TEXELSCHE COURANT
r
TRIUMPH
s
O
52ste Jaargang
Zaterdag 14* October 1939
Eerste blad No. 5386
'n SIGARET
VAN KLASSE EN
'n TRIUMPH
VAN SMAAK
Uit de oudste historie van Texel.
DE BESTE
lc SIGARET
DE NIEUWE TEXELSCHE COURANT
ONS EILAND
De Wereld
B
EEN KWART EEUW GELEDEN
Uitgave
N. V. Boekhandel en Drukkerij
v. h. Langeveld en De Rooij
Den Burg Telefoon 11
IS SINDS 1 JULI 1930
IN DIT BLAD OPGENOMEN.
ABONNEMENTEN: f0.75 per kwartaal;
buiten Den Burg tl.—; losse nrs. 4 ct
ZONDAGSBLAD: f0.50 per kwartaal;
buiten Den Burg f0,70.
POSTREKENING no. 652.
ADVERTENTIES: 12 cent per regel
minimum 5 regels. Eenzelfde adv. voor
vier plaatsingen opgegeven, wordt drie
maal berekend. Vraagt ons zeer voor-
deelig tarief voor neringdoenden.
TEXELAARTJES: 48 ct. (4 regels, ge
heel met kleine letters gezet, hoogstens
viervooruit betaald)
llllll
VOOR DE ZONDAG
nuiwnniuiiMRMHiiiuiiiiinnmwr|iNMHnuiiHUiiiHiniiiini4||HI
TWEE HANDEN
Eenmaal heb ik op een kerkhof een
zerk gezien, waarop alleen de bekende
letters R.I.P. stonden en daarboven wa
ren in relief op de steen aangebracht
twee in elkaar gelegde handen. Ik vroeg
of er ook iets anders bekend was van de
personen, daar begraven. Er was niets
naders bekend. De menschen zijn vergeten
de daad, of wellicht de algemeene zin
van de levens of het leven, hierin ter ruste
gelegd, is gebleven: een algemeene for
mule, een standaard van moraal.
Inderdaad: handreiking is noodig.
Het valt altijd weer op, hoe zelden de
menschen de diepe zin van dat zoo een
voudige gebaar verstaan. Ook: hoe weinig
moeite zij zich geven om mét hun hand
iets van hun innerlijk te geven. Gevolg
daarvan: veel noodelooze armoede van
geest. De rust ontbreekt, de geconcen
treerde aandacht ontbreekt, het spontaan
vertrouwen ontbreekt. Toch is omgang
onvermijdelijk. Toch wil ons hart uit de
toegesloten eenzaamheid zoo graag ver
lost worden. Innerlijk en uiterlijk weder
sproken elkaar. Leegte grijnst ons aan.
De koele onaandoenlijkheid van het ge
moedsleven verkilt onszelf het allermeest.
Men leeft alleen. Ook lin drukke kring.
Wat een geluk, zoo in die kring o:ok
maar één verwant mensch is, die in deze
woestijn van onbeduidendheid de oase
van echt leven verbeeldt. Reikt hem
de hand. En met de hand uw ziel. Dat
is in theorie niets biezonders; het o:ude
klassieke geluk der vriendschap, het
doorbreken der eenzaamheid. Maar in
praktijk is het altijd opnieuw de groote
vertroosting, de rechtvaardiging van de
samenleving in haar geheelzal ons leven
de moeite waard zijn geweest, dan moet
er tenminste één echt, zuiver, en belange
loos gevoel doorheen zijn gegolfd.
ZONDAG, 15 October 1939.
tijdens
de
Wereldoorlog.
Uit de Texel sche Courant Oct. 1914.
DE GEMEENTERAAD verleent B.en
W. f8000 crediet voor de aankoop van
levensmiddelen en brandstoffen, welke
zullen worden opgeslagen, om ze be
schikbaar te stellen, als ze langs de ge
wone weg niet meer te verkrijgen zijn.
HET NUT „NEPTUNUS" te Oude-
schild besluit met het oog op de tijds
omstandigheden geen contributie te hef
fen.
DE UITVOER van tarwe, rogge, gerst
en haver wordt op 14 Oct. door de Stel
lingcommandant verboden, op straffe van
hechtenis van ten hoogste drie maanden.
De voedselvoorziening op ons eiland is
'hierdoor gewaarborgd.
DE VOORMALIGE PASTORIE van
de Doopsgezinde gemeente te De Waal,
onbewoond, wordt voor de ontvangst van,
enkele uit België gevluchte gezinnen, in
gereedheid gebracht. Vele particulieren
bieden aan, vluchtelingen te huisvesten.
Op Texel komen 55 vluchtelingen.
Illll|llllllllll!lllllllllllll!ll'llll'l"!!"'""""l""""!ll"""'-""'"l"""""'llllll
llllllllllll VOOR HOOFD EN HART. |||||||||ill
|j||||iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iiiiiiiiiiiii;iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii|||ll!
ZONDAG
Wat moreel het schoonste en edelste
is, brengt de menschen het meeste geluk.
MAANDAG
Een kleine liefdedienst en een vrien
delijk woord hebben blijvende waarde.
DINSDAG
Een persoon, die men liefheeft, is
iemand, die ons meer kan doen lijden dan
iemand anders.
WOENSDAG
Liever door een hand, die wij niet zou
den willen drukken, geslagen, dan ge
streeld.
DONDERDAG
Tracht in uw borst die vonk hemelsch
vuur gloeiend te houden, die geweten
heet.
VRIJDAG
Het is een wet in de natuur, heilig en
onverbreekbaar, dat de mensch zal
maaien wat hij zaait, dat hij zal eten van
de vrucht, die hij kweekt, hetzij goed,
hetzij kwaad.
ZATERDAG
Wilt gij geluk vinden in het leven, open
dan tot geven uw hand, tot toegeven uw
gemoed, tot vergeven uw hart.
1 IN KAART
STRIJD ACHTER BETON EN STAAL.
Nu de strijd in Polen geëindigd is, con
centreert zich aller aandacht op de gemeen
schappelijke grens van Duitschland en
Frankrijk, waar ongeveer evenwijdig aan
seeren. Want ook als „luchtverdedigings-
zdne", een eerst in de allerlaatste jaren
opgekomen begrip, zijn de linies ingericht,
of liever het terrein dat er achter ligt.
Frankrijk heeft acht jaar gewerkt aan
deze grensverdediging, Hitier gaf eerst op
26 Mei 1938, dus nauwelijks anderhalf
jaar geleden, bevel, den Westwall in te
lichten.
Ons kaartje geeft in groote trekken de
ligging der beide linies weer. De Westwall
strekt zich uit van de Zwitsersche grens
IIIHIIIIIIIII
EN/CHEDE#
Q/MABDU6C3e
MUN/TE.C
R DAM
ÖOED&EBIE D
DU//EL DO PP
ktULE-N
BONN
.1BLEN/
FbANKFOPT
WUOZBURG
INHEIM
ZMPBRUHOE
ka.Pi./RuHE
NEUPENBeRG
TOUL
DE DUIT/ CHE EN
F'DAN/CHE VER.
DEDIGIING/GOC
DEL/ /IEtnuCD
EN MAUMVTUML
BELFORT
elkaar Maginot-linie en Siegfried-linie of
Westwall als twee rijen grimmige verster
kingen tegenover elkaar liggen. Het is
moeilijk, in een kort bestek een indruk
te geven van deze beide linies. Grooten-
deels onder den grond, bedekt door een
vele meters dikke laag beton, verscholen
in geboomte, gecamoufleerd als onschuldige
huisjes, liggen er de batterijen. Een ïnfan-
terie-aanval zou hier op niets uitloopen
dan op vernietiging tot den laatsten man.
lOok vliegtuigen kunnen deze beide muren
van staal en beton vrijwel onmogelijk pas-
bi"' -?a,zel, la"gs de grens van Luxemburg
en Nederlandsch Limburg tot den Rijn. De
Maginot-linie, aldus genaamd naar den
ontwerper, generaal Maginot, begint even
eens bij Bazel, reikt tot de grens tusschen
Luxemburg en België, terwijl België zijn
grens ook versterkt heeft, zij het ook niet
zoo enorm als Frankrijk en Duitschland.
En daartusschen stroomen vredig de Rijn
en de Saar. Achter de Maginot-linie liggen
een zestal vestingen, die ook in den vorigen
wereldoorlog een belangrijke rol hebben
gespeeld.
Van 1421 October 1914.
BINNENLAND.
De regeering vaardigt een uitvoerver
bod van aardappelen uit. Dit houdt ver
band met de enorme hoeveelheden, welke
de laatste weken naar het buitenland zijn
getransporteerd, tengevolge waarvan hier
gebrek dreigt te ontstaan.
BELGIE
De geallieerde legerleiding is diep on
der de indruk van de val van Antwerpen.
Men had er op gerekend, dat de Schelde-
stad, welker vestingwerken meer dan 100
ïuillioen francs hadden gekost, het min
stens 12 maanden tegen de Duitsche bc-
Iegeringstrcepen had kunnen uithouden.
FRANKRIJK
De Duitschers veroveren Rijssel, de
dichtstbevolkte stad van Noord-Frankrijk
en verkrijgen daarmee een belangrijk
steunpunt. De Fngelsche en Fransche
troepen onder generaal French doen ver
woede doch vergeefsche pogingen om
deze vesting te heroveren. Hier hebben
nog vaak bajonetgevechten van man ie-
gen man plaats. Aan beide zijden sneu
velen DAGELIJKS ETTELIJKE DUI
ZENDEN manschappen.
Bij de Som-me en Yser maakt men
massa-graven waarin duizenden lijken een
plaats vinden. Vaak zijn de lichamen der
mate verminkt, dat van identificatie geen
sprake is. Uit vrees voor besmettelijke
ziekten, worden de graven met onge-
bluschte kalk overgoten. Hierin rusten de
naamloozen, die later als „vermist" wor
den opgegeven.
In de groote steden der oorlogvoe
rende landen worden elke avond aan de
dagbladbureau^ up reusachtige borden
de namen van gesneuvelden en vermisten
bekend gemaakt. Groote menigten ver
dringen zich voor deze borden. Men leest
de namen van vaders, echtgenooten, zo
nen en verloofden. Verschrikkelijke too-
neelen spelen zich af. Ontelbare families
in heel Europa zijn in rouw gedompeld
Alle wereldpersbureau's en interna
tionale courante neen erns hebben oor
logscorrespondenten naar het front ge
stuurd. Hun reportages zijn niet of al
thans niet aan strenge censuur onderwor-
pen. Het gevolg is, dat vele bladen, voor
al de Amerikaan sche en Engel sche, zulke
monsterachtige oorlogsdétails bevatten,
dat er een diepe walging ontstaat bij het
lezend publiek en de autoriteiten zich
haasten om de persvrijheid te beknotten
DUITSCHLAND
120.000 leerlingen van middelbare
scholen en studenten van de diverse uni
versiteiten melden zich ials vrijwilliger aan.
VAN OVER DE GRENS
Vorige Zaterdag schreven we over de
steenen bijl, welke uit de Hoogeberg te
voorschijn kwam (dateerende van 2000
jaar voor Chr.)
De volgende archaeologische vondst is
uit de eerste eeuw voor Chr. Er is geen
enkele reden om aan te nemen, dat Texel
in de tijd tusschen de twee vondsten on
bewoond zou zijn geweest.
Even buiten Den Burg werd een terp
gevonden, waarvan de oudste aardewerk
fragmenten uit de eerste eeuw voor Chr.
zijn. Men ziet dus, dat het contact met
de oostelijke provincies is blijven bestaan
want deze terp is geheel dezelfde nis
DE BEVOLKINGSRUIL IN DE
OOSTZEELANDEN.
Wat de Duitschers thans gaan deen,
nu zij uit de Oostzeelanden de inwoners
van Duitschen bicede laten verhuizen naar
gewesten, die onder Duitsch staatsbeheer
staan, is op zichzelf niets nieuws. In
heel Oost-Europa wonen, zools men
weet, de volken reeds eeuwen lang door
elkander heen; men vindt overal eilandjes
van een andere nationaliteit tusschen het
hoofdvolk in. Tot de wereldoorlog is aan
deze toestand nooit getornd; er was in al
deze landen grootendeels een bovcn-na-
ticnaal bestuur, zooals b.v. het teckcnendst
in de monarchie der Habsburgers en
daarbij deed het er dus niets toe, dat er
een bonte veelheid van volken door elkan
der woonde. Zoo was het in het Turksche
rijk, zoo ook in het Rusland der tsaren.
Maar op de duur, even vóór de. wereld
oorlog, begon men de bezwaren hiervan
te gevoelen: de oorlogen der Balkanvol
ken tegen de, sultan (1912—1913) ken-
digiden een nieuwe tijd aan Welnu, na de
oorlog is men in deze landen tot bevol-
kingsruil overgegaan. Het voorbeeld heb
ben de Grieken en de Turken gegeven.
In Klein-Azië woonden aan de kust van
oudsher vele Grieken; de staat van Ke-
mal echter duldde zulk een vreemde be
volking niet. Anderszjjds waren de in
Griekenland gebleven Turken een last
voor dit land. Zoo besloot men tot ruil
Ook in de Sovjet-Unie heeft men deze
methode toegepast om aaneengesloten be
volkingsgroepen te hebben. Èn kort ge
leden zjjn de Duitschers en Italianen
in een zalfde methode vervallen in Zuid-
Tirol. Men wil 'op die manier de con
flictstoffen uit de wereld helpen. Nu
Duitschland en Rusland elkanders in
vloedssferen verdeeld hebben en een grens
getrokken hebben, waarbij de Oostzee-
staten ten oosten der lijn vallen, dus Rus
die van Friesland en Groningen. De ter
pen van het oosten zetten zich voort
over de lage gebieden van de tegenwoor
dige Waddenzee en de Zuiderzee tot
Texel toe. Onder de aardewerkvondsten
is ook een Romeinsche scherf. Dit geeft
weer een verder vast punt.
Het is een veel bestreden vraag, of de
Romeinen op Texel zijn geweest. Vroe
ger nam men het algemeen aan; de
tocht van Druses en de naam van Den
Burg' (dat zou dan een Romeinsche le
gerplaats zijn geweest) haalde men als
argumenten daarvoor aan. Het staat niet
vrij groote zekerheid vast, dat de Ro
meinen de noordelijke streken van ons
sisch invlcedsgebied vormen, beginnende
Duitschers hun volksdeelen, die nog in
genoemde landen wonen, terug te trek
ken. Zij geven op die manier een tradi
tie van eeuwen prijs, de kolonisatie door
„de Duitsche orde" in de middeleeuwen.
Maar zij doen dit, om daardoor voor
goed een dragelijke verhouding tot Rus
land te scheppen. Het is 'n pijnlijk offer;
volgens Duitsch oordeel echter waard
gebracht te worden.
LITAUEN KRIJGT WILNA
De Russen hebben uit het verdrag met
de Duitschers snel de consequenties ge
trokken. Eerst moesten Estland en Let
land de oude rechten, die Rusland hier
bezeten had, erkennen In de twee eeu
wen, die aan de wereldoorlog vooraf
gingen, vormden deze landen deelen van
het groote Russische Rijk. Wanneer hier
de invloed van aan Rusland vijan
dige mogendheden zich zou doen ge
voelen, dan was de beteekenis van dit
rijk als Europeesche groote mogendheid
naar evenredigheid verminderd. Want dan
zo,u de Oostzee aan de Russische macht
onttrokken zijn en dit rijk zou in de Fin-
sche Golf opgesloten blijven. Deze toe
stand heeft inderdaad sinds 1917 bestaan.
Want toen waren de Duitschers er in
geslaagd Rusland te verslaan en terug
te drijven. Zij maakten aldus de stich
ting van onafhankelijke Oostzeestaten
Estland, Letland en Litauen mogelijk,
H,un bedoeling was over deze nieuwe sta
ten een protectoraat uit te oefenen. Zij
bezaten hiertoe ook in elk van die sta
ten een middel hiertoe: de sociale posi
tie van het Duitsche deel van de bevol
king in Estland en Letland (minder in
Litauen), dat er sinds de middeleeuwen
had gewoond als kooplieden in de han
delssteden en als grondbezitters op het
land.
Maar toen Duitschland in 1918 de ne
derlaag leed, kwamen de geallieerden in
hun plaats. De drie randstaten werden
door de Engelschen gesteund in het hand
haven van hun onafhankelijkheid. Het
TER OVERDENKING.
Iedereen, die ik ontmoet, is in eenia
opzicht mijn meerdere. Daarom kan ik
van iedereen Ieeren. Emerson.
Er zijn „meerderen", die zich tegenover
„minderen zoo hondsch gedragen, dat zij
daarmee toonen tot de „minsten" te be-
hooren. RED.
Arbeiders, 'boeren, ambtenaren en zelfs
gepensionneerden volgen dat voorbeeld,
leder wil het zijne bijdragen om de in
Duitschland nog altijd voor zeker gehou
den zege te behalen. Deze troepen wor
den in /es weken afgericht en dan naar
Vlaanderen gezonden, waar zij in het 4e
leger onder de Hertog van Wiirttemberg
worden opgenomen. De jonge studenten
regimenten trekken zingend naar de vuur
linie, waar zij in verband met hun geest
drift speciaal voor de aanval worden
benut. De gebrekkige opleiding wreekt
zich echter op een ontzettende wijze. De
„kinderbataljons", zooals zij medelijdend
genoemd worden, lijden door hun onerva
renheid zulke ongehoorde verliezen, dat
vriend en vijand er mee begaan zijn. Zelfs
in Duitschland durft men uiting te geven
aan zijn verontwaardiging over deze tac
tiek der legerleiding; een professor in
Dresden gebruikt voor de eerste maal
'net woord „massa-moord". Het eerste
symptoom van een veranderende ziens
wijze heeft zich hiermee geopenbaard.
land niet in hun bezit hebben gehad. On
getwijfeld zullen zij wel drukke handels
relaties met de bevolking van de onher
bergzame oorden hebben onderhouden en
de bevolking zal de Romeinsche invloed
wel ondergaan hebben. De Romeinsche
scherf in de terp wijst daarop, maar nog
sterker een vondst uit de 18e eeuw.
In 1777 vond de teekenaar Pietervan
Cuijck in het Som meltjesberg je, ten O.
van De Waal, in een tumulus (graf
heuvel) een reeks Romeinsche gebruiks
voorwerpen van metaal. Hij beschreef cn
toekende deze vondst in een boekje. Mid
den in het vlakke land lag toen een heu
veltje van vier en een halve M. hoog en
twee en-veertig-ent-een-halve M. omtrek.
Naar de teekening te oordeclen, moet het
een kunstmatige heuvel in dit geval
een grafheuvel z!ijn geweest. De voor
werpen er in wanen alle Romeinsche ge
bruiksvoorwerpen. De stukken zfijn in
middels verdwenen.
Deze vondst heeft men willen gebruiken
om te bewijzen, dat de Romeinen op
Texel zijn geweest. Dit is niet juist Men
ziet op de afbeelding een bijl en een
speerpunt. De Romeinen begroeven bij
voorkeur hun Üijkresten niet met wapenen,
echter wel de Germanen en de geroma
niseerde Germaansche stammen. Her
haaldclijk kan men in Duitschland dit
verschil in de graven zien. De naam
MATVTIO, van een Gallische smid, op
de deksel van de emmer, geeft een da
teering in de eerste eeuw na Chr. Deze
vondst Wijst dus op een vrij sterke Ro
meinsche invloed.
DRS C. S. PONGER
bleef echter een nadeel voor de Russen,
die nu inderdaad in de Finsche Golf
waren opgesloten.
Sta!in heeft thans gedaan gekregen,
dat de Duitschers Rus lands positie in 't
Noordoostelijk deel van de Oostzee er
kennen, zooals Rusland omgekeerd de
Duitsche positie in het westelijk deel er
van erkent. De randstaten (ook Finland
moesten op die manier de Russen toe
staan, dat zij zich maritieme posities
in hun landen verschaffen: vloot- en
luchtbases. Daarentegen erkennen de
Sowjets het binnenlandsch regime in de
ze staten.
Met Litauen stond de zaak van het
begin af anders. Dit land had niet zoo
zeer de Russische als de Poolsche invloed
te duchten. Het is sinds de middeleeuwen
met Polen verbonden geweest. Daarom
maakte Polen na zijn herstel in 1918
aanspraak op heel Litauen. De Poolsche
generaal Zeligowski veroverde in 1920
Wilna, de hoofdstad en het economische
centrum van Litauen en sedert dien kon
dit land er niet meer bovenop komen
Thans heeft de Sovjet-Unie besloten Wil
na aan de Litauers terug te geven.
Of de Litauers verheugd zullen zijn met
dit geschenk Vormt het de inleiding op
een protectoraat Of zal Rusland zich
vergenoegen met zijn maritieme en lucht
vaartposities Men kan het niet met ze
kerheid zeggen.
Er is evenwel een aanwijzing te zien in
het gedrag der Duitschers. Zooals wij
reeds schreven, beginnen deze hun volks-
genooten in Estland, Letland en Litauen
terug te roepen. Dit nu geschiedt zeer
overhaast. De Duitschers, die natuurlijk
beter op de hoogte zijn met de jRussische
plannen dan de anderen, schijnen dus te
vreezen, dat het sociale bewind in deze
staten spoedig zal worden gewijzigd. Het
is dus zeer wel mogelijk, dat de iRussen
met de Oostzeestaten verder gaande plan
nen hebben Men spreekt naar aanleiding
van de evacuatie der oosteLijke landen
door de Duitschers van de „grootste volks
verhuizing van alle tijden".
