RADIO
De geheimzinnige stem
Broek op Langendijk
de eerste maal werd geveild
STREPEN, BLOKKEN EN PUNTEN
Hoe te
Zaterdag 19 Juli 1941
Vierde blad
GENERAAL HONGER
BLAAST DE AFTOCHT
PROGRAMMA
Tevergeefs worden ie publieke
tribunes ontruimd.
('NjP.B.) In een rechtszaal had eens een
eigenaardige gebeurtenis plaats. Terwijl een
zaak tegen een man, die wegens oplichting
aangeklaagd was, behandeld werd, werden
plotseling luide opmerkingen uit het publiek
waarneembaar. Het getuigen-relaas werd
door kreten als „Allemaal leugens", „De ge
tuige is idioot!" onderbroken. Tevergeefs
zochten de aanwezige politieagenten naar
den brutalen bemoeial. Daar men toch met
het roepen doorging, besloot te voorzitter van
de rechtbank over te gaan tot ontruiming
van de tribunes. Maar ook daarna klonken
nog kreten uit de leege banken en de weinige
aanwezigen gingen al aan spoken en geesten
gelooven.
Tot de beklaagde zich door een luid ge
lach verried: Hij zelf was degene, die ge
roepen had! En zooals het verhoor aan het
licht bracht, bezat de kleine kantoorbedien
de de kunst van het buikspreken, die hij hier
zeker schromelijk misbruikt had. De recht
bank sprak hem vrij inzake zijn brutale op
lichterij, maar legde hem een geldboete op
voor zijn onbehoorlijk gedrag tijdens het ver
hoor. Intusschen bespraken de kranten de
geschiedenis en reeds na een paar dagen
kreeg de man bezoek van een variëté-agent,
die hem dadeliik engageerde.
Zoo begon een alleLtins veelbelovende ar-
tisften-loopbaan. Want het buitkspreken be
hoort tot de kunsten die aan het uitsterven
zijn. Daarom zijn de kunsten van een buik
spreker zeer gewild. Buiksprekers ventrilo-
quisten waren er al in de grijze oudheid.
Men kan aannemen, dat de hiervoor nood
zakelijke natuurlijke aanleg in vroegere eeu
wen veel Bterker was dan tegenwoordig. Pas
kort geleden hebben eenige natuur-historici
kunnen aantoonen door het bestudeeren van
klassieke teksten, dat menig wonder uit die
tijden op deze kunst berustte. In Athene had
men een heele school van buikeprekers, de
Enrykldden, tot hen behoorde de groote wis
kundige Pythagoras. Toen hij eens een volks
rede aan een rivier hield, begroette de ri-
toestanden van dien tijd de kiem der beter
schap reeds in zich. Het kwam er slechts op
aan, hoe en wanneer deze op een gegeven
oogenblik zou uitbotten.
Dat is een interessant verhaal, dat wellicht
bij velen nog door en door bekend is, te
meer, daar er door de Langendijker Groen
ten-Centrale de noodige uitbreiding aan is
gegeven. We nemen het ten deele woordelijk
over.
Het was op 20 Juli 1887, dat de tuinbou
wer D. Jongerling van Zuidscharwoude met
een vracht bloemkool bij de Bakkersbrug te
Broek op Langendijk kwam.
De Amsterdamsche markt was „graag" en
de schippers wisten, dat ze heel wat bloem
kool noodig hadden om hun vaste klanten
te bedienen. Er was sprake van onderlinge
concurrentie der schippers, die ook doordrong
tot de bouwers. Men lette wel: de schippers
gedroegen zich geheel als kooplieden en niet
als vervrachters-
De heer Jongerling had terdege door, dat
zijn bloemkool door velen werd begeerd en
toen een hem vroeg: „Wat moet je er voor
hebben?" hield de gevraagde, als een ver
standig koopman, een slag om den arm en
zijn antwoord was ontwijkend: „Wist ik de
rechte man er maar voor".
Toen was het, dat de heer J. Dirkmaat
Wzn., schipper te Broek op Langendijk en
later betaalmeester van de veiling, een man
van initiatief en doorzicht, de veelbeteeke-
nende woorden sprak: „Je moet ze veilen,
kan krijg je, wat ze waard zijn."
En ziet de veiling van bloemkool van
den heer Jongerling had plaats. Vdor de eer
ste maal werd aan den Langendijk bij een
verkoop van groenten „mijn" geroepen.
We willen niet stilstaan bij de wijze,
waarop uit die eerste spontane veiling ten
slotte de tegenwoordige is gegroeid. Er
moesten nog veel moeilijkheden worden over
wonnen en wie zich daarvoor interesseert,
kan dit alles iezen in de reeds genoemde
gedenkboeken.
I.00 Melodisten, solist en gramofoonmuziek.
2.00 Causerie: „De vereenigde Nederlanden".
2.15 Omroeporkest solist en gramofoonmuz.
3.35 Gramofoonmuziek.
4.00 Wijdingswoord (Voorbereid door de
Christelijke Radio Stichting).
5.30 Sportuitslagen (ANP).
5.35 Gramofoonmuziek.
6.00 Voordracht.
6.10 Klaas van Beeck en zijn orkest.
6.45 Sport van den dag.
7.10 Gevarieerd programma.
8.00 BNO: Nieuwsberichten.
8.15 Gramofoonmuziek.
8.25 Omroeporkest en solisten.
9.25 Dialoog.
9.45 BNO: Nieuwsberichten.
10.0010.15 Voor de ouders.
MAANDAG 21 JULI 1941.
Hilversum I. 415.5 m.
6.45 Gramofoonmuziek.
6.50 Ochtendgymnastiek.
7.00 Gramofoonmuziek.
8.00 BNO: Nieuwsberichten.
8.15 Dagopening (Voorbereid door het Vrijz.
Protestantsch Kerkcomité).
8.25 Gramofoonmuziek.
9.15 Voor de huisvrouw.
9.20 Gramofoonmuziek.
II.00 De Melodisten en solist.
11.25 Voordracht.
11.45 De Melodisten en solist.
12.00 Zang met pianobegeleiding en gramo
foonmuziek.
12.35 Gramofoonmuziek.
12.40 Almanak.
12.45 BNO: Nieuws- en economische ber.
1.00 Gramofoonmuziek.
2.00 Klaas van Beeck en zijn orkest.
2.30 Ensemble Bandi Balogh.
3.00 Voor de vrouw.
3.45 Gramofoonmuziek.
4.45 Voor de jeugd.
5.15 BNO: Nieuws-, economische en beurs
berichten.
5.30 Omroeporkest en soliste.
6.30 Ramblers.
7.00 BNO: Economische vragen van den dag.
7.15 Voor de kleuters.
vier hem, tot stomme verbazing van de me
nigte met de woorden: „Wees gegroet, o
wijze Pythagoras!"
De wondersteenen in de rivier Paktofcaa,
welks stem roovers op de vlucht deed slaan*
evenals het orakel van Delphi en het spre
kende hoofd van het steenen orakel van
Lesbos, waren goede buiksprekersprestaties
van geschoolde priesters.
Voor vijftig jaar terug waren er nog
een groot aantal kunstenaars op dit
gebied te vinden. De Franschman
Alexandre, wiens kunsten Goethe,
Schleiermacher, Chamisso en Scott
om het hardst roemden, veroor -
in Parijs eens een verkeersstagnatie.
Hij ontdekte een met hooi beladen
wagen, waaruit tot algemeens ont
zetting klaaglijk hulpgeroep weer
klonk. De stem scheen uit het hooi
te komen. „Help, help, ik stik!" riep
zij 6tee>ds weer, en de menigte, die
zich ai spoedig verdrong, dreig
de den onthutsten voerman te lyn
chen en dwong hem, den wagen af
te laden. Binnen korten tijd lag al
het hooi midden op de straat, maar
niemand werd er onder gevonden.
Toen trad Alexander naar voren en
bekende, dat hij zelf om hulp geroe
pen had hij was buikspreker. De
weken daarop stroomde heel Parijs
naar zijn voorstellingen.
Groot opzien verwekte kort geleden een
voorval in spiristitische kringen ergens in
eeen klein plaatsje. Het medium Robert
Bradly, wiens bovennatuurlijke macht een
voorwerp van tallooze openbaringen was, be
zat hier een villa, die door talrijke spiritisten
bezocht werd. In een kamer van dit huis
„spookte het; steeds wanneer Bradley hier
zijn gasten binnenleidde, weerklonken stem
men van „gestorvenen". Een ambtenaar van
de rechtbank ging zich tenslotte uit privé-
redenen met de zaal bemoeien en stelde vast,
dat de geestens-temmen alleen hoorbaar wa
ren, wanneer Bradly zich in de kamer be
vond. Hij speurde in het verleden van het
medium en maakte uit, dat Bradly voor
twintig jaren terug als buikspreker opgetre
den was. Daarmee waren zijn prestaties als
medium en de spookstemmen voldoende ont
raadseld.
Tegenwoordig is het aantal ventriloquisten
tamelijk klein. In eenige landen wil men
daarom probeeren het buikspreken te onder
wijzen. Het is echter een vraag, of het buik-
snreken wel aan te leeren is, wanneer men
niet een bepaalde aanleg hiervoor heeft.
De oogst in Europa staat goed.
Berlijn, 16 Juli (V.P.B.):
De Angel-Saksische landen ervaren, dat
weer een der vermeende bondgenooten, Ge
neraal Honger, den aftocht geblazen heeft,
want ondanks alle sombere voorspellingen is
het continent van Europa tot nu toe voor een
catastrophalen hongersnood gespaard ge
bleven en zijn de oogstvooruitzichten overal
van dien aard, dat het komende jaar zonder
ongerustheid tegemoet kan worden gezien. In.
de zuidelijke landen wordt het graan in Juli,
in de noordelijke landen in de maand Au
gustus geoogst.
Op vele plaatsen is de broodgraan-oogst
zeer gunstig uitgevallen. Uit Belgrado wordt
gemeld, dat uit steeds weer nieuwe streken
van Servië berichten over een uiterst gun
stig verloop van den oogst binnenkomen. Uit
Presburg komen soortgelijke tijdingen. Vol
gens mededeeling van den Slowaakschen mi
nister van binnenlandsche zaken Mach, ver
wacht Slowakije in 1941 een zoo goeden oogst,
als in vele jaren niet het geval geweest is.
Door het slechte weer in het voorjaar dreigde
aanvankelijk schade, doch de gewassen heb
ben zich dank zij den warmen zomer, ge
heel hersteld.
7.25 Gramofoonmuziek.
7.30 Politiek weekpraatje.
7.45 Gramofoonmuziek.
8.00 BNO: Nieuwsberichten.
8.15 Spiegel van den dag.
8.30 Solistenconcert en gramofoonmuziek.
9.24 Gramofoonmuziek.
9.30 Berichten (Engelsch).
9.45 BNO: Nieuwsberichten.
10.00 BNO: Uitzending in de Engelsche taal
„Things worth knowing about Holland".
Hilversum H. 801.5 m.
6.45 Gramofoonmuziek.
6.50 Ochtendgymnastiek.
7.00 Gramofoonmuziek.
7.45 Ochtendgymnastiek.
8.00 BNO: Nieuwsberichten.
8.15 Gramofoonmuziek.
10.00 Morgendienst (Voorbereid door de
Christelijke Radio Stichting). y
10.20 Gramofoonmuziek.
11.00 Declamatie.
11.20 Pianovoordracht en gramofoonmuziek.
12.00 Politieberichten.
12.15 Musiquette.
12.45 BNO: Nieuws- en economische ber.
1.00 Ensemble Erica Helen.
1.45 Gramofoonmuziek.
2.00 Het Stedelijk Orkest van Maastricht,
solist en gramofoonmuziek.
4.00 Het Sylvestre Trio.
4.30 Causerie met gramofoonmuziek.
5.00 Voor jongens en meisjes.
5.15 BNO: Nieuws-, economische en beursb.
5.30 Het Amsterdamsch Instrumentaal So
listenkwartet en gramofoonmuziek.
6.00 Cursus: Lichamelijke en geestelijke ge
zondheid (Voorbereid door het Vrijzinnig
Protestantsch Kerkcomité).
6.15 De Melodisten en solist.
6.45 Reportage.
7.00 BNO: Friesch praatje.
7.15 Kwintetconcert.
7.45 Gramofoonmuziek.
8.00 BNO: Nieuwsberichten.
8.15 Gramofoonmuziek.
8.30 Ons Schemeruurtje.
9.15 Voor den boer.
9.45 BNO: Nieuwsberichten.
10.0010.15 Gramofoonmuziak
dit de
geschiedenis
van ons Gewest
REEDS SEDERT EEUWEN VAREN AAN
DEN LANGENDIJK DE SCHUITEN MET
GROENTE.
TOENEMENDE BLOEI BIJ DE ONTWIKKE
LING VAN HET VERKEER.
Wanneer men het marktwezen in een be
paald gebied onder oogen neemt, dan is het
opmerkelijk vast te stellen', hoe de geschie
denis van hetgeen zich in de groote steden
heeft afgespeeld, meestal heel wat beter be
waard is gebleven dan datgene, wat ten
platteiande heeft plaats gegrepen. Toch is dit
laatste dikwijls van even groot gewicht.
Zoo is ten aanzien van de Alkmaarsche
kaasmarkt bijvoorbeeld gedurende eenige
eeuwen de aanvoer nauwkeurig gere
gistreerd, tal van bijzonderheden zijn te boek
gesteld, kortoih het aantal gegevens is bui
tengewoon groot. Men stelle daartegenover
de stellig niet niinder belangrijke koolbouw
aan den Langendijk, die eveneens een lange
historie achter zich heeft Wanneer men
hieromtrent echter iets wil vernemen, dan
is het niet gemakkelijk rijkelijk vloeiende
bronnen te vinden.
Sedert eeuwen en eeuwen heeft men er
de met groenten en kool afgeladen schuitjes
kunnen zien varen van het land naar de
dorpen, gelijk men dat vandaag den dag
nog kan zien doen.
De graaf van Leieester, die zich van 1585
1587 in ons land bevond, moet zich daarover
reeds hebben verwonderd en in hebben ver
lustigd. En reeds lang daarvoor zal het al
wel net eender zijn geweest.
Intusschen, naarmate de groentenhandel
aan den Langendijk meer en beter werd ge
organiseerd, heeft men getracht uit het ver
leden nog het een en ander te redden. Dit
verschijnsel komt men meer tegen en het is
vanzelfsprekend. Want een goede organisa
tie kent de waarde van de statistiek. Allerlei
gegevens worden door haar nauwkeurig bij
gehouden om op gezette tijden te worden
vergeleken met andere uit het verleden. Is
het verwonderlijk, dat alle pogingen in het
werk worden gesteld om te trac-hten nog iets
aan de weet te komen uit perioden, waar
in weliswaar weinig werd opgeteekend, maar
waaruit soms toch nog allerlei wetenswaar
digs is overgebleven?
Bovendien hebben zulke gegevens uit het
verleden daarqjn iets aantrekkelijks, wijl ie
der levend fnensch er belang in stelt, te we
ten hoe zijn voorouders op denzelfden grond,
waarop hij leeft en werkt, eens hun dagen
heL.,en doorgebracht. Geen gelegenheid is
vermoedelijk geschikter om daarbij stil te
staan dan het jubileum van een organisatie.
Immers dan wordt als rpgel een terugblik
gegeven over het beslaan der vereeniging.
Waarom deze terugblik niet uit te breiden
tot over datgene, wat aan de oprichting is
voorafgegaan? Te 'meer, waar deze oprich
ting in den regel een noodzakelijk voort
vloeisel was van datgene, wat vroeger was.
En zoo vinden we dan in de gedenkboe
ken, uitgegeven bij het zilveren en het gou
den jubileum van de Langendijker Groenten-
Centrale, eenige interessante bijzonderheden,
die stellig de moeite waard zijn nog eens
onder de aandacht te worden gebracht van
het lezend publiek.
De streek van den Langendijk kenmerkte
zich door klein grondbezit. De veeteelt was
daarvoor niet rendabel genoeg, zoodat de be
volking zich toelegde op den tuinbouw met
als hoofdproducten kool, uien, wortelen, pa
paver, karwij.
- Aanvankelijk schijnen de producten door
de bevolking zelf te zijn uitgevent in Alk
maar en andere plaateen uit de omgeving.
Dit op zichzelf was een groot bezwaar en
de moeilijkheid werd nog grooter toen suc
cessievelijk in de omgeving van Alkmaar als
gevolg van veeziekten meer en meer weiland
werd omgezet in tuingrond.
Onder zulke omstandigheden dienen nieu
we afzetgebieden te worden gevonden of de
cultuur gaat ten onder. De oplossing bleek te
liggen in Amsterdam. Daar was groote vraag
naar groenten, doch het was betrekkelijk
ver gelegen.
In zulke gevallen dient het verkeer in te
springen. En zoo het er niet is, ziet men het
niet zelden ontstaan. Aldus ook hier. De
schipperij begon op te leven en op den duur
ontstond er een druk verkeer tusschen den
Langendijk en Amsterdam.
Echter, de omstandigheden waren aan
vankelijk verre van schitterend. Dat werd
veel beter, toen in 1769 te Broek op Langen
dijk een sluis werd gebouwd en de vervoers
omstandigheden werden bepaald schitterend,
toen in 1825 het Groot Noord-Hollandsch Ka
naal werd geopend, waardoor buiten Am
sterdam nog verschillende steden ten noor
den van de hoofdstad voor de Langendijker
groentenafzet ontsloten werden.
De totstandkoming van den spoorlijn Hel
derAmsterdam in 1866 opende wederom
nieuwe perspectieven en het was in ditzelf
de jaar, dat de heer G. Wagenaar te Broek op
Langendijk, de grondlegger van de later
alom bekende firma K. Wagenaar Gzn., zich
voor het eerst toelegde op export naar het
buitenland. Hij laadde te Heerhugowaard,
destijds het station voor Broek, een wagon
wortelen, die via Rotterdam naar Engeland
gingen.
Wat dén afzet in Amsterdam betrof, deze
was vrijwel geheel in handen van de schip
pers, die de groenten vervoerden. Ze plach
ten de meegegeven goederen voor den ver
bouwer te verkoopen en de tuinder mocht af
wachten, wat de vrachtschipper hem na af
trek van den vrachtprijs aan opbrengst af
rekende. Contröle op rekening was er hoe
genaamd niet en daarbij kwam nog, dat de
schipper heel andere belangen had dan de
tuinder. De schipper was het te doen om
veel vracht, de tuinder wilde een zoo hoog
mogelijke prijs. Nu mag het waar zijn, dat
de tuinder zijn goed het liefst zal hebben
meegegeven met een schipper, die meestal
goede prijzen maakte, daartegenover stond,
dat onder de schippers in het algemeen do
neiging bestond om het zich gemakkelijk te
maken. Zoo ontstond geleidelijk het gebruik
om toe te geven: op de 100 pond 4 5 pond,
op de 100 bos wortelen en bieten 4 bos, op
de 100 kooien 12 stuks.
Dit was in feite reeds consignatiehandel.
Men stond echter nog steeds in directe ge
meenschap met dengene den schipper
die de goederen in commissie kreeg en die
onmiddellijk na zijn terugkeer had af te re
kenen.
Erger werd het, toen na de opkomst der
spoorwegen, de ontvanger der in consigna
tie gevonden goederen in het buitenland
woonde en alle gemeenschap met hem be
stond uit briefpost. We behoeven op de be
zwaren van zulk een handel in de practijk
niet in te gaan. Ze zijn bekend genoeg.
Echter, gelijk zoo dikwijls, droegen de wan-
ZONDAG 20 JULI 1941.
Hilversum L 415.5 m.
8.00 Gewgde muziek (gr. pl).
8.30 BNO.: Nieuwsberichten.
8.45 Gramofoonmuziek.
11.30 Kinderkoren „De Krekels" en de „De
Merels".
12.00 Amabile-sextet en gramofoonmuziek.
12.45 BNO: Nieuws- en economische ber.
1.00 Nederlandsch verbond voor Sibbekunde:
Beantwoording vah binnengekomen vragen.
1.15 Het Gooische Kamermuziek Ensemble.
2.00 Een Kapel van de Duitsche Weermacht.
2.45 Radiotooneel.
3.30 Ramblers.
4.00 De Meesterzangers en gramofoonmuz.
4.30 Gramofoonmuziek.
4.45 Cello, piano en gramofoonmuziek.
5.30 Voor de jeugd.
6.00 Die F"ront reicht Ihrer Heimat jetzt die
Hand.
8.00 BNO: Nieuwsberichten.
8.15 Spiegel van den dag.
8.30 Rotterdamsch Philharmonisch Orkest,
soliste en gramofoonmuziek.
9.30 Berichten (Engelsch).
9.45 BNO: Nieuwsberichten.
10.00 BNO: Uitzending, in de Engelsche taal:
An American sees Holland.
Hilversum H. 301.5 m.
8.00 Gramofoonmuziek.
8.30 BNO: Nieuwsberichten.
8.45 Gramofoonmuziek.
9.00 Vroegdienst (Voorbereid door het Vrij
zinnig Protestantschx Kerkcomité).
10.00 Zondagmorgen zonder zorgen.
12.00 Cursus „Kent Gij Uw Bijbel?" (Voor
bereid door de Christelijke Radio Stichting)
12.15 Bachcantate.
12.45 BNO: Nieuws- en economische ber.
Dezen zomer ziet men
ia bijna alle kli mttuft-
stukken strepen, blek
ken en punten, in alle
mogelijke variaties en
in alle mogelijke kleu
ren. De meeste model
len doen het bijsonder
goed. Bijvoorbeeld, het
bovenste oostuumpje
linke, hi nu wel niet zoo
geweldig van snit, maar
heeft toch een zeer aar
dige noot door de
schuingestreepte rood
en wit gehouden rok en
t uit marineblauw lin
nen gemaakte jasje. De
geestige ond-zHveren
knoopen passen daarbij
wonderwel.
Daaronder zien wij
afgebeeld een tuin ja
pon, rood, wit en groen
geblokt. Het witte vest
doet de taille sterk uit
komen en de witte slip
pen breken de eento
nigheid.
Een wandelcostuum is
het model rechts bene
den. Het is vervaardigd
uit .eenkleurige stof en
zeer aardig opgewerkt.
(Cliché P.I.B.)
