programma (opn.).
12.00 Berichten.
12.15 Ensemble Erica Helen.
12.45 BNO: Nieuws- en economische-ber.
1.Ö0 Gramofoonmuziek.
1.45 Voor de jeugd.
2.00 Het Rotterdamsch Philharmonisch orkest
en solist.
2.45 Sportpraatje.
3.00 Het Rotterdamsch Philharmonisch orkest
4.00 Gramofoonmuziek.
4.25 Ensemble Bandi Balogh.
5.00 Bijbelvertellingen (voorbereid door het
Vrijz. Prot Kerkcomité).
5.15 BNO: Nieuws-, economische en beursb.
5.30 De Melodisten en solist.
6.00 Gramofoonmuziek.
6.15 Stephen Jansen's vocaal dames-ensemble
en gramofoonmuziek.
6.45 Reportage.
7.00 BNO: Groningsch praatje.
7.15 Gramofoonmuziek.
(7.307.45 Werkers ontmoeten elkaar).
8.00 BNO: Nieuwsberichten.
8.15 Spiegel van den dag of gramofoonmuz.
8.30 Bonte avond.
10.00 BNO: Nieuwsberichten; sluiting.
werd toen vrijgelaten op borgstelling. Ze ont
dekten pas later den vollen omvang van wat
ik gedaan had en het was nog vóórdat ik dien
aanslag had gepleegd waarvoor ik zoo zwaar
gestraft ben.
Zooals ik je verteld heb, verliet mijn
vrouw mij, ging Morley voort, nadat hij een
poos in gedachten voor zich uit had zitten
staren. Toen 'li uit de gevangenis kwam,
was ze verdwenen en haar broers vertelden mg
dat ze niet bereid was om weer by me terug
te komen. Dat was zoo'r vreemde verandering
opeens, dat ik het niet van haar kon begrijpen.
Ik was zooals je je kunt voorstellen in dien tijd
in een zenuwachrigen toestand en het dreef
me vrijwel tot wanhoop en razerng. De beide
broers, bij wie ze had gewc ond, waren me
nooit bijzonder vriendschappelijk gezind ge
weest. Ze hadden met hun zuster in de buurt
van Wêndleshamgewoond, een somber, een
zaam gelegen huis. Het was daar dat ik Helen
voor het eerst ontmoette... ze heette Helen...
en ik trouwde met haar tegen den zin van
haar broers, die me toen al schenen te beschou
wen als ienand, die met fatale zekerheid in
imeilgkhednn moest raken. Het waren een
paar zure, schijnheilige Schotten en mg'n eigen
levenswijze was hun in hooge mate antipa
thiek,
Terugkomend uit Je gevangenis in mg'n
huis, vond ik een brief van Helen, waarin ze
me schreef dat ze me nooit meer wilde terug
zien, omdat ik schande had gebracht over
mijn eigen naam en den haren. Ze zou naar
het buitenland gaan met haar jongsten broer
niet een van de twee bij wi'en ze gewoond
had en alles was uit tusschen ons. Ze zou
zich voortaan niet meer Tarrant noemen,
maai haar meisjesnaam weer aannemen. Ik
schreef haar herhaaldelijk naar het eenige
adres waar ik kon vermoeden dat mijn brieven
haar zouden bereiken, naar het oude huis in
Davonshire. Ik zwoer haar bij de liefde, die
e toch eens voor me gevoeld had, terug te
komen, maar mijn brieven bleven onbeant
woord. I' mijn wanhoop ging ik toen zelf naar
Devonshire en met veel moeite verkreeg ik
een onderhoud met mg'n zwagers. Ze waren
beiden thuis en vertelden mij. dat mijn vrouw
een toevlucht in het buitenland had gezocht
en dat het ten eenenmale onmogelijk voor mij
zou zijn haar weer. te zien Ze had me uit eigen
vrijen wil verlaten, wat immers voldoende
bleek uit haar eigenhandig geschreven brief.
*>*ruoUicL
