a
J
No 4282
Woensdag 28 November 1928
42s,e Jaargang
I .*'4 een pypje^
tabletten
bij Verkoudheden*en Koorts
Van week tot week
Texelsche Berichten
\l0l^vaarrrm
ABONNEMENTEN:
UITGAVE:N.V.v/h LANGEVELD DE ROOIJ DEN BURG OPTEXEL
ADVERTENTIÊN:
TEtEFOON: N°.ll POSTGIRO: N°.652 POSTBUS: N°. 11
MIJNHARDT'S®
Poincaré's kansen.
taqeriho&fc
zin
Tjonge, daar zit spirit in!
Deze fabah.'Hs werkelijk waar,
Rook ih liever nog dan n sigaar
.DMGON"
DEN BURG: 50 ct. per drie Maanden.
Franco p. post door geheel Nederland 75 ct p. 3 maanden.
Losse nummers: 3 ct
DE TEXELSCHE COURANT VERSCHIJNT
WOENSDAG. EN ZATERDAGMORGEN
Van 1-5 rogels: 50 ct. ledore regel meer: 10 ct.
Dezelfde advertentie 4 maal geplaatst wordt 3 maal berekend.
BIJ abonnement lagere regelprl]s.
ADVERTENTIÊN
MOETEN DAAGS VOOR 'T VERSCHIJNEN
4 UUR NAM. IN ONS BEZIT ZIJN
t 'L«t vooral op'den naom Sanaplrln^dnar-dere tabletten
v tttUJfl bwebtrmd zijn tegen namaak cd <vervalschJng
v- PriJ»-ü 40
Zaterdagavond.
„Als het buiten woedt".
„Als het buiten woedt, is het binnen
zoet"- maar toch al zitten we dan in
onze heerlijk verwarmde huiskamer, waar
een lamp zijn gezellig licht en een kop
je koffie zijn prettige geur verspreidt,
meermalen worden onze gedachten be
paald bij hen ,die met hun scheepje op
-de ongewisse zee aan wind en golven
zijn overgeleverd, bij hen, „de wakk're
mannen, waar ons hart van kan verdagen
als zij het rappe lijf durven wagen in
het woedend golfgeklots". Eigen leven
niet tellend, nemen zij plaats in de boot,
waarnaar door de in nood verkeerende
schepelingen met zooveel ongeduld wordt
uitgezien; veelal smaakt men de zoete vol
doening een aantal medemenschen uit de
gulzige klauwen van de dood, alom spo
kend op de ziedende zee, te redden.
Maar ook gebeurt het wel eens, dat de
roeiers geen redders vermogen te worden
en met de schipbreukelingen hun graf in
de golven vinden.. Nog bij de laatste
storm werd het Engelsche visschersdorpje
Rye in diepe rouw gedompeld, doordat
de reddingboot, uitgevaren op de nood
seinen van het Letsche s.s. „Alice", met
man en muis verging. Zeventien wakkere
lieden, allen kostwinners en vormende de
geheele bemanning van de visschersvloot,
kwamen, daar huizenhooge golven hun
scheepje omverwierpen, en de terugkeer
beletten. De ramp greep plaats op plm.
800 M. van de haven, waar heel de bevol
king van 't dorpje het vreeselijk schouw
spel moest aanzien, niet bij machte ook
maar iets tot hun redding bij te dragen...
Eenige uren later spoelden met de boot
de eerste lijken aan. Van de „Alice" werd
de bemanning door een Duitsch stoom
schip overgenomen. Dit geschiedde reeds
kort nadat de reddingsboot was uitge
varen, maar men slaagde er niet in, de
roeiers te beduiden, dat hun hulp niet
meer noodig was.
We herinneren verder nog aan het ver
gaan van de „Noordstar" op de Wadden
zee, waarbij man, vrouw en tien kinderen
het leven lieten.
En nog heeft de storm zijn wreede spel
niet beëindigd, wantterwijl we deze re
gels schrijven, giert een stormachtige
wind langs de daken en bereikt ons het
bericht, dat bewesten de Eierlandsche
gronden de 2500 ton groote Zweedsche
houtboot Garm, met een lading op weg
naar Antwerpen, in groote nood ver
keert. (Zie verder de rubriek Texelsche
berichten.)
„Recht boven macht."
Dit was de kern van het betoog, dat
Brüninghaus in de Duitsche Rijksdag na
mens de Nationaal Liberalen, dat zijn
dus de mannen van de Duitsche Volks
partij liet hooren. En hij liet er de waar
schuwing op volgen, dat elk volk onher
roepelijk ten gronde gaat, dat deze wet
uit het oog verliest.
„Recht boven macht" zoo moet het
zijn, maar de schrik slaat ons nuch
tere Ieeken om het vredelievend hart,
wanneer men ziet hoe de eene staat de
andere bewapening wil overtreffen. Van
vrede en ontwapening wordt alom ge
sproken, aan vredes- en ontwapenings
conferenties wordt druk gewerkt, maar
in de praktijk zoekt men nog alsmaar te
vergeefs naar de resultaten.
„Recht boven macht". Zouden zoo
ook de Duitsche machthebbers hebben ge
dacht, toen willens en wetens op die be-
teekenisvolle dag van Augustus 1914 de
neutraliteit van België met voeten werd
getreden en een bloedig tijdperk van
menschonteerende om het niet sterker
uit te drukken krijg werd ingeluid?
Bereidt U ten Vrede.
Dat Frankrijk niet veel vertrouwen
heeft in de wijze wet „Recht boven
macht" meenen we te mogen opmaken uit
dit staatje, aangenomen dat het betrouw
bare getallen waren, waarmee op 't radi
cale congres te Anger Montigny de
rechterhand van Caillaux voor de dag
is gekomen.
Eerst eenige getallen op de oorlogsuit
gaven betrekking hebbende:
1913 1598 miljoen goudfranken
1928 2274
1929 2374
En dan eenige omtrent het leger, a. de
vredessterkte, b. het aantal beroepsmili
tairen:
1913 a. 558000 b. 96000
1929 a. 601000 b. 255000
1930 a. 637000 b. 400000
We meenen niet te overdrijven, wan
neer we Frankrijk rangschikken onder de
sterkst bewapende mogendheden ter we
reld. Wellicht streeft Rusland de Fran-
sche republiek naar de kroon, want dat
die „heilstaat" over een machtig leger
en een machtige vloot ter zee en ter
lucht bezit, hebben we al eerder ge
schreven. Als „excuus" zou kunnen gel
den dat Sovjet-Rusland zooveel grooter
dan Frankrijk is.
Intusschen kan het geen verwondering
wekken, wanneer Frankrijks toerusting
ten oorlog naar men voorspiegelt om
„ten vrede" te geraken met leede
oogen wordt aanschouwd en iedere po
ging om tot een stevige vermindering
van bewapening te geraken al bij voor
baat tot mislukking is gedoemd. Alhoe
wel ganschelijk niet zwartgallig, meenen
we in Frankrijk's kolossale bewapening
een ernstige hinderpaal te moeten zien
op de gulden weg naar het eene doel,
dat de aardelingen dienen na te streven:
vrede, allen en alles omvattende, wereld
vrede.
Het kersversche kabinet Poincaré heeft
zee gekozen en schijnt, voorloopig al
thans van wind noch tij last te zullen
ondervinden. Voorloopig want zijn
verhouding tot de socialisten schijnt door
de vernieuwing verslechterd te zijn en
dat kon wel eens op ongedachte moei
lijkheden stuiten. We spraken een vorige
maal van een verschuiving naar rechts,
maar komen thans tot de conclusie, dat
innerlijk geen groote verschillen aan de
dag zijn getreden. Trouwens Poincaré
de stuwkracht, een alleszins bekwame en
voortvarende staatsman past wel op
met de linkschen goede maatjes te blijven.
Nochtans de verschuiving mag voor
namelijk aan de buitenkant aan de dag
zijn getreden: de socialisten hebben de
aanleiding in gevonden aan twee hunner
- die in het politieke leven een voorname
rol speelden, te verzoeken hun functie
neer te leggen; hun verzoek werd be
grepen en ingewilligd. Het betrof de po
liticus Paul Boncour, die als Volkenbonds
-man nog al eens van zich deed spreken
en meermalen Briand te Genève verving,
en Jouhaux, in de kringen der vakver-
eenigingen een invloedrijke persoonlijk
heid.
Of de socialisten het overigens zoo
kwaad met het nieuwe kabinet meenen,
kunnen we, op grond van wat we er
verder van vernamen, betwijfelen.
Streseman spreekt.
Streseman, Duitschland's minister van
buitenlandsche zaken, heeft na een lang
durige ongesteldheid het gebouw van de
Rijksdag weer betreden en daar zijn eer
ste rede uitgesproken. Hierin gaf hij een
uiteenzetting van Duitschland's taak om
de wereldvrede te helpen bevorderen en
om de gevolgen van de wereldoorlog zoo
spoedig mogelijk uit de wereld te jagen.
Op een ieder in binnen- en buitenland
deed hij met het oog hierop een dringend
beroep.
Met de tijdens zijn afwezigheid door
kanselier Müller gevoerde politiek zeide
hij zich geheel te Kunnen vereenigen, ook
wat betreft de vervroegde Rijnlandont
ruiming en de herstelbetaling, tweekwes-
ties, welke niets met elkaar te maken
hebben. De eerste moet door politici, de
andere door onpartijdige economen wor
den opgelost, volgens zijn idee.
Het is te wenschen dat de andere hee-
ren er ook zoo over denken. G.J.D.
SCHOOLNIEUWS.
De voordracht voor onderwijzer aan
o.l. school te Schagen luidt: l.J.Koelman,
onderwijzer aan de Ulo alhier, 2. W. Bant,
waarnemend aan de school te Schagen
en 3. R. Jofriet te Zaandijk.
DE DERTIG POLDERS.
Ter voorziening in de vacature-L. J.
Roeper, hoofdingeland der Dertig Gein.
Polders, had Maandag jl. een herstem
ming plaats tusschen de heeren R. P.
Keijser Cz. en Joh. Roeper Nz., die bij de
voorafgaande stemming resp. 207 en 205
stemmen verwierven.
Thans werden op de heer R.P.Keijser
232 en op de heer Joh. Roeper Nz. 384
stemmen uitgebracht, zoodat laatstge
noemde werd gekozen. Eén stem werd
blanco uitgebracht.
BAZAR-NED. HERV. GEMEENTE.
Ter voorbereiding van 'n bazar ten bate
van de kerkvoogdij der Ned. Herv. Ge
meente alhier, werd een comité gevormd,
waarin zitting namen:
Mw. Raabe, presidente, Mw. Roelofs
penningm., Mw. Wevering, Mw. Mallée,
Mw. v.d. Poll, Mw. J. Dros-Bakker, Mw.
Kikkert-Kamp, Mw. Witvliet-Brouwer,
Mw. Dijksen-Knol,Mw. J. Dros-de Groot,
Mw. N. Plaatsman, Mw. A. Kikkert-Nan-
nenburg, Mw. A. Dros-Garritsen en Mw.
Schermer.
Het ligt in de bedoeling de bazar te
houden in Eben Haëzer in de komende
zomer.
KUNSTMEST OP HOOI
EN WEILANDEN.
Men schrijft ons:
Op uitnoodiging van de afd. „Texel" dei-
Ho] 1. Mij. van Landbouw werd Vrijdag een
lezing met lichtbeelden gehouden door de
heer Ir. C.A.O.Spaan, Directeur van het
Land- en Tuinbouwbureau, over het onder
werp: „De bemesting onzer Hooi- en Wei
landen.
De voorzitter, de heer C.Keijscr Hz. riep
de aanwezigen een hartelijk welkom toe en
betuigde er zijn tevredenheid over, dat, niet
tegenstaande het zeer ongunstige weer, nog
zoovelen ter vergadering aanwezig waren.
Hierna werd het woord aan de spreker ge
geven.
De lieer Spaan, die gemakkelijk en onder
houdend spreekt zeide, eerst over bemes
ting in het algemeen liet een en ander te
zullen zeggen. Hij wilde daarbij de vraag be
antwoorden of de kunstmeststoffen in vol
doende mate aanwezig zijn en kunnen blijven,
en daarna een film vertoonen aangaande
de luchtstikstof-industrie.
Voor de planten zijn noodig voor goede
ontwikkeling: stikstof, phosphorzuur, kali
en kalk. Eerder trachtte men een goede be
mesting aan te brengen met stalmest, gier,
lupine en guano. Deze zijn thans, nu er veel
hoogere eischen aan de aarde gesteld wor
den, niet meer voldoende. Men behoort nu
het land door betere bemesting te verbe
teren en er meer van te halen. Ook eisclit
het arbeidsvraagstuk meer, daar de loonen
met 104 pet. gestegen zijn. Door meer van
elke eenheidsoppervlakte te halen, heeft men
men te zorgen voor het beste pootgoed, be
tere afwatering en vooral betere bemesting,
want het veredelde zaad vraagt meer kracht
voer en daarom is stalmest niet voldoende
en kunstmest noodig. Geeft onze aarde daar
toe voldoende grondstoffen? Voor phos
phor, u:t ruwe phosph'aten gewonnen, vindt
men voldoende gronstoffen in Florida, Ca
nada, Marokko en andere streken ,doch men
PURE VIRGINIA SHAG
Goedkoop door haar
iangzamen brand
Pittig en toch niet zivaar
Vóór pijp o/ cigaret
jLörumo - GnoiiiNoeiM
ga niet te kwistig te werk, opdat er wat
overblijft voor de nazaten. Kalizouten zijn er
mede voldoende. Ze worden verkregen uit
de bodems van vroegere binnenzeeën. Kali
gebruikt men vooral voor tuinbouw en geeft
een niet dure bemesting. Uit ertsen, die men
smelt, verkrijgt men slakken, die het Tho-
masslakkenmeel leveren en zoo verkrijgt men
voldoende phosphorzuur.
In Duitschland vindt men hiertoe uitge
strekte beddingen, ook in Frankrijk, vooral
in de Elzas, alsmede in het Oosten van Ne
derland, maar daar liggen de lagen heel diep.
Hier keuken- en kalizout te winnen zou te
veel vragen voor exploitatie en daarom Iaat
men het voorloopig rusten.
Voor gebrek aan kalk behoeft men voor
loopig ook niet te vreezen: kalkgesteenten
en krijtrotsen zijn er voldoende op aarde.
Zie maar in Engeland, Duitschland, Frank
rijk, Amerika, enz. In Nederland is kalk-,
mergel te vinden in Zuid-Limburg. Dus ook
voor kalk geen zorg.
Maar hoe zit het met stikstof? Gier en
guano bevatten een aardige hoeveelheid, maai
de guano is uit Peru weggeroofd. Ook aan
chili uit Zuid-Amerika komt een einde, al
zijn er ook nog groote lagen in liet binnen-'
land.
Zwavelzuur en ammoniak heeft men te
danken aan de gasfabrieken, en komen dus
uit steenkolen, maar ook deze zijn beperkt.
De groote Duitsche geleerde, prof. Cruas
e.a. hebben het doorvoeld en gezegd, dat er
binnen afzienbare tijd op deze wijze en bijj
voortdurend toenemend gebruik van die stof
fen een wereldliongersnood zal komen en
daarom hebben ze gezocht naar andere mid-,
delen. Bij electrische ontladingen (donder)
heeft men een salpeterformatie ontdekt en
dit bracht hen op de gedachte, de luchtstikj
stof bindend te maken. In dampkringslucht
is 4/5 zuivere stikstof aanwezig, waarvan
mensch en dier niet profiteeren. Alleen en
kele planten, vooral vlinderbloemigen, heb-
beri er wat aan en hierdoor heeft men door1
groenbemesting wel voordeel gehad. Aan
genoemde prof. is het gelukt een bindmid
del te vinden voor stikstof- en waterstof
gas. De prof. Haber en Bosch hebben zich'
hierbij mede zeer verdienstelijk gemaakt. De
eerste fabriek werd aan de Rijn gebouwd,
in deoorlogsjaren vreesde men voor ver
delging, wat voor Duitschland een groot
kwaad geweest zou zijn. Men heeft dan ook
meer in het midden van het Rijk een kolos-,
sale fabriek weten te bouwen. Deze is 51/21
K.M. lang en U/2 K.M. breed. Jn deze fa
briek maakt men aan wcreldstikstof 'n baal
per seconde, dat is per etmaal, want men
werkt dag en nacht met een drieploegen-
stelsel, 86400 balen.
Nadat nog het een en ander gezegd was
over nitro-fosca en de gemakkelijke werking
daarvan, aangezien het een samenstelling is
van verschillende stoffen, werd op het doek
vertoond, wat in zoo'n stikstoffabriek is te
zien.
De beelden waren zeer duidelijk en aan
onze oogen gingen voorbij het inwendige
van de fabriek, koeltorens en gashouders,
absorbtietoren, pompstation, filters, hoog
druk-installaties, tot een druk van 1000 at-
mospheren, tanks voor ammoniakwater, la
boratorium, enz.
Na de pauze werden veel wenken gegeven
