ft\ig&1»e
'AKKElfïJtS.
éiïm.
s
Li
DE TOEKOMST VAN TEXEL
F
De Wereld
et v
K
Ha
ong
IN KAART
fr/r\*/a
l SI
eert
"erki
door DR. JAC. P. THIJSSE.
GESCHIEDENIS VAN DE GEUL.
Een ander onafhankelijk gebied vinden
sve in het Zuiden van het eiland: het
Natuurmonument De Geul, dak a' meer
en meer gewaardeerd wordt. Hier hebben
we jong Texel. In 1890 bestond De Geul
nog heelemaal niet. Als je het Pompeylak
doorkruist had, ging je over een niet eejis
heel brieede duinrichel en dan stond je
opeens voor een wijde zandvlakte: de
Texelsche Hors. Heel in de vejrte naar
rechts lag Onrust en tusschen de Hors en
Onrust blonk het nog niet verzande Noor
dergat. Hoe heel anders is het nu. Het
Noordergat is versmoord, de Hors ver
breed en daarover wandelt Onrust zijn
verderf tegemoet. Maar op de wijde Hors
is duinvorming opgetreden, begunstigd
door Waterstaat. De ingenieurs hebben
dit werk uitgevoerd op wetenschappelijke
grondslag en de „haakvorming" voortge-,
zet, die typisch is voor de stranden
Uitgaande van het massief bij palen 8 en,
9, hebben zij een haak geslagen, die ge
leid heeft tot vorming van de Geulvallei
en thans alweer een volgende haak, die
meer zuidelijk een nieuwe Geul zal ver
oorzaken.
WERK VOOR NATUURVRIENDEN.
Hier ligt nu werk voor de natuurvrien
den en ze moeten zich reppen om niet
achter te blijven in de loop der gebeurte
nissen. De eerste Geul heeft zich in 80
jaren tijds ontwikkeld tot een rijk land
schap van plas en moeras, zanjdrug en
duinhelling, de tweede heeft ook al een-
begin gemaakt met zijn nieuwe vegetatie
Hier voelen we nu behoefte aan degelijke
biologen, lui, die niet tevreden zijn met-
een paar dagen van intens genot op het
heerlijke eiLand, maar onderzoekers, die
jaar op jaar in allerlei seizoenen weer
komen en vlijtiger dan ik re k eif i
schap geven, van wat de Natuur hier uit
richt. tegenwoordig mogen we er wel re
kening mee houden, dat we hier alleen
veilig kunnen werken op Zaterdagmiddag
en Zondag, de rest van de weeklheerscht
hier de artillerie van de vloot en van het
luchtwapen.
Het aardigst is, te beginnen in de
„Oude Duinen" bij paal 8 en dan Zuid
oostwaarts de nieuwe richels en valleien
af te werken. Alweer trekt het de aan
dacht, dat deze duinen vruchtbaar zijn.
De hellingen zijn dichtbegroeid met
forsche duindoorns en vlieren en het plas-
senland van de Geul komt in menig op
zicht dat van de Mui nabij. Hier groeit
ook, soms in groote overvloed, het Zon-
neroosje. De Nieuwe Geul is nog toegan-
gankelijk voor hooge stormvloeden en.
vertoont dan ook veel flora van zilte gron
den.
HET STROOMEND GEBIED
VAN DE MOK-SLOOT.
En nu in het middenstuk van de dui
nen, het stroomgebied van de Moksloot.
(vervolg van le pagina).
strand, waarvan ik de blaadjes at, en
het lukte mij- op een rotswand met mijn
pagaai die ik had meegenomen —een
meeuw dood te slaan. Zoo had ik dus
iets om op te teren.
Op Donderdagmiddag om 1 uur 'de
Zondag tevoren was ik mijn tocht begon
nen hoorde ik plotseling uit de verte
het blijde tuf-tuf van onze boot. Ik
zwaaide wat ik kon om de aandacht te
trekken en werkelijk, het lukte. Ik zag uit
de verte, dat men mij had opgemerkt. En
dat was genoeg.
HARTELIJKE VERWELKOMING.
De verwelkoming was buitengewoon
hartelijk. De dokter aan boord onderzocht
mij onmiddellijk, maar hij kon geen enkel
slecht gevolg van de ontberingen en in
spanning constateeren.
Aan de steiger, waar de boot meerde,
stond de geheele bevolking van 35 men-
schen mij op te wachten. Ik werd toege
juicht en omhelsd als het verloren en
teruggevonden kind. Het zijn prachtmen-
schen. Ik heb "er vrienden gemaakt, die ik
mijn leven lang niet vergeten zal.
De boot had een sein naar de wal ge
geven toen ik veilig aan boord was en
toen ik aan land stapte, werd de vlag aan
de mast in top geheschen.
Aan land hoorde ik nog, dat ik de ge
vaarlijkste gletschers was overgegaan; en.
dat nog wel zonder behoorlijke uitrusting;
ik had nog mijn rubberlaarzen uit de
kano aan.
Maar, besloot de heer Strijbos met
eenige voldoening, ik heb toch ook dit
bereikt, dat een ieder sprak over die Hol
lander, die het er zoo goed had afge
bracht. Trouwens, na de prachtige presta
tie van Sjef van Dongen hebben de Hol
landers er toch al een goede naam.
Ik zei reeds, dat deze duinen veel van hun
vroegere rijkdom door de ontwatering
hebben verloren en dat het er, wat de
Oostelijke duinstrook betreft, nog veel
erger op kan worden. Intusschen is de
Moksloot boven het Noordvlak afgedamd
en dat heeft voor Binnenvlak, Biesbosch
en Bleekersvallei al eenige verbetering ge
geven. Toch krijgen we de toestand van
vroeger nooit weer. Daarvoor heeft het
Staatsboschbeheer te diep ingegrepen
door de ontwatering van Natte Vlak en
Oude Kooi. Daar is nu verder weinig aan
te veranderen en van die Staatsbosschen
verwachten we nog veel goeds voor de
toekomst van Texel. Daarover straks.
Ook is dit duinlandschap tusschen paal'
10 en paal 18 lang niet te versmaden en
het wordt danook terecht gehouden als
natuurmonument, 't Is weer het oude
liedje: de mensohen, die de vroegere toe
stand niet hebben gekend, zijn nog ruim
schoots tevreden met het tegenwoordige,
kunnen daarover zelfs in geestdrift ge
raken. Daar is dan vooreerst de zilver
meeuwenkolonie in het grootsche land
schap bij paal 14, een groote aantrekke
lijkheid voor „bezoekers" tot in de va-
cantieweken toe. Dan de gevaarlijke duin
afslag bij paal 12, een tegenhanger van
de Eierlandsche tragedie. Verder overal
ruime duinvalleien en interessante afzon
derlijke duinen. In de vallei het
wondermooie knie- of heuphooge duin
woud van hoofdzakelijk struikhei, kraai-
heide en kruipwilg met inslag van kam
perfoelie en duinroosjes. En in deze
„bosschen" nestelen op de grond
weliswaar torenvalken, kiekendieven,
velduilen, sprinkhaanrietzangers met nog
allerhand meer klein gedoe. De duinroos
vertoont in dit gebied allerhande kunsten
maakt hier heel dikwijls rose, haast roode
bloemen, bedekt soms h-ektaren bij hekta-
ren de hellingen en lage heuvels met
dicht tapijt, haast geen andere planten
toelatend, groeit elders op tot bijna mans-
hooge struiken, houdt hier krampachtig
de rand van de stuifkuil bij elkander,
neemt ginds vroolijk een nieuwe stort-
helling in beslag. Jaar in, jaar uit kan
men zich hier verlustigen aan de daden
en gebaren van dit wonderlijke nog niet
genoeg begrepen en geprezen struikge
was. En even indrukwekkend is in deze
duinen het gedrag van de kamperfoelie,
die hier op menige plaats als zelfstandig
boschvormer optreedt. In de afgesnoerde
stukken van de Moksloot en de op vele
nu weer vochtige plaatsen komt de Gali-
gaan tot rijke ontwikkeling, niet alleen
een goede schuilplaats voor de kieken
dieven, maar op zichzelf een plant van
monumentale schoonheid.
TUSSCHEN PAAL 15 EN 16.
En dan de duinen tusschen paal 15 en
16 en op de scheiding van Biesbosch en
Bleekersvallei prachtige stuifduinen, maar
door de krachtige plantengroei van zoo
kalme allure, dat Waterstaat er voor-
loopig geen bezwaar tegen heeft, hen
ongemoeid te laten. Zoo kunnen we dan
hier jaar op jaar onze „nollen" weer
opzoeken en op de voet volgen wat de
duinvormende la-achten van wind en weer
en plantengroei hier tot stand brengen.
Alles met alles, het heele Texelsche
duin van het Horntje tot d-e vergane Vol
harding toe is een der kostelijkste bezit
tingen van het Nederlandsche volk en van
het allergrootste belang voor volksge
zondheid, volksontwikkeling en voor de
wetenschap. En laat ons dit niet verge
ten voor de welvaart van Texel. Zij
zijn voor meer dan 99 pet. ons eigendom,
ons staatsdomein en worden voor ons met
kennis en liefde verzorgd door het Staats
boschbeheer, dat daarbij overleg heeft
te plegen met Defensie en Waterstaat.
(Slot volgt.)
„De Levende Natuur"
„schele hoofdpijn" maken be
hoorlijk werken onmogelijk I
Neem een "AKKERTJE", even
liggen. Daarna weer frisch.
OVER POSTZEGELS.
DENEMARKEN. Ter herdenking van
het feit, dat 100 jaren geleden de
beeldhouwer Berthel Thorvaldsen op
verzoek van zijn koning in 1838 uit Italië
waar hij het grootste deel van zijn leven
doorbracht, naar eigen land terugkeer
de, verschenen drie mooie en fijne zegels
met het portret van de beeldhouwer.
WAT WORDT ER VAN PALESTINA?
Na bijna drie jaren onafgebroken strijd,
waarbij alleen reeds aan Arabische zijde
3000 man gevallen zijn, komen er thans
berichten uit Palestina, die er op wijzen,
dat de toestand in het Heilige Land
rustiger is. In verband daarmede is het
van belang in het kort een overzicht te
geven van datgene, wat Engeland in de
laatste drie jaren gedaan heeft om een be
vredigende oplossing te vinden en wat
het van plan ts verder te doen.
Driemaal is Palestina door de Engelschen
weggeschonken; in 1915 aan de Arabieren,
in 1916 aan Frankrijk en in 1917 aan de
een Arabischen staat te verdeelen, terwijl
bepaalde kleine gebieden verder onder
Britsch beheer zouden blijven. Dit verdee-
lingsplan, dat voor de Arabieren inderdaad
zeer onvoordeelig was, werd beantwoord
met bloedige opstanden. In December 1937
werd derhalve een nieuwe commissie onder
Woodhead naar Palesina gezonden. Maar
ook het voorstel van deze commissie, het
land in zeven blokken te verdeelen, vond
in de oogen der belanghebbenden geen ge
nade. Daarop nam Londen zijn toevlucht
tot de Arabisch-Joodsche conferentie van
Maart 1938, waar Engeland onder den druk
van de solidariteit der Arabische staten
gedwongen was, een voorstel te doen, dat
nog meer aan de Arabische eischen tege
moet kwam.
In het laatr-te plan verzekert de Engel-
sche regeering, dat de Balfour-declaratie
wel is waar aan de Joden een „Nationale
Woonplaats" beloofde, maar dat daardoor
De
hebhe
begrai
oc
Po/fJt/no
Palestina
volgens hal
Engelich*
vcrdeelingjplon
Woodhead
INov. 1938)
Palestino
met zijn
loodsche
oe Weden
volgons hel
Engolscho
vtrdcol ng-.p'on
von Peel
[juli 1937)
til Av
Tal Aviv
Aviv
SPqffq
Km*-
=5#
Jood-
sche
Staten
n Arab
1Staten
Brit.
Rest
.mandaat
Jood
sche
Stoten
Arab
Staten
Brit
Rest
mandaat
,Akaba4
rfKkaba
op
leer
Kroon
fe be
Joden. In Juli 1922 echter kreeg Engeland
Palestina ais mandaatsgebied van den Vol
kenbond in handen. Palestina was op dat
oogenblik een overwegend Arabisch land.
Nog in 1917 stonden tegenover 660.000
Arabieren slechts 55.000 Joden. Sinds de
z.g. Balfour-declaratie van 1917, waarbij
aan de Joden een „Nationale Woonplaats"
beloofd werd, groeide de Joodsche bevol
king echter snel. In het jaar 1938 telde
men in Palestina reeds 400.000 Joden,
waartegenover 810.000 Arabieren stonden.
Tegen dezen snellen groei van de Jood
sche bevolking verzetten zich de Arabieren
met alle mogelijke middelen. Dit dwong
Engeland o.a. tot het zenden van een com
missie onder leiding van lord Peel. Deze
stelde voor Palestina in een Joodschen en
de „burgerlijke en religieuse rechten" der
Arabieren niet beïnvloed mogen worden.'
Een verdere tegemoetkoming aan de Ara-j
bieren is de verklaring, dat Engeland in
de komende vijf jaren nog slechts 75 000
Joden in het land zal toelaten. Bovendien
zal na een termijn van tien jaren Palestina*
geleidelijk zijn onafhankelijkheid krijgen.!
De Joden zullen in dezen zelfstandigen)
staat de rechten van een minderheid,
krijgen.
Overigens behoudt Engeland zich nog be
paalde economische en strategische voor-
deelen voor, waartegen de Arabieren zich
overigens nog altijd verzetten. En al is de
rust dan ook ten deele weergekeerd, het is
niet uitgesloten, dat de strijd in Palestina
nog eens zal uitbreken.
VAN OVER DE GRENS
POLEN
Polen herdacht het feit, dat op 6 Aug.
1914 honderden l-egionnairs het kamjjvan
Oleandra bij Krakau verlieten om onder
leiding van wijlen Maarschalk Pilsoedski
de vrijheidsstrijd van Polen te beginnen
Dat was Zondag 25 jaar geleden Een
der trouwste vrienden van de Poolsche
maarschalk, de tegenwoordige maarschalk
Smigly Rydz heeft hierbij een rede ge
houden. De tijden zijn veranderd. Toen
ter tijd was tenslotte Rusland Pol-ens
grootste vijand. Thans staat Polen met
het probleem-Danzig het scherpst tegen
over Duitschland. Het voelt zich (aldus
Smigly Rydz) door d-e steun van andere
groote mogendheden sterk. Met Danzig
verdedigt Polen veel meer dan een stad,
die het trouwens zelf niet -eens bezit, maar
die onder beheer van de Volkenbond
staat: het verdedigt de corridor -en meent
aldus zijn onafhankelijkheid slechts te
'kunnen handhaven. Het is duidelijk, dat
Smigly Rydz met die groote mogendhe
den, die achter Polen staan, bedoelt En
geland en Frankrijk. Een garantie van
Rusland bezit het nog niet, maar hoopt
het spoedig te verkrijgen.
DUITSCH-POOLSCHE SPANNING.
Op het krachtige woord van Smigly
Rydz is Duitschland het antwoord niet
schuldig gebleven. De Poolsche legerlei
der had verklaard, dat zijn land ook dan
voor de vrijheid zou strijden, indien het
niet van de onmiddellijke hulp uit het
Westen zou verzekerd zijn. Dit is een
Ihouding, die verschilt van dje, welke
Benesj verleden jaar aannam. De Tsje
chische president gaf toen te kennen, dat
zijn land zeker was van de Engelsch-
Fransdie steun. Maar juist toen het er
op aan kwam, in September, toen Duitsch
land met zijn opmarsch dreigde, ontviel'
de Tsjechen die steun uit het Westen en
zoo moesten zij capituleeren. Te War
schau neemt men daarom van begin af
aan een and-ere houding aan: te zullen'
vechten, desnoods alléén.
Het Duitsche antwoord bestaat uiteen
versterkte perscampagne tegen Polen. Het
maakt de indruk, alsof de strijd elk
oogenblik kan uitbreken. In waarheid is
dit niet -het geval. Zoo er al een con
flict over Danzig zou komen, dan kan
men dit wel niet voor September ver
wachten. Er zijn verschillende teekenen,
die er op wijzen, dat men te Berlijn nog
met de voorbereiding bezig is. In de
-eerste plaats blijkt dit hieruit, dat in
Danzig zelf de spanning eenigszins is
afgenomen; de Senaat der Vrije Stad is
blijkbaar op advies van Berlijn, bereid
met Polen te onderhandelen over het
geschil inzake de douane. In de tweede
plaats is er een overeenkomst op til tus
schen Ribbentrop, Hitiers minister van
buitenlandsche zaken, en Czaky, zijn
Hongaarsche collega. Al doet Honga
rije nu wel op veie punten met Duitsch
land mee, het is nog altijd niet zeker,
welke houding het zal aannemen in geval
van -een Duitsch-Poolsche oorlog. De
Hongaren en d-e Polen hebben lange tijd
samengewerkt. Toen in Maart de bin-
nenlandsche crisis in Tsjecho-Slowakije
aan de orde kwam, hielpen d-e Polen en
Hongaren elkander, opdat Hongarije in
het bezit zou komen van het Karpathen-
landje (dat deel uitmaakte van de door
Praag bestuurde republiek) en dit doel is
toen ook bereikt. Verdere samenwerking
tusschen Boedapest en Warschau komt
de Duitschers thans ongelegen. Zij zullen
dus de Hongaren -moeten winnen voor
steun, althans voor welwillende neutral);
teit, opdat zij tegen Polen d-e handen vrij
hebben, als het op een conflict mocht uit-
loopen.
Zoolang er hieromtrent ge-en zekerheid
is, heeft men te Berlijn dus nog de tijd
tegen de Polen. Een crisis in Augustus
wordt dus steeds minder waarschijnlijk.
Maar de oorlogstoebereidselen gaan
in Danzig toch voort. Er wordt een
groote pontonbrug gebouwd over de
Weichsel tusschen Danzig en Oost-Prui
sen, terwijl groote oorlogsvoorrad-en uit
Hamburg naar Oost-Pruisen worden ge
bracht. Ook wordt gezegd, dat Duitsch
land thans twee millioen man onder de
wapenen heeft en dat daar deze maand
nog anderhalf millioen man bijkomen, sa
men een gewBldige troepenmacht, die Po
len noopt zijn semi-mobilisati-e nog weer
uit te breiden. Dit zijn toch wel dreigen
de verschijnselen.
Onder
h
leding
Nieuw
Speci;
STC
:lke t
LUCHTVAART.
Een Duitsch verkeersvliegtuig is na
landing op het vliegveld bij Rangoon it
brand geraakt. Bemanning en de 3 passa
giers ongedeerd.
eelt
Br
Iedere
Ml.
Gevrr
