N°. 920.
Zondag 19 Juli.
A0. 1896.
Nieuws- en
Advertentieblad.
OFFICIEEL GEDEELTE.
Het ontstaan van Texel.
Binnenland.
701
hoof
rd, oc
heel
rnaa
jchiei
liet, i
san
1 hef
amei
it zt
Z(
orm
i die
rust
ider-
TEXELSCHE COURANT.
Dit blad verschijnt Woensdag- en Zaterdagavond.
Abonnementspryi per 3 maanden
Voui' mn Bobs 80 Ct». France per put door ge-
haal Nxmblanb 41 Cta. Naar Aibrcl* an andera
landen mat varhooging dar porta'*.
sed?
ligei
den
ons
ene
liet
eid
Advertentiën vóór li nor op den dag der uitgave.
Prijt der Advertentiën
Van 1 tot I regel* 80 Ct*. Iadara regel msarSCt*.
Groet* lettor* an Vignetten worden naar plaaterulmt*
berekend. Bewtinmmner* 2 Ct*. per nummer.
ABONNEMENTEN en ABVERTENTIËN worden aangenomen bij de Uitgever» LANÖEVELD A DE ROOIJ, ParkstraatBüeg op Tkm.
SCHIETOEFENINGEN.
De BURGEMEESTER van Texel brengt ter kennis
van belanghebbenden, dat bQ hem is ingekomen het
navolgende bericht:
„Schietoefeningen op de Harssens, 3e District."
„Volgens mededeeling van den Minister van Oorlog
d° 9 Juli jl.f zullen op 21 Juli 1893 en zoo noodig
op volgende dagen, schietoefeningen plaats hebben
van het fort op de Harssens, reede Texel, 31e District.
De driehoek, gevormd door het fort op de Harssens,
en de twee verst verw(J derde voor anker liggende
zeilvaartuigen met een roode vlag aan den mast,
welke op ongeveer 9000 M. van het fort verwijderd
liggen, moeten als onveilig worden beschouwd.
Deze vaartuigen liggen 7600 M. van elkander.
Op de dagen waarop gövvurd wordt zal een roode
vlag. en eene andere gekleurde vlag, aangevende
de richting waarin gevuurd wordt, van het fort
geheschen worden van minstens eén uur voor den
aanvang tot aan het einde der oefeningen; terwijl
een stoomboot de schepen, voor zoover mogelijk,
zal waarschuwen en zoo gewenscht hulp verleenen
om buiten den onveiligen driehoek te komen.
Op die dagen zullen groote waarschuwingsborden
aan den ingang der haven en op bet buitentalud der
battery Vischmarkt opgesteld zt)n, waarop vermeld
staat van waar en in welke richting dien dag gevuurd
zal worden, terwijl nabö de battery Wierhoofd en
nabt) het Torpedomagazijn borden zullen worden
geplaatst waarop is aangegeven de beteekenis der
gekleurde vlaggen als volgt: rood en witte vlag
beteekent Nzwarte vlag O wit en roode vlag Z
witte vlag Wwit en zwarte vlag NOrood en zivarte
vlag ZOzwart en witte vlag ZW., zwart en roode
vlag NW."
Texel, 17 Juli 1896,
De Burgemeester voornoemd,
STRICK VAN LINSCHOTEN.
In het nummer van den 12 dezer komt een
artikel voor van de hand des heeren Sunitram,
(van achter af gelezen k Martinus) waarin ver
schillende stellingen verkondigd en uitspraken
gedaan worden, die vooral op historisch-geogra-
flschen grond wederlegd dienen te worden om
den belangstellenden lezer van dit blad niet op
een dwaalspoor te brengen.
In de allereerste plaats vestig ik de aandacht
op den beslissenden toon, waarin genoemd artikel
is geschreven. Het ontstaan van Texels bodem
valt In den voor-historischen tyd, terwijl de eerste
vage berichten omtrent den toestand dezer ge
westen dagteekenen van den tyd van Cesar en
Tacitus. Van dien voor-historischen tijd en ook
van latere perioden weten w(j al zeer weinig;
't gezond verstand, vergelijking, enz. moet den
doorslag geven en wij kunnen uit dien grijzen
voortijd alleen spreken b(j „veronderstelling," bQ
„gissing"; wy kunnen hier met recht gewag
maken van „hypothesen." Ik begiflp dus niet, dat
de schrijver stoutweg kan beweren: „een Skan-
„dinavisch zwerfblok was het, dat het eerst aan
„Texel het aanzijn gaf, de zoogenaamde hoogte
„of Hoogeberg." Maar ik vraag: hoe konden dan
Vlieland, Terschelling, Ameland, Schiermonnikoog
en Rottum ontstaan Die eilanden hebben het
gered zonder zwerfblok. Texels bodem kon dan
ook zeer goed al reeds gevormd zijn vóór de
vorming van den Hoogeberg.
Neen, zulk een zwerfblok was geen noodzakelijk
vereischte voor het ontstaan van een eiland ais
Texel. Men versta mij echter wel. Ik wil vol
strekt niet beweren, dat zulk een „erratisch blok"
niet op Texel zou aangeland zijn. Dit kon hier
even goed plaats hebben als in Drente, in Noord-
Duitschland of zuidelijk Zweden. Daarbij blijft
het alt yd nog de vraag of de Hoogeberg in de
eerste periode na zijn ontstaan wel boven water
uitstak en dus bewoonbaar was. Veeleer neem
ik aan, dat in den ouden tijd, toen ons land zeer
dun bevolkt was, Texel onbewoond was. Neen,
waarde Sunitram, Texel behoefde zoo'n zwerfblok
evenmin als andere eilanden. Dit zwerfblok is
een toevallig iets. Het stak echter eerder dan
de omliggende Btreek boven water uit. Iets anders.
geografen verdoelen de eilanden in continentale
en oceanische. De eerste soort, waartoe Texel
behoort, ligt in de nabijheid van en min of meer
evenwijdig aan de kustlijn van 't naastbljgelegen
vasteland; 't zijn afgeslagen stukken; 't z(Jn de
randen der vroegere continenten: ze zijn langwer
pig van vorm. En wat leert ons nu eene beschou
wing der kaart. Dat al de Wadden-eilanden lypen
van continentale (vastland)-eiianden zijn, die altyd
door ondiepe zeeën van den vasten wal gescheiden
z(jn, wat met Texel (Wadde) ook wel degelijk
het geval is. Hieruit zou volgen dat Texel van
het vaste land is afgescheurd, waarschijnlijk door
den Kimbrischen vloed. G(j daarentegen beweert,
dat Texel „nimmer met den vasten wal verbon
den is geweest", 't welk moest blijken uit het
feit, dat op het eiland geen mollen voorkomen.
Hiertegen valt ook iets in te brengen. Het is
u zeker bekend, dat de aardrijkskundigen de
oppervlakte onzer aarde verdoelen in bepaalde
„gebieden", gewesten „of provinciën" ten opzichte
van het planten- en dierenrijk, zoogenaamde
„Vegetationsgebiete der Erde met mit Berück-
sichtigung ihrer zoologischen und ethnologischen
Verha'tnisse."
Men neemt zekere middelpunten of centra aan,
van waar de planten en dieren afkomstig z(jn
en zich naar elders verspreid hebben; Nu kan
het zeer goed mogelijk zijn, dat de mollen zich
nog niet tot in Noordhoiland verspreid hadden,
toen Texel van den vasten wal werd afgescheurd
en tot „eiland" gedegradeerd werd. Dit strijdt
tegen uwe meening, dat Texel altijd een eiland
zou geweest zijn.
Ten slotte da door u gemaakte opmerking, dat
de duinen zouden gevormd zijn door zand, dat
door den golfstroom uit Amerika wordt aange
voerd. Of liever g(j zegt beslist, dat de duinen
in ons land ontstaan zijn nadat Engeland en
Schotland een eiland geworden zijn. Dit moet
ik ten stelligste tegenspreken. Eerstens is waar
schijnlijk Engeland en Schotland een eiland ge
worden door den Kimbrischen vloed (pl.m. 150 v. C?).
Ten tijde van Christus geboorte woonden hier
alreeds de Kaninefaten, (Konjjnen-vatters), die in
de duinstreken leefden. Anderen beweren, dat
men in oude tijden van de duinen af de Engelsche
kust kon zien. Dit laatste neem ik niet aan,
maar ik begrijp in geenen deele, hoe die duinen
zoo plotseling konden ontstaan. De golfstroom
zou het duinzand aangevoerd hebben, volgens
uwe meening. Ea de golfstroom dringt niet eens
het kanaal tusschen Engeland en Frankrijk binneDl
En 't ontstaan van 't Nauw van Calais stelt gij
als voorwaarde voor duinvorming. De golfstroom,
die daar niet bestaat, moet dit zand aanvoeren
voor de duinen, 't Gaat mijn begrip te boven!
't Strijd dan ook lijnrecht tegen alle bekende
geografische verklaringen van de beste aardry ks-
kundigen van den laatsten tyd (den onvolprezen
Oscar Peschel, Haan, Hochstetter, Kan, Staring
Blinkj. Het zand onzer duinen is afkomstig wit
onze rivieren. En al was uwe bewering, dat het
duinzand noch in de Duitsche noch in de Zwit-
sersche bergen voorkomt, wat ik ten sterkste
betwyfel, waar, dan kon het bewuste zand door
onze rivieren uit Frankrijk en Belgie aangevoerd
worden. Bovendien, in het kanaal dringen alleen
„vloedgolven" binnen. De golfstroom vertoont
zich hier in 't geheel niet-
En nu in 't kort 't ontstaan van Texel
volgens myn bescheiden meening, altyd by ver
onderstelling gesproken.
Texel was vroeger een deel van 't vasteland
't Binnenwaarts gelegen land ging door gewel
dige overstroomingen verloren, daar dit slechts
een weeke, moerassige grond was. Een lange
smalle strook, door duinen beschermd, bleef
bestaan. Zoo'n smalle landtong (nehrung) vindt
men op verschillende plaatsen noch thans voor
de haffen aan de Oostzeekust. De Zuiderzee, in
de plaats gekomen van 't vroegere land, was
het haff, de Wadden-eilanden, onderling nog
verbonden vormden de nehrung. Die nehrung
is verbrokkeld en zoo ontstonden onze Wadden
eilanden en kreeg ook Texel het aanzyn. Nederland
bezit in de Zuiderzee het grootste haff ter wereld,
terwyi de nehrung, zoo zy niet verbrokkeld ware,
de meest typische dier geografische vormen op
onzen aardbol zou zfjn. Door aanslibbing en
seculaire opheffing Is de bodem van westelijk
Nederland en dus ook die der Wadden-eilanden
verhoogd, terwyi bovendien het toeval gewild
heeft, dat boven den grond, die thans Texel
vormt, in voor-historischen tyd, een „erratisch
blok" zich heeft neergezet.
Onder Texel versta men hier het zuidelyke
gedeelte van het eiland, daar vóór 1629 in het
noorden van 't tegenwoordige Texel nog een
duin-eilandje lag, Eierland genaamd. Dit eilandje
werd in genoemd jaar door een' dyk met Texel
verbonden. Die dyk is door aanstuiving in duin
veranderd. Indien men zich langs een der wegen,
die den polder eierland in parallelle richting door-
snyden, westwaarts begeeft, kan men den vroe-
geren dyk, als men de duinen intreedt, duideiyk
herkennen. Ais een hooge steil oploopende muur
doen zich de duinen aldaar voor en zyn aan de
landzyde kaarsrecht, evenals een dyk. Van de
verschillende inpolderingen, die als 't ware nog
versch in 't geheugen liggen (Waal- en Burg,
Prins-Hendrik polder, Eierland, 't Noorden) zullen
we niet gewagen. Raadpleegt men oude kaarten
b. v. zulke, die Nederland voorstellen in de eerste
eeuw onzer jaartelling, dan zien wy, overeen
komstig onze uitgesproken meening, dat Texel
wel degeiyk aan den vasten wal verbonden was.
Tot staving van deze bewering moge nog
dienen, dat de spurrie, in onze oostelyke pro vin
ciën opzetteiyk aangekweekt als uitstekend
voedergewas in streken, waar stalvoedering in
zwang is, op Texel in het wild voorkomt.
Resumeerende moge uit 't bovenstaande biyken,
dat
1. verschillende argumenten in het artikel van
Sunitram zyn ontzenuwd en
2] dat Texel wel degeiyk aan den vasten wal
verbonden is geweest en op eene andere
wyze is ontstaan dan door Sunitram ge-
leeraard wordt.
Om scheeve voorstellingen te voorkomen,
meende ik niet te mogen zwygen. Ontvang,
M. d. R., myn'harteiyken dank voor de plaatsing.
De Cocksdorp op Texel. P. DEUZEMAN.
TEXEL, 18 Juli 1896.
Onder de vele Vereenigingen welke in onze
gemeente bestaan, is van niet ouden datum
de Maatschappij tot uitkeering bij overlijden:
„Vooruitgang is ons doel," alhier.
Niettegenstaande den jeugdigen leeftijd, mag
deze Vereeniging zeker bogen op een goed
succes.
Het doel dezer Vereeniging is genoegzaam
bekend: „geldelflke uitkeering" bij overlijden
van de leden, gelijk vele dergelijke Vereeni
gingen en Maatschappijen zich ten doel stellen;
bovendien beeft echter deze Vereeniging, geiyk
meerdere dergelijken op ons eiland, de be
doeling om den leden gedurende eenige win
termaanden vrijstelling van het betalen van
contributie te verleenen.
Op de den 1 Juli gehouden bestuursvergadering
van bovengemelde Vereeniging, bleek dat op
dien datum 1081 leden tot de Vereeniging
behoorden; het laatste polisnummer was 1088.
De financiën der Vereeniging verkeeren in
goeden staat; over het eerste halfjaar 1896
was ontvangen f614 28, uitgegeven f348,751/.,
zoodat ook over dien termijn weder vooruit
gang mocht worden geconstateerd.
Het kapitaal der Vereeniging bedroeg op
1 Juli f 1353,40'/..
Den Hoorn, 17 Juli. Heden nacht woedde
boven onze gemeente een zwaar onweder,
het was van korten duur doch het waren
zware donderslagen welke zich lieten hooren;
een gevolg was dat de bliksem sloeg in een
klamp hooi van H. Troost, welke klamp in
brand geraakte, ook eene daar naast staande
bleef niet gespaard; het woonhuis heeft weinig
geleden.
