TEXELSCHE COURANT
Woensdag 31 Januari 1940
No. 5415
ÏS2ste Jaargang
DE NIEUWE TEXELSCHE COURANT
ïl
BRAND IN HET
ALGEMEEN WEESHUIS.
Uitgave
IM. V. Boekhandel en Drukkerij
v h. Langeveld en De Rooij
Den Burg Telefoon 11
IS SINDS I JULI 1030
IN DIT BLAD OPGENOMEN.
ADVERTENTIES: VI cent per regel.
minimum 5 regels. Eenzelfde adv. voor
- vier plaatsingen opgegeven,- wordt drie
maal berekend. Vraagt ons zeer voor-
31 deelig tarief voor neringdoenden.
TEXELAARTJES: 48 ct. (4 regels, ge
heel met kleine letters gezet, hoogstens
- vier; vooruit betaald)
ABONNEMENTEN, f0.75 per kwartaal
buiten Den Burg tl.lossenrs 4 ct.
ZONDAGSBLAD: f 0.30 per kwartaal,
buiten Den Burg f0,70.
POSTREKENING no. 652.
HOOGWATER (ter reede van Texel v.m.
(nam. ongeveer een half uur later.)
31 Jan 1 2 3 4 5 6 Febr
1,07 2,01 3,05 4 28 550 6.57 7,50
OP 31 JANUARI LICHT OP VOOR
RIJWIELEN en RIJTUIGEN 5 12
jlillll GEMEENTE TEXEL Uil
IllSiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiii'iiii''''''"''"11'1'111111111111111111111111111!!!!!!
SLUITING VAN DE JACHT OP
WILDE EENDEN.
1 De Burgemeester der gemeente Texel
brengt ter kennis van belanghebbenden!,
dat door den Minister van Economische
Zaken is bepaald, dat met ingang van 1
FEBRUARI 1940 de jacht op alle soorten
leri- i met schietgeweer, met de kooi,
i netten als anderszins ZAL ZIJN
.OTEN.
i'exel, 29 Januari 1940.
De Burgemeester voornoemd,
KAMP.
ALGEMEENE TEXELSCHE
POLITIEVERORDENING.
(Jlllliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiixiiiiiii'llllll
SLOOTEN, wateren of riolen mogen
door eigenaars niet in vervuilde toestand
worden gelaten, nadat die slooten, wate
ren of riolen door B. en W. bij een met
'redenen omkleed besluit schadelijk voor
de gezondheid zijn verklaard. Art. 136.
||||||iii;iiiiiiiiiiii:iii:;i!''i,iiiiii!iiiiiiiiiiiiiiiiiiiii:iiiiiiii!iiiiii:!iiiiiiiiiniii||||||
RECENSIES.
||||||'iiiiiiiiiiiiiii!iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iiiiniii;iiiiiiiiiiliiiiiii!iiiiiiiii||||li
DE RIJMELAAR Het Januari-nummer
verscheen en ook dit nummer geeft van
Huib Femjn's onmiskenbaar talent weer
de duidelijkste getuigenis. Ernst en luim
origineele vondsten werkelijk, wie
zijn dubbeltje in zoo'n maandblad be
legt, krijgt een dikke rente. Een postwis
sel! e, groot 65 ct., gezonden aan Huib
Femjn, Oosterend, verzekert u van toe
zending van De Rijmelaar tot en met Ju
in 3 940. Doet u het eens.
||||i|lllllllllllllillllM<!llllllllll|llillilllllllillllllllllllllllllllllllllllll>IIIIIIHl<||||ll
lllllllll ACTUEELE VRAGEN.
I|||||l!!l,lll!llli|llllllllllllllllllllllllllllill!i:ill1lllllllllllltl><lllllllllll!lllllll|||||l
18. W.LKE ZIJN DE OSLO-STATEN?
AnUv Nederland, Belgie, Luxemburg,
Denemarken, Noorwegen, Zweden en
F.niand.
19. MOGEN JODEN dienst doen in het
Duitsche leger7 Antw.: Volbloed Jo
den (265C00) niet, Joden met gemengd
bloed (600.000) wel, maar tot de hoogere
rangen kunnen zij niet opklimmen
20. OP WIE zijn de Joden in Duitsch-
land, die geen inkomen of vermogen heb
ben, aangewezen? Zijn er veel? Antw.:
Op de Joodsche liefdadigheid; men schat
hun aantal op 6.0.000.
Een slaapkamer op de bovenver
dieping uitgebrand. Veel water
scnadc door net heeie gebouw-
Wat nu?
I Hoe de brand ontstaan is, staat niet
precies vastv maar net was omstreeks zes
uur n.m., toen een voorbijganger in de.
buurt van net Weesnuis een brandlucht
f bemerkte. De neer J. van wessem, die er
juist tegenover woont, kwam de stiaat
op en zag, Jat rook door de pannen van
het nuüdeiste gedeelte van net gbouw
een uitweg zocht. Umniddeilijk steide hij
de Weesvader, de heer H. Melissen,, hier
mee in kennis. Uez.e bega; zich meteen
naar uoven, waar hem bleek, dat in de
slaapkamer van de jongens een hevige
brand was ontstaan. Wel weid getracht
met emmers water liet vuur de oaas te
worden, maar een verstikkende rook deed
deze pogingen mislukken. Ue elf kinde
ren (zeven weezen), die in ons Weeshuis
een liefderijke verpleging genieten, wa-
ren met de weesvader en -moeder juist
aan tafel gezeten, toen de heer Van wes
sem kwam waarschuwen. Aanvankelijk
.zag men de toestand zoo ernstig niet in.
I Beneden was nergens onraad te bespeu
ren, maai nauwelijks had men zich naar
buiten begeven, ot daar sloegen de vlam
men al uit de ramen van de bovenverdie-
ping.
Onderwijl had een zoon van Rijksveld
wachter De Blieck de brandweer gealar-
meerd en het duurde dan ook niet lang,
of de auto met personeel en materiaal
l was in aantocht. Het uitleggen van slan-
I gen vorderde weinig tijd en al spoedig
werd het vuur, dat reeds een angstwek
kende omvang h&d aangenomen, met een
tweetal stralen bestreden. De aanwezig
heid eener nortonput met motor-
installatie op het marktplein is wederom
ft gebleken van onschatbare waarde te zijn.
De kinderen hadden al spoedig het
brandende Weeshuis verlaten, waarbjj
de oudsten er voor zorgden, dat nog wat
klceren werden meegenomen Ten huize
van de fam. F. Zegel vonden zij ec^n
gastvrij onthaal. De heer en mevrouw
Melissen gaven onderwijl aanwijzingen
aan toegeschoten burgers en militaire^
die nog zooveel mogelijk voorwerpen van
waarde poogden te redden: schilderijen
van historische beteekenis in de eerste
plaats en verder ouderwetsche meubel
stukken, ledikanten, beddegoed. Ook de
kleerenkasten. werd'en leeggehaald. In de
ruime timmermanswerkplaats van de heer
J. van Wessem kon alles voorloopig wor
den geborgen. We merkten, behalve Bur
gemeester Kamp, o.a. ook gemeente-secr.
Jonker en cremeente-ontv. A. Broekman
op, die, resp. secr. en boekhouder van het
Alg. Weeshuis, aandeel hadden in het
reddingswerk.
Velen, die omstreeks kwart over zes de
brand gadesloegen^ zullen van meening
zijn geweest, dat het vuur vrijwel het
hëèle gebouw zou verwoesten. Fel joe
gen de vlammen naar buiten; ze reikten
tot boven het dak. Ruiten barstten en gre
tig vond het vuur voedsel in de houten
binnenbetimmering Maar nog voordat 't
dak kon worden aangetast en de vlam
men, aangewakkerd door de krachtige
Oostenwind (richting Postkantoor) zich
aan andere vertrekken hadden meege
deeld, was onze kranige brandweer er in
geslaagd het gevaar te stuiten. De thnke
nuip van een aantal militairen mag hier
bij tevens worden vermeld. Somwijlen daag
de een dichte vonkenregen over tie aan
grenzende gebouwen (voornamelijk Post
kantoor en Directeurswoning) neer, maar
wezenlijk gevaar was al spoedig met
meer aanwezig. Na een .hau uur was al
zooveel water gegeven, dat op uitbreiding
geen kans meer bestond. Dicnte rookwoi-
xen joegen naar de Groeneplaats en ver
dreven een wijle vele belangstellenden^
die van hemde en ver waren samenge
stroomd, om van dit ongewone schouw
spel, een lelie, uitslaande brand in het
midden van Den Burg, getuige te zijn.
Wat de brand betreft, bepaalt de
schade zich m hoofdzaak tot de jongens
slaapkamer op de bovenverdieping, die
geheel uitbrandde. Maar aanzienlijk is de
waterschade, want ontzaggelijk zijn de
Ito. veel heden water, die in het gebouw
moesten worden geworpen om het groote
gevaar van een catastrolale brand midden
in het dorp te stuiten. Het vroor Maan
dagavond 2 graden. Wie door de Park
straat moest, deed verstandig op schaat
sen te gaan. 's Nachts is nog zand ge
strooid.
Omtrent de oorzaak van de brand kan
worden meegedeeld, dat deze vermoede
lijk in 'n delecte schoorsteen te zoeken is.
Verzekering dekt de schade.
Het Weeshuis is voorloopig onbewoon
baar, maar door de goede zorgen van
eenige families in de buurt levert dat
een met al te groot bezwaar op.
EEN LICHTPUNTJE NA DE
BRAND.
Of deze Weeshuisbrand de süids lang
bestaande plannen voor de stichting van
een nieuw gebouw dichter bij de verwe
zenlij king heeft gebracht? Velen hopen
het.
Tweeërlei doel zou daarbij worden be
reikt. Ie, Een doelmatiger huisvesting,
een gebouw, dat beantwoordt aan de re
delijke eischen, welke aan een dergelijk
tehuis moeten worden gesteld (practisch,
hygiënisch, gezellig; rijk aan licht en
lucht)2e. oplossing van ^een, verkeers
probleem. We gaan hierbij uit van de ge
daclite, dat er niet alleen een nieuw
Weeshuis komt, maar dat tevens het
oude verdwijnt of althans van dit oude
bouwsel een stuk wordt afgebroken om
de Parkstraat 'een ruimer toegang te ge
ven Laat ons de put niet dempen als het
kalf verdronken is. Als verbinding tus
schen Weverstraat en Marktplein is de
Parkstraat een der drukste van Den
Burg. De aanwezigheid van een school
in de Nieuwstraat moet ons nimmer uit
de gedachte gaan, wanneer we ons af
vragen, of die nauwe doorgang (hoek
Parkstraat-Nieuwstraat t.o, perceel Wed.
Buijsman) nog langer mag bestaan.
UIT GRIJS VERLEDEN.
In vroeger jaren moet het Weeshuis als
nonnenklooster dienst hebben gedaan.
Sinds 1573 is het als Weeshuis in ge
bruik; het was Pgps Willem van Oranje,
die hiertoe, desgevraagd, de plaatselijke
overheid toestemming gaf. Of het gebouw
in zijn huidige toestand en gedaante nog
veel overeenkomst met het voormalige
vertoont, schijnt aan twijfel onderhevig
Het prijkt nog maar sinds kört op de
„Lijst van Monumenten".
WIJ WONEN OP EEN EILAND.
T.E.S.O. IN DE KNEL.
We wonen op een eiland en wat dit
in dagen van felle vorst en Oostenwind
beteekent, weten we maar al te goed.
Dan is het misère met de bootdienst,
alle goedbedoelde "pogingen van T.E.S.O.
ten spijt. Maar nu we dit schrijven is
het na een heele maand van vrijwel onaf
gebroken vorst nog maar eenmaal ^ge-
oeurd, dat ons eiland een dag heelemaal
geen verbinding had met de vaste walt.
Dat was Zonüag. Wel vier uur hebben
onze l .E.S.O.-mannen onvermoeid met
de brute macht van het ijs gestreden,
daarbij geholpen door de mannen onder
de passagiers, die onder aanvoering van
een der f.E.S.U.-krachten onophoudelijk
van stuur- naar bakboord en terug liepen,
om de boot in een schommelende bewe
ging te brengen.
Het was een merkwaardig relaas, dat
een der „gestrande" passagiers van deze
Zondag, de heer S. Duynker ons deed.
Om zeven uur van wal gestoken. Het
was heerlijk warm in de kajuit en ieder
was vol goede moed. Optimisten waren
er onder. „De trein van Kwart voor acht
zal ik wel niet halen, maar die van kwart
voor 9 zeker", sprak een soldaat, dienaar
Beverwijk moest. Maar de goeie man
kwam van een koude kermis. Het werd
negen uur, tien uur, elf uur en riog wa
ren we maar heel weinig buiten de haven
gekomen. De stijve Oostenwind had in
de afgeloopen nacht liet ijspak zoo op
elkaar gedrongen, dat er geen doorkomen
aan was. Intusschen was de Marsdiep
van Den Helder gekomen. Die had het
ook zwaar te verduren, maar, al ging het
langzaam, beide booten vorderden en za
ten tenslotte op geen tien meter meer
van elkaar. Maar toen was het ook ge
daan. Hoe aan boord van Wageinaker en
Marsdiep ook werd gezwoegd en ge
stookt, we wonnen geen centimeter ter
rein meer, erger nog de afstand werd
weer g rooter en omdat het intusschen>
al elf uur was geworden, begon de eb te
loopen. We moesten het opgeven. Een
strop voor de verlofgangers, die hun
verwanten aan de vaste wal meenden te
kunnen bezoeken. En in het bijzonder
voor hen, die ook Zaterdagmorgen al ver
geefs getracht hadden de overkant te be
reiken. Er waren er, die toen hun hoop
op het Mok-bootje hadden gevestigd. Uit
stak om halt vijf zijn neus in het ijs,
maar kwam 9 uur 10 weer thuis. Zoo dik
was het ijs.
Maar niet voor allen was die mislukte
reis een teleurstelling. Militairen, wier
verlof er op zat, hadden nu een geldige
reden om nog wat aan eigen haard te
toeven. Je moet maar boffen.
„De Marsdiep zal nog probeeren het
Horntje aan te doen". Die mededeeling
klonk menigeen als muziek in de ooren
toen de Wagemaker de strijd had moeten
opgeven. Dus weer in de bussen. Eerst
naar Den Burg. Telefoneeren. Toen naar
het Horntje, maarop weg daarheen
kwam al een boodschapper de" bussen te
gemoet: „Blijf maar thuis. De boot kan
onmogelijk bij de dijk komen. Ijs is er
niet, maar wel zooveel stroom, dat aan
leggen aan het Hondje onmogelijk is"
En alsof de maat nog niet vol was,
raakte op de terugweg een van de drie
bussen nog zoo stevig in een dik be
sneeuwde berm, dat ze met vereendei
krachten alleen weer op het goede, zij
het gladde, pad, kon komen.
HET ALGEMEEN WEESHUIS
DEN BURG.
iiiiii üiiiillillliiiiiiillliiiiliMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniii niiiiiniiiiiiiii mmiiiiiillllll
VAN OVER DE GRENS.
ROEMENIE IN IIET GEDING.
Churchill had in zijn rede van Zater
dag 20 Jan. het oog op alle neutralen
Maar de neutrale landen, waarop men te
Parijs en in bepaalde politieke kringen
te Londen het eerst het oog richt, zijn de
landen, in het zuidoosten. Daar toch is de
open poort voor de omsingelde „vesting"
Duitschland het grootst Dank zij de on
zijdigheid der landen in het Balkan- en
Donaugebied ontvangt Duitschland groo
te hoeveelheden grondstoffen en voed
sel en wordt het in staat gesteld de
blokkade nog lange tijd te kunnen verdu
ren. Daarom zijn de Fransche militairen
en ook die Bntsehe politici die er even
zoo over denken, als Churchill, van oor
deel, dat men die neutralen in het zuid
oosten moet trachten mee te krijgen.
Een bijzondere positie in dit gebied
neemt Roemenië in. Het is 't rijkste van
al die kleine staten: het bevat juist wat
Duitschland noodig heeft, olie en graan
En het is in de tweede plaats gelegen tus-
schen de vier krachten in: tusschen
Duitschland, Rusland, Italië (als Balkan-
mogendheid, nu het Albanië geannexeerd
heeft) en Engeland (via de Middelland-
sche Zee en Turkije, Engelands bondge
noot). De beslissing van Roemenië is dus
van gewicht. Nu heeft dit land twee ver
schillende overwegingen Het moet aan
de eene kant rekening houden met het
westen, omdat het van Engeland en
Fisinkrijk in April 1939 een waarborg
voor lijn onafhankelijkheid heeft gekre
gen: het wil de vrienschap dezer L ee
nu t verliezen. Het moet echter aa i de
ai-dcre kant Duitschland te vrie h i.-
den, want Duitschland beschermt het te
gen mogelijke Russist ne plannen uit
eigen belang, omdat de Duitschers (lie
Roemeensche producten nnodig hebben
Die samenwerking tusschen Duitse hant
en Roemenië op economisch le ren,
brengt beiden voordeel: de Roemenen zijn
zeker van de afzet van hun graanoogst
tegen vaste prijzen.
OLIE IN HE TGEDING
Nu maakt de Duitsche regeering van
deze toestand gebruik door een druk uit
te oefenen op de regeering van Boekarest
Zoo is zij er in geslaagd het handelsver
drag van Maart 1935 nog uit te breiden,
zoodat Roemenie nog meer olie leveren
zal. Maar nu eischt zij ook daartegenover
dat de Roemenen geen concessies meer
doen aan de Engelschen Hier nu ligt
voor de regeering te Boekarest de moei
lijkheid. Te Boekarest wijst men er op
dat Roemenië zijn handelsovereenkomst
met Duitschland, die inhoudt een leve
rantie van bijna een derde van de totale
olicproductie, niet kan nakomen, indien
met alle oliemaatschappijen hun aandeel
er in bijdragen, want deze maatschappijen
hebben samen drie kwart van de totale
olieproductie in handen De Royal Dutch
stuurt het meeste van haar opbrengst
naar Duitschland, de ..Shell" echter heeft
het contract voor boring voor Duitsch
land verbroken, omdat zij eenEngelsche
maatschappij is. Met het oog hierop is er
bij de Fransche en Engelsche maat
schappijen veel wrevel jegens de Royal
Dutch". De oliepolitiek brengt op die
wiize verschillende factoren in het ge
ding.
DLITSCii-RUSSISCKE
SAMENWERKING.
Er doen allerlei geruchten de ronde,
over een afspraak tusschen Duitschland
en Rusland inzake herziening der grens,
tusschen die twee in het veroverde Po
len getrokken. Deze grens is tot nu toe
zoo, dat Rusland met zijn nieuwe stuk
Polen grenst aan Roemenië. In dit Zui
delijk deel van Polen, Oost-Galicië. het
welk mede tot het aan Rusland toegewe
zen stuk behoort, liggen de kostelijke
oliebronnen, waaraan Duitschland zoo
zeer behoefte heeft Het heette reeds in
October, dat dit gebied wel onder Rus
sische heerschappij zou blijven, maar dat
de exploitatie der oliebronnen aan de
Duitschers zou zijn toebedeeld. Dit
blijkt nog steeds niet het geval te zijn,
want opnieuw spreekt men over zulk een
toewijzing aan Duitschland Overigens
staat het met die bronnen met goed De
Polen hebben, voordat zij dit gebied ont
ruimden, er stoffen in geworpen, die de
exploitatie voor lange tijd onmogelijk
maken Het heet nu, dat de Duitschers
hiernaast geven we een relaas van
Zondag, toen Texel geheel van de vaste
wal was afgesloten. Daags te voren kon
nog eenmaal in beide lichtingen worden
gevaren. Om half acht verliet de Mars
diep 's morgens Oudeschild. Na een uur
moeizaam heen en weer werken tusschen
het knellende ijs, was de boot nog maar
een paar honderd nieter de haven uit.
Maar er kwam meer en meer schot in en
toen tenslotte de Dokter Wagemaker, van
Den Helder gekomen, op korte afstand
passeerde, konden de bouten van eikaars
geul gebruik maken. Om kwart voor tien
nep de Marsdiep de haven van Den Hel
der binnen. Ook de Wagemaker had nu
weinig moeite meer om Oudeschild te
bereiken.
Maandag kon ook maar één dienst in.
-beide richtingen worden uitgevoerd. De
bootr die om half acht v. m. van Den
Helder vertrok, deed. toen het Horntje
aan. Er waren veel passagiers aan boord
en er was heel „wat vrachtgoed. Het was
bar koud en velen hadden er op gerekend,
dat de reis wel een heele tijd kon duren
maar dat viel mee. Zonder ook maar een
keer door het ijs te zijn opgehouden was
de Marsd.ep m zeer korte tijd tot op on
geveer 5 M. van het Horntje. Van hei
schip tot boven aan de dijk werd een
loopplank gelegd en hier over konden dj
passagiers de wal bereiken. Achter d.
-dijk stonden de autobussen al klaar.
Ook Dinsdagmorgen -werd bij het
Horntje aangelegd.
IIIIII PLANTEN IN KAMER EN TUIN. HUI
168. CLIVIA wortelt graag boven de
aarde; deze neiging mag niet onderdrukt
worden. Verpotten begin Maart, als de
pot zich geheel of bijna geheel met wor
tels heelt gevuld. Zorg voor een stevig
mengsel van oude bladaarde of veenmols
hoopengrond met uiteengevallen rulle
klei en een vijfde deel scherp zand
vlak naast de oude putten nieuwe putten
zunen gaan boren, maar dit is een dure
geschiedenis. Men zal dus nadere berich
ten moeten afwachten.
Een andere kwestie van belang is dez_.
Door de bezetting van dit gebied van
Oosi-Galicië grenst Rusland nu ook in
het Noorden aan Roemenië, terwijl c.
geen gemeenschappelijke Duitsch-Roc-
meensche grens is. Maar juist voor het
goederenvervoer tusschen Duitschland en
Roemenië is zulk een grens van groote
beteekenis. Dit verkeer wordt steeds in
tensiever als gevolg van de nieuwe han
delsverdragen. waardoor Duitschland zich
grooter aandeel van de uitvoer heeft we
ten te verzekeren. Onder deze omstandig
heden is het te begrijpen, dat men ven
Duitsche kant op zulk een grens met Roe
menië greote prijs zou stellen. Of de Rus
sen deze concessie zuilen doen, in ruil
voor Duitsche hulp bij de moeilijkheden,
die zij thans ondervinden, zal wel spoe
dig blijken.) De Duiischers ontkennen tot
nu toe, dat zij de Russen tegen de Finnen
zullen helpen.
Een ander terrein, waarop men elkan
der van dienst kan wezen, is de regeling,
van het transportwezen in Rusland, m
dit opzicht heeft Duitschland al evenzeer
belang bij een verbetering als de Sov
jet-Unie zelf. Want wanneer de Duu-
schers van de Russen grondstoffen in
groote hoeveelheden willen koopen, is
het vraagstuk der verzending wel een
der moeilijkste. De spoorwegen vormen
van het begin van het sovjetregime af t.j
zwakke plek. Nog altijd loopen zij onre
gelmatig. Een goed wegennet, dat de
spoorwegen zou ontlasten, doordat men
een deel der goederen met auto's ver
zendt, ontbreekt even eens. Dit heele pro
bleem is er een, waarbij de Duitscheis
de Russen hun diensten-kunnen bewijzen
en er zelf bij gebaat zouden zijn. Daar
om is het bericht, dat dr. Todt met een
aantal deskundigen in Moskou is gearri
veerd, van beteekenis. Todt is de man,
van de autowegen, hij heeft ook de West-
wall in het Rjinland aangelegd. Is dit be
richt juist, dan kan men dus inderdaad
een nauwere samenwerking tusschen dc
twee landen juist op economisch terrein,
in de eerste plaats voor het transportwe
zen verwachten.