N°. 1413. Donderdag 28 Maart Af. 1901. Nieuws- en Advertentieblad. Binnenland. Advertentiën vóór 10 uur op den dag der uitgave ABONNEMENTEN en ADVERTENTIËN worden aangenomen bij de Uitgevers LANGE VELD DE ROOIJ, ParkstraatBueg op Texel Dit blad verschijnt Woensdag- en Zaterdagavond. Abonnementsprijs per 3 maanden Voor den Bueg 30 Cts. Franco per post door ge heel Nederland 45 Cts. Naar Amerika en andere landen met verhooging der porto's. Prijs der Advertentiën Van 1 tot 5 regels 30 Cts. Iedere regel meer 6 Cts. Groote letters en Vignetten worden naar plaatsruimte berekend. Bewijsnummers 2 Cts. per nummer. TEXEL, 27 Maart 1901. De vergadering uitgeschreven door de S. D. A. F. Zondag jl. in hotel „Texel" gehouden, waar de heer Mr. P. J. Troelstra als spreker optrad, was flink bezet. Niet alleen personen van den Burg en omstreken waren opgekomen, doch vrijwel alle dorpen waren er door enkele personen vertegenwoordigd. Nadat de heer Yerstege, pres. der afd. Helder van de S. D. A. P. de vergadering met een kort woord had geopend, werd het woord ge geven aan den heer Troelstra. Spr. herinnert er aan hoe in 1897 bij de verkiezing een nieuwe partij deelnam aan den verkiezingsstrijd, nl. de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij. Deze partij vervolgt spr. onderscheidt zich o. a. hierdoor van de andere partijen dat ze niet vraagt naar geloof of godsdienst, dat zé zich niet laat leiden door theologische of wijs- geerige principes maar uitgaat van het idee dat de groote strijd is, de strijd van den arbeid tegen het kapitaal. De verkiezingsstrijd is geen strijd van per sonen al worden de partijen ook door personen vertegenwoordigd. Jammer genoeg kunnen echter botsingen tusschen personen moeielijk achter wege blijven' De Soc. D. A. Partij is tegenwoordig verre van een onbekende in Europa en is evenmin een klein groepje, waarmee men geen rekeniug behoeft te houden. Gedurende de laatste 50 jaren heelt zich de partij in Amerika en Europa tot een groote macht ontwikkeld. Nog maar enkele weken geleden werd in de Pruisische Landdag beweert, dat er wel degelijk met die partij rekening moet worden gehouden en dat men als men die partij treft, minstens deel der bevolking wordt getroffen. In 1871 werd in Duitschland bij de verkie zing van de Rijksdag 102000 stemmen uitge bracht op leden van de partij en in 1890 was dat getal gestegen tot 1400000, ondanks de socialistenwet die in dat jaar werd opgeheven was dus de partij zeer vergroot. Bij de laatste verkiezing was het getal dier stemmen zelfs gestegen tot 2200000. Werd het aantal leden in den Rijksdag ge bracht op het getal, daarvoor door de wet be paald, nl. 1 lid op elke 100000 inwoners, dan zoudon er 397 leden moeten zijn, waarvan min stens 100 zouden behooren tot de 8. D. A. P., terwijl er nu niet minder dau 60 leden, tot die partij behoorende, zitting iu hebben. In Frankrijk brengt de partij 1000000 stem men uit en heeft men een soc.-democraat als minister van Handel en Nijverheid. In België zijn van de 160 leden van de Kamer er 30 lid van de partij en wanneer het mocht gelukken, hetgeen zeer wel mogelijk is, om de clericale regeering te doen vallen, dan zal de liberale partij wel verplicht zijn den soc.-demo- craten te vragen, of ze ook een paar leden van hun partij in de regeering wenschen opgenomen te zien. In het kleine Denemarken heeft de partij zelf nog 12 leden in de Kamer. En waarom, vraagt spreker, vindt de partij vooral "aanhangers onder het volk? Spr. meent niet ver van de waarheid te zijn, wanneer hij beweert dat dit komt, omdat die partij niet alleen heeft een ideaal voor de toekomst, doch ook werkt voor het heden, terwijl laatstgenoemd werk tevens dienstbaar is voor de bereiking van het ideaal voor de toekomst. De S. D. A. P. onderscheidt zich hierdoor van de vrije socialisten of anarchisten, onder aanvoering van Domela Nieuwenhuizen, dat laatstgenoemde partij, alleen geeft een ideaal voor de toekomst en zich niet bezighoudt met het heden. \rerder zijn er nog de Radicalen, die zich speciaal bezighouden met het heden en geen ideaal voor de toekomst hebben. De kleine hervormingen door die partij ge vraagd zijn doel en niet middelen om verdere verbeteringen te verkrijgen. Het ideaal der S. D. A. P. is opheffing van het privaat-eigendom, doch wie brengen daartoe het meest bij, om daartoe te geraken? Niet de socialisten, doch juist de kapitalisten, want vraagt spreker wat is het anders dan onteigening, als op een plaats waai' eenige bakkers wonen door kapitalisten een broodfabriek wordt opgericht, waardoor al die kleine bakkers ten onder gaan. En wat is het anders dan onteigening, wanneer door de invloed van de aandeelhouders in kolos sale boerderijen in Amerika, de afkoms'.en dei- boerderijen alhier te laag in prijs worden, waar door de kleine boeren door achteruitgang worden genoodzaakt hypotheken op hun landerijen t<^ nemen en op die wijze hoe langer hoe meer achteruitgaan en van eigenaar eindelijk pachter worden. Spr. vergelijkt de maatschappij bij een visch- vijver, waarin de kleinere visschen door de grootere en deze weder door nog grootere worden opgeslokt, tot eindelijk de grootste visch allen in zich heeft vereenigd. Het onteigeningsproces, zegt spr., zal zoolang voortgaan, tot eindelijk al die "kleineren de groote zullen onteigenen. Niet dat alles gelijkelijk onder allen verdeeld zal worden. Dit zou eene onmogelijkheid zijn, doch de arbeiders dienen eenige macht te krijgen over de arbeidsmiddelen. Spr. wijst vervolgens nog op de petroleum- trust, waardoor het aan slechts zeer enkele aandeelhouders in die trust mogelijk was en is enorme sommen te verdienen. In 1895 had b.v. eene kolossale stijging van den petroleum- prijs plaats cn in de 14 dagen dat die verhoogde prijzen van kracht waren, leed alleen het Neder- lcndsche volk daardoor een schade van ongeveer f 500.000, terwijl naar schatting alleen door Rotschild, een der aandeelhouders in die trust, 50.000.000 francs extra werd opgestreken. Wat zou hot Ned. volk er van zeggen, wan neer door de Kamer eens een wet werd aan genomen, waardoor het binnen 14 dagen zulk een bedrag aan extra belasting moest opbrengen? En nu was er niets aan te doen en onderwerpt men zich. Denk aan het steenkolen-syndicaat, waardoor de prijzen der steenkolen zoo enorm stegen. En die trusts werken door en geen wetten kunnen er worden gemaakt om ze tegen te houden. N aarmate dit proces verder werkt, wordt hot ook gemakkelijker om alles te krijgen onder het beheer der gemeenschap. Alles onder het beheer der gemeenschap, dus alles ambtenaar zal men zeggen. Alles ambte naar welk een schrikbeeld. Maar wat heeft men nu reeds. Trams, gasfabrieken en water leidingen zijn in 't beheer van gemeenten en de conducteurs, koetsiers, directeuren, klerken en arbeiders enz. zijn daar dus al gemeente ambtenaren, en wat heeft men in de groote fabrieken anders dan ambtenaren aangesteld door de eigenaars. Waarom sluiten zich zoo velen aan bij de S. D. A. P. Omdat men inziet op die wijze verlossing te kunnen krijgen van den druk van het kapitaal. De arbeidstijd moet veel korter worden. De machines kunnen in deze veel hulp bieden, doch moeten dan ook worden aangewend om het werk gemakkelijker te maken, ten voordeele van den arbeider, die daardoor in korter tijd evenveel kan opleveren dan zonder die nieuwe machines en niet om met minder arbeiders het- zellde zoo niet meer te kunnen voortbrengen. Door korter arbeidstijd krijgt men meer tijd voor moreele en intellectueele ontwikkeling. De sociaal-democrotische partij levert de groote stuwkracht om te komen tot verbetering. De strijd gaat om de verhooging van den meusch in 't algemeen. De wetenschap moet niet langer monopolie zijn v..n de bezitters. Meer en meer winnen de soc.-democraten veld. De sociale kwestie treed meer en meer op den voorgrond en langzamerhand gaan alle partijen er zich mee bemoeien. Sedert de invoering van de kieswet Van Houten, waardoor ook nu een deel der arbeiders aan de verkiezing deelneemt, is men de arbeiders anders gaan behandelen. Spr. wijst op de ongevallenwet enz. De tegenwoordige regeering is in een toestand van tweeslachtigheid. De liberale partij heeft maar even de meerderheid en bovendien is die partij nog verdeeld. Ik heb zegt spr. die partij eens vergeleken bij de Siameesche tweelingen, die echter in plaats van zooals deze met de zijden met de ruggen aan elkaar zijn verbonden, zoodat van vooruitgang moeielijk sprake kan zijn. Er wordt gewoonlijk half werk geleverd. Spr. wijst o. a. op de afschaffing van de plaats vervanging en zegt, plaatsvervanging werd af geschaft voor de gewone militieplicht, doch om ook bij de loting voor het blijvend gedeelte de plaatsvervanging af te schaffen, neen dat ging niet, wantdat blijvend gedeelte moet ook deelnemen aan de minder voorname werk zaamheden, het zoogenaamde corveën. Leerplicht, zeer mooi, doch om ook voor de armsten het gemakkelijk te maken, om van het onderwijs te profiteeren door schoolvoeding en schoolkleeding, neen zoover wilde men niet gaan. Progressieve Hoofd. Omslag, zeer mooi, doch alleen de kleine vermogens worden er door getroffen, want boven een bepaald bedrag (7 maal het minimum) houd de progressie op. De Legerwet. De minister van oorlog was beslist voor 8 maanden diensttijd, terwijl dan het aantal dienstplichtigen moest stijgen van 11000 tot 17000. Die vermeerdering van dienst plichtigen werd wel in de wet opgenomen doch de kortere diensttijd niet. En waarom niet? Waarschijnlijk omdat de zoogen. hofkliek en hoogere militaire autoriteiten er tegen waren en de vrijheid wilde hebben de miliciens langer te houden. Onze Oost is rijk aan mineralen, goud, petro leum, tin enz. De Dortsche petroleummaat- schappij maakte in 6 jaar een winst van drie kwart millioen guldens. De sociale afgevaardigden stelde staats-exploi- tatie voor, en de winsten ten goede te doen komen aan de Indische bevolking. En waarom werd dit niet gedaan Waarom moet het worden overgelaten aan particuliere exploitatie P Een voorstel een paar jaar geleden gedaan door den heer Ketelaar, om het traktement van den Gouverneur-Generaal, indien er een nieuwe werd benoemd, te brengen van f 132000 op f 100.000, kreeg slechts 29 stemmen. Een sterke strooming is noodig om alles in orde te brengen. Gedurende de pauze die nu volgde werden exemplaren van het orgaan der partij „Het Volk" rondgedeeld en verder diverse geschriften ten verkoop aangeboden. Na de pauze wijdde spr. in 't bijzonder uit over bet militairisme. Veel geld is daarvoor noodig om dat te bekostigen. Ons volk is eenmaal geen militair volk. Nederland heeft geen geld genoeg om die verdedigingswerken, enz. te bekostigen, waardoor we geheel klaar zouden zijn voor de verdediging. Gedurende de laatste 20 jaren werd voor de verdedi ging G80 millioen gulden besteed. De uitgaven voor oorlog stijgen voortdurend, in 1888 werd betaald per hoofd voor leger en vloot f 6 58, in 1897 f 7.73, dus eene vermeerdering in 10 jaar met ongeveer 17°/„. In 1888 bedroeg bet aandeel in de geheele opbrengst der belasting, besteed voor oorlog, 26 en in 1897 31 procent. En bad men nu nog maar eenige zekerheid daardoor, doch niets daarvan. Hoe vreemd er soms in de Kamer wordt gehandeld, gaf spr. een vooibeeld door te herinneren hoe indertijd aan minister dansen een oorlogschip van f 3.600.000 werd geweigerd voor Nederland en Indië, omdat een schip niet te gelijk geschikt kon zijn voor Nederland en Indië. De minister nam ontslag en werd opgevolgd door minister Itoël, die een schip vroeg van f 4.200.000, geschikt voor Indië en Nederland te gelijk, voor India en Nederland ging dit zeker wel, want het werd toe gestaan. Vooraf had de minister echter de grootste tegenstander van het voorstel Jansen eigenhandig het ridderkruis van* de Nederl. Leeuw op de borst gehecht. Met den aanleg van de stelling Amsterdam gaat het ook vreemd. Was er eerst in 1874 noodig voor de voltooiing een tijdperk van 8 jaren, in 1894 toen opnieuw 2 forten voor die voltooiing werden aangevraagd, sprak men er van, dat men op die wijze in 12 jaar gereed zou zijn en aangezien er toen maar 1 fort werd toege staan, zou het 24 jaren moeten worden. Voor marine worden jaarlijks millioenen uitgegeven en toch hebben we geen enkel schip geschikt voor een zeeslag en kunnen een landing op onze kust niet beletten. Het eenige wat kan worden gedaan is enkele zeegaten als dat van Helder, Hoek van Holland, enz. te verdedigen. Wat het landleger betreft, dit moet enkel dienen om een inval uit het oosten tegen te houden en om den vijand zoolang bezig te houden, tot eindelijk de stelling Amsterdam in verdediging is gesteld, waarvoor ongeveer 14 dagen wordt gerekend. Hoe echter dat landleger tijd zal hebben tot mobi liseering en het 14 dagen tegen een overmachtigen vijand zal kunnen volhouden, is nog een raadsel. Omdat leger en vloot, ondanks ae enorme sommen, die er voor worden besteed, toch niets kunnen uit richten, wenschen de Soc. dem. er geen cent voor af te staan. Er zijn wel beter doeleinden, waarvoor het geld kan worden aangewend. Men denke slechts aan pensioenen voor oude arbeiders: Een commissie voor het onderzoek der mogelijkheid van pensioneering der arbeiders rapporteerde, dat het zeer gewenscht was en stelde voor, aat ter verkrijging daarvan de arbeider en de werkgever elk de helft der premie zouden betalen. De arbeider is echter niet in staat van zijn reeds

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1901 | | pagina 1