Klooster-
balsem
cn Vocht
No 4183
Woensdag 14 December 1927
41s,e Jaargang
ïexelsche Berichten
Texel's Sunderklazen
Van week tot week
voor ONS werk
ABONNEMENTEN:
UITGAVE: N.V. v/H LANGEVELD DE ROOIJ DEN BURG OP TEXEL
ADVERTENTIEN:
TELEFOON: N°.11 POSTGIRO: N°. 652 POSTBUS: N°.
Dit Sluitzegel onbeschadigd
XELSCHE COURANT
OEN BURG: 50 et per drie Maanden.
Franco p. pest door geheel Nederland 75 ct p. 3 maanden.
Losse nummers: 3 ct
DE TEXELSCHE COURANT VERSCHIJNT
WOENSDAG- EN ZATERDAGMORGEN
Van 1-5 regels: 50 ct. ledoro regol moor: 10 ct.
Dezelfde advortontio 4 maal geplaatst wordt 3 maal borokend.
Bij abonnement lagere regolprljs.
ADVERTENTIEN
MOETEN DAAGS VOOR 'T VERSCHIJNEN
4 UUR NAM. IN ONS BEZIT ZIJN
3-10 Dec.
De laatste loodjes.
De stokoude dag6n van December, zooals
een dichter ze eens heeft bezongen, schre
den naar het einde van hun leven, in hun
lange mistige en trieste gewaden. Voorde
minder dichterlijk aangelegde lezer zij ver
meld, dat met die gewaden bedoeld worden
do mist en nevel waarvan December ons
doorgaans heel wat brengt en waaraan ook
de uitdrukking „donkeredagen voor Kerst
mie" haar onstaan te danken heeft. Gezegd
moet worden, dat December ook thans niet
uit zijn rol valt. Hot behoort tot de zeld
zaamheden wanneer de zon eens een oogen-
blik komt kjjken vanachter het lichtgrijze
gordijn van de nevel, die het zwerk bedekt.
En van de maan die haar blinkend gelaat
weer naar de aarde heeft gekeerd, hebben
we totnogtoe ook nog heel weinig gezien
Daardoor werd ook de maansverduistering
vau j I. Donderdagavond zelfs al te zeer een
volledige verduistering, zoodat naar het
overigens altijd weer zoo interessante
schouwspel vrijwel niets op dit ondermaan-
sche viel waar te nemen.
December handhaaft oog in ander opziebt
opnieuw baar oude naam. We bedoelen in
parlementair opzicht, 't Is de maand van
het drukke begrootingswerk en 'i is al weer
net als andere jaren. De zweep moet er
over worden gelegd om tijdig tegen Kerst
mis klaar te komen. Er wachten nu nog
oorlog, marine, onderwijs en kolo
niën, waarover nog W6l heel wat zal moeten
worden gezegd. En verder zal men nog een
heel debat mogen verwachten, over het
voorstel der soc democraten tot invoering
van de 7 jarige leerverplichting.
Teekenen des tijds.
Er is in onze t(jd gebrek aan zekere zede
lijke goederen, die ons voorgeslacht in zoo
ruime mate bezat, Er is e6n tekort aaD
zekere deugden der beschaving een tekort
aan goede vormen, aan oen welwillende
beoordeeling van eens anders feilen, aan
opbouwende critiek, aan bet in acht nemen
van de wetten van wellevendheid tegenover
de tegenstander. Om maar met meer te
noemen. Men ervaait dat dikwijls in het
gewone dagtljjksche leven, maar vooral ook
in zooveel wat gesenreven wordt en in wat
in openbare vergaderingen wordt gezegd
Vooral als de beneerschende factor oe poli
tiek is. die vaak zooveler barton koud en
zooveler hoofden warm maakt. De toon in
perspolemiek en debat is vaak zoo ver „be
nedeu peil", zooals men dat noemt.
De tijd waarin oog smalend gesproken
werd van „een Poolsche Landdag" is al lang
voorbij. Wat vroeger als een ernstig feit,
als een beklagenswaardige onbeschaafdheid
als een blijk van een laag zedelijk peil werd
aangemerkt, is men allang gewoon gaan
vinden. Ibcidenten niet minder erg als die
welke zich vroeger in de oude Poolsche
Landdag afspeelden, kom6n thans nerhaal-
oelijk voor in de parlementen van de be-
sonaafde staten van Europa. Ons land
maakt in dezen nog steeds een gelukkige
uitzondering. Al kan ook niet worden ge
zegd. dat de toon en het peil der debatten
in de laa:st6 jiren omhoog gevoerd ie,
tutnuiten en vechtpartijen zooals men die
wel meemaakt in verssnillende buitenland-
scbe parlementen, zijn hier tot nog toe
gelukkig uitgebleven.
Mmder gunstig lijkt het ons toe bij' de
gemeenteraden* Seibaalde'tjk kan men
lezen in de bladrn, hoe grof het h'er in
sommige vroedschappen kan toegaan, h03
de goede parlemomaire tooD er h6elemaal
zoek ia en de tegenstanders elkander allerlei
lieflijks naar het hoofd tlingeren. Eu hoezeer
de hartstocht soms kan oplaaieu, hebben
we nog de afgeloopen week gezien in de
Raadzaal van de Hoofdstad des lands waar
de bekende communist WjjQkoop door een
politieke tegenstander tegen de vloer werd
geslagen en een tumult ontstond dat de
voorzitter de zitting moest schorsen. Het
raadslid dat zich zoo te buiten ging bood
later zyn verontscQuluigingen aan en ver
zekerde, dat tet nooit weer zou gebeuren,
maar dat zooiets mogelijk is in een gezel
schap. dat nog altijd de naam beeft van
edel en achtbaar te zijn, is toch wel tee
kenend voor deze t\)d.
Polen en Litauen.
De bijeenkomst van deVolkanbondsraad
te Genève heeft de leidende Staatslieden
van Europa samengearacht en men heeft
in de laatste dagen ruimschoots gelegenheid
gehad, om te lezen hoe ze daar in de weer
z|jn, nog meer buiten dan binnen de muren
van de conferentiezaal, om de mooiiijke
urgente kwesties onder de oogen te zien
en te trachten ze tot een bevredigende
oplossing te brengeD. Een dezer kwesties
nl. die welke hangende is tusssben Polen
eu Litauen, beelt heel wat ran bun tijd en
aandacht gevraagd. Er is in onderlinge
besprekingen getracht de weg te banen tot
toenadering lusscben de vertegenwoordi
gers van beide landen, Wotdemaras en Za-
leski.
De VolkeobODdsraad beeft intusschen de
eeiste stappen genomen om de kwestie tot
een oplossing te brengen. Aan onze minis
ter Jar. Beelaerts van Blokland werd de
vereerende maar hiet minder moeilijke taak
opgedragen om als rapporteur inzake de
Poolsch Litausche kwestie op te treden
Deze oparacht is eea blijk van groot ver
trouwen in de capaciteiten van Jbr. Bee
laerts. Waarschijnlijk zal hij nu de rol van
vredesstichter krijgen toebedeeld. Verder zal
er een Volkenbondacommissie worden inge
steld, die tot taak zal kiijgen te waken
tegen grensincidenten 6n te trachten de
tegenstellingen tusschen beide landen te
verzachten. Men is te Genève over het
verdere verloop van de kwestie tamelijk
optimistisch gestemd.
België en de Militaire kwestie.
De Belgische regeermg heeft de vorige
week in haar regeeringsverklariog medege
deeld zich tot taak te willen stellen, de
oplossing van het militaire vraagstuk. Zij
laat er geea gras over groeien, want deze
dagen heeft z(j reeds een ontwerp aange
boden lot het instellen van een commissie
welke tot taak zal hebben een reorganisatie
van het leger te ontwerpen, zoowol wat
betreft de duur van de oefentijd als bel
gebruik van het Fransch en het Vlaamsch
in het leger.
Intusschen gaan de Belgische sociaal
democraten voort propaganda te maken
voor nun voorstel tot verkorting van de
diensttijd tot 6 maanden. Maar ze hebben
ou concurrentie gekregen van de liberalen,
die een voorstel hebben ingediend nis tegen
hanger van het socialistisch voorstel en dat
beoogt de diensttijd in beginsel op 12 maan
den te stellen welke echter voor hen aie
oiijk geven van een zekere vooroeftning
en militaire bekwaamheid tot 9, zelfs tot
6 maanden kan worden bekort.
„Nederland - een
land van vocht
en tocht", zei eens
een vreemdeling.
Vooral zij die last
van rheumatiek en
spierpijn hebben,
zullen dit ten volle
beamen, want
vocht cn tocht zijn hun ergste vijanden, die de
tijdelijk verdwenen pijn met nieuwe heftigheid
te voorschijn kunnen roepen. Gebruik geregeld
Akkers Kloosterbalsem (60 cent) als wrijfmiddel
Het houdt Uw spieren lenig en ge zult spoedig
vergeten zijn dat er zooiets als rheumatiek bestaat.
Kloosterbalsem f Geen goud zoogoed"
geldt terecht:
en wat daarmee in verband staat
Op uitnoodiging van de afd. Texel van „Volks
onderwijs" heeft de heer D. J. van der Ven,
Neêrland's bekende folklorist die door onver
moeide studie gróote,-veelal ongeweten, schatten
aan lands-eigen volksleven te boek heeft ge
steld, hier Zondagavond 1.1. een rede gehouden
over oude gebruiken en gewoonten in binnen-
en buitenland, in bet bijzonder over het feest
van Ouwe Sunderklaas, dat Texel sinds jaren
her op de 12e December pleegt te vieren.
De zaal van hotel „Texel" was behoorlijk
bezet.
Namens Volksonderwijs leidde de heer J. A.
van der Vlis spreker in. Hij heette de aan
wezigen welkom, zeide met vreugd te consta-
teeren, dat een avond als deze zulk een belang
stelling trekt en besloot met aller medewerking
in te roepen op „Ouwe Sunderklaas", wanneer
diverse tafereeien binnenshuis en op straat op
fotografische plaat en film zullen worden vast
gelegd. (Over deze opnamen schrijven we hier
onder nader. Red
o—
Hierop verkreeg de heer van der Ven het
woord. Zijn gloedvolle rede grootc liefde
voor zijn folkloristische arbeid treedt overal
duidelijk aan de dag werd door tientallen
lichtbeelden geïllustreerd en gaf wel een zeer
aantrekkelijk beeld van tallooze merkwaardige
oude gebruiken, zooals die in ons land en daar
buiten tot op de huidige dag nog in eere worden
gehouden, van 6ver-oude zeden en'gewoonten,
veelal zoo buitengemeen interessant, wanneer
men in de diepere beteekenis vermag door te
dringen.
Het was de heer van der Ven, die ons
voor zoover noodig de oogen geopend en
de aandacht gevestigd heeft op de ocr-oude
begrippen, welke vaak ten grondslag liggen aan
volksvermaken en volkspelen, waarvan mende
ware zin niet meer kent.
We willen trachten u te vertellen van hetgeen
spreker ons onder de aandacht heeft gebracht.
Voorwaar geen makkelijke taak, daar de zaal
het grootste deel van de avond, om den wille
van de lichtbeelden, in duister gehuld was en
het maken van aanteckeningen, zooals een ver
slaggever betaamt, dus bezwaarlijk geschieden
kon.
We moeten ons daarom tot deze samenvatting
bepalen.
o—
Het verheugt mij, zoo vangt spreker aan,
hier tot u te mogen spreken over veel, wat
mij bij mijn folkloristische studie lief is ge
worden, in het bizonder, omdat we hier aan
de vooravond staan van een feest, dat van
geslacht op geslacht in eere wordt gehouden.
We zullen 'n folkloristische lichtbeeldenavond
hebben, geen wetenschappelijk betoog. Ik wil
u vertellen van wat ik op dit gebied zelf heb
ervaren.
Spreker stelt zich voor als „folklorist van
Nederland," zooals hij althans door de pers
werd gedoodverfd.
Het woord folklore is in Engeland ontstaan
en werd in 1846 het eerste gebruikt. Om te
verklaren, wat men er onder verstaat, zou men
vijftig en meer definities kunnen geven en nóg
zou men er niet zijn. Een der meest geschikte
lijkt mij die, welke Prof. Dr. Jos Schrijnen gaf:
„Folklore is de systematische rationeele na-
vorsching van de ondergrond van de cultuur".
We komen daarmee op het gebied van het
volkseigen zedenleven, waarop in ons land nog
weinig is gestudeerd.
We zouden twee groepen kunnen onder
scheiden, le de gebruiken, zeden en gewoonten,
welke in betrekking staan tot het familieleven,
in de meest uitgebreide zin van het woord,
2e die welke met de op- en afgang van het
jaar verband houden.
Het aantal dier feestdagen is grooter dan we
ons bewust zijn. Zoo viert Texel op 12 Dec,
feest, terwijl men elders in ons land aan geen
Sinterklaas meer denkt. Zoo neemt ook de
Texelsche meierblls een eenige plaats in. Om
gekeerd kennen plaatsen elders gebruiken, volks
vermaken, waarvan we hier zelfs de naam niet
kennen. Tal van gebruiken, kinderversjes,
volksvermaken, etc. zijn aan een bepaalde
plaats, aan een vaste tijd gebonden, een wijd
studieveld ligt voor de folklorist nog open.
Om Paschen en Pinksteren, om Kerstmis en
andere feesten zijn allerlei gebruiken gegroe
peerd. Er zijn er, die gericht zijn op de vruch
ten, die men vertrouwt, dat de aarde weer
voortbrengen zal, velen houden met landbouw
en veeteelt verband, meestal staan ze in be
trekking tot vruchtbaarheids- er. doodencultus,
Thans hebben we een joyeuze, blijde, ge
zellige voor-bijeenkomst, die wel speciaal aan
Ouwe Sunterklaas gewijd zal zijn.
De tijd, waarin het nieuwe licht komen gaat,
is een geheimzinnige, wondere tijd, waarin we
alom tal van wonderlijke, geheimzinnige ver
schijningen zien optreden, die tot de Texelsche
Sinterklazen in nauwe betrekking staan.
Volendam houdt zijn St. Nicolaas hoog in
eere, op Schiermonnikoog zijn de Klazen zeer
populair. Ze verschillen van de Texelsche
figuren. Ze dragen hoeden, met varens ge
tooid, kettingen en aan de broek rinkelende
belletjes. Die belletjes vooral mogen niet ont
breken. Ze treden op in de tijd van de mid
winter-zonnewende, gaan van huis tot huis,
waar hun een gastvrije ontvangst wordt bereid.
Met een staf kastijde zijn de jonge dochters,
(een merkwaardige en oorspronkelijk ritueele
handeling), die voor hen dansen moeten, Ook
de mannen dansen, waarin we iets terugvinden
van de oude priestersprong (vgl. de zeven
sprong). Ook op Terschelling kent men dit
op uw pakket, het is waarborg
„Wij Breien de fijnste wollen kousen
Zeer netjes voof u aan."
Voor grof of nieuwwerk zijn wij speciaal
DepötsLangs den weg K. Steigstra te
Oost, te den Burg D. Bruin Koogerweg 816
en Wed. D. Schumaker.
bizonder gebruik. Spreker wijst op de oude
offerdanscn, waaraan ook in Engeland gebrui
ken de herinnering nog levendig houden.
In Engeland treden de dansers op met trom
mel en fluit; ze hossen rond een figuur, die op
een zwaard een versierde koek draagt, (vgl.
koekoffer.) Ook hier weer een vruchtbaarheids-
handeling.
Spreker wijdt uit over lekkernijen die slechts
op bepaalde dagen worden gewaardeerd, over
vastenavondsbrood, „vrijers" en „vrijsters" etc.
Slechts door ernstige studie en gestaag, ver
gelijken kan de folklorist resultaten bereiken.
Spreker vertoont ons een afbeelding van de
bekende riemen, waarop tientallen belletjes be
vestigd zijn, alle afgestemd en wijdt uit over
de vastenavondssot, die eveneens met bellen en
schellen optreedt. De klok speelt in die ge
bruiken een voorname rol.
Niet overal is het Sinterklaas die als de
brave kindervriend optreedt. In Neurenberg is
het Schönbard, die pepernoten strooit, te Grouw
is hev Sinte Pieter, die op 21 Febr. te paard de
ronde doet en vergezeld gaat van Hansje Pluk,
de zwarte knecht, alzoo een witte en een duistere
gedaante, welke we meermalen samen zien
optreden. Rondgedeeld worden dan de z.g.
St. Pieterkoeken welke door hun vorm aan het
oer-oude vleeschoffer herinneren, vgl. duive
katers: Nieuwendam.)
Antwerpen kent niet Sinderklaas, maar wel
de Graaf en de Gravinne. Timmermans schrijft
ook „Te Lier is Sinterklaas maar een arme
man". De graaf en de gravinne worden afge
beeld in koeken en houden een gartin de hand.
Met de gart worden bij tal van gebruiken
klappen uitgedeeld, wc hebben hierin een slag
met de levensroede te zien, een handeling die
we in honderd en een varianten alom opmerken.
In Baden aan het Meer v. Constanz treedt
Hansele op, toegerust met bellen, met een helm,
een vossestaart, en een zweep, waarmee hij naar
jonge meisjes slaat.
Dat die figuren niet altijd vriendelijk optreden
weten we. Herinner u slechts de straatvegers
en de druupneuzen, waarvan de meikes zoo
„mirakels" bang kunnen zijn.
Groot vermaak schaft het driedaagsche feest
van Sitta.rd, waaraan door honderden personen
wordt deelgenomen. Spreker vertelt ons daar
van merkwaardige dingen, (van ouwe totebel
len met vogelkooitjes, van „nor.nevotten", etc.)
Texel ken,' zijn kleine Sunterklaasjes, die bij
voorkeur in a fdragertjes gekleed moeten zijn.
(Men kan ze vergelijken met de „onnoozele
kinderen", die op 28 Dec. in Brabant optreden.)
Clowns, die o p koehorens blazen, mogen niet
ontbreken. L iter verschijnen de „zwaardve
gers", die de straten schoon vegen voor de
groote Sunterk lazen.
In Engeland en Tirol treden in deze dagen
soortgelijke vei *schijningen naar voren. (Christ-
masmummer-pl ays).
Houdt die st raatvegers in eere I Naast hen
komen de bar! tiers, de krabbenverkooper, de
kiezentrekker, ei iz. De beer mag niet achter
blijven, hij spee, 't ook op de Rügen, in Pom-
meren, in Laplai ld, enz. een rol als de vrucht
baarheidsdemon, die 't weer speciaal op de
jonge meisjes vo orzien heeft. In Duitschland
legt hij visites ai Wie van de jonge doch
ters het eerst de beer hoort brommen, is het
eerst getrouwd.
De beteekenis v an de witte pop, die meer
malen op de prop pen komt, ligt nog in het
duister. Verklaar o. iar is evenwel de z.g.
„burenruzie", welk evenals ander Sunderklaas-
verschijningen op 1 'exel door de Texelsche
Sjoerd Kuperus do or de teekenstift vereeuwigd
zijn. Het Sunderk laa sfeest toch was van ouds
een „uitlaat", een re ooie gelegenheid om je
buren eens precie s ti i zeggen, wat je op je
lever had. Zoo'n fees t weerspiegelt van ouus
