Van de Fronten in Oost en West.
Neeriands eerste Oost-lndië-vaarders.
Oogsthuïp.
56e JAARGANG. No. 5780. ZATERDAG 14 AUGUSTUS 1943.
TEXELSCHE COURANT
BU1TENLANDSCH WEEKOVERZICHT. (3—10 Augustus 1943).
DE JEUGD IS WEERBAAR. wanneer zij bewust weet te leven en reeds jong
weet, wat er in de wereld te koop is. Uit zes Germaansche landen komen
jongens in weersportkampen bij elkaar. Op de z.g. „Heimabende" vertellen zij
elkaar de geschiedenis van hun land en van do strijd, die daar gestreden
moet worden voor een beteie toekomst. Blijft niet achter, maar meld je aan
voor het volgende weer sportkamp: Utrecht, Koningslaan 9. (Stapt Pax c).
BESPREKINGEN MET DE
FUEHRER.
In het Hoofdkwartier van de Fuehrer
heeft de laatste tijd een opvallend groot
aantal conferenties plaats gevonden en 't
ligt daarom voor de hand, te verwach
ten, dat er spoedig groote dingen kunnen
gebeuren. Er bestaat grond voor het ver
moeden, dat de Duitsche en de Japansche
oorlogsvoering nog meer dan voorheen
op elkander zullen worden afgestemd.
Men zal wel niet ver van de waarheid
af zijn, indien men veronderstelt, dat
niet slechts de problemen van het oost
front en van de strategische positie in
Zuid-Europa, doch ook de Britsch-Ame-
nkaansche luchtterreur boven de Duit
sche woongebieden onderwerp van be
raad heeft uitgemaakt. In dit verband is
het veelzeggend, dat Speer, de minister
voor de bewapening en de munitie, en
ivfilch, generaal-veldmaarschalk, bij de
luchtmacht, bij de aangeduide consulten
betrokken waren. Ook indien niet reeds
di Goebbels in eenige persartikelen, en
Rijksmaarschalk Herman Goering, bij
een recent bezoek aan het geteisterde
Hamburg, z^h in die zin hadden uitgela
ten, zou het vermoeden gerechtvaardigd
zijn, dat de revanche tegen de Engelsche
eilanden onder het oog wordt gezien.
Dc Spilmogendheden verkeeren op dit
oogenblik in de omstandigheid,dat zij van
drie zijden zwaar worden aangevallen en
de afweerstrijd te voeren hebben. Dat
geldt zoowel van de luchtoorlog, die met
barbaarschheid tegen de Duitsche en Ita-
liaansche bevolking gevoerd wordt, als
van de strijdtooneelen in de Sovjet-
Unie en op het eiland Sicilië.
Het zou wel niemand sterk verbazen,
als zich weer een keerpunt in de- huidige
worsteling zou voordoen. Gewoonlijk
laat de Fuehrer een politiek of militair
consult aan beslissingen van breede
strekking voorafgaan. Op die grond lijkt
ons de verwachting niet misplaatst, dat
er in de eerstvolgende weken groot-
scheepsche gebeurtenissen zullen plaats
grijpen.
WAAR VERTOEFT STALIN?
De roode machthebber van het Krem
lin heeft Moskou verlaten, na Molotow
met het waarnemen van de loopende re-
geeringszaken te hebben belast, en aan
Maisky, die tot voor kort Sovjet-ambas
sadeur te Londen was, de leiding van de
buitenlandsche politiek der Sovjet-Unie.
te hebben toevertrouwd. Men heeft offi
cieel voorgegeven, dat de bolsjewistische
dictator een inspectietocht begonnen is
langs het uitgestrekte front, omdat hij
er op zou staan, zich persoonlijk van de
militaire toestand op de hoogte te stel
len. Op zichzelf zou daar reden te over
voor kunnen zijn, want aan het Oost-
front hebben de Sovjet-troepen nu al
wekenlang zeer zware en bloedige offers
gebracht, zonder dat zij de beoogde op
zet, nl. een doorbraak naar de Oekraine,
tot stand hebben kunnen brengen. Fan
tastische massa's modern krijgsmateriaal
zijn daarbij voor de Duitsche linies in el
kaar geschoten en als treurige wrakstuk
ken blijven liggen. De Duitsche weer
machtsleiding is er tot nu toe in
geslaagd, de slijtage der Sovjet-oorlogs
machine te verveelvuldigen, zonder dat
de Duitsche troepen zelf bovenmate zwa
re verliezen hadden te doorstaan, of
veel gebied prijs te geven. Gelijk men
weet, is de stad Orel door hen ont
ruimd en heeft men hier en daar be
trekkelijk onbeduidende frontcorrecties
aangebracht, doch dat was dan ook al.
Bovendien kan men daar tegenoverstel
len, dat de Duitschers aan het Mioesfront
weder een overwinning van formaat
hebben geboekt, met het uit de geschie
denis van de Duitsch-bolsjewistische oor
logvoering reeds bekende gevolg, dat er
wederom duizenden roode soldaten in
krijgsgevangenschap gingen en dat de
buit, welke de spiltroepen in handen viel.
aanzienlijk kon worden genoemd.
Algemeen heerscht de meening, dat de
Sovjets zich zoo ongehoorde inspannin
gen getroosten, omdat tot elke prijs het
graan der Zwarte Aarde weer tot hun
beschikking dient te komen. De vodsel-
toestand in de Sovjet-Unie is, ook vol
gens Britsche getuigenissen, verontrus
tend, ja, men heeft zelfs de rantsoenen
der militairen reeds moeten aantasten.
Stalin heeft derhalve aanleiding te over
om de fronten eens te inspecteeren.
OUDE WIJSHEID.
Indien een onderjarig kind
Wil, dat zijn molentje zal draaien,
Zoo loopt het lustig tegen wind
En laat zijn kaakjes rood bewaaien.
O tegenwind, o tegenstroom,
Gij maakt de oude kind'ren vroom.
(JAN LUYKEN, 1649-1712).
de zon.
Za. 14 Aug. op 7,21; onder 22,07
de maan.
Za. 14 Aug. op 21,22; onder 5,17
Volle Maan: 15 Aug. 22,34.
HOOG WATER OP TEXELS REE.
Za. 14 Aug. 8,49 en 21,17
Zo. 15 Aug. 9,43 en 22,08
Ma. 16 Aug. 10,32 en 22,54
Di. 17 Aug. 11,17 en 23,40
Springtij 17 Augustus.
ROOSEVELT, STALIN EN
CHURCHILL BIJEEN?
Intusschen doen hardnekkige geruch
ten de ior.de, dat de roode tsaar niet
langer in de Sovjet-Unie zou vertoeven,
maar dat hij thans ergens in de buurt
van Teheran, in Iran, zou zijn. Eindelijk
zouden Roosevelt en Churchill hem er
toe hebben gekregen, een gemeenschap
pelijke bespreking te houden. Tot op he
den heeft Stalin zich daarvan afkeerig
getoond. Hij voerde in hoofdzaak de
strijd op eigen gezag, zonder militaire
attaché's van zijn bondgenooten in de
strijdzones toe te laten, of aan de dag
bladvertegenwoordigers uit Engeland en
de V.S. de bevrediging van hun nieuws
gierigheid toe te staan. Wat hij van zijn
bondgenooten verlangde, was een vorm
van steun, die hem zelf geheel vrij zou
laten. Zij mochten wapens leveren, best!
grondstoffen en de laatste tijd vooral
voedsel, doch verder moesten zij hem
zijn gang laten gaan. Alleen behield hij
zich voor, hardnekkig te hameren op een
thema, dat van de noodzaak van een
tweede front, en wel aan de Europee-
sche westkust.
Het tweede front, dat Stalin verlangt,
hetwelk een honderd Duitsche divisies
van de Sovjet-Russische bodem moet
wegzuigen, is er nog steeds niet. Over
de geallieerde krijgsverrichtingen op Si
cilië, heeft de Russische zender zich in
dit verband in kleineerende zin uitgela
ten. Stalin zelf moet een ernstige mate
van ontevredenheid aan de dag hebben
gelegd, dat men hem niet in de Italiaan-
sche aangelegenheden heeft gemoeid,
niet wat de onderneming tegen Sicilië
aangaat, noch wat de aanvankelijke ca
pitulatievoorwaarden betreft.
Langzamerhand zijn er tusschen de
z.g. vereenigde mogendheden zooveel
verschillen van inzicht ontstaan, dat er
indeidaad stof te over zou zijn voor een
conferentie: Stalin, Churchill en Roose
velt. Bovendien blijft nog steeds de
vraag klemmen, of de oorlog in Europa,
dan wel die in de Pacific de voorrang
hebben moet. De V.S. zouden van de
Sovjet-Unie haar Siberische havens wil
len pachten, om deze aan te wenden
voor de aanval tegen Japan. In deze Si
berische havens komen echter de Sov
jet-schepen binnen, die uit Amerika
granen en andere levensmiddelen halen;
de Japansche vloot laat deze transpor
ten ongemoeid. Zouden deze havens ech
ter onder Amerikaansch toezicht gera
ken, dan zou deze Japansche houding na
tuurlijk vandaag of morgen gewijzigd
worden, hetgeen weieens het ontbranden
van een oorlog tusschen Japan en de
Sovjet-Unie zou kunnen beteekenen.
Gelijk men ziet, de Sovjet-Unie moet
Amerikaansch graan hebben, om in Eu
ropa te kunnen doorstrijden, een kamp,
waarvan ook het lot van het Engel
sche eilandenrijk afhangt. De V.S. zou
den desnoods deze voorziening willen la
ten vastloopen, om Japan aan de keel
te kunnen komen.
Japansch-Duitsche besprekingen in
Hitiers hoofdkwartier, een driemans-con
ferentie, aan de geallieerde kant, beide
toonen aan, hoezeer de oorlog thans
één en ongedeeld is, precies zooals ten
tijde van de Volkenbond van zekere kant
het denkbeeld van de eene en ongedeelde
vrede werd voorgestaan!
FLINKE KERELS
melden zich nu voor de Waffen-
SS en de Landwacht.
Het SS-Ersatzkommando deelt mede:
Ieder gezonde Nederlander in de leeftijd
van 17-45 jaar kan zich vrijwillig bij de
hieronder vermelde adressen vervoegen,
teneinde gekeurd te worden voor de Waf-
fen-SS of de Landwacht.
Tijdens de keuringen worden alle in
lichtingen verstrekt met betrekking tot
de verzorging van familieleden, duur der
opleiding, extra levensmiddelen, etc.
Vrijwilligers, die om bepaalde redenen
in Nederland moeten blijven, kunnen
dienst nemen bij de Landwacht of bij het
SS-Wachtbataillon in Amersfoort.
Zij, dit tot de Germaansche-SS in Ne
derland toetreden willen, kunnen zich
eveneens aanmelden.
Personen tusschen 18-30 jaar, die aan-
meldingsplichtig zijn voor de arbeids
inzet, kunnen zich eveneens op een der
keuringsdagen aanmelden en worden ge
durende hun verbintenis van de arbeids
inzet vrijgesteld.
16 Aug.: 9-14 uur: Rotterdam, Deut-
sches Haus, Westzeedijk. 17 Aug. 9-12 u.
Breda, Restaurant Modern, Markt. 17
Aug. 15-18 uur Den Bosch, Hotel Noord-
Brabant, Markt 45. 18 Aug. 9-12 u. Venlo
Deutsches Haus, Egmondstraat 16 18
Aug. 15-18 uur Arnhem Café Royal.
19 Aug. 9-12 uur Hengelo, Café Mo
dern, Spoorstraat 18. 19 Aug. 15-18 uur
Zwolle, Hotel Gijtenbeek. 20 Aug. 9-12 u.
Assen, Concerthuis a.d. Vaart. 20 Aug.:
15,18 uur Groningen, Concerthuis, Poele
straat. 21 Aug. 9-12 uur Leeuwarden,
Huize Schaaf, Breedstraat.
22 Aug. 9-14 uur Amsterdam, Dam 4.
23 Aug. 9-13 uur Utrecht, N.V.-huis, Ou
degracht 245. 24 Aug. 9-14 uur Amers
foort, Pol, Durchgangslager, Leusderweg.
25 Aug. 9-14 uur Den Haag, Café Den
Hout, Bezuidenhout 11-13.
DE STAND DER GEVECHTEN.
Wat het Oostfront betreft stipten wij
reeds aan, dat de Duitsche troepen Orel
hebben ontruimd, nadat de Sovjets voor
deze stad in wekenlange worsteling ma-
sa's menschenlevens en materiaal had
den verspild. In deze sector duurt cok
thans de worsteling nog in alle felheid
voort; Bjelgorod vormt een tweede
brandpunt. De krachtmeting dreigt zich
verder naar het Zuiden, tot aan Char-
kof uit te breiden. Te Berlijn ziet meh
deze ontwikkelingen met volkomen ge
rustheid aan, in de overtuiging, dat de
bolsjewisten zooveel kracht hebben ver
spild, dat zij nauwelijks meer tot een
massale druk, tijdens het verdere verloop
van dit offensief, in staat zullen zijn
Op Sicilië heeft de Britsch-Amenkaan-
sche overmacht de spiltroepen genoopt,
hun stellingen weer verder achterwaarts
te verleggen. Catania, dat voor het 9e
Britsche leger zulk een harde noot om te
kraken is geweest, is in Montgommery's
handen. Een belangwekkend aspect van
deze strijd in Zuid-Europa is dat der
Angel—Amenkaansche scheepsverliezen
Volgens Duitsche opgaven werden, tij
dens de wekenlange worsteling om Sici
lië, reeds 325 schepen met een tonnage
van ruim 1,2 millioen ton door bommen
en luchttorpedo's getroffen en derhalve
buiten gebruik gesteld. Dit is meer dan
de geallieerde scheepvaart zoneter met
de oogen te knipperen zal kunnen ver
dragen. Er zal op de Britsche werven
weer ontzettend veel reparatiewerk op
handen zijn. De nieuwbouw moet daar,
naar we vernamen, geheel worden stil
gelegd; de Amerikaansche werven zul
len die voor hun rekening nemen. De V.S
zullen dan, volgens een mededeeling van
Churchill, 10 maanden lang aan Groot-
Brittannië 1520 schepen van het Li-
berty-type leenen. Het is wel ver met
een der grootste zeemachten ter wereld
gekomen, dat zij leentje-buur moet gaan
spelen! Haar na-oorlogsche positie wordt
vermoedelijk daardoor reeds thans lee-
lijk belast.
Ir. de strijd op de zeven wereldzeeën
doen de Duitsche duikbooten opnieuw
van zich hooren. In Juli zonden zij we
derom 94 schepen naar de kelder, met
een gezamenlijke tonnage van 550,241
brt. In Berlijn verklaart men, dat dit
hooge cijfer nog maar een begin- is van
de nieuwe duikboot-activiteit. De U-boo-
ter: zijn nu voorzien van bijzondere appa
raten om aan de vijandelijke waarneming
te ontsnappen
Luchtoorlog. De geallieerde luchtmacht
blijft intusschen onverminderd haar
menschonteerende terreur uitoefenen.
Men telt de slachtoffers niet meer, noch
de menschen, noch de cultuurschatten!
Maar wel balt zich een ontzettende haat
in Duitschland en Italië samen, en wordt
er bij onze oösterburen met koppigheid
en volharding voortgewerkt aan de fa
bricage der vergeldingsmiddelen. Het
dunkt ons een psychologische en militai
re noodzaak, dat die dag komt; wellicht
is hij reeds kort op handen
Mussert: Zoo vast en onwrikbaar als
onze beginselen, staat onze roeping voor
volk en vaderland.
Als Leider der Beweging, sta ik u al
len borg, dat ik aantasting van de gods
dienst, waar en door wie dan ook, niet
wensch en dat ik de macht heb om dit
te beletten. (22 October 1938.)
'vS
miM
BIJ ONZE VRIJWILLIGERS. Een
frissche dronk tijdens een korte rust ge
durende de groote pantserslag in het
Oosten. (SS P.K. Zschackel O-H-P c.)
WAT TEXELS AARDE BEWAARDE.
MUNTEN VAN JAREN HER.
2) Zeeuwsche Rijksdaalder: Dooi snede
41 mm., kartelrand, gewicht 29 gram.
Aan de eene kant vertoont deze munt
het gekroonde Nederlandsche wapen, het
jaartal 1781 en „Concordia res parvae
crescunt"„Door eendracht worden kleine
dingen groot". Aan de andere kant: het
gekroonde Zeeuwsche wapen met als
schildhouder een krijgsman in volle wa
penrusting met helm (open vizier) en de
gen.
De redactie ontvangt ter bespreking
in deze rubriek gaarne munten, die op
Texel zijn opgegraven.
HINDERNISSEN.
Rijkdommen en schatten zijn hinder
nissen zoolang het hart aan hen blijft
hangen. (FELIX TIMMERMANS).
Vandaag voor zooveel jaar
14 Augustus 1597 kwamen de
overlevenden van de eerste
tocht van Nederlanders naar In-
dië weet op Texels ree.
Het was een zware tocht geweest! Met
vier schepen, door 249 koppen bemand,
had men 2 April van het jaar 1595 on
der bevel van Cornelis de Houtman
Texel verlaten, met drie schepen en nog
slechts 98 man was men teruggekeerd.
Het was hun niet meegeloopen. Scheur
buik had heel wat slachtoffers gemaakt;
men verstond de kunst met, de meegeno
men levensmiddelen voor bederf te vrij
waren. Spoedig na het passeeren van de
evenaar reeds werden verscheidene le
den van de bemanning ziek. Had men nu
maar aan versche groente en zure vruch
ten kunnen komen! Maar pas toen men
N.O. Madagaskar had bereikt, kon men
die volop inslaan.
Inmiddels waren er reeds 122 opvaren
den gestorven en was men reeds 10
maanden onderweg.
Verder was men eenige malen met in
boorlingen slaags geweest wal ook
slachtoffers had gekost. (1)
Maarhet groote doel werd be
reikt: de weg naar Indië werd gevonden!
Er werden handelsbetrekkingen aange
knoopt,
Over de financieele resultaten was
men minder goed te spreken. Er was in
de onderneming, welke door een negen
tal Amsterdamsche kooplui op touw was
gezet, heel wat geld gestoken: wel
f 290.000 hadden zij voor dit doel bijeen
gebracht; ook Ds. Plancius, niet alleen
een theoloog, maar ook een vermaard
aardrijks-, sterren- en zeevaartkundige,
had daar aandeel in De groote ge
schiedschrijver Wagenaar (2) teekende
bij deze eerste tocht van Nederlanders
naar Oost-Indië aan: Hij (De Houtman)
slaagde bijna overal ongelukkiglijk; de
UIT HET LEVEN VAN
MAX BLOKZIJL heeft 3 Augustus zijn
jubileum van 40 jaar journalistieke loop
baan gevierd. Als 19-jarige jongeman
van Friesche afkomst hij werd in '84 te
Leeuwarden geboren begon hij in
1903 zijn loopbaan bij het Handelsblad
Overbekend is, dat hij eenige tijd latei-
met zijn vriend en collega Jean Louis
Pisuisse een zwerftocht als „straatmuzi
kant" begon, welke leidde tot het geven
van openbare concerten door de twee
„journalisten-chansonniers" daarna tot
een driejarige zwerftocht als publicisten
en liefhebbers-kunstenaars door Neder-
landsch-Indië. China, Japan en Siberië;
c-en tweede concertreis naar Java en Deli
en een tournee door Nederland Enge
land, Oostenrijk, Duitschland en Rus
land.
Uit deze artistieke grap werd de kun
stenaarsloopbaan van Pisuisse geboren;
een ongeluk maakte aan dit bloeiende
leven een ^inde. Max Blokzijl aanvaard
de, na in '14 te zijn gemobiliseerd en in
1917 weer uit de actieve dienst te zijn
getreden, de functie van oorlogsverslag
gever van het Handelsblad bij de legers
der Centralen. In 1919 begon zijn groote
Berlijnsche periode, eerst een jaar als
tweede, daarna als eerste correspondent
Steeds was zijn streven, de verhouding
tusschen Nederland en Duitschlénd te
verbeteren, hetgeen tot uiting kwam in
tal van functies, welke hij te Berlijn be
kleedde.
Eind 1940 vestigde Blokzijl zich weer
in Nederland en daarna was hij eenige
maanden adviseur van de redactie en de
hoofdredactie van „De Standaard". Daar
na werd hij verbonden aan de afdeeling
Perswezen van het Dep. van Volksvoor
lichting en Kunsten en in Febr. 1942 be
noemd tot leider van het Persgilde.
VANDAAG VOOR ZOOVEEL JAAR.
1248. Eerste steen gelegd van de Dom
te Keulen.
1597. De overlevenden van de tocht
van Houtman en Keijzer naar Oost-Indië
terug op Texels ree.
1880. De Keulsche Dom voltooid.
„Ghetal-dicht''.
Een „Verhael vande Reyse" be
sluit met dit chronogram (ghetal-
dicht"): (5)
AVgVstldaCh Veertien saCh
TesseL
VVIe MoCht 'traden?
drie sChepen Van HoLlant
Wil. Indien geLaden.
Tellen we de Romeinsche cijfers
bij elkaar op (eenmaal M viermaal
C. driemaal L, achtmaal V en ze
venmaal I, dan komen we tot het
jaartal 1597 Ter verduidelijking
van de tekst schrijven we deze hier
nog een keer over:
Augustidach veertien sach Tessel
Wie mocht 't raden?
Drie schepen van Hollant
Uit Indien geladen.
slegte uitslag hunner eerste onderneming
benam hen (zeelui en kooplieden) egter
de moed niet". „De financieele voordee-
ien waren nihil", schrijft A. Westerhof
(3). De tocht leverde een bedrag van
f 87000 op, maar in hun „Leerboek der
Vaderl. Geschiedenis" slaan Geerling en
De Geus (4) bepaald de plank mis, wan
neer zij hier van „winst" spreken: im
mers van het in deze expeditie gestoken
geld kwam niet meer dan 30 pet boven
water. Maar de kooplui, die hierbij be
trokken waren, konden tegen een stoot
je, ook Ds. Plancius, zooals u in een vol
gend artikeltje kunt lezen.
(1) Werken Linschoten-Vereen VII en
XXV; (2) J. Wagenaar, Vad. Hist., deel
IX. blz. 136 e v.; (3)A. Westerhof, Ge
schiedenis onzer koloniën, blz. 10; (4)
Geerling en De Geus, deel I, blz. 229.
(5) Linschoten Vereen., XXV, blz. 76.
Niet door de strijd der zwaarden,
Zoo sterk gestreên, zoo stout gestreén,
Niet door de strijd der zwaarden,
Omdat wij zelf ontaarden,
Is de oude vrijheid heen.
René de Clercq.
Naarmate de oorlog verder schrijdt,
wordt het voor de boeren steeds moeilij
ker, de beschikking te krijgen over de
oocdigt- arbeidskrachten. In dit verband
heeft de president-directeur van de Ne
derlandsche Heide Maatschappij, Ir. C.
Staf, als gemachtigde voor de oogst uit
eengezet, hoe de boer geholpen wordt,
n gevallen dat burenhulp en hulp door
bemiddeling van het gewestelijk ar
beidsbureau ontoereikend zijn. In derge
lijke gevallen kan de gemachtigde voor
de oogst arbeidskolonnes vormen, tot
welk doel hij de medewerking heeft ver
kregen van de rijksdienst voor de werk
verruiming. Voor deze arbeidskrachten
moet de boer evenwel 20 pet. meer beta
len dan voor die in eigen dienst, het
geen beschouwd kan worden als een
compensatie voor de moeite en kosten
die hij te dragen zou hebben gehad, in
dien hij op eigen houtje hulpkrachten
had moeten verwerven.
Verder deelde de gemachtigde voor de
'oogst mede, dat de proeven met het te
werkstellen van gevangenen, die voor
kleine misdrijven gestraft zijn, een gun
stig verloop hebben gehad, waardoor tot
uitbreiding kon worden overgegaan.
MUSICI VOOR DE YVAFFEN-SS.
Het SS-Ersatzkommando deelt mede:
Ter aanvulling van de bekende mili
taire kapel van het SS-Wachtbataljon in
Amersfoort, worden eenige musici ge
vraagd. Ook amateurs kunnen zich mel
den. Voor een muzikale omleiding wordt
zorggedragen. Persoonlijke of schrifte
lijke aanmelding bij het SS-Ersatzkom
mando, Den Haag, Korte Vijverberg 5.
