Cjroen 2warL-Jexels in het harL,
Texel bescherme zijn karakteristieke schapenboet
Staatsbosbeheer huldigde een harde
werker
Bouwvallige boet werd veranderd in lelijke loods
i
C. Bakker gaat genieten van zijn pensioen
De D.U.W. wil nuttig werk laten verrichten
ZATERDAG 5 FEBRUARI 1949
62e JAARGANG No. 6294
Uitgave v.h. I*a. Langeveld ik Dt Rooy
Boekhandel - Drukkerij - Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 1 1 Tel. 11
Verschijnt Woensdags en Zaterdags
Bankrck Rotterdamsche Bank en CoÖp. Boerenleenb.
Postgiro 652. Abonnementsprijs f 2,45 per halfjaar
„Op Texel, tiaar heb je nog van
die aardige schaapskooien!" Aldus
vertelde 'n badgast eens zijn kennis
sen In de stad, toen h|], door de
ellandel(|ke rust verstrekt naar
lichaam en zieL, met nieuwe
moed de weg Insloeg naar zijn bu
reau. „Man" zo vervolgde hij, „daar
staan er nog minstens honderd, In
Drente vind Je er bijna niet ten
meer
Wjj moesten even meesmuilen, toen
wij hem het woord schaapskooi hoorden
gebruiken en wij begrepen, dat hij niet
veel meer van het doel van de schapen-
boet wist dan F. Allan, die in 1856
Texel bezocht en daarover een behoor
lijk boekje het licht deed zien.
Die Allan schreef nl.: „De schapen
komen gedurende de winter, evenmin
als des zomers, op stal; maar in de wei
den staan schuren, hier boeten (vroe
ger boesen) genaamd, waarin des win
ters hooi wordt gebracht. In deze boeten
kunnen de schapen schuilen, wanneer
liet sneeuwt of guur weer is; doch zij
beminnen zo zeer de open lucht, dat het
weer al slecfht moet zijn, eer zij van de
boeten gebruik maken".
Eerlijk gezegd, wisten wjj zelf niet zo
heel veel meer van de boeten dan Allan
al hadden wij hem dan kunnen vertellen,
dat de boer zijn schapen bij guur weer
ook lekker buiten laat, zonder gevaar
voor kouvatten, waar ieder dier zich in
een heerlijke vacht gehuld ziet, zodra
liet menens gaat worden met de barre
winter! En dan zijn er altijd nog de
tuinwal en de luwte van de boet. Zomer
dag, als de zon zo stekerig kan zijn, het
wolvee bijkans in z'n blote lijf rond
loopt, dan zijn bet opnieuw die wallen
en die boet, in welker schaduw de seha-
penfamilies op verhaal trachten te ko
men.
Maar.... toch hebben wij de moed
gehad om een artikel te schrijven over
onze Texelse schapenboet. want iedere
veehouder kan ons over alle bijzonder
heden meer dan haarfijn inlichten
De laatste uren van een bouwval
Wordt die boet daar links afgebroken?
Helaas ja, dat aardige boetje bestaat
allang niet meer bet is de schapenboet
die honderd, of tweehonderd, ach, wie
zegt hoe oud ze waren!!, een eeuwige
tijd althans gestaan heeft op het land
van de heer C. Keijser Czn. aan de Ko-
gerweg. Om nog duidelijker te zijn ach
ter die gigantische schuur „Sarrasani".
Een schuur opgetrokken uit metershoge
muren en bedekt met donkerrode ge
golfde asbestplaten. Daar gaat wat
hooi in! Daar kunnen geen tien scha-
pen'boctjes tegen op! Als die schuur
niet was gebouwd, zou de betrokken
boet wellicht al jaren geleden van de
aardbodem zijn weggevaagd, want hij
stond daar zo prachtig in de luwte, met
zijn westelijke flank heerlijk rustig
achter de grote broer. In dichterlijke
gedachten bepeinzen wij, dat die grote
schuur daar is neergezet om dat arme
tierige, bouwvallige boetje aan het oog
te onttrekken; de rieten dakbedekking
werd jaar op jaar dunner en allengs
kwamen de latten er doorheen gluren!
Veel moois was er niet meer aan en
wij zagen het aankomen, dat dit ge
bouwtje zijn langste tijd had geleefd.
„Zet 'm op de kiek!" suggereerde ons
voor folklore en soortgelijke (on)heb-
belijklieden licht geroerde ziel en de
volgende dag hadden wij de camera al in
de aanslag. Het heeft maar een haartje
gescheeld of wij hadden het nakijken
gehad: toen wij arriveerden zat een
knedlit van de heer Keijser hoven in de
nok 0111 de laatste vierkante meters dak
rietvrij te plukken!
Het was een begrotelijk gezicht: weel
een boet minder, dachten wij. Had
Zwarte Piet moeten weten, die de boet
ook al niet wil missen! De sloper zat
daar edhter zo rustig te werken als het
maar kon, kwasie onverschillig zette hij
zijn sloperswerkzaamheden voort, wel
licht vond hij het een uitje, want wéér
is het alle dagen op een ploeg door het
land te karren gaat op de duur ook ver
velen. Zo hebben we dan de vandaal op
heterdaad betrapt.
De nieuwsgierigheid deed ons een
onderzoek instellen in de boet zelf. Wie
weet, vond je niet iets geks, iets heel
ouds, daar onder het dak, een ganzeroer
of een documentair geschrift op de mu
ren, dat ons mogelijk zou kunnen ver
telled, wie de bouwers waren geweest
Wij hebben de boet grondig door
zocht, maar hadden weinig succes. Wel
stonden de muren vol met namen en
jaartallen er bij. Zo lazen wij: D. P.
Koom 1898; P. .1 K. 1895 en 1896; Z. J.
Gomes 1873; C. Zijm Jzn. 1904. En ver
der vonden wij.... duizend en een
molmgaten in de zware palen van het
vierkant
Enige dagen later hebben we de hoed
gelicht bij liet stoffelijk overschot van
onze boet: alleen de muren waren over
gebleven en daarop had men gegolfde
asbestplaten gelegd. Een aardig hok
voor een krulstaart, een afschuwelijk
bouwsel thans vergeleken hij de nog in
ongerepte staat achtergebleven boeten.
Niet practiseh meer.
- Heb je wel eens gelet op het merk
waardige feit, dat alle boeten de stijle
want naar het Oosten hebben? zo vroeg
men ons.
Ja, zo staan ze allemaal!
Niet allemaal, in het Kogerveld,
in de buurt van Korver's eendenkooi
staat er een, die met zijn rechte wand
naar het Noorden is gebouwd.
Handig bekeken, dat naar 't Wes
ten glooiiende dak, want nu heeft de
Westenwind er nauwelijks vat op!
Maar niet alleen daarom zijn ze zo
gebouwd: wanneer het waait, sta je
daar prachtig luw om het hooi naar
binnen te brengen, je houdt het prach
tig op je vork!
- Weet je er nog van, dat er hoeten
werden gebouwd?
Ja zeker, die boet aan de Laanweg
nabij Den Burg heb ik nog zien bou
wen, het zal een jaar 01' veertig geleden
zijn. De boet van de familie Timmer, die
in het Biirger-Nieuwland stond, is ook
in mijn jeugd gebouwd. In de Russen-
oorlog is hij vernield.
Dan krijgen we nog veel meer bij
zonderheden te horen:
„Die twee,, drie rijen dakpannen, vlak
boven de muur en onder het riet, zijn
niet gelegd bij wijze van versiering. Die
zijn aangebracht, opdat de paarden en
koeien geen kwaad kunnen stichten, die
muizelen nl. graag in het riet Thans
is iiet rieten dak op zodanige hoogte
aangebracht, dat de dieren ei- niet bij
kunnen."
De boeten dienen hoofdzakelijk voor
liet bergen van hooi en voor liet onder
dak brengen van voerbakken en gereed
schap. D" afmeting is doorgaans 8x8x8.
De muren zijn opgetrokken uit kleine
gele stenen, je hebt enkele hoeten, die
helemaal uit hout zijn gebouwd, maar
de fundering is natuurlijk van steen ge
maakt. D voorzijde is steeds van hout.
Bij iedere boet behoort een waterput.
Dat is gemakkelijk, wanneer je om een
of andere reden wat schapen op slal
hebt.
- En zijn de boeten thans nog prac
tiseh?
Neen, ze zijn te klein, nieuwe wor
den er beslist niet meer gebouwd. Bij
de omzetting van de bedrijven heeft
men oor de koeien meer hooi nodig en
voorts zijn de uitslagen, die je aan
weerskanten van 'liet vierkant en daar
achter aantreft te smal Ze zijn door
gaans 2 m. breed en om de moderne
werktuigen daar een plaatsje te geven
heb je wat meer ruimte nodigl
Hel hooivak is 4x6x5 meter. Dat is
120 mil. In een flink vak, groter dan dat
van een boet, gaat plm. 100 kg. hooi
in een mS. In de boet komt het bij de
geringe hoogte minder vast te liggen en
je kunt dus wel aannemen, dat er niet
meer dan een 8-9000 kg. hooi in gaat.
Schaapskool had ramp kunnen
voorkomen!
In de jongste polders zie *e geen
boeten!
Neen. in heel Eierland staat er niet
een. Toch zijn daar vroeger heel wat
schapen gehouden! Ik weet er nog van,
dat er vai: die lange wagens uit de pol
der Eierland naar Den Burg kwamen
om de lammeren te markten. Wat is de
schapenteelt daar achteruit gegaan. Ik
heb het over een 40 jaar geleden, toen
er van heel Texel nog 10,000 lammeren
op de 2e markt werden aangevoerd.
Zo'n aantal is er nooit meer geweest. Er
w erden teen wel 40,000 schapen op Texel
gehouden, nu nog maar 14000 moet je
deuken. De schapenteelt is In Eierland
van weinig betekenis meer. Wie weet,
wordt de weiderij daar straks weer uit
gebreid, want de bodem krijgt een te
kort aan humus en zoals u weet is wei
land humusvormend! Had je dus oor
spronkelijk veel schapen in Eierland,
later kwamen er meer koeien bij en
daarop kwam de fase. dat bijna al het
land werd gescheurd
In nevenstaandartikel hebben wij
een en ander verteld over de typi
sche Texelse schapenboetjes, stuk
voor stuk alleraardigste, wij mogen
wel zeggen monumentale gebouw
tjes. Er zouden er nog een honderd
op 't eiland staan. Nergens in Ne
derland komen ze voor en daarom
is hel jammer, dat deze boeten de
een na de ander verdwijnen.
Het proces gaat wel niet vlug, maar
de tand des tijds knaagt onver
poosd voort. De laatste boet is ze
ker een veertig jaar geleden ge
bouwd, de oudsten zijn honderd
jaar en ouder.
Is het niet mogelijk een vereniging
„De Texelse Schapenboet" te stich
ten, die bij de restauratie van boe
ten subsidieert?
Wij hebben in ons land reeds de
vereniging „De Hollandse Molen"
die prachtig werk verricht. Door
haar toedoen telt ons land nog 1300
molens
Thans hebben wij nog honderd
schapenboeten, maar worden er
geen maatregelen getroffen, dan
zal men eenmaal vergeefs naar een
boet speuren en zich tevreden moe-'
ten stellen met een afbeelding in
een ioto-album. Aan deze generatie
de eer en de taak er voor te zorgen,
dat de typisch Texelse bouwsels in
lengte van dagen in de schapen
weiden blijven domineren.
Allan schreef in 1856 over Eijerland
o.u.: „Beter dan de landbouw aanvan
kelijk mocht slagen, ging het met de
schapenteelt, welke tak van nijverheid
op Texel in het algemeen schijnt thuis
te behoren. De Sociëteit van Eigen
dom van Eijerland had reeds in 1836
2454 vliezen wol afgeleverd, welke, na
op de schapen zijn gewassen (waardoor
ne wol plm. 30 pet. aan gewicht ver
liest) een netto gewicht van 6794 kg.
opleverden. Daarbij viel ook de hooi
bouw1 zeer ten genoegen der Sociëteit
uit, naardien er omtrent het midden van
October reeds 780 voeren hooi, teza
men wegende 546,000 kgbenevens
meer dan 200 voeren ruigte en biezen
gereden waren".
Eierland bleef van boeten verstoken.
De polder had best wat schapenkooien
kunnen gebruiken, want, vertelt de
historie niet, dat een damihek was om
gevallen waardoor 's nachts alle scha
pen van de kwelder aan de haal gingen
en, door de vloed verrast, jammerlijk
verdronken, op één na, een kreupel
dier, dat aan de exodus niet had kun
nen deelnemen. Een schaapskooi met 'n
flinke grendel er op, had destijds die
ramp kunnen oorkomen
Wjj hebben ons leedwezen te kennen
gegeven over het verdwijnen van vele
honderden- nieters tuinwal aan de Wes-
terweg, die „gemoderniseerd" wordt:
verscheidene bochten worden er uit ge
nomen
Een deskundige wees ons er op, dat
het polderbestuur het aan de eigenaars
overlaat of ze hun tuinwal terug willen
hebben of een heining verkiezen. Men
geeft de voorkeur aan een heining. Het
onderhoud van een tuinwal is te duur
met het oog op het houden van koeien.
Ten behoeve van het rundvee, (welke
stapel zich gestaag uitbreidt!!) dient
men de tuinwal door een draad af te
schermen, hetgeen de boer niet alleen
draad, maar ook grond kost. De koelen
stompen de wal maar al te gemakkelMk
stuk.
En tenslotte, het wegnemen van de
bochten: rechte wegen kosten heel wat
minder dan de bekende kronkelwegen,
vooral het onderhoud van de bochten
wordt door het toenemend autoverkeer
zeer kosibaar.
DE KOOG. Zaterdag 29 Jan. j.l. ver
zamelden zich de losse arbeiders bij het
Staatsbosbeheer in de keet, die voor de
ze bijzondere gelegenheid versierd was.
Ze kwamen afscheid nemen van dhr C.
Bakker, de man, die hen jarenlang als
voorwerker was voorgegaan in weer en
wind, hij snerpende koude en felle hitte.
Voor het laatst ging dhr Bakker op zijn
nude plaats zitten in de keet en luister
de naar de woorden van waardering en
lof, hem bij monde van dhr A, Durieux
toegesproken. Als stoffelijk blijk van
hoogachting werd hem een portefeuille,
een tabakspot en een eet-eouvert aange
boden.
Hierna voerde nog dhr Schol, de chef
van de scheidende voorwerker, Jiet
woord. Hij herinnerde aan de vele ja
ren van goede en trouwe diensten aan
de Staat bewezen en dankte hem voor
rle plichtsbetrachting, welke steeds door
hem werd betoond. Namens het gehele
personeel wenste hji dhr Bakker nog
vele jaren van welverdiende rust toe.
Nadat dlir Bakker de aanwezigen be
dankt had voor hun cadeaux en waarde
rende woorden, bleef men nog gezellig
bijeen onder het genot van een glaasje
en een sigaai'.
Bovenstaand berichtje was aanleiding
voor ons, om dhr Bakker eens op te zoe
ken en wel op Woensdag 2 Febr. j.l., de
dag, waarop hij de dienst verliet we-
■g'ens het bereiken van de 65-jarige leef
tijd.
We troffen hem aan temidden van fa-
iniüe en bekenden, in zijn woning t.o. 't
voetbalveld te De Koog.
Men ziet de heer Bakker niet aan,
dal hij 66 jaar is geworden. Het is een
man, nog volkomen in de kracht van
zijn leven Zoals hij daar zit, in de mooie
leunstoel, een geschenk van het perso
neel van de Boswachter)] „Texel", is hij
wel liet levend bewijs van de gezond
heid, die men op kan doen iii de Texelse
bossen. Want in de bossen heeft hij
gewerkt. En mede door zijn handen
zijn de bossen ontstaan, die nu van De
Koog een parel van Texel maken. Bijna
37 jaren heeft hij voor de Staat gewerkt.
In den beginne als voerman, later als
inste arbeider en sinds 1939 als dienst
doend voorwerker, waarna in '47 de
laste aanstelling volgde. De heer Bak
ker heeft de hossen èn De Koog zien
groeten. In 1912 hielp hij bij het planten
van „Het Oorlogs,schip", dat daar als
een merkwaardig monument staat bij
De Mui. Later volgde de beplanting van
de Kogerduinen in de jaren 1913-T4.
De eerste 10 jaren werkte onze jubilaris
dus als voorman in vaste dienst. Maar
bij de samensmelting van de twee bos-
ivachterijcii tot één (De Koog) in 1922,
ging dhr Bakker de paarden vaarwel
zeggen en daarmee ook vooral het ega-
liseringswerk, het geschikt maken van
woeste grond voor bouwgrond. Het aan
planten van nieuwe bossen vindt op hel
ogenblik niet meer plaats, maar het an
dere werk, het uitdunnen en onderplan-
ten. gaat steeds door.
Op onze vraag, of er veel bos ver
nield nas door bosbrand, gaf dhr Bak
ker (gelukkig) een ontkennend ant
woord. Alleen de aangestoken brand in
de Kogerniient, die 3 a 4 lia. hos in de
as legde, vernietigde veel moeizaam ver
kregen resultaten. Want het valt niet
mee op Texel, dat bosaanplanten. Slorm
en wind buigen de jonge dennen en
striemen liet zand in de gezichten van
de stoere werkers, die ons eiland mooi
hebben gemaakt. Rn dhr Bakker te De
Koog was een van hen.
We wensen hem dan ook van harte 'n
rustige oude dag toe Géboren knutse
laar als dhr Bakker is, zal het hem niet
moeilijk vallen de lege uren te vullen.
Nogmaals: van harte Bakkerl
Loon- en arbeidsvoorwaarden verbeterd
Dinsdagavond hield dhr Roukema. be
stuurder van liet N.V.V., op uitnodiging
van de Texelse bestuurdersbnnd een in
leiding over het doel van de D.U.W.
(Dienst Uitvoering Werken).
Dit orgaan is niet In het leven geroe
pen om de arbeiders /.onder meer bezig
te houden geen gaten graven en ze
daarop weer dempen, geen bonen laten
schonen en ze daarna weer met uitschot
vermengen (zoals een boer in Groningen
eens deed na het vertrek van ztjn arbei
ders!!), neen de DUW wil practlsch
werk laten deen, in het kader van her
stel en wederopbouw, vnl. door inscha
keling v. d. Cultuur-Teehn. Dienst. Wie
de DUW met de voor-oorlogse werkver
schaffing vergelijkt, ziet al dadelijk een
groot verschil In loon- en arbeidsvoor
waarden. Daarom mag de I)UW nimmer
in een verkeerd daglicht worden gesteld.
In zijn openingswoord zei de heer
Dapper, dat deze avond was belegd om
de aanwezigen, beter op de hoogte te
brengen met de DUW
Na de oorlog zijn op Texel voor het
eerst DUW-objecten geopend. Dhr Rou-
kema, bestuurder van het N V\', noem
de het een moeilijk vraagstuk, dat al
meer in het brandpunt van de belang
stelling is gekomen. Tot nog toe is de
weikloortieid betrekkelijk gering en be
zorgt zij ons geen nachtmerrie zoals in
de jaren '30—'40, maar de vraag naar
arbeidskrachten dreigt hier en daar
verzadigd te worden o.a. door de mecha
nisatie in de landobu-w. Die mechanisa
tie moet wel plaats hebben om tegen an
dere landen te kunnen concurreren. In
Chicago biedt men bv het graan goed
koper aan dan hier de richtprijzen zijn.
Naast de gevolgen van deze noodzake
lijk toegepaste doelmatige methode door
mechanisatie zijn er nog andere facto
ren, waardoor de vraag naar arbeiders
minder groot is. De oppen-lakte cultuur
grond wordt nl. ieder jaar kleiner en
wel 3090 ha. voor aanleg van wegen,
bouw van huizen enz en de bevolking
neemt toe, gemiddeld met 2 pet. of
200,000 tOi 300,000 zielen. Op het platte
land is de uitbreiding relatief het sterk
ste. Ongeacht de maatschappelijke posi
tie is voor iedereen van belang de vraag
waar wij met het te veel aan arbeiders
heen moeten. In 1800 telde ons land 2,1
ntillioen inwoners, in 1900 5 millioen, in
het jaar 2000 zal dit geen 10 millioen
zijn maar veel meer. want in 1950 ko
men wij reeds op 10 millioen. In 1038
waren er 3.5 millioen arbeiders, ondanks
de oorlog in 1946 3,8 millioen, in 1950
zal dit 4,1 millioen zijn.
Hoe stond het vroeger met de be
strijding van de werkloosheid? In 1907
deed men niets tot verbetering of steun.
Troelstra was het, die het eerst de lege
ring te lij I ging en haar wees op de
schrijnende armoede door werkloosheid.
Het antwoord, dat hij kreeg was: wfl
menen t o.v. het werklozen-vraagstuk
geen taak te hebben. In 1917 kwam dan
liet noodwetje Treub, liet gaf enige uit
kering, maar in 1921 werd liet al weer
ingetrokken. De -werklozen waren aan
gewezen op de kas van hun bond.
In 1920 wei-den de werklozen voor hel
eerst aan cultuur-technische werken
geplaatst. Land in cultuur brengen is
nódig, waar wij sinds 1870 driekwart
millioen minder cultuurgrond hebben.
Belangrijk werk kan verder door drai
neren worden verricht, dat verhoogt de
opbrengst van de bodem met 15 tot 20
pet. Ook is ruil- en hen erkaveling van
belang. Op Wieringen wordt alles her-
verkaveld. Zo ook op Walcheren Hier
ligt dus een grote taak voor de DUW,
aan welk orgaan wij geheel andere be
tekenis moeten verlenen dan aan de
vroegere methoden. De loon- en arbeids
voorwaarden zijn immers bpter gewor
den. Vroeger werd de in werkverschaf
fing e.d. geplaatste werklozen altijd
minder loon uitgekeerd dan in het vrije
bedrijf. Anders, zo meende de overheid,
was er geen prikkel om elders werk te
gaan zoeken. Men vergat, dat daartoe
doorgaans geen kans op bestond.
De verbetering hebben wij o.m te
danken aan de collectieve arbeidsover
eenkomst. Nog niet alle wensen zijn
vervuld. Het aantal klassen werd welis
waar van 8 tot 5 be-penkt, maar klasse
één en vijf moeten nog dichter b;j elkaar
komen. Spr. wees er op, dat het collec
tieve contract vooral van belang is in
een tijd van neergaande conjunctuur.
Als de econ. verhoudingen zich gecon
solideerd hebben, zal het belang van de
door ons verkregen voorwaarden des te
sterker blijken.
Sommigen beschouwen de DUW-ar-
beid als dwangarbeid, ómdat men op
straffe van intrekking van de steun tot
werkneming bij de DUW wordt ver
plicht Er is meer sociaal begrip nodig,
maar vaak zien wij oök een tekort aan
begrip bij de leiding, ja, het wordt tijd,
dat dp sribehartiging meer aandacht
ki'ijgt. Dit zal beide partijen ten goede
komen. Ook hopen wjj verbetering aan
te brengen door vaklieden aan het werk
te zetten in een hun passend beroep.
Na deze toespraak volgde een korte
pauze, waarna de aanwezigen in de ge
legenheid werden gesteld verschillende
problemen naar voren te brengen
Daarvan werd druk gebruik gemaakt en
in de lieer Roukema vond men Cen kun
dig adviseur