TWEEDE BLAD
TEXELSCHE COURANT
m mm
Ik weet er nog van
Uit de Historie
van Oosterend.
Zaterdao 23 October 1937
$33533333533 y $$$$:S3$33$
$333333®®® L* 3333333333
J. de R., 75 jaar.
$333333333 y 33333333®
1 ffi
3333333®®$ y 333333®$®®
53
■313». «-3133333 U 5335335333333
12 3 4
8
w
fÊ„Él«„...li
lp
t*
*il
3 ffl
5; Wie zich op niets anders te be-
tg roemen heeft, dan op zijn voor- 3
|g ouders, is als een aardappelplant; 53
het eenige goede dat hij heeft zit 53
3 onder de grond.
mill TEXELAARS BOVEN llllll
DE ZESTIG AAN HET llllll
WOORD. llllll
dat op de plaats waar nu de o.l.
school staat, vroeger een wagenmaker-iji
gevestigd was van J. Dalmeijer. i
dat op de Groeneplaats, waar nu
de slagerij van C. Visser en Zn. is ge-,
vestigd, J. Kok een groentenwinkel had.
dat er in de Nieuwstraat, waar nu
de timmermanswerkplaats van J. H.^Geus
is Jiet kantoor.genaamd „Condor", ge
vestigd was van deurwaarder Koning.
dat er 's winters in een gebouw in
de Nieuwstraat ,op de plaats waar nu het
Museum staat, een groote ketel soep
gekookt werd, welke soep aan de armen
werd verstrekt;
dat er in het perceel in de Park
straat waarin thans de Wijn;handel-A.P.,
Koorn is gevestigd, een grutterij, een
soort graanmalerij was van gebr. Ver
baarschot; deze malerij werd door een
paard in werking gebracht, dat in de
rondte liep.
ALGEMEENE TEXELSCHE S3
POLITIEVERORDENING. f3
$$$$33$®®$ y 3333333®®®
HET IS VERBODEN
brandstoffen ot andere licht brand
bare zelfstandigheden op kortere afstand'
dan 0.6 M. van ovens, smidsen, schoor
steenpijpen of vuurpijpen neer te leggen
of te hebben, tenzij in goed gesloten;
brandvrije bakken.
in de kom magazijnen of opslag
plaatsen van brandstoffen te hebben in ot
bij gebouwen met brandbare wanden, of
afgedekt, anders dan met pannen ot an
der onbrandbaar materiaal. Van dit ver
bod kan door B. en W. ontheffing wor
den verleend.
een stookgelegenheid in gebruik te
hebben op minder dan één meter afstand
van houten wanden van gebouwen ot
bergplaatsen, houten schuttingen of an
dere houten afheiningen.
RADIO.
Br.-Indië. Bombay is een eigen te
levisiezender rijk geworden, die om te
beginnen films zal reprodueeenen.
Engeland heeft nu ruim een jaar
televisie, maar er zijn nog geen duizend
ontvangtoestellen bij particulieren In
gebruik en tijdens de laatste radio-ten
toonstelling te Londen zijn nog geen hon
derd nieuwe toestellen verkocht. Ze zijr»
n.l. nog veel te duur. De kosten van tele
visie-uitzendingen via één enkel station
bedragen inmiddels jaarlijks 250.000 p.st.
Spanje. Ondanks de oorlog zendt het
Radio-omroepstation te Madrid nog ge
regeld zijn amusementsprogramma's uit
terxvij 1 op eenige mijlen afstand het ka
non buldert. Vaak wordt de muziek on
derbroken door het geweld van bommen
en granaten en door luchtaanvallen.
Slechts een paar maal moest het zend
station dientengevolge zijn programma
onderbreken.
llllll# VAN ZON EN MAAN.
||||||llllllllllll!llllllllllllllll!llllllll!llli;il!ll!lllll!l!lllllllllllllli:n!i:illl!!lll]|||||
MAAN ZON
Datum: Op: Onder: Op: Onder:
Z 24 Oct 20,32 12,05 6 41 16,47
M 25 21,47 12,48 6,43 16,45
D. 26 23,05 13,20 6 44 16,43
W 27 13,47 6,46 16,41
D. 28 0,21 14.09 6,48 16 39
V. 29 1.35 14,29 6 50 16 37
Z 30 2.47 14,48 6,52 16 35
Dinsdag 26 Oct. Laatste kwartier.
Oosterend, vroeger wel Oostereinde ot
Oosteinde genaamd, is na Den Burg het
grootste dorp en behoort tot de oudste
dorpen van ons eiland. Wanneer het ge
sticht is, is niet bekend, maar zeker is,
dat reeds in zeer oude privilegiën de
naam van het dorp herhaaldelijk voor
komt.
Evenals De Waal en Den Westen had
het eertijds het recht drie van de dertien
schepenen, die het eiland bestuurden, uit,
zijn midden te kiezen. Later, toen het
aantal schepenen tot zeven werd terugge
bracht, in het jaar 1556 bij privilegie
van Philips 11, vaardigde het slechts een
schepen af, gelijk De Waal, Den Westen,
Den Hoorn en De Koog. Den Burg mocht
als hoofdplaats van het eiland twee sche
penen kiezen. De vermindering van het
aantal schepenen geschiedde op verzoek
van de inwoners, de schepenen en de
burgemeesters, vier in getal. De rcdeij
voor dit verzoek was, dat de bevolking
van de v,stad" het eiland Texel, dat
zooals bekend stadsrechten had zeer
verminderd en verarmd was. Slechts wei
nigen begeerden burgemeester of schepe
nen te zijn. „overmits die groote moyteu
en costen ende lasten, die de persoonen,
gecoosen tot eenige van dien, moeten sup
porteeren ende gedogen".
Tijden van bloei en verval: welke plaats,
welke streek, welk land kent ze niet
Het is dus niets biezonders, dat er voor;
de inwoners van Texel ook zware ja rei.'
zijn geweest en zelfs niet'alleen in lang?
vervlogen tijden.
Maar er is ook dikwijls welvaart ge
weest, vooral gebracht door 't loodswe
zen, getuige de royale huizen van welge-
gestelde loodsen, die b.v. in Den Hoorti
nog te vinden zijn. i
Ook Oosterend heeft welvaart gekend
door het loodsmanswezen, inzonderheid-
Nieuwe-Schild.
Oosterend zelf heeft weinig van een
dorp. Als men door de smalle straatje:)
wandelt, krijgt men de waan in een stadje
te zijn gekomen. Inderdaad heeft liet
dorp eenigszins een steedsch voorkomen.
In het midden ligt op een hoogte de oud<j
kerk. Huizen zijn in een wijde kring
rond deze kerk gebouwd. De straten zijn)
veelal nauw en bochtig, zooals in stadjes
vaak het geval is.
De oude kerk, thans behoorende aan de
Ned. Herv. Gemeente, was eertijds toe
gewijd aan de Heilige Martinus. Het
noordwestelijk deel dat uit tufsteen is
opgetrokken, moet nog uit de Romaansche
tijd dagteek-enen. Men veronderstelt, dat
dit gedeelte, het oudste deel van de kerk,
die een kruiskerk is, in de loop van de
twaalfde eeuw is gebouwd.
MELK KOKEN, MAAR HOE?
Wie weet ,dat er mond- en klauwzeer in
Tiet land is en zelfs in de buurt
kookt de melk. Maar, zoo wordt er van.
deskundige zijde op gewezen, dan is het
niet voldoende de melk alleen maar aan'
de kook te brengen. Ze moet drie a vijf,
minuten doorkoken. Dan pas is men er
zeker van, dat de melk voor de gezond
heid geen schade oplevert.
OOSTEREND.
KERKNIEUWS.
Onze vroegere plaatsgenoot ds. J. J.,
Buskes Jr., predikant in de Geref ge
meente in H.V., te Amsterdam Zuid, is te
Haarlem beroepen.
SCHEEPSONGEVALLEN
OCTOBER 1923.
Op 4 October 1923 wordt in opdracht
van de Duitsche regeering, door
prins Holzfeld, consul-generaal, aan dei
bemanning van de Cocksdorper redding
boot, die de zes opvarenden van de'
schoener L1ESBETH redde, een zilveren
horloge met inscriptie uitgereikt; schipper,
M. Boon Mz. krijgt een gouden horloge;
16 NOVEMBER 1923.
De Duitsche lichter WILHELM, met
800 ton scheepsbouwmateriaal van Rot-!
terdam op weg naar Bremen, slaat achter
de sleepboot weg en strandt bij
de Slufter. De opvarenden worden door
de reddingboot van de Krim aan boordl
genomen. Deze slaat echter om. Alle in
zittenden komen behouden op het strand
aan.
Het schip loopt vol water. Met krach
tige pompen wordt het water er grooten-
cieels uitgehaald. Het ijzer wordt gelosL
Eerst op 8 December kan het vlot ge
bracht worden.
27 NOVEMBER 1923.
Het Grieksche s.s. ELPIDOPHORES,
2300 ton, met steenkolen van Engeland
op weg naar Hamburg, strandt door dikke
mist in de Eierlandsche gronden. Het
wordt door vijf sleepbooten vlot gebracht.
76
Het dwarspand dateert uit de vijftiende
eeuw, het niet tufsteenbanden versierde
koor uit de zestiende. De toren is ver
moedelijk in de vijftiende eeuw gebouwd,
in het begin van de negentiende eeuw
is hij geheel opnieuw bekleed. Hij doet
dienst als merk voor de zeelieden.
In de loop der tijden is de toren her
haaldelijk van zijn spits beroofd, tenge
volge van brand, door blikseminslag ont
staan. T enslotte werd de spits niet meer
opgebouwd, zoodat de toren stomp is ge
bleven.
In de kerk moet in vroeger jaren een
groot beeld van St. Nicolaas hebben ge
staan. De Kroniek van Medemblik (1710)
verhaalt, dat de muur van de kerk moeslf
worden opengebroken, om het heeld uit
de kerk te kunen verwijderen. Op bet!
kerkhof zou dit beeld verbrand zijn.
De eerste Hervormde predikant, VVessel
Verruhert, werd in 1666 bevestigd en
overleed in 1702.
In de kerk bevindt zich een koperen pre
dikantslezenaar, welke geschonken moet',
zijn door een zekere C. Vemuhert, ver-,
moedelijk een familielid van de eerste
predikant.
De klok is in 1598 door Henrick Wc-
gewart te Kampen voor de kerk van
Lutjebroek gegoten; maar ze is nooit
in Lutjebroelc geweest. Hoe zit dat
De Doopsgezinde kerk dateert van 1775
Van later dagteekenen de stichting van
de Geref. Kerk, de R.K. hulpkerk en de
Geref. kerk H.V.
Tal van oude huisjes zijn er in het
dorp, vele uit de zeventiende eeuw en ook
vele uit de achttiende eeuw. Menige wo
ning is nog een getuigenis van de wel
vaart, die de visschenij hier heeft ge
bracht. Oorspronkelijk woonden in het
dorp zeer veel oestervisschers. Maar
sinds de indijking van polder het Nooi^
den (1875), voorneen een inham in zee,
waar de oestervisscherij veel werd uitge
oefend, is deze tak van bestjaan grooten-
deels verschrompeld. Er wordt nog wel
DEN HOORN
FANCY-FAIR—D.E.K.
Evenals haar zusterverenigingen heeft
ook D.E.K. steeds met financieele moei-,
1-ijkheden te kampen. Het onderhoud dei'
instrumenten en het aanschaffen van
muziek, vordert meer dan de inkomstent
van het corps bedraglen; nog minder kan;
van aanschaffen van nieuwe instrumeinteni
sprake zijn. Nu heeft men besloten om
door het houden eener fancy-fair hierin
eenige verbetering te verkrijgen. Deze zal
worden gehouden in de zaal van de heer)
Rotgans en wel in de eerste week van.
Februari 1938. Om deze te doen slagen,,
vraagt de Vereen, de steun en medewer-/
king der ingezetenen, welke hulp haar
zeker niet zal worden onthouden. Wiji
wenschen D.E.K. hiermede veel succes.
VAN 1887 - HEDEN.
4 DECEMBER 1923.
Het Noorsche s.s. ULVEN, met zout
van Portugal op weg naar Stockholm,,
strandt in de Eierlandsche gronden. Vijf1
sleepbooten brengen het vlot.
19 DECEMBER 1923.
Het Engelsche s.s. ALESIA, 8000 ton,
van Engeland voor de sloop op weg naar
Duitschland, slaat door storm achter zijn
sleepboot vandaan en strandt bij paal
16 op het Westerstrand. Stoombootmij'.
Texel sluit een contract voor de berging.
Gedurende eenige dagen wordt door 'n
35-tal arbeiders het zand bij het schip-
weggespit. Er wordt een rug van zand
zakken gemaakt om meer stroom te krij
gen. Pas 6 Juni 1924 slagen vijf sleep
booten er in het schip vlot te brengen.
24 MEI 1924.
Het beurtschip van P. van der Vis, uit
Oosterend, wordt in het Scheurrak zoo
danig door de storm overvallen, dat de
fok stuk slaat. Als geankerd wordt, slaat,
de vlet stuk tegen net schip. De sleep
boot Terschelling van firma Dros en Co„
brengt het in veilige haven. i
10 SEPTEMBER 1924.
De TEXEL 84, 13 en 7 slaan door de
hevige N.W. wind los. Zij drijven uit de,
haven van Oudeschild de Zuiderzee op.
De TEXEL 84 en 13 worden te Enkhui
zen binnengebracht; de TEXEL 7 komt
bij Koudum terecht.
77
wat gedaan aan oester- en mosselvis-
scherij, in verhouding met vroeger jaren,
is dit thans van geen beteekenis meer.
De oestervisschers hebben in het mid
den der vorige eeuw een haven ^gehad ten
oosten van Nieuweschild. Deze haven,
welke in 1844 met behulp van i^jks-,
provinciale en gemeente-subsidiën werd
aangelegd, is reeds spoedig vervallen. In
de nabijheid werd een ijzeren kaap opge
richt, welke thans daar nog staat.
Lange tijd hebben de Oosterenders nog
getracht een nieuwe haven te krijgen,
doch alles was vergieefsch.
Thans wonen in Oosterend nog ver
scheidene Noordzeevisschers, die liun
motorkotters in de haven Oudeschild heb
ben liggen. De meesten vertrekken Maan
dags zeewaarts om niet voor Zaterdags
terug te keeren. De visch hebben ze dan
reeds aan de afslag gebracht. Soms
laten de visschers hun schepen in de
haven van Den Helder liggen; ze komen
dan per T.E.S.O. naar Texel.
Overigens bestaat het dorp van de In
komsten van de landbouw en veeteelt..
De tijden veranderen. Vroegere be
staansmiddelen kwijnen of verdwijnen.
Maar de mensch, onvermoeid in z-ijn strijd
om het bestaan, zoekt nieuwe inkomsten.
Zoo is Oosterend, dat vroeger voor een
goed deel van de vischvangst moet heb
ben geleefd in 1897 telde de visschers
vloot nog 80 schepen thans een dorp
geworden, dat naast de visschenij voor
een belangrijk deel door landbouw en
veeteelt in zijn onderhoud voorziet. I I.
Si De beste huisvrouw die be-
53 staat, is zeker, waar op markt en 53
Si straat, geen mensch van weet (3
13 geen mensch van praat. f3
muil VOOR ONZE DAMMERS.
EEN PARTIJ LOKZET.
46 47 48 49 50
"Wit deed hier de lokzet 3429, hopend
op 1419 van zwart. Zwart deed deze
zet echter opzettelijk. Wit meende nu te,
winnen door 29:20 (15:24) 27—21, 28-23,
33:4, doch zwart besliste daarna de partij
door 3—9 en 26:10.
VOOR ONZE SCHAKERS.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiii
NIEUW PROBLEEM.
a b c d e f g h
Wit: Kd7, Dh8, Pe7. en f6, pi b4, f2
en h4.
Zwart: Ke5, Lh6, pi a3, b5, f3, f4 eni
h7. Mat in drie zetten.
(Oplossing volgt.)
Schaken. Wereldkampioenschap. De
achtste partij is wederom door Euwe
verloren. Aljechin leidt thans met 53.
