4O8t0 Jaargang
No 4077
Zaterdag 11 December 1926
TWEEDE BLAD
Texeische Berichten
Gemengd Nieuws
ABONNEMENTEN:
UITGAVE: N.V.v/h LANGEVELD&DE ROOIJ :s DEN E3URG OP TEXEL
ADVERTENTIËN:
TELEFOON: N°.11 POSTGIRO: N°. 652 POSTBUS: N°. 11
OOST
Geen een-mansschool.
Het Spellingvraagstuk.
liet Spellingvraagstuk is weer eens
voor de dag gehaaid en het is niet min-
■i"r dan onze Minister van Oaderwijs,
Waszink, die er zich thans ernst ig m e
bezig houdt.
Wordt het ook niet hoog tyd, dit
onze spelling eens gemoderniseerd wordt?
In de loop der jaren is er een wijle
kloof ootstaua tusschen de gesproken eu
ueschreven taal, met net gevoig oa.,
d-.t men bij het taalonderwijs op de
la ere school langzamerhand grooter
moeilijkheden te overwinnen heefc. Ieder
'lie met belangstelling da resultaten van
het onderwijs in de i moedertaal heeft
gevolgd, pioet zich lich telijk hebben ver.
baasd. Wie daarenboven met het onde; -
richt zelve van nabij bekond is moet
van de behoefte aan een eenvoudiger
spel iEgsyjteem wel sterk doordrongen
worden. Ondanks alle inspsnning toch
van do zijde der onderwijzers kan b3-
vred gind resultaat veelal niet woiden
bereikt. En daar zjjn degelijke redenen
voor.
Noemen, we u eDkole voorbeelden.
Vo'gens de regelen dor kunst, dwz.
•70'gens de, thans geldende spelling-de
Viies en Te Winkel, schrijft mon:Itc
kreeg dezen boepol van mijnen
oom, aion ifc dezen morgen met
m ij d e n broer van den trein hsb ge-
b s'd Ieder roe.nt dezen spoorw g
V den mooi sten van Zwihoilai d
Jan zit op de tank, wg bij i a n
muur iu de schaduw van don linde
boom staat. Allen, zoowel vrienden
als familieleden, waren bij de afreis
tegenwoordig. Alle mannen kregen
eene zilveren medaille. Degenen,
w i e n last fot vertrekken is gegeven,
moeten over oen uur gereed zijn. Ik
pry3 den gene, die zfjn leven voor
z ij n e naasten waagde. Hjj arbeidt
Arbeid jij Jan verraste moeder.
Moeder vergastte Jan. Enz. enz.
Viargt u nu eens af, lezer, wat er in
onze spreektaal van al d'e „n'neljon"
terecht komt? Schudt ieder van allo
zelfstundige naamwoorden in onze (aal
de geslachten zoo maar uit de raeuw
bank vr., stoei m, lucht vriukt m.
Dat zal wel uiot zoo vlot gaan on kunnen
we met een geiust ba t overlaten aan
dames en heet on onderwijzers, die als
^spelliDg-sp''cialiteiton* te bo k stam.
Wio schrijft „naar de klok" moot
weten, dat „klok" oen vrouwelijk ze'f.it.
naamwoord is. Men mag niet schijjven
„de bladeren der boom', omdat boom
oen manneli,jk zolfst. naamwoord is, enz.
waaruit duidelijk blijkt, dat o a. kennis
Van de woordgeslachten onontbeerlijk is
voor oen ieder, die zjju Nederlandsch
zonder fouten schrijven wil.
Er is slechts één rodmiddelschaft u
oen woordenboek aan, dat u in deze ge
vallen tot 'gids dienen kan. Waar het
gebruik van een dergelijke woordenlijst
practisch onmogelijk is, on in ieder geval
veel tijdverlies veroorzaakt, ligt deze ge
volgtrekking voor do hand Gooi al die
franje, al die uitgangen over boord. Velen
hebben deze maatregel reeds toegepast
eu schiijven niet meer „eene opmer
king", „van oenen ring", „op zpeD
naam", doch eenvoudig „een", „zijn",
enz. Verder gingen anderen, die ook bet
lidwoord „de" nimmer vei buigen en dus
steeds schrijven „van de hoed", „met
de stok", enz
Wie van u heeft nog nimmer gehoord
van de „Kollowijn spelling" De aanhan
gers van dit sy teem negeeren niet alleeu
allo buigingsuitgangen, maar schrijven
tevens: dozen, stenen, viesrfn, mogolik,
enz. in p aats van doozsn, steenen, vis-
schen, mogelijk, orz. Zij wijken daarmee
dus wel aanzienlijk van de thaos „ge-
bruike'ijke" spelling af, waardoor de
„vereenvoudigen." er niet zoo licht in
s'agen hun iderön ingang te doen vinden
Het schriftbeeld wordt op bovenuange-
dui lo wijze zoo geheel en al gewijzigd
dat men veelal niet spoedig besluiten
kan dit vei eenvoudigd systeem in toe
passing lo brengen.
Persoonlijk bobben we met de Kolle-
wijnspolling weinig op, zij het ook, dat
wij mot het beginsel dat hieraan ten
grondslag ligt, geheel en al instemmen
Uit eigen ervaring weten we, dat het
taalonderwijs op odzo scholen voorname
lijk met de verbuigingsmoeilijkheden te
kampen heeft. Daarom achten we reeds
-veel bereikt, wanneer alle buigingsuit
gangen vaarwel wordt gezegd Ieder
ecbiljve dus: aan d9 beur, van de
steen, op d o boek, enz. Onderwijsman
nen hebben het nut van een dergelijke
manier van doen erkend en zoo kwamen
de taalboekjes, waarin o gelukkige
jeugdde buigir gsoefeoiDgen als
nuttolooze ballast ontbreken.
Hiermee wordt dus een gedeeltelijke
vereenvoudiging tot stand gebracht, dio
in d9 praclijk uitnemend voldoet. Woor
den als: doezen, steenen. bosschec,
kolen, sted&D, makkelijk enz worden door
e n leerling van middelmatige aanleg
r,a hot dcorloopen van do school niet
meer mishandeld, ook.de woikwoord&n
vervoeging (hij hoedt, Jon baaOóe, raad
jij? enz.) heofi l ij dan veelal aatdg or.-
LSCH E COURAN
DEN BURG: 50 ct. per drlo Maanden.
Franco p. post door geheel Nedorland 75ct. p. 3 maandon.
Losse nummers: 3 ct
DE TEXELSCHE COURANT VERSCHIJNT
WOENSDAG. EN ZATERDAGMORGEN
Van 1-5 rogols: 50 ct. lodoro regel moor: 10 ct.
Dozolfdo advortontlo 4 maal geplaatst wordt 3 maal berekend.
Bij abonnomont lagoro rogelprljs.
ADVERTENTIËN
MOETEN DAAGS VOOR T VERSCHIJNEN
4 UUR NAM. IN ONS BEZIT ZIJN
Het ontwerp-Sok van de te Oudeschild
te bouwen badinrichting is in de etalage van
de heer P. Bakker, Weverstraat, ter bezich
tiging gesteld. Het vertoont een 20-tal kleed
vertrekken.
Uitbreiding winterdienst T.E.S.O.
Naar we uit goede bron vernemen is
op de laatste commissarisvergadering van
T.E.S.O. over een uitbreiding van de winter
dienst Texel—Helder van gedachton ge
wisseld. In verband met het streven van
de Kamer van Koophandel in Holland's
Noorderkwartier naar verkrijging eener
betere spoordienstregeling, werd besloten
ook met dat bestuur overleg te plegen
Ondanks de bezwaren, aan een uitbreiding
van de winterdienst verbonden, is het
bestuur van T.E.SO. van plan, nu althans
liet bezwaar eener ODzekere kolenvoorzie-
ning door opheffing der Engelsche mijn
werkersstaking is vervallen, binnenkort
de winterdienst in zooverre uit te brei
den, dat 's morgens om 6 uur van Texel
en 7 uur van Helder zal worden gevaren.
Hoewel blijkens de statistiek door passa
giers in 't algemeen van deze dienst wei
nig gebruik wordt gemaakt, mag aange
nomen worden dat deze uiibreidiDg, althans
met hot oog op een noodzakelijke ver
betering der postverbinding, .alleszins ge
motiveerd zal zjjn.
In het college van B. en W. moet de
beperkte winterdienstregeliDg van T.E.S.O.
een punt van bespreking hebben uitge
maakt. Naar men ons meedeelt zullen B.
en W. de Raad in zijn vergadering van
deze middag Zaterdag voorstellen,
het T. E. S. O. bestuur uitbreiding van de
winterdienst in overweging te geven.
Ingeval nautische bezwaren verhinderen
mochten het aantal bootdiensten 's winters
en 'szomers gelijk te doen blijven zouden
B. en W. gaarne de winterdienst tot 2 of
8 maanden beperkt zien.
Lichamelijke oefening op onze scholen.
Het onderwijs in de lichamelijke oefening
komt op onze lagere scholen veelal Eiet
j tot zijn recht, hetgeen vaak moet worden
toegeschreven aan het gemis van een be
hoorlijk ruim en hygiënisch ingericht
lokaal.
Van zeer nabij zijn we met dit ouder-
jWijs, ook buiten Texel bekend: meer
malen moet ODder zóó ongunstige om-
|Standigheden worden gewerkt, dat van be
hoorlijk resultaat moeilijk sprake kan zijn
be oefenruimte is niet zelden te klein,
meestal stoffig, waarom het lokaal, „oefen
plaats voor lichamelijke ontwikkeling",
'uist zooveel mogelijk gemeden moet wor
den.
B. en W. zullen thans voorstellen ont
heffing te vragen van de verplichting tot
"et doen geven van lichamelijke oefening
in onze o l. scholen. Wij juichen dit
[voorstel hartelijk toe en twijfelen er niet
an of heel de Raad zal volkomen met
B. en W. instemmen. Beter geen „gym"
dan zoo
Goed besteed geld.
Een aansporing om deze maand wel-
adigheidszegelspostzegels en -kaarten te
'oopen mag overbodig heeten. Zooals be
kend komt de winst ten goede van bet
escherming- en hulpbehoevende kind.
De kaarten alsmede vergroote reproduc
les van de zegels kunnen aan ons bureau
orden bezichtigd. Door dames zullen u
egels en kaarten worden aangeboden en
et spreekt vanzelf dat ieder een stel zegels
n kaarten, reproducties naar fragmenten,
it schilderijen van Jan Steen, zal in-
laan.
Ter geruststelling deelen we nog mee,
at de gel iigheidsduur der zegels onbeperkt
8. i
OSTEREND
Geen Kermis op Zondag,
amensde Anti.-evolutionr.a re Kiesvereenigir.g
Nederland en Oranje" alhier is een adres aan
de Raad gericht, waarin zij te kennen geven,
dat zij voor geheele afschaffing der kermis
zijn
dat zij, vreezende het meerdere niet te kun
nen verkrijgen, met het mindere verheugd zullen
zijn;
dat zij gaarne, inzonderheid van de plaatselijke
overheid, zullen zien zooveel doenlijk
handhaving van de rust opZondag
om verschillende categorieën in het bijzonder
en voor de openbare samenleving in het alge
meen.
Adressanten wenden zich daarom tot de raad
met het beleefd doch dringend verzoek in zijn
eerstvolgende vergadering het besluit te willen
nenien, voortaan de kermis op Zondag niet meer
te doen doorgaan.
Het adres werd namens bovengenoemde ver-
eeniging onderteekend door de hceren G. Lie-
vaart, voorz. en A. v. d. Brink, secr., terwijl
daaraan adhaesie werd betuigd namens de Ncd.
llerv. Gem. alhier doordeheeren Ds. Janzenen
G. Dros Pz., namens de Ger. Kerk alhier door
de hceren Joh. A. Eelman en C. Timmer en
namens de Ned. Herv. Gem. te den Burg door
de heeren Ds. Raabe en J. Grisnigt.
Vergadering van de N. C. L. B.
De Ncdcrl. Chr Landarbeidersbond, afdeeling
Oosterend, vergaderde Donderdag 1.1. In de
Bijzondere School, alhier. Er waien een derlig-
tal leden opgekomen, wat niet getuigde van
algemeene sympathie, vooral niet nu er een
spreker van het hoofdbestuur was overgekomen
Dit was de meening van de voorzitter, de heer
P. van Lieren, die het welkom uitsprak, in
zonderheid tot Spreker, die uitgenoodigd was,
om eens duidelijk te maken, hoe de Landbouw-
ongevallenwet werkt. De voorzitter had gaarne
gezien, dat geen enkele arbeider afwezig was
en dat ook werkgevers aanwezig waren geweest
en opende de vergadering met de mcdedeeling
dat na de lezing vragen gesteld kunnen wor
den, die spreker dan zal beantwoorden.
Hiermede werd het woord gegeven aan de
heer Drevel, lid van het Hoofdbestuur van de
Bond.
Ook Spr. vond het niet goed. dat nog zoo
veel arbeiders ver van wal blijven en niet op
de vergaderingen komen, waar dikwijls veel
valt te leeren. Spreker zou trachten te belichten
wat arbeiders en werkgevers van de Land- en
Tuinbouwongevallenwet dienen te weten.
Vooraf werd de voorgeschiedenis gegeven. In
1901 wilde de Overheid de land- en tui ibouw
buiten de verplichte verzekering laten bleek
evenwel spoedig, dat hierdoor 400.000 arbei
ders tedupeerd waren. Onder Minis'er Kuyper
in 1905 werd de zaak voor de arbeiders ernssig
aangepakt, maar toen en ook onder het op
volgend Ministerie liep de zaak op niets uit.
Daarna kwam het ontwerp gedurig weer aan
de orde cn eindelijk gelukte het Minister
Aalberse de Wet in 1922 in het Staatsblad
te krijgen, hoewel ook ar'. 2 toen nog uitge
schakeld bleef, zoodat de werkgevets nog een
vrije verzekering konden aangaan. Dit ging
evenwel zoo vreemd, dat het er gewoonlijk
voor de invalide arbeider treurig uitzag en
vooral vour weduwen en weezen, wanneer de
broodwinner door een ongeval kwam te over
lijden. Meer en meer rijpte de gedachte, dat
werknemers tot het bedrijf behooren en gezond
of invalide, daaruit gevoed moeten worden, en
zoo kwam de verplichte verzekering, hetzij bij
bedrijfsorganisatie, hetzij bij het Rijk. Het ging
niet langer, de ongelukkigen aalmoezen te laten
aannemen, Armbesturen en Diaconieën water,
gewoonlijk al te schriel.
Hierna werd in het licht geste'd, dat thans
alle arbeiders verzekerd zijn, of bij organisaties
of bij het Rijk, maar dat de Rijksverzekerings
bank en de Raden van Arbeid op alles controle
uitoefenen. Ook werd duidelijk gemaakt, dat
bij een ongeval niet de arbeider maar de werk
gever aangifte heeft te doen en dat men bij
minder goede behandeling in hooger beroep
kan gaan bij de Raad van Beroep en ten slotte
bij de Centrale Raad. De Bond kan wel helpen
bij klachten enz. maar beslissen kan hij in gttn
geval.
Eenige artikelen uit de wet werden besp-oken
n.l. art. 15 en 16, handelende over de ver
tegenwoordiging en verder over deuitkeering
die aan weduwen en weezen verstrekt moet
worden Krijgt de invalide werkman 70 pCt.
van het loon, een weduwe slechts 30 pCt. ter
wijl voor ieder kind tot twee toe 15 pCt. ge
geven wordt. Meer dan £0 pCt. te zamen wordt
nimmer uitgekeerd. De kinderen moeten rog
geen 16 jaar oud zijn. Uit andere artikelen blijkt
dat bij een doodelijk ongeval 30 maal het dag-
ioon voor begrafeniskosten moet uitgekeerd
worden. Hertrouwt de weduwe, dan houdt
voor haarde uitkeeringop, maar die voor de kin
deren blijft doorgaan. Arbeiders, die gedeeltelijk
ongeschikt blijven krijgen uitkeering naar het
procent ongeschiktheid.
Hierna prak de heer Drevel r.og over het
arbeidscoi ract dat vanaf 1901 werkt Dli geeft
lij ziekte van de arbeider ook recht op uitk -e-
ring cn "tl gedurende vier weken Er zijn
soms processen over gevoerd, waarbij aan de
arbeider uitkeering werd toegewezen. Duurt
de ziekte kort, dan wordt gewoonlijk liet volle
loon uitbetaald. Hieromtrent zit de Bond nog
vol rechtskwesties, doch gewoonlijk komt de
zaak voor de arbeider in orde.
Spreker eindigde met te zeggcn.dat de arbei
ders mondig verklaard zijn op politiek gebied,
en dat ze nu moeten toonen, dit ook te zijn
op sociaal gebied. Met de werkgevers moeten
ze trachten het bedrijf op te bouwen. We
moeten medewerken tot goede uitvoering der
sociale wetten, waarin elke arbeider zich moet
trachten in te werken.
Er zijn boekjes uitgegeven, waarin duidelijk
staat te lezen, wat men moet weten. Werkge
vers en arbeiders moeten elkander de hand
reiken, elk moet recht doen aan de wederpartij.
Dan alleen kan opbouwende arbeid verkregen
worden. Niet door stakingen, maar door goede
overeenkomsten komt men tot een bevredigend
einde.
Enkele vragen volgden
Gevraagd werd of een invalide arbeider,
wanneer hij naar Amsterdam wordt opgeroepen
zelf de reiskosten moet betalen. Deze vraag
werd ontkennend beantwoord.
Een ander vroeg, of het geld, dat voor de
arbeiders betaald wordt, onder goede controle
staat, zoodat er niet mee geknoeid kan worden.
Ook hier kon de heer Drevel een geruststellend
antwoord geven.
Nog werd gevraagd, of men recht op uit
keering heeft bij aangenomen werk en of een
zoogenaamd losvast arbeider dat recht heeft.
Het antwoord was bevestigend.
Een der aanwezigen vreesde, dat er teveel
sociale wetten komen, nu straks voor de
ziektewet, en dat ten slotte alle kosten op de
ai beider verhaald zullen worden Geantwoord
werd, dat de kosten op het bedrijf behooren te
rusten. De arbeider» behooren bij het bedrijf.
Hierna sloot de voorzitter de vergadering
met dank aan de spreker en aan de belang
stellenden.
Naar we vernemen zal 1 Januari a.s mej,
Kortus, verbonden aan de O.L. school alhier op
wachtgeld moeten worden gesteld. De school
telt thans 26 leerlingen, over 1926 gemiddeld
nog geen 33, zoodat van de twee leerkrachten
er een als overtollig moet worden ontslagen
tenzij de gemeente van 1 Jan. a.s. de salariee-
ring van deze kracht voor haar rekening neemt.
Naar het ons voorkomt zal de raad daartoe
om financieelc redenen niet spoedig besluiten.
Mej. Kikkert te Oosterend moet zijn aange
zocht tc willen optreden als assistente, die
tevens men het handwerkonderwijs zal worden
belast.