TRIUMPH
52sle Jaargang
Zaterdag 26 Augustus 1939
No. 5390
LOGISCH
DAT
ENORM
STIJGT
Noord-Holland
'T IS DE BESTE
I- SIGARET
DE HISTORIE VAN TEXEL
EERSTE BLAD.
N.V. WACO Autobusdiensten
M
N.V. Autobusdienst
Den Helder-Alkmaar v.v.
IN EEN NOTEDOP
VOOR DE ZONDAG
WAT HEEFT WAARDE
Waarde heeft niet alleen, wat wij goed
kunnen verbruiken of gebruiken, maar ook
wat ons genot verschaft. En dit in twee
opzichten: genot voor de zinnen en genot
voor de geest. Maar als iets ons geestelijk
genot zal verschaffen, moet het ookbiuik-
baar zijn voor ons: het moet innerlijke,
spann ngen opheffen, dingen tezamen
brengen op verrassende wijzen zocdat we
ineens bevredigd: hé! roepen. Het moet
ons tot een symbool van iets begeerlijks
kunnen worden. Dit geeft ons weer een.
sleutel tot geluk; immers wij scheppen
zelf onze begeerten. Niet de dingen zelf
hebben waarde, maar hun waarde ligt
in onze waardeering. Als we iets heftig
begeeren, heeft het waarde voor ons, w n
den we ons af, dan is die waarde volko
men verdwenen Een kind speelt met een
heftig begeerde pop, straks wordt zijn
aandacht verstrooid en laat het de pop
achteloos liggen En zoo heeft ook ens
leven precies die waarde, die wij er zelf
in leggen. Wij zijn het, die waardeer.n,
en niet in de dingen ligt dat zcnderl nge
iets, dat men „waarde" noemt.
ZONDAG, 27 Augustus 1939.
VOOR HOOFD EN HART.
Een talent vormt zich in een rustige
omgeving, een karakter in de stroom der
wereld. Goethe.
MAANDAG
Het hart heeft redenen, die het ver
stand niet kent.
DINSDAG
Niet hij is gelukkig, die heeft wat hij
begeert, maar die niet begeert, wat hij
niet heeft.
WOENSDAG
Aan twee dingen herkent men de man:
goed beginnen bij het werk, goed ein.li-,
gen bij het genieten.
DONDERDAG
Eike bezieling, ook een die dwaalt, is
nog beter dan volkomen nuchterheid;
daar is niets, dat ons zoo laag neerdrukt,
als dat wij niets meer boven ons voelen.
VRIJDAG
Indien de jonkheid niet en deugt,
En geef de schuld niet aan de jeugd.
De vader zelf verdient de straf,
Die haar geen beter les en gaf.
Cats.
ZATERDAG
Ontzie u n et, de waarheid voor te
staan; waar zij het eischt, moet gij tot
schild verstrekken; zoo zal ze u ook,
grijnst u de laster aan, in wederdienst
met hare beuklaar dekken. Beets.
DIENST- en TARIEFREGELING
a 5 ct. verkrijgbaar bij onze chauf
feurs en aan onze kantoren.
VAN OVER DE GRENS.
EEN BESLISSING VAN ENORME
DRAAGWIJDTE.
Moskou en Berlijn zijn het eens ge
worden over een verdrag van non-agres
sie. Dit feit is de belangrijkste gebeur
tenis sinds 15 Maart 1.1., teen de Duit-
schers naar Praag oprukten. Want de
Russen beloven niet deze overeenkomst,
dat zij in een eventueel conflict tusschen
Duitschland en Polen of tusschen Duitsch-
land en het Westen neutraal zullen blij
ven. Het Derde Rijk heeft nu de handen
vrij in Midden-Europa en het zal er
niet lang meer mee wacht; n om Dan
zig binnen te rukken en aan zijn gebied
tce te voegen.
Het is verkeerd, zich aan voorspellin
gen te wagen. Wat de Polen dan zullen
doen, wat daarop de Engelschen zullen
beslissen, men kan er slechts naar raden.
Op het oogenblik vragen wij slechts dit:
wat bewoog eenerzijds Duitschland, an-
derszijds Rusland tot deze .politiek? Bij
de Duitschers liggen de motieven vrij
duidelijk voor ons. Sinds Maart achten
zij zich door het Westen bedreigd; een
herstel van de voor-oorlogsche anti-
Duitsche combinatie Engeland-Frankrjjk
—Rusland ware ook ditmaal een groot
gevaar voor het Rijk, ook al heeft het
thans in plaats van Oostenrijk-Honga
rije Italië tot bondgenoot. Sinds net
oogenblik, dat het Westen garanties gaf
aan Polen, Roemenië en Griekenland,
was de Duitsche diplomatie op twee din
gen bedacht: 1. 't eigen front zoo sterk
mogelijk te makenj 2. van de Russen
te verkrijgen, datzij neutraal bleven.
Voor het eerste was noodig de volledige
steun van Japan; voor het tweede een
niet al te vaste alliantie met Japan. De
twee doeleinden konden dus kwalijk te
gelijk slagen, maar wel kon men beide
in het oog vatten en naar gelang der
omstandigheden handelen. Japan heeft
echter begin Juni het Duitsch-Italiaan-
sche aanbod verworpen. Vermoedelijk
jheeft Duitschland daarop er alles op
gezet om de Russen voor zich te
winnen. Hetgeen thans gelukt is.
DE HOUDING VAN MOSKOU.
Het Russische motief is moeilijker te
verstaan. Met dit verdrag immers kiest
Stalin voor de Duitschers en Jaat hij het
Westen in de steek. Denkt men aan de
„ideologie" van het „volksfront", die
geheel gebaseerd is op de strijd tegen het
fascisme, dan is die stap van Stal.'n onbe
grijpelijk. Maar het Russisch staatsbe
lang kan hem verklaren. Een samengaan
met het Westen zou alleen aan voor
EEN AVONTUUR IN DE 7CMERVACANTIE.
1. Erik, Hans en Paul, drie flinke jon
gens, en onafscheidelijke vrienden, waren
met vlag en wimpel overgegaan en zaten,
in de tuin vacantieplannen uit te broeden,
toen Paul's oom, die er warmpjes bij zat,
hen verraste. „Jongens", zei hij, „zeg
tegen jullie ouders, dat jullie morgen
vertrekken en zorg vroeg bij mijn
huis te zijn, dan zullen jullie eens wat
den". Dat lieten de vrienden zich geen
tweemaal zeggen. Ze vlogen weg en sloe-,
gen terstond aan het pakken. Van op-
vinding kenden zij die nacht haast n'et
slapen. Wat zou oom voor een verras
ing hebben?
2. De volgende morgen waren ze reeds
heel vrceg Dij ooms huis. Oom was ge
lukkig al op en verzocht hun even ach
ter het huis te kijken. De jongens spron
gen een gat in de lucht, toen zij daar
een prachtige woonwagen ontdekten.
„Dat is jullie vacantie-huis, jongens",,
zei oom, „straks komt er een vracht
auto. Jullie mag zelf beslissen, naar
welke plaats die de woonwagen zal sle
pen". Het is te begrijpen, dat oom har
telijk werd bedankt. Erik hief eenhiep-
hiep-hcera voor hem aan, waarmee zjjn.
vrienden dadelijk instemden. Enige uren.
later waren de jongens op weg.
Rusland voordeelig zijn geweest, indien
het daarbij zelf had kunnen bepalen,
waar en wanneer het zou optreden. Bo
vendien had Rusland dan de Oostzee-lan-
den, die het in de wereldoorlog verloren
heeft, moeten terug hebben en dit wei
gerde Engeland. Zooals de constructie
thans was, kwam het er op neer, dat de
Sovjet-unie als een hulptroep van het
Britsch-Fransche systeem had moeten
dienst doen. Men heeft te Moskou dan
ook aldoor gesproken van de eisch tot
„wederkeerigheid" en gezegd, dat men
weigerde voor het Westen „de kastanjes
uit het vuur te halen". Dat van zijn kant
het Westen niet alle macht om te be
slissen in handen van Rusland wilde leg
gen, is eveneens te begrijpen. Vandaar
dat men niet tot een accoord kwam.
Een verdrag met de Duitschers daaren
tegen geeft Stalin drie dingen, die hij
noodig heeft: rust op zijn Westelijke
grens, geen Duitsch-Japansch verdrag en
dus vermoedelijk rust op zijn Oostelijke
grens en bij de economische opbouw. Of
bij dit accoord bovendien Polen het kind
van de rekening zal worden, zoodat de
Russen het hun door Polen in 1919 ont
nomen gebied (wilt-Rusland en deelen
Oekrajina) zullen terugnemen, en Duitsch-
land Posen dat zujlen wjij moeten af
wachten, De komende dagen zullen nog
nteer beslissingen van groote beteekenis
brengen Hopen wij, dat het Westen en
Duitschland een nderlinge regeling tref
fen en alles zonder oorlog afloopt.
Aansluitende op
Booten van TESO.
ATO te de Kooy (Leeuwarden).
Treinen te Alkmaar.
WAT ER GEBEURDE....
27 Aug. Duitsche s.s. Strauss strandt
door motordefect in het Molengat;
sleepbooten brengen liet vlot. 1927.
28 Aug. Oosterend houdt een autotocht
met ouden van dagen (8 auto's, 25
passagiers). 1931. Groote brand
op „Madura". 1933. 13e heer E.
G. Gaarlandt, burgemeester van
Gouda, van 1911 1915 van Texel,
op 58-j. leeftijd overleden. 1938.
29 Aug. De heer W. J. Mets, directeur
bijkantoor P.T.T. te Den Helder,
Ankerpark, op Texel geboren, op
59-j. leeftijd te Haarlem overleden.
1937.
DOOR Drs. C. S. PONGER.
(Slot.)
OOSTEREND.
Het dorp, dat het verband met het
oosten 'evendig hield, is een van de oud
ste plaatsen op Texel.
De kerk, (vroeger aan St. Martinus
gewijd) is het oudste bouwwerk op Texel.
Het was oorspronkelijk een eenschepig
Romaansch tufsteenen kerkje. Aan de
noord,pijde ziet men nog de tU,fsteenmuur
met de rondboog vensters en het karakte
ristieke rendboogpoortje. Dit deel is ii.it
de 12de eeuw. De baksteenen toren, waar
van het onderste deel ook nog romaansch
is, is geplaatst tegen de westmuur van
het tufsteenen gebouwtje. Aan de binnen
zijde (dit deel is niet in gebruik) ziet men
dat in de westmuur ruw en onregelmatig
een gat gehakt is om de toren erin te
plaatsen. Het bovendeel van de toren, dat
geheel door een 19de eeuwsche balcsteen-
bek'eeding mismaakt is, zal vroeg-gotisch
zijn. De dwarspanden zijn ig de 15e
eeuw, het koor in de 16e eeuw toege
voegd. De koorafsluiting werd volgens
de ankers in de oostmuur in 1724 afge
broken. De kerk bezit een koperen leze
naar uit 1686 door C. Venuhert en een
doopboog, eveneens uit de tweede helft
der 17e eeuw. De klok werd in 1598 door
Heno'r k Wegewart te Kampen voor Lut-
jebrcek gegoten.
DE WAAL.
Een Waal is een kolk achter de diijk
bij een doorbraak ontstaan. Wanneer
men over de Boomendijk gaat, dan kan
men zich gced voorstellen, hoe dit dorp
vroeger aan zee gelegen heeft.
DË KOOG.
Een Koog is een polder. Uit de geschie
denis van De Koog is niets bekend. Vol
gens de overlevering moet het dorp oor-
sprcnkelijk veel grooter zijn geweest. Dit
lijkt wel zoo te zijn als men oude prenten
(zie .'n het museum) met de vroegere kerk
ziet, waarvan nu nog op het oude kerkhof
een reuzen kapiteel ligt. Het blijkt daar
uit, dat het oude kerkgebouw veel groo
ter is geweest dan de tegenwoordige
kerk uit 1719. Op hetzelfde kerkhof staat
nog een grafsteen in de voor deze stre
ken typische vorm met het opschrift:
„Hier leydt begrauen Hendrick Dircks
geweren casteleyn opt Eyer'andt sturf
den 19 Januarius 1681. Salich sijn de
dooden, die in den Heer ontslapen. Sij
rusten van haer arbeyt hun wereken
volgen haer nae. Hier leyt begrauen
Machtelt van Voorthuysen, geweren
ihuisvrou van Casteleyn, sterf den 16
September 1681.".
Deze kasteleins waren een soort be
heerders van Eierland.
EIERLAND.
Oorspronkelijk bestond Texel uit twee
eilanden (zie kaart in het museum). Eier
land was het noordelijkste daarvan en
was een tamelijk onherbergzaam vogel
oord. De kasteleins trokken jaarlijks ecu
groot bedrag uit de verkoop van aller
lei soorten eieren, die daar geraapt wer
den De Amsterdamsche bakkers ver
werkten Eierlandsche meeuweneieren.
Ook na de verbind'ng met Texel bleef
dit zoo. In 1629 verbond men Texel met
Eierland door een zanddijk. Sedertdien,
heeft zich daarvoor een breede strook
duinen gevormd.
DE POLDERS.
Vanaf de oudste tijd heeft Texel
strijd moeten leveren tegen het water
en langzaam land veroveren. Men kan
zich voorstellen, dat om de djiluyiak*
kern ondiepten in de zee ontstonden;
er kwamen platen, die met hoogwater of
alleen met sterm onder liepen. Op deze
platen ontstonden de terpen, plaatsen,
waar men droog woonde en bij hooge
vloeden het vee jn veiiligheid kon brenr
gen. In de groei van een terp speelt de
graszode en het dijkje van graszoden een
belangrijke rol. Met plaggendijkjes be
schermt men het zoetwater-reservoir te
gen het zoute water, met plaggenlagcn
en wal'etjes breidt men de terp uitten her
stelt men vernielingen. Ongetwijfeld zul-
'en de typische fexelsche tuinwalletjes
daarmee verband houden, en een over
gangsvorm zijn naar de grootere dijken,
die het cultuur land en de wedden be
schermden. Fn dan nog als zoo'n groote
dijk doorbrak dan voorkwamen de tuin
walletjes dat ineens alles onderliep. De
naam van het hoofdwaterschap op Texel:
De dertig gemeenschappelijke polders,
laat reeds genoeg zien, hoe Texel ulit
kleine poldertjes om de diluviale hoogte
en later tusschen de duinwal gegroeid
is. De Dertig Polders zijn de oudste
van Texel; jongere aanwinsten zijn o.a.
Waal en-Bu.rg (15c'e eeuw), Eierlandsche
polder (1835), Prins Hendrik polder en
de polder het Noorden De indijking van
de Eierlandsche polder was pas moge
lijk teen na de aan'eg van de zanddijk
daarachter genoeg land was aangeslibt.
De Cocksdorp dankt zijn naam aan J.
de Cock, die veel voor de inpoldering
deed.
Zoo ziet men, dat deze uithoek in de
eeuwige strijd tegen het water, gele
gen op het krujspunt van Holland en
Friesland, in ontstaan, bouw en geschie
denis een echt stujc Nederland is.
lOamBtMIIIHIIIIIlHUlHÊI
TEXELSCHE COURANT
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiii'iiiiii
ZONDAG
||||||iiiiiiiiii>iiiiiiiiiiiiiiiiiiiitii,iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiini||||||