Oe Nieuwe Texeische Courant
No. 5273 51ste Jaargang Woensdag 13 Juli 1938
TEXEL, ZOOALS HET NU IS
EERSTE BLAD.
N.V. WACO Autobusdiensten
Uw advertentie In dit blad wordt
op Texel huis aan huls gelezen.
TEXELSCH E COU RANT
is sinds 1 Juli 1930
fat dtt blad opgenomen.
HOOGWATER (ter reede van Texel v.m.
(nam. ongeveer een haif uur later.)
13 14 15 16 '7 18 19 Juli
10.15 10,47 11,20 11,54 12 26 12,59 1.17
Aan Zwembad „de Schans" een uur
eerder.
LICHT OP
RIIWIEIEN en RIITUIGEN 9 50
UITGAVE: N.V. Boekhandel en Drukkerij
v.h. Langeveld en De Rooij Den
Burg. Tel. 11. Postrek. 652.
ABONNEMENTEN: f0.75 per kwartaal;
buiten Den Burg tl.lossenrs. 4 ct
ADVERTENTIES: 12 cent per regel
minimum 5 regels. Eenzelfde adv. voor
vier plaatsingen opgegeven, wordt drie
maal berekend. Vraagt ons zeer voor-
deelig tarief voor neringdoenden.
TEXELAARTJES; 48 ct. (4 regels, ge
heel met kleine letter gezet.)
VAN OVER DE GRENS.
REEDS EEN HALF JAAR
VOORBIJ.
Ongemerkt bijna (zoo snel ging
de tijd) zijn we thans de eerste
helft van het jaar 1038 gepas
seerd en nu loont zich een kleine
terugblik, om de dingen niet al
tijd in hun afzonderlijkheid, maar
ook eens in een grootere sa
menhang te zien. En wanneer nu
iemand vraagt, wat als het be
langrijkste feit van dit eerste
haltjaar van 1938 met zijn vele
politieke spanningen te beschou
wen is dan zouden we willen
antwoorden, dat de vrede in
Europa behouden gebleven is,
hoewel vele mogelijkheden tot de
oorlog zich voordeden.
VERANDERINGEN IN EUROPA.
Dit feit schijnt ons biezonder indruk
wekkend, wijl in de afgeloopen zes maan
den voor de eerste maal de in de Pa-,
rijsche voorstellen vastgelegde kaart vam
Europa aanzienlijk veranderd is. Oosten
rijk heeft zich aangestoten bij het Derde.
Rijk. De spil-Berlijn—Rome schijnt daar
door niet aan kracht verloren te hebben,
terwijl anderszijds ook de samenwerking;
tusschen Londen en Parijs steeds hechten
geworden is.
Het Tsjechische probleem is niet in de
laatste plaats door de gebeurtenissen in
Oostenrijk onmiddellijk actueel gewor
den en de Engelsche politiek heeft inder
daad de taak op zich genomen, het Tsjei
chische probleem tot een oplossing lei
brengen en daarmede te bewijzen, dat
gespannen toestanden ook met vreedzame'/
middelen uit de weg kunnen worden ge
ruimd. Deze ontwikkeling voltrok zich
intuslschen niet ongestoord. In Tsjecho-
Slowakije kwam het zelfs tot een gedeel
telijke mobilisatie^ in Spanje werden Brit-
sche schepen gebombardeerd en Barcelona
dreigde met vergeldingsmaatregelen tegen
Italic en Duitschland. Gelukkig bleken
echter de krachten des vredes sterker te
zijn.
||||||iiiiiii:iiiiiiiiiiiiiiiiiiuiii:iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii:iiiiiiiiiiii!iiiiiiiiiiiiiniii||||||
llllllllllll WEET U ZE ALLE VIJF
||||i|iiiiiiiiiiiiiiii:iiiiiiiiiiiiiiii!i;iiiiiii'iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiti||||||
56. Wie was Jacob van Campen?
57. Wat verstaat men onder: Serail?
58. Hoe heet de Mohammedaansche
bijbel?
59. Waar werd Dr. H. Colijn geboren?
60. Wanneer werd afd. Texel van ,,'t
Nut" gesticht?
ANTWOORDEN.
56. Ned. bouwmeester (1595-1657).
57. Paleis Turksche Sultan.
58. Koran.
59. Haarlemmermeer, 22 Juni 1869.
60. In 1822.
NIEUWE VRAGEN
61. Hoe heette 't paard van Don
Quichotte
62. Hoe heette 't eiland van Robinson
Crusoë
63. Hoe heette Multatuli eigenlijk?
64. Wat is de hoogste toren van ons
land?
65. Wie stichtte 't Leger des Heils?
De antwoorden en nieuwe vra-
gen komen in het volgend nr.
EEN JAAR OORLOG IN CHINA.
Het Japansch-Chineesche conflict brak
in de tweede week van Juli 1937 uit eu
duurt juist een jaar. Zijn geheime ge-'
schiedenis zal wel pas over eenige jareit
geschreven worden. Maar het is waar
schijnlijk, dat Japan de toevallige schiet
partij tusschen een Chineesche en een
Japansche troepenafdeeling bij Peking
oorspronkelijk niet tot ^aanleiding van
een zoo geweldig conflict wilde nemen;
zeker had men het oog laten vallen op-
de Noord-Chineesche provincie, maar
verder strekten de wenschen van Tokio,
zich op dat oogenblik klaarblijkelijk toch
niet uit.
Ondanks de uiterst dappere tegenstand
der Chineezen, leden de legers van Tsji-
ang Kai-sjek gevoelige nederlagen bij
Sjanghai en Soetsjou en, hoewel de dag
niet voor de avond geloofd mag worden,,
voerde toch het krijgsgeluk der Japanners
verder, dan zij aanvankelijk zelf gedacht
hadden. Thans maakt men zich vastbeslo-i
ten voor de beslissende strijd gereed en
daartoe brengt men aan beide zijden
groote offers. Volgens een van de laat
ste schattingen kost IEDERE DAG de
oorlog aan Japan ongeveer 6 MILLIOEN
gulden.
TERUGTREKKING DER
VRIJWILLIGERS.
Onder de gebeurtenissen, die. zich in
de laatste dagen hebben voorgedaan, is
de bereikte overeenstemming in de Lon-
densche commissie voor de niet-inmen-
ging over de terugtrekking der vrijwilli
gers uit Spanje en de toekomstige con
trole der kusten en grenzen van het land
opmerkelijk. De besluiten staan voorloo-
pig nog slechts op papier, maar men mag.
toch verwachten, dat de plannen zeker!
zichtbare resultaten zullen hebben. Intus-
schen zijn de nationalistische troepen de
de belangrijke stad Sagunto genaderd en
bevinden zij zich op een afstand van nog
slechts 50 K.M. van de tweede hoofdstad
van het republikeinsche Spanje, Valencia.
SPANNING TUSSCHEN
FRANKRIJK EN SPANJE.
Frankrijk bezet een eilanden
groep.
In het Verre Oosten hebben de Fran-
schen bij verrassing een kleine groep
eilanden, de Paracelsus-eilanden, die vol
gens hen tot Annam zouden behooren,
met kleine strijdkrachten, bezet. De eilan
den schijnen strategische beteekenis te
hebben als luchtvlootbasis in een eventu-
cele strijd om het groote Chineesche
eiland Hainan, dat voor Fransch Indo-
Chinaligt. Begrijpelijk is, dat men zich in
Tokio over deze Fransche bezitting nogal
opwindt, waarbij men beweert, dat de
bedoelde eilanden tot China zouden be
hooren. Intusschen is het niet aanneme
lijk, dat Tokio het naast zijn vele moei
lijkheden op het oogenblik ook nog tot
een openlijk conflict met Frankrijk wil
laten komen.
ENGELAND, FRANKRIJK EN
TURKIJE.
Engeland heeft onlangs aan Turkije
een crediet van niet minder dan 16 mil
lioen pond sterling verleend. Zes milli-
oen daarvan is bestemd voor de Turksche
herbewapening, de rest voor industri
alisatie van het land. Frankrijk is nu Tur
kije op een ander gebied tegemoet ge
komen, door zijn heerschappij over het
Sandsjak van Alexandrette met Turkije
te deelen. Als gevolg van de tusschen
beide landen gestoten overeenkomst zijn
in het Sandsjak evenveel Turksche troe
pen als Fransche binnengerukt (2500 man'
aan elke zijde). Practisch beteekent dat
een overwinning voor Turkije en deze
laat zich slechts verklaren door het feit,
dat Frankrijk zoowel als Engeland in
Turkije een belangrijke vriend bij eventu-
eele conflicten in het oostelijk deei van
de Middellandsche Zee zien. In Syrië is
men intusschen over deze tegemoetko
mende houding van Frankrijk tegenover
Turkije weinig te spreken. Men heeft
geweigerd de verschillende overeenkom
sten omtrent het Sandsjak te onderteeke-'
nen. Veel zal dit de Syriërs echter weh
niet helpen; in ieder geval vertrekt de
Fransche minister van buitenlandsche za
ken, Georges Bonnet, binnenkort naar
Ankara om het nieuwe Fransch-Turksche
vriendschapsverdrag, dat naast de over
eenkomst over het Sandsjak gestoten is,
te onderteekenen.
WAAR IS DAT (Zie elders in dit nr.)
DOOR DR. JAC
T.E.S.O. rekent voor 1938 op een ver
voer van tweehonderd duizend passagiers
- dat is honderd duizend heen en Tion-
derd duizend terug. Drie kwart daarvan
kunnen we gerust beschouwen als na
tuurvrienden, toeristen, badgasten. Po-
vendien vliegen er in de zomer met de
K.L.M. nog zooveel heen, dat de luchtlijn!
loonend is en het aantal vluchten groo-i
ter kan zijn dan mëlh eerst had outworn
pen. Al die menschen brengen geld naai:
Texel, Hoeveel, dat is moeilijk te schat
ten. Dagjesmenschen, jeugdherberggas-
ten, kampeerders, kunnen het soms ver
rassend en bewonderenswaardig sober
aanleggen, maar daartegenover staat dan.
weer de bevolking van hotels en pensions.
Na lang peinzen en gissen ben ik tot de
conclusie gekomen, dat Texel's natuur
schoon tusschen één en twee millioen.
guldens naar het eiland tokt. Het „sei
zoen" is niet beperkt tot de vacantietijd.
Vogelvrienden, vooral Engelschen, ko
men reeds in Mei en April en ook nog
in September.
Het zou wel eens goed zijn de rekening
precies op te maken, want we hebben
het aantrekkelijk geval, dat natuurbe
scherming stoffelijk voordeel oplevert, uit'
te drukken in rijksdaalders. Wanneer mis
schien nog eens de Natuurbeschermings
wet in de Kamers in behandeling Komt.,
dan kan het voor sommige Kamerleden
wel nuttig zijn te vernemen, dat er stof
felijk voordeel zit in natuurbescherming.
Pehalve voor Texel kunnen we dat ook!
gaan narekenen voor Oisterwijk, De Steeg,
Ellecom, Dieren, Mook. Aardig is het
ook, dat de grondprijzen er door om
hoog gaan, niet alleen als bouwterrein,
maar ook als zuiver natuurterrein zelf.
Daar mag ik niet te veel van vertellen.
Nu is de groote vraag: zal Texel voor
iedereen zijn groote aantrekkelijkheid be
houden Velen meenen van niet en er,
2ijn er, die beweren, dat voor hen de aar
digheid er af is en dat ze nooit weer
naar Texel gaan. Nu ken ik het eiland'
al sinds een halve eeuw, maar voor mij is
de aardigheid er nog lang niet af, ja, in
menig opzicht pas weer opnieuw be
gonnen.
Het valt niet te ontkennen, dat er ont
zettend veel is vertoren gegaan en be
dorven. Toen ik in 1890 op Texel kwam;
wonen, was het al veel en veel mindetf
dan in Holkema's dagen, maar er was nog)
genoeg, om mij dag en nacht te vervullen,
van blijdschap en bewondering;. De Mok-
stoot had zijn fataal werk reeds verricht,
maar aan de Fonteinsnol ontsprong nog'
de prachtige bron, waaruit de duinbeek
stroomde naar de Mient, die één bloe r'
mentuin leek met al de Orchis-soorten,
de Plantanthera bij honderden, de groote
Klokjesgentianen, kussens van rose Ana-!
gallis tenella. Niets ontbrak. En achten
de Fonteinsnol strekten zich de duinvlak
ten uit. waar al die pracht zich herhaaldei
tot vlak in het Zeeduin toe. En dat alles
wemelend van vogelleven en insecten-
pracht.
Helaas, na een vijftal jaren begon daar
de duinbebossching. Bron en beek en
Mientmoeras verdwenen, werden ver-'
greppeld en gedraineerd en beplant met'
dennetjes, zooals het in die dagen ge
bruikelijk was. Zoo iets zou nu niet meer
gebeuren.
P. THIJSSE.
En zoo ging het gestadig achteruit-
De Prins-Hendrikpolder en het Noorden
die half en half en haast heeletnaal braak)
lagen, kwamen al meer en meer in cul
tuur en boetten hun vogelrijkdom in.
De oude ontginning van de Nederlanden
werd Noordwaarts voortgezet. En nog,
kort geleden werd polder Waalenburg,
het klassiek vogeloord, door bemaling,
geheel veranderd. Diepweel, een van de
mooiste meertjes, getuigend jyan oude.
doorbraken, werd gemaakt tot vuilstort
plaats en gedempt tot een stinkende roo-
kende massa, een ontwijding van een der
aardigste wandelingen nabij het hoofd
dorp Den burg, Texel heeft nog meer
gezondigd naar de kant der omvelrie i
kendheid n.l. door de vischmeelfabriek
en de zuivelfabriek nabij de haven van
Oudeschild, waar nu zwarte walgelijke
stinkmodder sommige slooten vervult en
vervuilt. Dit is heel wat anders dan hei
drogend zeegras van voorheen.
Natuurlijk zijn veel van die veranderin
gen onvermijdelijk en zelfs te waardee-
ren. Polders zijn er om in cultuur ge
bracht te worden en zelfs de bemaling
van Waalenburg is misschien verdedig
baar. Maar onvergeeflijk blijft het van-,
dalisme van Diepweel en kwestieus de
behandeling van die fabrieken. En een
bezorgdheid, die niet alleen voor Texel'
geldt is deze: misschien is te veel van1
Nederland's belangrijkste natuurschoon;
niet veilig onder de leiding van platte
lands-gemeentebesturen. Laat ons intus-
steken hopen opldie kermis en waakzaamheid
der „Landschappen". En laat ik meteen
hier verklaren, dat ik van het tegenwoor
dig gemeentebestuur van Texel betere
dingen verwacht, niet alleen om het wel-t
begrepen eigenbelang van het eiland zelf,
maar ook uit waarachtige liefde voor dit
zeldzaam mooie stukje wereld. En op
ons, vooral op de biologen en de geolo-i
gen, rust de plicht, het wetenschappelijkl
aesthetisch belang van Texel zoo duide-'.
Ijjk aan te tgonen, dat de bevolking)
de bezoekers en de overheid, alles er voor
over zullen hebben om dit eiland tot in
lervgte van dagen te maken tot een on-
overtreffelijk oord van studie, ontspan
ning, levensvreugd en levensgenot. En
die belangstelling moet niet alleen gel
den de duinen en de vogelbroedplaatsen
maar ook de aloude klei leem kern de
polders, de bedrijven, de bebouwing, de
bevolking. Een aardige kern voor die
veelzijdige studie wordt steeds gevormd
door het veel te weinig bekende Museum
Kraai aan Den Burg, dat bij voldoende;
steun zich kan ontwikkelen tot een waar
dig en nuttig instituut.
Uit: „Natura". (slot volgt)
Sinds 15 Mei geheel gewijzigde
DIENST- en TARIEFREGELING
a 5 ct. verkrijgbaar bij onze chauf
feurs en aan onze kantoren.
TEXtLSCMt Courant
||||||iiiii.!i:liilillill!lllillillllliiiiiiiliiiiiiiliililliiinilllli!lllliliiilllllii!inii||||||
WAT ER GEBEURDE... ÜH||||||
13 Juli: Stichting Ned. Jeugdherbergen-
centrale. 1928.
14 Juli: Paul Kruger te Clarens, in
Zwitserland overleden. 1904.
15 Juli: Rembrandt te Leiden geboren
1606.