Nc. 5189 51ste Jaargang Woensdag
3e Nieuwe Tpxelsche Courant
22 Sept. 1937
EERSTE BLAD.
Het Ned. Herv. Kerkje.
REIST PER WACO
Uw advertentie in dit blad wordt
op Texel huis aan huis gelezen.
TEXELSCHE COURANT
1—Mil -I
is sinds 1 Juli 1930
In dit bh»d opgenomen.
U1TG.: N V. Boekhandel en Drukkerij
v.h. Langeveld en de Rooij Den
Burg. Tel. 11. Postrek. 652.
ABONNEMENTEN: f0.75 per kwartaal
buiten den Burg fl.losse nrs let
ADVERTENTIES: 12 cent per regel
minimum 5 regels. Eenzelfde adv. voor
vier plaatsingen opgegeven, wordt drie
maal berekend. Vraagt ons zeer voor-
deefig tarief voor neringdoenden.
TEXELAARTJES: 4S ct. (4 regels.)
ZONDAGSBLAD, 16 blz., in roto-gra-
vure, f0.50 per kwartaal; buiten Den
Burg f0.70.
HOOGWATER ter reede van Texel r.m
(nam ongeveer uur later
24 25 26 27 28 29 30 Sept.
12 12 12.57 1.16 1,59 2.41 4,01 5,34
LICHT OP
Ril WIELEN en RIITUIGEN 7 28
||||||:i!llllllllllllllllllllll!llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll||il||
llllllllllll VAN OVER DE GRENS. ||j|||||||||
llllli"ll'""lllll'IIl>>lll'lll"lll'l!llllll"l""'llll'llll'""lll'lllll'lllll"'"""'llllll
ENGELAND EN FRANKRIJK
STANDVASTIG.
De z.g. zeerooverij in de Middelland-
sche Zee heeft een zeer belangrijk ge
volg gehad, dat zich al duidelijker en'
duidelijker begint af te teekenen. Dat iu
de lang verbeide manifestatie van dd
Engelscli-Fransclie wilskracht. Reeds te
Nyon hebben de beide groote democra
tieën zich voor de eerste maal van het
haardvuur verwijderd en een stap, wel
licht aarzelend nog, in de ruwe buiten
lucht gewaagd. Engelsche en Franschd
oorlogsschepen zoo werd daar beslo
ten zullen de controle in de Middel-
landsche Zee gaan uitoefenen. Italië kaït
aan het accoord mede doen en de Thy-
reensche Zee, eigenlijk een Italiaansche
binnenzee, voor zijn rekening nemen. Na
tuurlijk wilde Italië niet, en maakte Roi
me heftig bezwaar tegen het eenzijdige
accoord van Nyon eenzijdig, wijl het
zelf niet ter conferentie verschenen was.
Maar de eerste stap in de werkelijkheid
heeft Engeland en Frankrijk moed ge
geven. Men heeft dit keer niet slechts
de Italiaansche protesten rustig langs zich
heen laten gaan, maar bovendien nog
gemeenschappelijk met de andere mo
gendheden van Nyon tot een uitbreiding
van het accoord besloten.
Het aanvullend accoord verzekert „hulp
en bescherming" aan de koopvaardijsche
pen, welke aangevallen worden door
vliegtuigen en aan de oppervlakte va
rende schepen, dié zich niet houden aan
de beginselen van het internationale
recht, welke bij het verdrag van Londen
algemeen zijn erkend. Koopvaardijsche
pen, welke onder Spaansche vlag varen,
vallen buiten deze maatregelen. Tege
lijkertijd hebben Engeland en Frankrijk
besloten, de thans overbodig gewonden-
controle ter zee langs de Spaansche kus
ten niet langer uit te oefenen.
OORLOG-1N-VREDE.
De vraag blijft, wat er thans uit de
„zeerooverij" in de Middellandsche Zee
zal worden. Deskundigen nemen aan, dat
de maatregelen voldoende zijn om de
„zeeroovers" te doen besluiten, hun ge
vaarlijk handwerk te staken. Maar dit
vraagstuk is tenslotte niet eens zoo be
langrijk. Een paar tot zinken gebrachte
schepen zijn in deze tijd van „oorlog-
in-vrede"-methoden voor niemand meer
biezonder interessant. Het belangrijke
is en blijft, dat Engeland en Frankrijk
eindelijk eens gaan toonen, dat zij niet
langer van zins zijn zich op gebiedeh,
welke zoowel voor hen als voor 'n groot]
deel van de overige wereld van groot;
belang zijn, terug te laten dringen.
HET IS MAAR EEN „CONFLICT".
We gebruikten zoo juist de uitdrukking
,,oorlog-in-vrede"-metnoden. Het best kan
men deze zien toepassen in het Verre
Oosten. Daar, in China, onderneemt het
Japansche leger een met bommeneskaders,
tanks, pantserschepen en andere moderne'
hulpmiddelen uitgeruste expeditie, welke
thans reeds een maand duurt, aan vele
tienduizenden menschen het leven heeft
gekost en geheele stadswijken gruwelijk
heeft verwoest. Maar desondanks ver
zoekt Tokio toch vooral niet van een
Japansch-Chineesche oorlog, maar een
voudig van een „Chineesch conflict" te
willen spreken. Wanneer deze methode,
welke overigens reeds in Abessinië met
goed gevolg werd toegepast, gemeengoed
wordt, staan wij voor de verwezenlijking
van een oude droom der menschheid: n.l
de afschaffing van de oorlog. Heel een
voudig krachtens afschaffing van heti
woord. Intusschen toonen de Chineezen
zich tegenover de Japansche „vredebren
gers" in het geheel niet dankbaar. Zij
doen, alsot er wel oorlog is en schieten
tot nog toe met betrekkelijk succes te
rug, hoewel men toch aan de zijde van
Japan slechts met een militaire operatie
„tot heil van China" te doen heeft. Dat
is de oorzaak van het geheele verschrik
kelijke onheil tenminste volgens Ja
pansche lezing, welke gelukkig alleen
staat in de wereld.
IDE VEREEN. STATEN IN CHINA.
De algemeene sympathie in Europa)
en Amerika staat ongetwijfeld aan de;
de zijde van het geplaagde China. Maar
helaas blijkt het niet mogelijk te .zijn
aan deze sympathie een meer materi-
eele inhoud te geven. Roosevelt heeft
zich zelfs genoodzaakt geziien, met het
oog op de toestand een gedeeltelijk em
bargo op wapens af te kondigen, een
maatregel, welke China, dat groot ge
brek aan wapenmateriaal heeft, veel ge
voeliger treft dan Japan.
DE VOLKENBOND.
Ook de Volkenbond is niet in staaf
om te helpen. Dat weet men ook in Nan
king en Wellington Koo, de Chineesche
afgevaardigde, heeft, toen hij in de afge
loopen week te Oenève de Chineesche
zaak bepleitte, dan ook niet meer van
de Volkenbond gevraagd, dan dit insti
tuut inderdaad geven kan. Het resultaat'
daarvan is geweest, dat thans de z.g.
commissie van 23, waarvan ook Amerika
deel uitmaakt en die reeds in 1933 werd
belast mer een onderzoek naar de kwestie-
Mantsjoekwo, de Chineesche zaak zai
behartigen. Veel heeft China daarvan
niet te verwachten en Wellington Koo
heeft zich danook het recht voorbehouden
dat de Volkenbondsrfaad later het geschil
•op grond van de artikelen 10, 11 en 17
van het statuut, welke in heel wat radi
caler maatregelen voorzien, dan de thano
genomen, zal behandelen, indien 'China
dit eischt.
VERDEELING VAN PALESTINA.
Ook van het Palestijnsche vraagstuk,
dat de Volken bondsraad te behandelen
kreeg, heeft men zich op betrekkelijk
gemakkelijke wijze afgemaakt. De princi-
piüele goedkeuring van het verdeelings-
denkbeeld heeft men niet gegeven, doch
wel een machtiging aan Engeland de stu
dies in deze richting voort te zetten.
Dit wil zeggen, dat Engeland rustig de
verdeeling kan voorbereiden, zonder zich,
angstig te maken over het lot van zijrJ
detinitieve voorstellen. Een overwinning
dus voor de Koninklijke Britsche Pale
stijnsche Commissie-Peel.
ÜE SPAANSCHE KWESTIE.
Het derde belangrijke vraagstuk, dat
de Volkenbondsraad behandelde, was do
Spaansche kwestie. Negrin, de Spaan»
sche vertegenwoordiger, stond daarbij tij
delijk het voorzitterschap van de raad
af, om een Telle rede tegen Italië tvi
houden en eenige tekortkomingen van
het accoord van Nyon te hekelen. In zoo
verre hebben zijn woorden succes gehad,
dat het accoord thans, zooals reeds ge
zegd, niet slechts op duikbooten, maar
ook op andere scheepstvpen en vliegtui
gen toepasselijk is verklaard. Overigens
zal dc Spaansche kwestie nog op een
nadere bijeenkomst worden besproken.
WIE PLEEGDE DE BOMAANSLAG?
In Frankrijk is de opwinding over de
bomaanslagen te Parijs ietwat geluwd.,
Gebleken is thans wel, dat geen 'Fran-
sche arbeiders voor deze daad verani--
woordelijk waren. Een Italiaansche an
archist, tegen wie een sterke verdenking,
bestaat, bevindt zich thans in arrest. Dit'
heeft er op het oogenblik toe geleid,
dat het vreemdelingenvraagstuk in
Frankrijk weer in het middelpunt dei-
belangstelling is komen te staan. Zooafs-
men weet, herbergt geen land zooveel
buitenlanders als Frankrijk en daaronder
bevinden zich ook vele twijfelachtige ele
menten. Een gevolg van de bomaanslagen
is nu geweest, dat het toezicht op deze
buitenlanders zal worden verscherpt,
waarbij men de belofte heeft afgelegd,
dat de goeden niet onder de kwaden zul-
len lijden.
OUDESCHILD.
DREIGT ER GEVAAR VOOR
INSTORTING? DE RIJKS-
COMM. VOOR MONUMEN
TENZORG MEENT VAN NIET.
Van verschillende zijden vernamen wij,
dat het oude Hervormde kerkje van Ou-
deschild in zoo vervallen toestand zou
zijn geraakt, dat herstelling van het ge
bouw dringend noodzakelijk zou zijn. Naar
aanleiding van deze alarmeerende he-1
richten men sprak zelfs van gevaar.
voor instortenmeendfen we eens
op onderzoek te moeten uitgaan. Het re>
sulfaat daarvan is, dat we kunnen mee-
deelen, dat de toestand zóó ernstig niet
is.
Wel heeft eenige weken geleden de
Rijkscommissie voor Monumentenzorg
naar ds. Seholte ons meedeelde een on
derzoek ingesteld, doch baars 'inziens inoet
elke vrees voor instorting ongegrond wor
den geacht. Toen wjj met ds. Seholte het
kerkje in oogenschouw namen, konden Wij
wel zien, dat het gebouw teekenen van
verzakking vertoont. Merkwaardig is, dat
de verzakkinge.» zich juist voordoen hij de
later bijgebouwde gedeelten, de noorde
lijke vleugel en de catechisatiekamer.
Deze gedeelten zijn op het vroegere
kerkhof gebouwd. Men vermoedt, dat
de graven te los zijn dichtgegooid en dat
daardoor de grond eenigszins ingezakt is.
GEBOUWD IN 1650.
In 1650 is het kerkje gebouwd. Dit
jaartal staat ook op een steen, welke in
de oostelijke gevel is aangebracht. Oor
spronkelijk was de kerk rechthoekig van
vorm. De ingang lag toen naar alle waar
schijnlijkheid in de westelijke gevel, on
der de toren. Deze ingang is nog te zien.
maar werd niet meer gebruikt en daarom
dichtgemaakt. Thans ligt de ingang in de
zuidelijke gevel van de catechisatiekamer.
Reeds van verre valt ons daa'r de ver
zakking op. De deurkozijnen staan geheel
scheef op de grond. Het is 'duidelijk te
zien, dat de deur eenige tijd geleden ver
nieuwd is, maar daarmede was dc ver
zakking nog niet verholpen. In het kerkjo
zelf is de verzakking niet dadelijk te zien.
Eerst na goed te hebben rondgekeken
zien we, dat bij het nieuwere gedeelte de
grond eenigszins is verzakt;waardoor
twee houten pilaartjes, die tusschen de
kerkbanken en de galerij zaten van"boven
"?ijn losgeraakt. Vrees voor instorting be
hoeft dit echter niet te geven, daar als
ondersteuning de pilaartjes toch geen *>e
teekenis hebben.
VERGROOT IN 1740.
Het nieuwe gedeelte van de kerk is bij
gebouwd in 1740. Zooals bekend is liet
dorp Oudeschild pas in het begin van de
17e eeuw ontstaan; het groeide snel, zoo
dat het kerkje reeds spoedig te klein
was geworden,
In de oostelijke muur van het nieuwe
gedeelte vinden we een steen met de
woorden
,,D' opzieners haben 't Huys te
Noorden uijtgebreyd en Jacob Velt-
huys heeft de eerste steen gelegt.
1740".
Op de noordelijke muur zijn drie groote
ijzeren cijfers, een zeven, een vier en een
nul. De één is kennelijk weggevallen en
er heeft dus weer hetzelfde jaartal 174Ci
gestaan.
Het kerkje heeft houten gewelven. Het
pijporgel, in de Noordelijke afbouw aan
gebracht, is eigenLijk geen orgel; het;
cloet alleen als ornament dienst. Op de;
galerij, achter het „orgel", wordt een
gewoon huisorgel bespeeld.
AUTOBUSDIENSTEN naar Hoorn
Edam, Amsterdam en geheel West-
Friesland.
Ink Waco, Kanaalw. 137, den Helder
Tel. 773 en V.V.V. Mooi Texel.
OUDE GRAFSCHRIFTEN.
In de uitbouw bevinden zich nog een
tweetal grafschriften, waarvan het eeno
luidt:
„Hermanus Lindenhoff, uit Zwol
le, oud 22 jaren, lieutenant ter zee,
verongelukt op de 8 Juli 1758 met
liet lantsoorlogsschip Oranjewoud".
Het andere grafschrift is niet geheel
zichtbaar, doordat dc kerkbanken erover,
heei zijn gebouwd. Het heeft echter op
dezelfde scheepsrainpbetrekking. Elders
treffen wc nog eenige andere grafschrif
ten aan, o.a. op een marnieren zerk, die
echter onleesbaar zijn geworden.
KOPEREN KRONEN.
In dc kerk hangen drie prachtige ko
peren kronen. Een hiervan is geschonkem
door Nederlands grootste vlootvoogd
Michiel Adriaans/, de Ruijter, in 1672,
de andere een jaar later door /ijn tijdgC'
noot Cornelis Tromp, eveneens een be
kend vlootvoogd. De derde kroon, die wat
eenvoudiger is, werd door een weduwa
aan de kerk gegeven. Op deze kroon
staat echter geen jaartal. Waarschijnlijk
heeft deze schenking echter veel latei-
plaats gevonden. Tegen de muren zijn
vier koperen kandelaars, twee aan twee
hij elkaar behoorend, aangebracht. Twee
hiervan zijn waarschijnlijk van dezelfde
schenkster als die van de kleine kroon;
de twee andere zijn in 1743 geschonken,
volgens het opschrift, een door de huis
vrouw van Gerrit Rotting, de andere
door de kerkmeester. Of Gerrit Rotting
deze kerkmeester is geweest, konden we
niet nagaan.
NOG MEER OUDHEDEN.
Voor de preekstoel bevindt zich een
koperen boog, waarop het jaartal 1683
staat. De schenker (ster) hiervan is on
bekend.
Tegen de Westelijke wand van de kerk
hangt een groot beschilderd bord, waar
op de Tien Geboden in de oud-Holland-
sche taal zijn aangebracht, zooals ze in
Exodus 20 voorkomen.
Rechts onderaan staan twee namen, O.
Dekker en H.Boon, waaronder het jaar
tal. Nog iets meer naar rechts staat
dat het schilderstuk in 1653 door schip
per Richard Robberts is geschonken. Aan
vankelijk meenden we, dat Dekker en
Boon de vervaardigers van dit schilderij
waren, maar wat moesten dan die twee
tegenstrijdige jaartallen beteekenen Hef
is best mogelijk, dat Dekker en Boon dit
bord slechts hebben overgeschilderd.
IN EN OP DE TOREN'
We stonden nu toch vlak bij de toren
en konden de verleiding niet weerstaan
om eens naar boven te klauteren. Na
enkele trappen te hebben beklommen,
stonden we bij het uurwerk. Een oud
mechaniek, dat echter nog uitstekend
loopt. Het is alleen jammer, dat de wij
zers niet meer meedoenNog twee
hooger zien wij hiervan de oorzaak:
de raderen, die de beweging van het
uurwerk op dc wijzers moeten over
brengen, zijn geheel verroest en van hun
assen Ic.sgeraaKt. De klok slaat echter nog
behoorlijk. Uit het opschrift: „Pieter
Seest, Amstelodamie. Anno 1782 me fe
cit" (Pieter Seest te Amsterdam maakte
mij in het jaar 1782) blijkt, in welk jaan
de klok is vervaardigd.
We dalen af en staan weldra weer op
de begane grond van het kerkje, dat door
de ,',tand des tijds" allerminst werd
gespaard.
Voorheen waren de buitenmuren niet
bepleisterd, zooals thans, sinds 1904, het
geval is. Maar de restauratie heeft tocll
de gebreken niet kunnen verhelen, welke
in de loop der jaren zijn opgetreden als,
gevolg van geldnood, die doelmatig en
afdoend herstel onmogelijk maakte.
Wellicht zal dit herstel pas kunnen ge
schieden, wanneer de Rijkscommissie voor
Monumentenzorg hier haar onmisbare
steun verleent. Zonder hulp van Rijk
en Provincie en Gemeente zal zeker
van degelijke restauratie van dit oude, vrij
ernstig vervallen kerkgebouw wel geen
sprake kunnen zijn. H.