N°. 1413.
Donderdag 28 Maart
Af. 1901.
Nieuws- en
Advertentieblad.
Binnenland.
Advertentiën vóór 10 uur op den dag der uitgave
ABONNEMENTEN en ADVERTENTIËN worden aangenomen bij de Uitgevers LANGE VELD DE ROOIJ, ParkstraatBueg op Texel
Dit blad verschijnt Woensdag- en Zaterdagavond.
Abonnementsprijs per 3 maanden
Voor den Bueg 30 Cts. Franco per post door ge
heel Nederland 45 Cts. Naar Amerika en andere
landen met verhooging der porto's.
Prijs der Advertentiën
Van 1 tot 5 regels 30 Cts. Iedere regel meer 6 Cts.
Groote letters en Vignetten worden naar plaatsruimte
berekend. Bewijsnummers 2 Cts. per nummer.
TEXEL, 27 Maart 1901.
De vergadering uitgeschreven door de S. D.
A. F. Zondag jl. in hotel „Texel" gehouden,
waar de heer Mr. P. J. Troelstra als spreker
optrad, was flink bezet. Niet alleen personen
van den Burg en omstreken waren opgekomen,
doch vrijwel alle dorpen waren er door enkele
personen vertegenwoordigd.
Nadat de heer Yerstege, pres. der afd. Helder
van de S. D. A. P. de vergadering met een
kort woord had geopend, werd het woord ge
geven aan den heer Troelstra.
Spr. herinnert er aan hoe in 1897 bij de
verkiezing een nieuwe partij deelnam aan den
verkiezingsstrijd, nl. de Sociaal-Democratische
Arbeiderspartij.
Deze partij vervolgt spr. onderscheidt zich
o. a. hierdoor van de andere partijen dat ze
niet vraagt naar geloof of godsdienst, dat zé
zich niet laat leiden door theologische of wijs-
geerige principes maar uitgaat van het idee
dat de groote strijd is, de strijd van den arbeid
tegen het kapitaal.
De verkiezingsstrijd is geen strijd van per
sonen al worden de partijen ook door personen
vertegenwoordigd. Jammer genoeg kunnen echter
botsingen tusschen personen moeielijk achter
wege blijven'
De Soc. D. A. Partij is tegenwoordig verre
van een onbekende in Europa en is evenmin
een klein groepje, waarmee men geen rekeniug
behoeft te houden.
Gedurende de laatste 50 jaren heelt zich de
partij in Amerika en Europa tot een groote
macht ontwikkeld. Nog maar enkele weken
geleden werd in de Pruisische Landdag beweert,
dat er wel degelijk met die partij rekening
moet worden gehouden en dat men als men
die partij treft, minstens deel der bevolking
wordt getroffen.
In 1871 werd in Duitschland bij de verkie
zing van de Rijksdag 102000 stemmen uitge
bracht op leden van de partij en in 1890 was
dat getal gestegen tot 1400000, ondanks de
socialistenwet die in dat jaar werd opgeheven
was dus de partij zeer vergroot. Bij de laatste
verkiezing was het getal dier stemmen zelfs
gestegen tot 2200000.
Werd het aantal leden in den Rijksdag ge
bracht op het getal, daarvoor door de wet be
paald, nl. 1 lid op elke 100000 inwoners, dan
zoudon er 397 leden moeten zijn, waarvan min
stens 100 zouden behooren tot de 8. D. A. P.,
terwijl er nu niet minder dau 60 leden, tot die
partij behoorende, zitting iu hebben.
In Frankrijk brengt de partij 1000000 stem
men uit en heeft men een soc.-democraat als
minister van Handel en Nijverheid.
In België zijn van de 160 leden van de Kamer
er 30 lid van de partij en wanneer het mocht
gelukken, hetgeen zeer wel mogelijk is, om de
clericale regeering te doen vallen, dan zal de
liberale partij wel verplicht zijn den soc.-demo-
craten te vragen, of ze ook een paar leden van
hun partij in de regeering wenschen opgenomen
te zien.
In het kleine Denemarken heeft de partij
zelf nog 12 leden in de Kamer.
En waarom, vraagt spreker, vindt de partij
vooral "aanhangers onder het volk?
Spr. meent niet ver van de waarheid te zijn,
wanneer hij beweert dat dit komt, omdat die
partij niet alleen heeft een ideaal voor de
toekomst, doch ook werkt voor het heden,
terwijl laatstgenoemd werk tevens dienstbaar
is voor de bereiking van het ideaal voor de
toekomst.
De S. D. A. P. onderscheidt zich hierdoor
van de vrije socialisten of anarchisten, onder
aanvoering van Domela Nieuwenhuizen, dat
laatstgenoemde partij, alleen geeft een ideaal
voor de toekomst en zich niet bezighoudt met
het heden.
\rerder zijn er nog de Radicalen, die zich
speciaal bezighouden met het heden en geen
ideaal voor de toekomst hebben.
De kleine hervormingen door die partij ge
vraagd zijn doel en niet middelen om verdere
verbeteringen te verkrijgen.
Het ideaal der S. D. A. P. is opheffing van
het privaat-eigendom, doch wie brengen daartoe
het meest bij, om daartoe te geraken? Niet de
socialisten, doch juist de kapitalisten, want vraagt
spreker wat is het anders dan onteigening, als
op een plaats waai' eenige bakkers wonen door
kapitalisten een broodfabriek wordt opgericht,
waardoor al die kleine bakkers ten onder gaan.
En wat is het anders dan onteigening, wanneer
door de invloed van de aandeelhouders in kolos
sale boerderijen in Amerika, de afkoms'.en dei-
boerderijen alhier te laag in prijs worden, waar
door de kleine boeren door achteruitgang worden
genoodzaakt hypotheken op hun landerijen t<^
nemen en op die wijze hoe langer hoe meer
achteruitgaan en van eigenaar eindelijk pachter
worden.
Spr. vergelijkt de maatschappij bij een visch-
vijver, waarin de kleinere visschen door de
grootere en deze weder door nog grootere worden
opgeslokt, tot eindelijk de grootste visch allen
in zich heeft vereenigd.
Het onteigeningsproces, zegt spr., zal zoolang
voortgaan, tot eindelijk al die "kleineren de groote
zullen onteigenen.
Niet dat alles gelijkelijk onder allen verdeeld
zal worden. Dit zou eene onmogelijkheid zijn,
doch de arbeiders dienen eenige macht te krijgen
over de arbeidsmiddelen.
Spr. wijst vervolgens nog op de petroleum-
trust, waardoor het aan slechts zeer enkele
aandeelhouders in die trust mogelijk was en is
enorme sommen te verdienen. In 1895 had
b.v. eene kolossale stijging van den petroleum-
prijs plaats cn in de 14 dagen dat die verhoogde
prijzen van kracht waren, leed alleen het Neder-
lcndsche volk daardoor een schade van ongeveer
f 500.000, terwijl naar schatting alleen door
Rotschild, een der aandeelhouders in die trust,
50.000.000 francs extra werd opgestreken.
Wat zou hot Ned. volk er van zeggen, wan
neer door de Kamer eens een wet werd aan
genomen, waardoor het binnen 14 dagen zulk
een bedrag aan extra belasting moest opbrengen?
En nu was er niets aan te doen en onderwerpt
men zich.
Denk aan het steenkolen-syndicaat, waardoor
de prijzen der steenkolen zoo enorm stegen.
En die trusts werken door en geen wetten
kunnen er worden gemaakt om ze tegen te
houden.
N aarmate dit proces verder werkt, wordt hot
ook gemakkelijker om alles te krijgen onder
het beheer der gemeenschap.
Alles onder het beheer der gemeenschap, dus
alles ambtenaar zal men zeggen. Alles ambte
naar welk een schrikbeeld. Maar wat heeft
men nu reeds. Trams, gasfabrieken en water
leidingen zijn in 't beheer van gemeenten en
de conducteurs, koetsiers, directeuren, klerken
en arbeiders enz. zijn daar dus al gemeente
ambtenaren, en wat heeft men in de groote
fabrieken anders dan ambtenaren aangesteld
door de eigenaars.
Waarom sluiten zich zoo velen aan bij de
S. D. A. P.
Omdat men inziet op die wijze verlossing te
kunnen krijgen van den druk van het kapitaal.
De arbeidstijd moet veel korter worden. De
machines kunnen in deze veel hulp bieden,
doch moeten dan ook worden aangewend om
het werk gemakkelijker te maken, ten voordeele
van den arbeider, die daardoor in korter tijd
evenveel kan opleveren dan zonder die nieuwe
machines en niet om met minder arbeiders het-
zellde zoo niet meer te kunnen voortbrengen.
Door korter arbeidstijd krijgt men meer tijd
voor moreele en intellectueele ontwikkeling.
De sociaal-democrotische partij levert de groote
stuwkracht om te komen tot verbetering. De
strijd gaat om de verhooging van den meusch
in 't algemeen. De wetenschap moet niet langer
monopolie zijn v..n de bezitters.
Meer en meer winnen de soc.-democraten veld.
De sociale kwestie treed meer en meer op
den voorgrond en langzamerhand gaan alle
partijen er zich mee bemoeien.
Sedert de invoering van de kieswet Van
Houten, waardoor ook nu een deel der arbeiders
aan de verkiezing deelneemt, is men de arbeiders
anders gaan behandelen.
Spr. wijst op de ongevallenwet enz.
De tegenwoordige regeering is in een toestand
van tweeslachtigheid. De liberale partij heeft
maar even de meerderheid en bovendien is die
partij nog verdeeld. Ik heb zegt spr. die partij
eens vergeleken bij de Siameesche tweelingen,
die echter in plaats van zooals deze met de
zijden met de ruggen aan elkaar zijn verbonden,
zoodat van vooruitgang moeielijk sprake kan
zijn. Er wordt gewoonlijk half werk geleverd.
Spr. wijst o. a. op de afschaffing van de plaats
vervanging en zegt, plaatsvervanging werd af
geschaft voor de gewone militieplicht, doch om
ook bij de loting voor het blijvend gedeelte
de plaatsvervanging af te schaffen, neen dat
ging niet, wantdat blijvend gedeelte moet
ook deelnemen aan de minder voorname werk
zaamheden, het zoogenaamde corveën.
Leerplicht, zeer mooi, doch om ook voor de
armsten het gemakkelijk te maken, om van
het onderwijs te profiteeren door schoolvoeding
en schoolkleeding, neen zoover wilde men niet
gaan.
Progressieve Hoofd. Omslag, zeer mooi, doch
alleen de kleine vermogens worden er door
getroffen, want boven een bepaald bedrag (7 maal
het minimum) houd de progressie op.
De Legerwet. De minister van oorlog was
beslist voor 8 maanden diensttijd, terwijl dan
het aantal dienstplichtigen moest stijgen van
11000 tot 17000. Die vermeerdering van dienst
plichtigen werd wel in de wet opgenomen doch
de kortere diensttijd niet. En waarom niet?
Waarschijnlijk omdat de zoogen. hofkliek en
hoogere militaire autoriteiten er tegen waren
en de vrijheid wilde hebben de miliciens langer
te houden.
Onze Oost is rijk aan mineralen, goud, petro
leum, tin enz. De Dortsche petroleummaat-
schappij maakte in 6 jaar een winst van drie
kwart millioen guldens.
De sociale afgevaardigden stelde staats-exploi-
tatie voor, en de winsten ten goede te doen
komen aan de Indische bevolking. En waarom
werd dit niet gedaan Waarom moet het worden
overgelaten aan particuliere exploitatie P
Een voorstel een paar jaar geleden gedaan
door den heer Ketelaar, om het traktement van
den Gouverneur-Generaal, indien er een nieuwe
werd benoemd, te brengen van f 132000 op
f 100.000, kreeg slechts 29 stemmen.
Een sterke strooming is noodig om alles in
orde te brengen.
Gedurende de pauze die nu volgde werden
exemplaren van het orgaan der partij „Het Volk"
rondgedeeld en verder diverse geschriften ten
verkoop aangeboden.
Na de pauze wijdde spr. in 't bijzonder uit over bet
militairisme.
Veel geld is daarvoor noodig om dat te bekostigen.
Ons volk is eenmaal geen militair volk. Nederland
heeft geen geld genoeg om die verdedigingswerken, enz.
te bekostigen, waardoor we geheel klaar zouden zijn
voor de verdediging.
Gedurende de laatste 20 jaren werd voor de verdedi
ging G80 millioen gulden besteed. De uitgaven voor
oorlog stijgen voortdurend, in 1888 werd betaald per
hoofd voor leger en vloot f 6 58, in 1897 f 7.73, dus
eene vermeerdering in 10 jaar met ongeveer 17°/„.
In 1888 bedroeg bet aandeel in de geheele opbrengst
der belasting, besteed voor oorlog, 26 en in 1897
31 procent.
En bad men nu nog maar eenige zekerheid daardoor,
doch niets daarvan.
Hoe vreemd er soms in de Kamer wordt gehandeld,
gaf spr. een vooibeeld door te herinneren hoe indertijd
aan minister dansen een oorlogschip van f 3.600.000
werd geweigerd voor Nederland en Indië, omdat een
schip niet te gelijk geschikt kon zijn voor Nederland
en Indië. De minister nam ontslag en werd opgevolgd
door minister Itoël, die een schip vroeg van f 4.200.000,
geschikt voor Indië en Nederland te gelijk, voor India
en Nederland ging dit zeker wel, want het werd toe
gestaan. Vooraf had de minister echter de grootste
tegenstander van het voorstel Jansen eigenhandig het
ridderkruis van* de Nederl. Leeuw op de borst gehecht.
Met den aanleg van de stelling Amsterdam gaat het
ook vreemd. Was er eerst in 1874 noodig voor de
voltooiing een tijdperk van 8 jaren, in 1894 toen opnieuw
2 forten voor die voltooiing werden aangevraagd, sprak
men er van, dat men op die wijze in 12 jaar gereed
zou zijn en aangezien er toen maar 1 fort werd toege
staan, zou het 24 jaren moeten worden.
Voor marine worden jaarlijks millioenen uitgegeven
en toch hebben we geen enkel schip geschikt voor
een zeeslag en kunnen een landing op onze kust niet
beletten. Het eenige wat kan worden gedaan is enkele
zeegaten als dat van Helder, Hoek van Holland, enz.
te verdedigen.
Wat het landleger betreft, dit moet enkel dienen
om een inval uit het oosten tegen te houden en om
den vijand zoolang bezig te houden, tot eindelijk de
stelling Amsterdam in verdediging is gesteld, waarvoor
ongeveer 14 dagen wordt gerekend.
Hoe echter dat landleger tijd zal hebben tot mobi
liseering en het 14 dagen tegen een overmachtigen
vijand zal kunnen volhouden, is nog een raadsel.
Omdat leger en vloot, ondanks ae enorme sommen,
die er voor worden besteed, toch niets kunnen uit
richten, wenschen de Soc. dem. er geen cent voor af
te staan. Er zijn wel beter doeleinden, waarvoor het
geld kan worden aangewend.
Men denke slechts aan pensioenen voor oude arbeiders:
Een commissie voor het onderzoek der mogelijkheid
van pensioneering der arbeiders rapporteerde, dat het
zeer gewenscht was en stelde voor, aat ter verkrijging
daarvan de arbeider en de werkgever elk de helft der
premie zouden betalen.
De arbeider is echter niet in staat van zijn reeds
