Binnenland.
TEXEL, 17 APRIL 1909.
Waarschuwing en verzoek.
In tal van bladen lezen we in deze
dagen van boschbranden, veelal ontstaan
door onvoorzichtig omgaan met lucifers,
niet uitgedoofde stukjes sigaar of ook
wel door speelzucht van kinderen om
vuurtjes te maken.
Die berichten geven ons aanleiding tot
het doen van eene waarschuwing en het
verzoek om bij een bezoek aan de dennon-
beplanting achter de Westen, het rooken
en ontsteken van vuur vooral achterwege
te laten. 'tZou toch zeer zijn te be
jammeren indien door onvoorzichtigheid
het gevaar zou ontstaan dat deze schoone
aanplanting, waarin menigeen die er een
bezoek aan brengt verlustiging vindt,
door brand voor een deel zou wordeD
verwoest.
Wij willen er aan herinneren dat
Maandag 19 Apr il Z. K. H. Prins Hendrik
zijn 33sten jaardag herdenkt.
Naar ons wordt medegedeeld is
onze plaatsgenoot, de heer M. A. Te Nuyl,
benoemd tot controleur bij de Rijksver
zekeringsbank.
Lezing vau den heer Thomassen.
Gisterenavond hield de heer Thomassen,
welke door de S. D. A. P. candidaat zal
worden gesteld als lid van de Tweede
Kamer voor het distiict Helder, zijn
aangekondigde lezing in het Hotel Texel
alhier.
Waar alreeds een drietal verslagen
van dergelijke lezingen gehouden te Vlie
land, Oudeschild en de Cocksdorp in dit
nummer voorkomen, meenen wij, om
niet in herhaling te komen, ons in deze
te kunnen beperken en te verwijzen naar
bedoelde verslagen, waarmede de hier
gehoudene groote overeenkomst heeft.
Wij willen slechts opmerken dat de
bijeenkomst tamelijk goed was bezocht.
Van de gelegenheid tot debat werd
gebruik gemaakt door den heer Piek van
den Helder, de h.h. J. de Jongh, J. Flens
en B. Lap van Texel.
Eerstgenoemde verdedigde de verschij
ning van den open brief van den heer
Biersteker en noemde het onedel van
den spreker dat deze bij de aanhaling
dier brieven niet had opgegeven wat de
oorzaak was der verschijning n.l. het
niet willen houden van een debat over
beginselen door den heer Staalman.
De heer de Jongh komt op tegen de
uitdrukking, dat het geld voor bedeeling
slecht geld is en wijst op de groote
sommen gelds vroeger nagelaten voor
allerlei instellingen van weldadigheid.
Spr. vindt het leven in b.v. het gesticht
alhier nog zoo kwaad niet.
De heer Flens betreurt het, dat Spr.
heeft aangehaald de achteruitgang van
sommige familiën die vroeger op Texel
tot de voornaamste behoorden en vreest
dat er mogelijk nog wel in de zaal
zullen zijn, die als familielid van deze
zich er door gegrie/d gevoelen.
De heer Lap zou wel eens willen
weten hoe de Spr. de regeling van den
10 urigen arbeidsdag ook van toepassing
zou kunnen maken voor land- en tuin
bouw.
De heer Thomassen antwoordt in de
eerste plaats den heer Flens en vraagt
verschooning indien hij onwillens iemand
mocht hebben gegriefd. Spr. had beslist
geen bepaalde personen op 't oog, doch
sprak in 't algemeen.
Aan den heer Piek geeft 3pr. ten ant
woord dat hij niet onedel heeft gehan
deld door de open brieven van Biersteker
en Staalman het lezen niet waard te
noemen, Spr. had die brieven alleen
aangehaald als proeve van de onedele
wijze waarop in dit district de strijd
wordt gevoerd.
Den heer de Jongh werd opgemerkt,
dat het gestichtsleven toch zeker niet
zoo begeerenswaard wordt geacht door de
meesten en men slechts noodgedwongen
er zijn intrek gaat nemen hoe goed de
inrichting van sommige dier instellingen
ook moge zijn. Verder wordt het grootste
deel dier gelden voor de bedeeling ge
haald uit belastingen en Spr. rneent
het recht te hebben dat geld dan slecht
geld te noemen.
Aan den heer Lap geeft Spr. ten
antwoord dat die vraag maar n:et in
een paar woorden is te beantwoorden.
Spr. geeft toe, dat voor land- en tuin
bouw wel eens langer dan 10 uur daags
moet worden gewerkt, ofschoon dit
meermalen onnoodig geschiedt. Op
andere tijden laten de werkzaamheden
echter veel korter werktijd toe, hiermede
zou dus rekening moeten worden gehou
den. De regeling dient volgens spreker
niet van uit den Haag plaats te hebben
doch bepaalde streken dienen zelf die
regeling te maken, gepast voor die streek,
alles onder hoogere goedkeuring.
Vlieland.
Voor een gehoor van circa honderd be
langhebbenden trad Zaterdag 10 April in
de zaal van logement Cupido als spreker
op de heer C. Thomassen, candidaat voor
de Tweede Kamer voor het district Helder,
met het onderwerp „De komende strijd
Na eene algemeene beschouwing over
het einddoel der Sociaal-democratie te heb
ben gegeven, werd door hem een kritiek
geleverd op de sociale-wetten uit het laatste
12-jarig tijdperk, waaronder Leerplicht-
Woning- en Ongevallenwet. Ofschoon in
beginsel wel goed, kleefden zooveel gebreken
aan al die wetten, dat spreker zich verplicht
achtte op een en ander te wijzen door in
het breede op te noemen welke die gebreken
zijn.
De Leerplichtwet, ofschoon in beginsel
goed, was technisch slecht ingericht, vooral
omdat bij de wet geen verplichting was
gesteld tot voeding en kleeding van arme
kinderen, die de school bezoeken.
Woningwet, eveneens onpractisch, daar
wel krotten en slechte woningen moeten
worden opgeruimd en afgekeurd, doch
geen nieuwe daarvoor in de plaats worden
gegeven.
Ongevallenwet, ofschoon ook in beginsel
goed, was onvoldoende daar het belang
van ongeveer 200000 inwoners (landarbei
ders) daarbij was verwaarloosd. Ook de
visschers en zeelieden waren hierbij uitge
sloten. Wel was de noodzakelijkheid toe
gegeven en zou heel spoedig eene afzon
derlijke wet voor deze luidjes komen, maar
na 10 jaar was die wet er nog niet. Een
toen gedaan voorstel van de S. D werd
afgewezen. Kleine bazen vallen ook al
niet in de termen. Slechts één goed wetje
(caissonwetje) en één slecht (speetwetje)
kwamen onder Min. Kuyper tot stand. Die
twee korten dus mekaar op. Onder het
Ministerie de Meester (1905—1908) werd
niets gedaan. Heemskerk, behoorende
tot het jolig Christendom, doet ook niets
op sociaal gebied. Toch is verbetering zoo
dringend noodig, der arbeiders verdienen
minder dan f 13 per week.
De punten, die thans op den voorgrond
komen, zijn
lste. Kiesrecht (algemeen.)
2de. Verkorte arbeidsdag,
3de. Staatspensioneering voor allen
zonder storting of betaling van premie.
a. De kieswet Van Houten, die mensche
lijker wijze volmaakt heette, sloot 400000
mannen en alle vrouwen uit. Waarom?
Algemeen kiesrecht in 1897 door de S. D.
opgeworpen en toen uitgelachen, wordt nu
door alle partijen overgenomen.
b. Verkorte arbeidsdag. Zelfs het rijk
had als slechte werkgever in 1906 bij rijks
werken 115000 menschen in dienst, die 10
of meer uur per dag werkten.
c. Staatspensioen, nu door velen over
genomen, werd in '97 door de beste Demo
craten „pensioenkwakzalverij genoemd
Met de woorden „Wil men verbetering
in alle deze toestanden, stemt dan op den
sociaal-democraat, eindigde spreker zijne
rede.
Er had, ofschoon door deD spreker in de
gelegenheid gesteld, geen debat plaats.
Voor een flink bezette zaal in het
logement Cupido gaf de Tooneelclub
alhier eene uitvoering, waarvan de
netto-opbrengst kwam ten bate van de
ijsbaan. Vóór men het hoofdnummer
begon, werd een Entreelied door de club
gezongen, dat luid werd toegejuicht.
Daarna werd Gemeubileerde kamers te
huur (blijspel in twee bedrijven door J.
Nuijen) heel verdienstelijk opgevoerd.
De rollen werden goed vertolkt en het
geheel liep vlot van stapel. Menigmaal
daverde de zaal van een uitbundig
gejuich zoowel bij dit, als bij het volgende
blijspelletje „Zetje petje af", welk stukje
aan het eind een donderend applaus
verwierf
Tot slot kwamen een vijftal voor
drachten, alle met zang, het programma
voltooien. Het zou ons te ver voeren,
ze één voor één te bespreken. Genoeg
zij dit eene: alle vijf werden met succes
voorgedragen en oogstten veel bijval.
Nog lang hield daarna het bal de aan
wezigen bijeen.
De tooneelclub mag met voldoening
op dezen avond terug zien en heeft de
„ijsbaan" zeer aan zich verplicht.
Oudeschild15 April.
Gisteravond hield de heer C. Thomassen,
door de S. D. A. P. te Helder als candidaat
voor de 2e Kamer geproclameerd, in de
„Zeven Provinciën" alhier eene politieke
rede. Daar de Voorz. der S.D.A.P. de heer
A. G. A Verstegen, afwezig war, werd de
bijeenkomst met een kort woord geopend
door den heer A. Boon alhier, waarna de
heer Thomassen onmiddelyk zijne rede
aanving.
Vier jaar geleden, zoo begon spreker,
beval ik u de candidatuur van den heer
Gerhard aan, maar gij hebt niet willen
luisteren. Z. v. d. Bergh werd gekozen en
links werd gejuicht. Is er nu nog reden
om te juichen, nu uw afgevaardigde van de
60 keer 57 maal niet op zijn post was
Nog 4 jaar verder terug, werd Staalman
gekazen, waarvoor God den Heer, vurig
werd gedankt. In die 8 jaar terug, 4 jaar
rechts en 4 jaar links is er niets voor het
Nederlandsche volk gedaan.
Gaan wij nog 4 jaar terug tot 1897, toen
het kiesrecht eenigszins was uitgebreid en
het Ministerie Goeman Pierson aan de re
geering kwam, dan kunnen wij constateeren
dat in die 4 jaar iets goeds is tot stand
gekomen en wel 3 in beginsel goede wetten:
ïe do leerplichtwet en toch hebben de S. D.
hiertegen gestemd, omdat zij ze van geene
beteekénis achtten. De ondervinding heeft
geleerd, dat zij gelijk hebben gehad. 2e De
woningwet. Deze in beginsel zeer goede
wet, want slechte woningen, gewoonlijk
gepaard met slechten kost, zijn broeinesten
van ziektekiemen en voeren het sterftecijfer
verbazend op, wat door spreker met tref
fende voorbeelden werd aangetoond, had éen
groot gebrek, n.l. dat de d wan g om nieuwe
woningen te bouwen er aan ontbrak, zoodat
nu nog 53% der woningen in Noord-Holland
niet aan de matigste eischen voldoen en deze
provincie is nog niet de minste, want gemid
deld bevatten 28% der Nederlandsche wonin
gen slechts 1 kamer en 31% 2 kamers. 3e De
ongevallenwet. Uitvoerig ging spr. na, hoe
sommige mannen, zoowel van rechts als
links over die wet dachten ofgedacht hadden.
Een groot gebrek kleefde echter ook deze
wet aan. Een groot gedeelte van-het Neder
landsche volk, n. 1. de landarbeiders, de
zeelieden en visschers waren er niet in
opgenomen. Van Dr. Kuyper, Lely en
anderen was in deze niets te verwachten,
slechts van de S. D. kon gezegd worden,
dat zij de zaak met kracht zouden aan
pakken, waarom het zaak was een sociaal
democraat af te vaardigen.
Wat het Ministerie Kuyper betreft (1901
tot 1905,) dat toch over eene belangrijke
meerderheid kon beschikken (58 tegen 42),
het had zijn tijd voorbij laten gaan. Geen
enkele sociale wet was er totstandgekomen,
ja toch, de caisonwet doch deze betrof
slechts een 80 personen en werd te niet
gedaan door de slechte speetwet. Ook van
de jaren 19051909 is niet veel goeds te
zeggen. Wel werd er braaf gejuicht, toen
Z. v. den Bergh werd gekozen, doch de
verwachting werd jammerlijk teleurgesteld.
Het Ministerie de Meester had geen indruk
achtergelaten en het Ministerie Heemskerk,
het jolige Christendom, wel is waar kort
aan de regeering, pas 1 ]/3 jaar, had nog
niets gedaan en belooft iets slechts.
Men beschuldigt, ging spreker voort, de
S, D. vijanden van den Godsdienst te zijn,
dit is eene bepaalde onwaarheid, zij gaan
van de idee uit„Het geloof moet niet in
de politiek of op de markt komen. Zij zijn
tegen het Koningschap is eene andere be
schuldiging. Welnu, dat is waar, zij wcn-
schen aan het hoofd een president, zij zijn
Republikeinen, doch ook andere bekende
mannen van andere richting zien in het
Koningschap niet veel, getuige het gezegde
van S. van Houten: Het Koningschap is
aan bet staatsgebouw een ornament en dat
van Cort v. d. Linden, die het by een
vliegwiel vergelijkt. Uitvoerig verdedigt
daarna spreker de houding zijner party,
toen Minister Heemskerk in de 2de kamer
mededeelde, dat de Koningin in verge
vorderden staatvan zwangerschap verkeerde
en de heer Troelstra te kennen gaf, dat
zyne part(j niet in de daar geuite gevoe
lens deelde.
Er heerscht oneenigheid in uwe party
wordt ons gezegd. Welnu wy vechten
die oneenigheid uit en sluiten hen, die de
party in gevaar brengen en de propaganda
zouden verhinderen, buiten. Dat kan niet
van de andere partyen gezegd worden. Na
een klein kwartier pauze, deelde spreker
ons mede, dat by de aanstaande verkiezing
op het programma der S. D. voorkwam
Algemeen kiesrecht, zoowel voor mannen
als vrouwen.
Staatspensioneering.
Tienurendag.
Verbetering ongevallenwet.
Verbetering woningwet.
Over de laatste 2 punten wenschte ZEd.
niet verder uit te weiden.
Algemeene kiesrecht, hiervoor had de
S. D. P. al 12 jaren en langer gewerkt.
Oorspronkelijk alleen staande heeft z(j
de andere partijen voortgestuwd en thans
is zoowel de liberale als de clericale partij
van het noodzakelijke van uitbreiding van
kiesrecht overtuigd. De S. D. zullen iedere
uitbreiding toejuichen, doch zullen niet
ophouden te propagandeeren, zoolang alge
meen kiesrecht niet is verleend, want het
is een groot onrecht, dat nog zoovelen het
kiesrecht missen.
De tienurendag was een 2de belangrijk
punt. Nog duizenden by duizenden arbei
ders hadden te langen werktijd, er was
voor hen geen tijd van ontspanning en
het gezinsleven bestond voor hen niet,
daarom de eisch, tienurendag voor vol
wassenen, geen kinderarbeid en indien
noodig nachtarbeid maar hoogstens 8 uur,
Do kinderarbeid, die in ons land nog op
zoo'n groote schaal wordt geexploiteerd,
moet van rijkswege verboden worden, doch
het rijk gaat nier altijd voor, bij vele rijks
werken werken vele personen meer dan
10 uren daags.
Nadat spreker uitvoerig heeft medege
deeld welk outhaal de motie Schaper,
omtrent de tienurendag, in de Kamer had
gevonden, houdt ZEd. een warm pleidooi
voor Staatspensioneering, ook alweer dooi
de S. D. op 't programma gebracht.
Noch liberalen, noch clericalen waren ér
voor te vinden. Langen tijd stonden de
S. D. alleen, doch zij gingen voort op den
ingeslagen weg en waren de stuwkracht,
waardoor de andere partijen werden wakker
geschud. Al jaren geleden riep Dr. A Kuyper
„geen dag, geen uur kunnen zij langer
wachten," maar van rechts is nog niets
van staatspensioneering gekomen en indien
het te wachten is, dan met premiebetaling
of zooals spreker hetnoemt(pensioendwang.)
Ook van links is niet veel heil te wachten,
waar mannen als Goeman Bnrgesius,slechts
onder voorbehoud zich voor staatspensi
oneering verklaren.
Het geld er voor is wel te vinden, indien
wij opmerken, dat onze nationale rijkdom
jaarlijks met 113 millioen toeneemt, dat
jaarlijks voor oorlog en marine millioenen
worden besteed, die geen nut aanbrengen
en jaarlijks 200 a 800 millioen door erfenis
van de eene hand in de andere gaan.
Mannen, zoo eindigde spreker, indien gij-
staatspensioen wenscht, kiest dan noch
rechts, noch links, maar kiest rood.
Daar niemand debat wenschte, sluit de
heer A, Boon de bijeenkomst, nadat ZEd.
nog had medegedeeld, op welke wijze eene
commissie van 3 leden van den Texelschen
Schippers- en Visschersbond door den
heer Z. van den Bergh was behandeld
geworden.
16 April. Sedert gisteren is de
„Ada van Holland" vervangen door de
„Alkmaar Packet." Eerstgenoemde boot
wordt uitwendig wat opgeknapt en de
ketel is schoongemaakt. Gelukkig, dat
het mooi weer is, zegt men, want do
„Alkmaar Packet" is geen zeewaardige
boot. Hierover te oordeelen, zou ik niet
durven ondernemen, daar ik mij in deze
geen deskundige durf noemen. Morgen
vaart weder de „Ada."
Een paar maanden geleden, meld
den wij, dat het niet gelukt was een
blad van de schroef van „De Dageraad"
dat in het vaarwater nabij den mond
van de haven was gelegen, op te dreggen.
Thans kunnen wij mededeelen, dat het
een duiker gelukt is, dit voor de scheep
vaart hinderlijke voorwerp op te halen
en aan wal te brengen. "Het stond
recht overeind.
Naar men ons mededeelt, zal er
na 1 Mei a.s. gelegenheid zijn in ons
dorp paarden te laten beslaan en fietsen
te laten repareeren. De heer W. Slaman
en zoon, welke laatste tot heden buiten
heeft gewerkt, hebben een vennootschap
aangegaan en zullen alhier een travail
laten bouwen.
He Cocksdorp, 16 April.
Gisterenavond trad de heer C. Thomassen
candidaat der S.D. A. P. voor de Tweede
Kamer in het district Helder, in het lokaal
van den heer Buijs voor de kiezers op. De
zaal was matig bezet.
Na opening werd door Spr. een stuk
geschiedenis uit de politiek van de laatste
twaalf jaar behandeld. Drie sociale wetten
de leerplicht-, woning- en ongevallenwet
werden aan critiek onderworpen, Werden
ze goed toegepast, dan zouden ze de soc-
democraten bevredigen, doch nu hebben
ze eene verkeerde uitwerking. Op sociaal
gebied was weinig tot stand gekomen.
Hierna werd uitgelegd wat de soc. deiti.
willen en werd er den nadruk op gelegd,
dat het hen b(j de de verkiezingen meer
te doen is om een groot aantal stemmen
dan om de zetels.
Ook besprak Spr. de bezwaren, die tegen
zyne partij worden ingebracht en trachtte
die te weerleggen.
Bij de verkiezingen, zeide Spr. zullen
vijf punten op den voorgrond komen, n.l
algemeen kiesrecht, staatspensioen, ongc--
vallenwet, woningwet, en de 10 urendag.
Spr. zeide hieromtrent zijne meeniifg en
ook hoe de andere partijen er over denken.
Wat het staatspensioen zonder premiebe
taling betreft, oordeelde Spr. dat het geld
er wel voor te vinden zal zijn en weiden
door hem eenige bronnen aangewezen.
Spr. eindigde met tc zeggen, dat het in
het belang van het volk is, zyne stem op
den soc. dem. uit te brengen.
Van de gelegenheid tot debat werd geen
gebruik gemaakt. De heer Toet stelde eenige
vragen, die door Spr. worden beantwoord.
Teneinde met de beginselen der soc. dem.
op de hoogte te komen, werd don hoorders
aangeradon abonné te worden van „De
Vonk", welk blaadje ter kennismaking in
do zaal was rondgedeeld.
De vergadering die door Spr. was geopend,
werd ook door dezen gesloten.
