'J
N°. 2128.
Donderdag 13 Februari 1908.
21sfce Jaargang
Nieuws- en
Advertentieblad.
Vatt week tof week
Dit blad verschijnt Woensdag- en Zaterdagavond
Advertentiën vóór 10 uur op den dag der uitgave.
ABONNEME NTEN en ADVERTENTIËN worden aangenomen bij de Uitgevers LA N GEVELD DE ROOIJ, ParkstraatBurg op Texel
1 Febr. 8 Febr.
De voorbije week is voor ons land zeer
kalm geweest, wat de gebeurtenissen betreft
en bet weinige nieuws dat nog zoo nu en
dan gebracht werd verdween in den schaduw
van de groote aangrijpende gebeurtenis in
het verre Portugal, waarover dan ook de
groote bladen ten onzent kolommen bijzon-
zonderheden kwamen mededeelen.
Aan d6 eigen onbelangrijke dingen van
den dag werd dan ook weinig de aandacht
geschonken.
Als we nu toch enkele regels aan „bin
nenland wyden is bet dan ook niet zoozeer
om iets nieuws te vertellen, doch wel om
naar aanleiding van een enkel feit een
gevolgtrekking te maken, die naar bet ons
voorkomt straks juist zal gebleken zijn.
Dat feit is, dat in de voorbye week de
beide Kamers van bet demissionaire Kabinet
afscheid hebben genon^n. De credietwetten
voor „oorlog", noodig geworden door het
verwerpen der begrooting, zijn in behande
ling geweest en zeer waarschijnlijk beeft
het Kabinet-de Meester de laatste hand
daarmee gelegd aan zijn arbeid. Wel is
daarmede de crisis nog niet opgelost, maar
onze veronderstelling is, dat waar de nood
zakelijke parlementaire arbeid thans beeft
plaats gehad en de Kamers op reces zijn,
bet oogenblik aanstaande is, waarop we
het nieuwe ministerie-Heemskerk zullen
zien verschijnen.
Einde dezer maand of begin Maart komt
de Kamer weer bijeen en zullen de Ministers
eenigen tijd hebben zich in de zaken van
hun departement in te wijden om slag
vaardig in 's Lands vergaderzaal te kunnen
verschijnen, dan kan de heer Heemskerk
niet lang meer blijven zoeken naar zijn
mannetjes. Als bij ze niot reeds gevonden
heeft. Want naar luid van een bericht
aan bet „Hbld." van heden, Zaterdagavond,
is dit reeds het geval en staat bet nieuwe
Kabinet kant en klaar.
Zoodat bet ons wil voorkomen, dat als
dit overzicht onder de oogen der lezers
komt, de „Staatscourant" de benoemingen
heeft gebracht.
—o—o—o—
Nog een ander feit wenschen we even
te kronieken, zulks in verband met de in
den laatsten tijd op den voorgrond getreden
kiesrechtkwestie. Maakten we in ons vorig
overzicht melding van de motie der Liberale
Unie, in de afgeloopen week vroeg de
Algemeene bond van R. K. kiesverenigin
gen onze aandacht.
Door het bestuur van genoemden bond
is aan de leden een circulaire gezonden
vergezeld van een aantal vrageD, uit welker
beantwoording op de alg. vergadering zal
blyken welke houding door den Bond tegen
over bet vraagstuk zal worden aangenomen.
Deze vragen luiden
Ons vorig overzicht was nauwelijks ge
schreven, toen de telegraaf ons de tijding
bracht van het ontzettend drama dat op
den avond van den eersten van Sprokkel
maand te Lissabon afgespeeld werd en dat
schier overal met afgryzen werd vernomen.
Aller oogen zijn plotseling door den ver
raderlijken moord, op den Koning en den
Kroonprins gepleegd, op Portugal gevestigd.
En terwijl in de voorbije week door onze
Koningin de Zweedsche missie die de troons
bestijging van den Zweedscben vorst aan
kwam kondigen ontvangen werd, maakte
de vertegenwoordiger van H. M. zich gereed
ons bof te vertegenwoordigen bij de droeve
uitvaart van den onder moordenaarshanden
gevallen rampzaligen Koning en Kroonprins
van het Portugeesche rijk. Opnieuw wordt
gevoeld hoe weinig begeerlijk het leven
der vorsten is in onzen veelbewogen tijd
en opnieuw gezien hoe spoedig de luister
van kroon en schepter kunnen verbleeken.
Vrij onverwacht kwam de tijding van
den ontzettenden Koningsmoord. Wel is
waar kwamen in den laatsten tijd ver
schillende onrustbarende berichten uit het
Portugeesche rijk, maar ook al te dikwijls
waren deze met elkaar in tegenspraak,
zoodat het zeer moeielyk, zoo niet geheel
onmogelijk was zich een juist begrip te
vormen van den toestand en het rijk. Wat
ook de reden was, dat we er in onze over
zichten zoo weinig melding van maakten.
Thans, nu de gebeurtenissen zoo'n ern-
stigen loop hebben genomen en aller oogen
gericht zijn op het land, waarin zich het
bloedig drama heeft afgespeeld, dringt zich
de vraag naar voren, wat als de naaste
aanleiding van dit vreeselijk gebeuren moet
beschouwd worden.
Portugal beeft in de laatste twintig jaren
een slechte regeering gehad. De strijd in
het land ging voortdurend tusschen de twee'
groote politieke partijen, die der regenera-
dors en der progressisten. Beurtelings waren
ze aan het bewind maar hun oog was
telkens minder op het landsbelang dan wel
gericht op de voordeelen die bet uitoefenen
van het staatsgezag konden medebrengen.
Aan sociale hervormingen werd minder ge
dacht, meer aan persoonlijk voordeel en
partijbelangen.
Toen Franco dan ook in Mei 1906 aan
het bewind kwam vond hij een rechte
Augiasstal te reinigen en hy heeft dit
trachten te doen, het dient tot zijn eer
gezegd. Hij scheen aangewezen een einde
te maken aan de grove misbruiken, die
den vooruitgang onmogelijk maakten. By
zijn optreden sloot hy een verbond met de
progressisten en stelde een programma
van hervormingen op die hij met hulp
der Cortes zooveel nis Tweede Kamer
trachte te verwezenlijken. Maar aldra
stuitte by op passieven tegenstand bij de
oppositie en ook zijn politieke vrienden
vielen hem af toen er voor hen aan de
staatsruif niot meer te halen viel. Hij miste
daardoor de meerderheid in de Cortes en
ontbond dozo in April van het vorige jaar
met toestemmiug des Konings. Zijn bedoe
ling was voorloopig zonder Cortes te re-
geeren en zich intusscben den steun der
progressisten te verzekeren. Dit laatste
gelukte bom niet en toen de progressisten
onwillig bleken in een ministerie onder
Franco te treden, diende deze zijn ontslag
in. De Koning nam dit ontslag evenwel
niet aan en zoo bleef Franco aan het be
wind met een ministerie, dat hem bevriend
was Zoo was bij den dictator en niet alleen
in naam maar ook in de daad. Want da
delijk begon hij den Augiasstal te reinigen.
Ongeveer 2600 zoogenaamde „ambtenaren"
werden door hem ontslagen, wat de schat
kist een besparing van eenige miljoenen
gaf maar de persoonlijke vijanden van den
minister met eenige duizenden vermeerderde.
De oppositie zweeg dan ook niet maar
sprak des te luider, nu niet in de Cortes,
maar in de pers. Maar de dictator wist
daar wel een middeltje op en verschillende
bladen kwamen onder cencuur of werden
geheel verboden. Maar toch lieten zij die
vroeger aan de staatsruif hadden gezeten
zich door het strenge optreden van Franco
niet uit bet veld slaan en steeds luider
werd de eisch gehoord in het land dat aan
den ongrondwettigen toestand een einde
moest komen. De progressisten en de re-
generadors staken de hoofden bijeen, ver
gaderingen werden gehouden en gelijk
luidende moties werden aangenomen, be
helzende den eisch tot intrekking van de
besluiten tegen de grondrechten, herstel
van den grondwettigen toestand, herziening
der grondwet enz en op groote schaal
werden manifesten onder bet volk ver
spreid.
Wel beloofde Franco in 't midden van
December dat er in April een nieuwe Cortes
zou komen, dat met andere woorden de
dictatuur zou worden opgeheven en knoopte
bij bereids onderhandelingen aan met de
leiders der beide toonaangevende partijen,
maar een bevredigend resultaat schenen
deze onderhandelingen niet gehad te hebben.
Intusscben nam de ontevredenheid hand
over band toe en voor de revolutionaire
elementen waren het dagen vap propa
ganda. Vooral de partij der republikeinen
maakte vorderingen daar de agitatie niet
alleen tegen Franco maar tevens tegen den
Koning gericht was. Immers de Koning
had den Minister vrij spel gegeven en
keurde in alle opzichten diens optreden
goed. Zoo kwamen in Januari allerlei vage
berichten uit Lissabon waaruit op te maken
viel dat het daar lang niet rustig was.
't Rechte kwam men echter niet te weten
omdat Franco een strenge cencor bevolen
had. In de laatste dagen evenwel kwamen
over Madrid de geruchten van opstootjes,
gevechten met de politie en arrestaties.
Tal van personen werden gewond en ge
heime bergplaatsen van bommen en wa
penen ontdekt, welke laatste wezen op een
op handeD zijnde omwenteling. Franco liet
voor Lissabon den staat van beleg afkon
digen en liet een aantal Kamerleden die
hij als hoofden van het verzet beschouwde
gevangen nemen.
Oogenschijnlijk keerde de rust inde stad
terug, zoo zelfs dat de koninklijke familie
geen gevaar meer duchtte en het voorge
nomen uitstapje maakte naar Villavicoza
aan de kust om daar de jaarlijksche groote
mis by te wonen. Helaas dit uitstapje is
den Koning en den Kroonprins noodlottig
geworden
De republikeinen zetten in 't geheim hun
plannen door. Een aanslag werd vastgesteld
op den 31 Januari. Ze wilden met de hulp
van de troepen van de stad Oporto de
telegraaf en telefoon te Lissabon over
meesteren, de koninklijke familie op een
schip uit het land zenden, Franco ombren
gen, zyn ministers gevangen nemen en de
republiek uitroepen. Evenwel op het laatste
oogenblik werd het plan verraden en arres
taties op groote schaal hadden plaats aan
den avond voor den dag dat de Koninklijke
familie te Lissabon zou terugkeeren. Maar
het verzet der republikeinen mocht voor
een oogenblik gebroken schijnen een laatste
wanhopige poging om do staatsorde om te
keeren werd beproefd. Dat was de gru
welijke gewelddaad die aan den Koning en
den Kroonprins het leven kostte. Toen zij
van hun uitstapjo terugkeerden vielen ze
onder het moordend lood.
Wel hebben de republikeinen rouw in
het Koninklijk paleis gebracht, maar toch
is de republiek niet gevestigd kunnen wor
den. Want de 18-jarige prins Manuel is
tot Koning uitgeroepen onder voogdij van
zijn moeder de Koningin. Maar wel is door
deze gewelddaad de dictatuur over Portugal
opgeheven. Een nieuw ministerie heeft de
teugels van het bewind in handen genomen,
Franco heeft het land verlaten en de jonge
koning heeft geproclameerd dat de grond
wettige rechten hersteld zullen worden.
De gevangen genomen Kamerleden zullen
in vrijheid gesteld worden en binnen kor
ten tijd zullen de verkiezingen voor het
Cortes plaats hebben. Zeer is het voor
den jongen Koning te hopen dat zijn ver
zoenend optreden de rust in het land zal
kunnen herstellen.
f De leerschool voor den jongen vorst is
hard geweest, ontzettend hard. En zijn
positie is verre van benijdenswaard. Op
een leeftijd dat men zich nog veroorloven
mag van de lachende jeugd te genieten is
hij geroepen tot de ernstige en zware taak
den troon te beklimmen, waarvan zijn
vader zoo wreed werd neergeschoten en
het bestuur te aanvaarden over een land
waarin het nog gist en woelt en dat gebukt
gaat onder de gevolgen van een verwilderde
regeering.
o—o—o—
Eenige weken geleden heeft het Belgische
ministerie een spoedige oplossing der Congo-
kwestie in uitzicht gesteld en dat schijnt
thans inderdaad bewaarheid te zullen wor
den. De regeering heeft nieuwe onderhan
delingen met den Congostaat geopend en
naar het heet komen deze hierop neer, dat
zij het denkbeeld van een Kroonstichting
heeft opgegeven en overwogen zal worden
de instelling van een bijzonder fonds voor
de uitvoering van openbare werken in
Congo en België. Een lijst der uit te voeren
werken moet reeds in grove trekken opge
maakt zijn en in de politieke kringen "in
België ziet men de koloniale kwestie al
zoo goed als geregeld.
o o o—o
Sic transit gloria mundi.
Deze spreuk dient wel geschreven te
worden boven de geschiedenis van den eens
zoo gevierden nu zoo ontmaskerden „held"
van Port Arthur, generaal Stössel.
Zooals de lezer weet was sedert lang
een proces tegen dezen generaal gaande
en werd hem niets minder ten laste gelegd
dan dat hij de vesting zonder dat dit nood
zakelijk was aan den vijand had prijsge
geven. Stössel bleef dit ten stelligste ont
kennen, maar slaagde er niet in deugdelijke
bewijzen daartoe aan te brengen. De be
schuldigingen door Koeropathin in zijn
bekend boek over den oorlog neergeschre
ven en de ernstige verwijten van betrouw
bare getuigen zijn niet door hem weerlegd
kunnen worden.
Donderdag heeft de auditeur-militair,
generaal Goershi requisitor genomen in deze
pijnlijke zaak. In een inderdaad vernieti
gende rede, die niet minder dan 5 uren
duurde, heeft hij een boekje van den „held"
van Port-Arthur opengedaan, waarin enkel
plaats was voor qualifies ties als vervalsching
bedrog en lafheid. Het gansc-he land had
Stössel voor een held gehouden, maar hij
was gebleken een lafaard van de ergste
soort te zijn. Er waren nog voldoende
weerbare soldaten, krijgsvoorraad en levens
middelen waren er eveneens voldoende en
toch werd de vesting overgegeven. Dat
noemt men verraad tegen het vaderland
plegen en dergelijke verraders dienden met
den dood gestraft te worden. De aanklager
eischte dan ook tegen Stössel en een twee
tal andere generaals de doodstraf. Waar
schijnlijk dat de Czaar deze zal veranderen
in een andere, maar een feit is het dat
van de heldendaden van generaal Stössel
niets zal overblijven en zijn naam in de
analen van Ruslands geschiedenis zal be
waard blijven als die van een onwaardige.
En dat betreft den man die door den
Czaar met een hooge ridderorde beloond
werd en aan wien zelfs de Duitsche Keizer
een eerezwaard vereerde voor zijn dapper
gedrag.
Sic transit gloria mundi.
TEXELSCHE COURANT.
Abonnementsprijs per 3 maanden.
Voor den Bdeg 30 Cts. Franco per post door ge
heel Nederland 45 Cts. Naar Amerika en andere
landen met verhooging der porto's.
Prijs der Advertentièn.
Van 1 tot 5 regels 30 Cts. Iedere regel meer 6 Cts
Groote letters en Vignetten worden naar plaatsruimte
berekend. Bewijsnummers 2 Cts. per nummer.
1. Aclit gij het thans, nu de voorstellen tot
grondswctshcrzicning staan ingetrokken te worden
nog noodzakelijk of wenschclijk dat de Bond zich
over de regeling van het kiesrecht uitspreko
2. Zijt ge van oordeel dat de kiesrechtregeling
volgens de wet-Van Houten aan zoo grooto ge
breken lijdt, dat een nieuwe regeling wensche-
lijk is
3. Meent ge dat een nieuwe regeling van het
kiesrecht zoo urgent is dat desnoods eon herziening
der grondwet aan het voortarboiden aan de soci-
alo wetgeving moet voorafgaan
4. Behooren de grondslagen van het kiesrecht
van de politieke lichamen in de grondwet thuis
of kao aan de wet worden overgelaten die te
regelen
5. Is het kiesrecht een den burger van nature
toekomend recht of is hot kiesrecht een bevoegd
heid, die door do Overheid wordt toegekend aan
die burgers, die vermoed worden do geschiktheid
van het kiezen te bezitten
G. Behoort do nieuwe kiesrechtregeling weder
individueel te zijn of sohonkt ge de voorkeur
aan organisch kiesrecht?
7. Wordt naar uwe racening een eerste stap
gezet op den wog naar organisch kiesrecht, door
het kiesrecht toe te kennen nan gezinshoofden?
8. Of zijt go van oordeel indien go vraag
7 niet toestemmend kunt beantwoorden dat iu
het zijn van gezin^ioofd naast andere een
uilnomond kentceke™ ligt van gesohiktbeid om
do kiesfunctio uit te oefonen
9. Of verklaart ge U gelet op de tegen
woordige politieke verhoudingen voor algemeen
kiesrecht
10. Behooren zoowel degenen, die vanwege
de Overheid als zij die door kerkelijke en part.
liefdadigheidsstichtingen blijvend bedeeld worden
van het kiesrecht te worden uitgesloten, of alleen
de eerstgenoemden
11. Indien het kiesrecht is een door de Over
heid toegekende bevoegdheid, heeft deze dan ook
het reobt te eischen dat van dit kiesrecht gebruik
gemaakt wordt?
12. Zijt ge voor invoering van een evenredige
vertegenwoordiging, ongeveer als in Belgie bestaat?
13. Is invoering van ev. vertegenw. van
zooveel belang, dat een oplossing van het kies-
rechtvraagstuk zonder haar onbevredigendend
dient te boeten
14. Zij ge van meening, dat het meervoudig
kiesrecht alleen in theorie een prachtige instelling
is, of acht gij haar ook in de praktijk uitvoerbaar?
15. Acht ge het tijdstip gekomen, waarop ook
de vrouw, in meerdere of mindere mate het
kiesrecht behoort te worden toegekend