9
rocn /wa
in het harL,
Van grote Kunst en kleine Kunst, beide
met een grote K
Interview met Kaart
De poppenkast
„Lang zullen ze leven
MIJNHARDTJES -«■
Oud-Texelaars bouwen een „plaas" in de
Oranje Vrijstaat
School m.d. Bijbel op reis
SATERDAG 2 JULI 1949
TEXELSE
62e JAARGANG No. 6336
COURANT
Uitgave v.h Fa LangeveJd De Rooy
Boekhandel - Drukkerij - Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 Tel li
Verschijnt Woensdags en Zaterdags
Bankrek Rocterdamsche Bank en Coöp. Boerenleenb.
Postgiro 652 Abonnementsprijs f 2,45 per halljaar
De kermis spoedt al weer ten einde,
duizenden Texelaars en ontelbare gas
ten hebben er reeds uren van pret
en jolijt zoek gebracht, Straks behoort
dit feest weer tot het verleden, maar de
kermis komt weer en weer zal dhr P.
Spigt het feest inluiden, zoals Maandag
toen wij hem verschalkten bij het Raad
huis.
Johan Kaart de leider van het toneel
gezelschap „De Komedianten", Koning
van de fijne Humor, had natuurlijk wel
5 minuten vorjf de pers, die hem Woens
dagavond in een der zalen van „De
Oranjeboom" trof. „Maar langer niet,
want het loopt naar achten en direct
beginnen wij dus!" (Met „De Model
echtgenoot i.
„Meneer Kaart, vertel tl eens, kent u
Texel allang?"
,Ik kom hier al jaren, de laatste vier
keer met de kermis en daarvoor ook al
verscheidene malen, ver voor de oorlog.
In de omilog ook. Man, ik zal het nooit
vergeten: we kregen bijna een bom op
onze plankenpruiken, want er zat een
Engelsman in de luoht en die liet zo'n
peertje droppen en dat ding kwam (voor
Ons) net goed terecht, vlak achter de
Dokter Wagemaker
„U was welkom...Alle vastelanders
zijn hier welkom! Behalve toen in die
oorlog natuurlijk."
„Hoe komt u zo telkens op dit eiland?"
„Ik hou van Texel ik beschouw deze
trip als een vacantie ik ben hier graag,
jammer genoeg is het altijd zo kort,
hoogstens twee dagen, ditmaal wat lan
ger".
„Is u al lang aan het toneel?"
„Al 35 .jaar ik ben nu 5*2. dus van m'n
17de af. Mijn ouders brachten eveneens
een groot deel van hun leven op de
planken door. Ik ben begonnen bij de
Oude Koninklijke Vereniging in ifi
Stads Schouwburg op het Leidse Plein.
Waar mw. Man-Bouwmeester en Louis
Bouwmeester hun grote triomphen vier
den".
„Treedt u ook wel in het buitenland
op?"
„Mijn films „De Vier Mullers" werd
in Wenen gemaakt en „Het was 1 April"
n Berlijn. Mijn laatste film is getiteld
.Een Koninkrijk- voor een Huis".
„Een Koninkrijk voor een huis, zegt
tt?"
„Ja, is die film hier nog niet ge
weest?!!!!"
Wij nemen een stap opzij, want viak
naast ons schieten biljartballen over het
groene laken en de speler, die hem van
wege de kermis eens extra opzet, heeft
armslag te kort zien we.
Dan gaan we verder:
„Dan heb ik gespeeld in „De Jantjes
en in...
„Malle gevallen!"
„Juist".
„Dat was een pracht klucht, die malle
gevallen, ik zie u nog lopen in dat har
nas, je lachte je een bult om dat tsjik-
kend geluid, toen u het op een lopen
zette, daar over het strand!"
„Heeft u nog meer familieleden, die
voor het voetlicht komen?"
„Ja. Mijn neef Hans Kaart, die thans
op weg is naar Indonesië om daar op te
treden op uitnodiging van de Niwin.
Hij reisde er heen door Afrika, door de
Sahara. Die zit bij Laseur in de Haagse
Comedie".
Dan drukt Kaart ons de hand en ver
dwijnt hij ijlings door een deur, die naai
de grote toneelzaal voert. En even latei-
gaat daar het doek al op
„Zijn wij uit? Of zijn zij uit?" dachten
wij intuïtief, toen wij nog even later
mochten zien hoe Billy, de Model-echt
genoot (Johan Kaart) en Blanny (Inge
borg Winckler), de vrouw van Billy's
vriend daar een heerlijke cocktail gin
gen fabriceren in de zoveelste scène van
het 2e bedrijf, waarin de duimschroeven
van de ontrouwe gade van Blanny kra
kend moesten worden aangedraaid om
hem weer in liet reine spoor te brengen.
In dit bijzonder aardige blijspel, waar
van wij de inhoud niet meer behoeven te
vertellen, want iedereen, die maar enige
belangstelling voor toneelkunst heeft, is
deze voorstelling gaan bijwonen.
Wat een malle gevallen in „De Model-
Echtgenoot" Het valt niet mee om ar
tist te zijn: je moet je in een badoel a-
ten opsluiten, je moet onder een bed
kruipen, waarin een zwaarlijvige tegen
speler ligl (Johan Kaart), je moet vrese
lijk veel drinken en veel zoenen soms.
De critiek kan niet anders dan lof
zeggen. In de e-ersie plan's voor Johan
Kaart, v.iens gebaren en voorden de
zaal onbarmhartig deden schuddon van
de lach, n'et even, maar de gehele avond
door. Het spel van de anderen Matthieu
van Eijsöen en Henk Isarin be'de voor
op en Ingeborg Winckler en Josephine
van Gasteren voldeed eveneens zeer Zn
ook het kleine rolletje, dal Mimi Lint-
velt als dienstbode vertolkte. Wol, zeer
vlot en tenslotte Jail Blaaser en Frits
Berger, die als kruiers ook heel grapp-g
konden zijn. Op het programmablad
stond nog, dat de avondjapon gedragen
door Josephine van Gasteren, gemaakt
was door Offermann Oauture, Amster
dam, de tailleur van de fa. Briejér, knap
werk, geloven we.
Griezelig gluurt een met bont bedek
te krokodülertkop over de rand van de
poppenkast. Grote scherpe tanden staan
in de halfgeopende bek. Jan Klaassen
kan ieder ogenblik in één hap opgeslokt
worden, want hij ziet het beest niet. Een
paar honderd Texelse kinderen
staan op de Vismarkt om het spel ge-
schaard. Zij kijken met open monden
naar de dreigende kaken.
,,'k Ben zo bang!" kiaa'gt een jochie
van een jaar of vier, dat met z'n petj»
scheef op z'n boL en een snotneusje on
der zijn brilletje, naast ^ijn oudere zus
je staat. Hij vleit ziero angstig tegen
haar aan, maar zjj schudt hem ongedul
dig van zich af en zegt kattig: „Als je
hang bent ga je maar naar huis sta
hier niet te grienen". Zij wil niet ge
stoord worden en moet met de andere
kinderen mee gillen, om Jan Klaassen
te waarschuwen. Jan kijkt achter zich,
slaat toe met een zware knuppel en de
krokodil zijgt reutelend ineen. De Texel
se jeugd heeft Jan Klaassen het le
ven gered. Een gejuich gaat op De kin
deren herademen en offeren lachend 'n
dubbeltje voor Jan Klaassen
Als er geen duppeltje is, dan brengt
soms een kind wat drop of een peper
muntje in de vrolijk beschilderde vagen,
maar daarvan kan de baas van de'pop
penkast, de heer Remmen, niet leven.
'Met zijn woonwagen trekt hij al 29 zo
mers door steden en dorpen. Zijp gezin
gaai altijd mee. De tijden waren dik
wijls moeilijk, maar de he-r Remmer',
gaf het niet op. Hij hangt met. hart en
ziel aan zijn poppenkast.
Als hij er over vertelt, raakt hij in
vervoering. Is het een wonder, dat kin
deren en ook dikwijls ook ouderen, in
tens meeleven met Jan Klaassen's bele
venissen, zoals deze man ze hun voor
zet. 't Is steeds weer nieuw, en het ver
veelt nooit. De dood van Pierlala, tove
naar Kloemboe met de boze geesten en
nog veel meer.
Dit is de helle-ketel, die overmorgen
weer ontmanteld zal worden. Zo zagen
wij hem Maandag jl„ toen het ijzercon-
structiewerk in elkaar werd gezet, De
bah'ormige ruimte, waarbinnen de mo
torrijders met 40-60 km. per uur rond-
suizen beeft, een doorsnede van 5,5 m.
VERBINDINGEN MET TEXEL.
Van Texel: 5.20W; 6,15; 7,46W; 9,30Z
9.50W; 11,45; 14.40W; 15.40Z; 15.60W;
17.45W; 17.50Z.
Van Den Helder: 6,30W; 8.25Z; 8,30Z;
10.20W; 10.30Z; 12.10W; 13,—W; 13.10Z
16.20W; 16.40Z; 17.30W; 19,—Z; 19.30W.
ER ROMMELT IETS!
Wij vernamen dat ook de schilders
niet achter willen blijven om hun aan
deel in de houw van een consultatiebu
reau en badhuis hij te dragen. Met welk
.voorstel of aanbod zij uit de hoek ko
men blijft voorlopig nog een verrassing,
doch er broeit iets en dan komt er
meestal een donderbui achteraan, die de
weg vrij maakt voor schone beloften tn
de natuur en zo hoopt liet bestuur van
Het Witte Kruis in stilte op. G.
DE ACTIE DOET 'T UITSTEKEND.
Het initiatief van de fa. Mantje is
door een aantal Middenstanders OMW-gc-
nomen. 't Succes is groot. De fa, Manlj;
plaatste onder zijn leveranciers reeds
meer dan 900 loten; Bakker's Ijzerhan
del 300; de fa. Gebr. Bruin' 100. Ook de
actie van Dros' Magazijn, die bij aankoop
van f5,— gratis een lot verstrekt, is een
groot succes. Reeds meer dan 300 loten
werden door hem verstrekt. Midden
standers, volgt allen dit goede voor
beeld. U haalt aan het adres van onze
administratie: Wilhelminalaan 45, Den
Burg, zoveel circulaires met bijbehoren
de folders als u leveranciers heeft,
plaatst daarop uw firmastempel en giro
nummer, stopt ze in een enveloppe en
post ze. Gezien het resultaat van boven
staande middenstanders, bewijst u het
Witte Kruis er een grote dienst mede
en.... u bent tegelijkertijd van de 100
loten af, die wij u ten verkoop toezon
den. Vergroot uw omzet door liet voor-
bpeld van Dros' Magazijn en fa. A. P.
Koorn na-te volgen. Het Witte Kruis is
bereid do porti te vergoeden.
ONGEVAL MET ERNSTIGE AFLOOP
De CoeksdOrp. Dinsdagmiddag over
kwam de jeugdige P. Kikker: Bzn. een
ernstig ongeval. Een luchtbanden-wagen
bespannen met paard en bestuurd door
dill- W de Bloois, ging door het dorp,
teneinde hooi te gaan halen van de dijk.
Zoals helaas maar al te vaak gebeurt,
waren enkele kinderen op de wagen ge
klommen. Doordat het voertuig iets
moesl uitwijken en med? door de sterke
afhelling van de weg, kwam het voer
tuig in botsing .met het hek voor de wo
ning van dhr Jb. Verberg. De kleine
Piet, die juist aan de linkse buitenkant
van de wagen zat, kwam ernstig in de
knel. Een autoped, die juist tegen het
hek stond, di'ong met het stuur door het
beentje (kuit) van de ongelukkige.
De eerste hulp werd verleend door 'n
toevallig passerende verpleegster, die
geassisteerd werd door de verste dok-
lershulp (toerist), eveneens toevallig in
de buurt, waarna dokter Feikema de
wond hechtte.
Bestuurders van auto's en voertuigen,
wees toch wijzer en laat de kinderen lo
pen. U doet daar zeker ouders en kinde
ren een plezier mee. Even ie voren was
door een dergelijk voertuig nog een au
to geramd.' Hierop zaten gelukkig geen
kinderen.
INGEZONDEN.
Met belangstelling heb ik de vooruit
gang op Texel gevolgd: Landbouw
school, Landbouwhuishoudsehool, Ulo,
alles voor kinderen die goed kunnen e-
ren. Maar ik zou (en vermoedelijk meer
met my) wel eens willen weten wat in
gedaan wordt voor hen, die op de lagere
school niet goed of in 't geheel niet mee
kunnen komen. Zover ik hot kan zien,
niets! Hebben die kinderen ook niet het
reoht dat er aan hen ook eens wat meer
aandacht wordt besteed of wordt er door
die kinderen misschien minder belasting
betaald?
Zo ik heb gehoord is dit geen pro
bleem van vandaag of gisteren, maar er
is 20 jaar geleden ook al eens over ge
sproken. Ach, er is zoyeei, waarover ge
praat wordt, maar daar blijft het dan
ook bij. Ik hoop, dat er nu eens niet
over gepraat wordt maar aangepakt,
want dat kan ik u wel met zekréheid
zeggen; als u de moeite neemt om de
scholen eens :ia te gaan, dan zult u er
versteld van slaan hoeveel van die kin
deren er zijn die een onderwijzer eerder
tot last dan tot plezier zijn. Een voor
beeld: een jongen van 10 jaar bracht
zijn rapport mee. „Lezen 5". Wat zei d
jongen? „Hoe kan meester dat nu we
len, ik krijg nooit een beurt!"
Hopend, dat hier ook eens wat voor
wordt gedaan! Met dank voor de plaat
sing.
Gerritsland. Jb. KOK.
Ten behoeve van kinderen, die moei
lijk mee kunnen komen zal t.z.t. een in
richting worden geopend als dependance
van de school voor buitengewoon on
derwijs te Den Helder. Red
ZON. MAAN EN HOOG WATER.
De zon komt 2 Juli op om 4,24; onder
om 9,03. Maan: 3 Juli EK., 10 Juli V.M.
Hoog water ter rede van Texel: 2 Juii
1,12 en 1,32. 3 Juli 2,00 en 2,22. 4 Juli
2.49 en 3,18. 5 Juli 3,4S cn 4,21. 6 Juli
4.50 en.5,31. 7 Juli 6,04 en 6.45. 8 Juii
7,1? en 7,52.
NAAR HET DIAMANT!
Het echtpaar A. Kieviet, cn A. Ki.->
wiet-Krol, dal Woensdag 55 jaar ge
trouwd was.
Midden in de kermisveek. Een der
familieleden had een draaiorgel ge-
engageerd en dat pierement stond 's
middags een half uur in de Schoonoord-
weg te kwinkeleren! 's Avonds bracht
Texels Fanfarecorps een serenade, dhr
Sehrama sprak liet echtpaar hartelijk
toe. 't Was een gedenkwaardige dag
voor Kieviet en zijn vrouw, die nog lang
niet der dagen zat zijn en vol* goede
moed verder gaan, naar het diamanten
feest!
wekken op bij geestelijke en l.chamelijke
vertnoeidheia eo verdniven^aneflei^piirie^
AFSCHEID MEESTER AFMAN.
Woensdagmiddag om -3 uur waren de
leerkrachten, oudercommissie en de 80
leerlingen der o.l. school in De Kóog
bijeengekomen om afscheid te nemen
van meester Afman, die per 1 Juli ver
bonden is aan de Prins Alexanderstich-
ting te Zei9t, waar hij onderwijs gaat
geven aan half blinde kinderen.
De lieer Akkerman, hoofd der school,
hield een toespraak, waarin hij er op
wees, dat het hem zeer speet, een zo
uitstekende onderwijzer te moeten mis
sen en hem dankte voor de prettige sa
menwerking.
Ook de voorz. van de ouderconuni^sie
dhr C. M. Bakker sprak waarderend!
woorden. In zijn geestig speechje uitte
liij er zijn voldoening over, dat onder lei
ding van de scheidende onderwijzer ook
de handenarbeid der leerlingen zicht
baar was vooruitgegaan.
Dt leerlingen zongen nu gezamenlijk
cn afscheidslied, waarna geschenken
werden aangeboden, waarbij mw. Afman
niet werd vergeten.
De lieer Afman dankte voor de vrien
delijke woorden en lof,, die hem werden
toegezwaaid, maar wees er op, dat de
resultaten, die konden worden bereikt,
mede te danken waren aan de samen
werking met het personeel, de ouder
commissie en niet in de laatste plaats
aan de kinderen zelf. Hem is het nooit
overkomen, dat hij om 4 uur met hoofd
pijn naar huis ging
Tot slot wenden de kinderen getrac-
teerd.
Ook wij wensen de lieer Afman veel
succes in zijn nieuwe werkkring.
Vierfontein, Kaallaagte, Juni 1949
lil het hartje van de Oranje Vrijstaat
ligt het dorpje „Kaallaagte" Op het be
grip „dorpje" kan het plekje eigenlijk
geen aanspraak maken het bestaat
slechts uit een wachtkamertje der spoor
wegen, een postkantoortje en een tien
tal huizen. Zeven km. van het plekje
Kaallaagte ligt de „plaas" Vierfontein,
waarvan Frikkie Bobbert de eigenaar n,
een welgestelde 'Mieliboer (maisboer) en
zijn plaats heeft 1600 bunder Vrystaats?
grond. Ik bedoel met Vrijstaatse grond,
dat alles is inbegrepen, ook de bergen,
de rotsen en steenachtige grond, waar
alleen de kaktussen een bestaan kunnen
vinden. Kilometers lang is alles een dor
re, bruine heuvelachtige wereld, hier en
daar onderbroken door enkele groepjes
bomen. Aan de gezichtseinder zijn de
uitlopers van het machtige D-rakusge-
bergte nog juist zichtbaar. Dit is Boer
Bobbert izijn plaas. Qnltetbare schapen
en ossen en niet te vergeten de beroem
de springbokken lopen over deze prairi
verspreid en zijn slechts waar te nemen
als kleine nietige wezentjes.
Het verwondert mij steeds, dat dezs
dieren nog enig voedsel in deze stofbelt
kunnen vinden. Op deze plek, 350 km
van Pretoria, bouwen we nu een ultra
modern plaashuis, wat ongeveer f70,000
zal kpsten
Onder plaashuis wordt verstaan alleen
een woning voor de boer en zijn gezin,
niet zoals op Texel, waar woning en
schuur meestal in één geheel verenigd
zijn. De schuren en -opslagplaatsen staan
zo'n 100 yards van liet. plaashuis ver
wijderd en vormen de intrede der farm
Wij werken hier voorlopig niet. ons vie
len, nl. Jaap Graaf, Nico Langhout, een
Hollandse timmerman Kees Graaf en on
dergetekende. Binnen enige weken zal
Siem de Waal hier ook verschijnen. Hol
oude plaashuis van de fam. Bobbert
«staat, juist achter het in aanbouw zijnde
nieuwe huis en is opgetrokken van gro
te stukken uit rotsen gehouwen stenen
zoals de meeste Afrikaanse plaashuken.
De meeste hoeren in de Vrijstaat zijn
geheel op zichzelf aangewezen en zijn
dan ook dikwijls meesters in het maken
van plannen, die het. eigen gerief ten
goede komen. Voor alle voordelen, die
het stadsleven biedt, zijn danook ver
nuftige vervangingsmiddelen uitge-
dacht. Voor ons Hollanders zijn al deze
dingen vreemd en haast niet te geloven.
Neem bv. het kerkhof der fam Bobben.
Het ligt ongeveer 100 m. links van het
plaashuis en heeft een oppervlakte van
25 in. in vierkant. Er 9taan 4 grafstenen
en alles is tot in de puntjes verzorgd,
waar Nanning Maat nog van Zou staan
te kijken. Het kerkhof is een noodzake
lijk ding, want het diehtetnaibijzynde
stadje is Bethlehem en ligt ongeveer 80
km. van Kaallaagte verwijderd. De af
standen zijn fantastisch en voor de mees
te Texelaars haast ondenkbaar. De we
gen zijn practisch onbegaanbaar -n
worden hier „rofpad" genoemd. Groten
deels zandwegen, die door hevige slag
regens zo hobbelig zijn gespoeld, dat ze
vergeleken kunnen worden met een gro
te golfplaat BIJ deze wegen vergeleken
zouden de Wester- cn Oosterenderwegen
In hun oorspronkelijke staal nog Ju
weeltjes zijn.
Een d'-r interessantste dingen is de
inlandse bevolking. Het zijn hier allen
basoetoe kaffers, die wel zo rauw en
dom zijn, zoals ik het nog niet gezien
heb. Zeven van hen werken bij ons al3
opperman; hun taal is dikwijls voor ons
onbegrijpelijk. (Leer ze- Esperanto, Pieil
Red.! Ze zijn gekleed in lange wollen
dekens (of wat eens een deken was), dio
met spelden om het lichaam zijn ge
hecht. Enkelen van hen dragen als broek
een vierkante lap, die om het onderlijf
zit vastgespeld, zoals mijn vrouw d;
luier bii mijn dochtertje placht vast te
zetten. Ik vond liet idee niet gek, alleen
sta je eerst even vreemd tegen de aan
blik.
Wij blijven hier 14 dagen en dan
gaan we voor liet weekend naar vrouw
en kinderen in Pretoria. De Zondag die
wij hier oveitblijven, wordt gevuld met
paardrijden en schieten en een bergje
beklimmen. Dit zijn leuke dingen om de
tijd te breken. Het is interessant in de
Vrijstaat, dooh als de 14 dagen om zijn,
verlangen we allen weer naar Pretoria,
naar de stad, en mensen, maar hoofdza
kelijk naar je gezin. P. HILLEN.
Klaas Eelman, „Noordwyk", schrijft
ons:
Om 4,40 uur waren we op schooi. Na
dat wij gebéden en gezongen" hadden,
kwamen de bussen er aan. We stapten
gauw in en reden langs de dijk naar
Oudeschild. De Dokter Wagemaker
lag onder stoom en vertrok al gauw.
In I)en Helder stonden de T KSO-auto
bussen al klaar en daarmee reden we
naar Wieringen. We passeerden enkel1;
dorpjes en kwamen toen bij de Afsluit
dijk. Langs de drie grote sluizen roden
we naar het monument. We klommen er
op en daar hadden we een mooi uitzicht
op de dijk en zagen we Texel ook.
We reden langs de twee volgende
sluizen naar Friesland. We zongen, toen
we Friesland -binnenreden, het Friese
volkslied, dat we geleerd hadden. Na 'n
poos kwamen we in Leeuwarden, zoch-
eii het Fries Museum op Tegenover t
museum staat een prachtig gebouw: „de
Kanselarij", gebouwd in 1566-'71.
Sommige kinderen kochten een ijsje
en toen zyn we het museum ingegaan.
Daar zagen we voorwerpen en portret
ten uit de Gouden Eeuw, o.a. mooie kap
pen met goud, zijde en eledstenen ver
sierd, hel zwaard van grote Pier en ook
veel eigenaardige sieuteh en ridderspo-
ien uit de Middeleeuwen.
In een restaurant dronken w> een
glaasje limonade en zyn toen naar het
„Oranjewoud" gereden. Daar is een
grote speeltuin, waar we een hele poos
hébben gespeeld. In het hotel dronken
we een glaasje ranja. Toen zijn we naar
Sneek gereden en hebben daar een
tochtje over het Sneker meer gemaakt
met een rondvaartboot. We zagen enke
le zeilbootjes; hengelaars zaten naar
hun dobbers te turen.
We zijn weer in de bussen gestapt en
ïeden naar de Afsluitdijk. In Den Hel
der moesten we een tijdje wachten op
boot, omdat er groente geladen werd.
Maar eindelijk vertrok de boot. Op
Texel Stonden de bussen weer klaar en
we reden naaar Oosterend langs de dijk,
terwijl we het Friese volkslied nog eens
zongen. Sietske" zei, dat we het goed
gezongen hadden. Onze ouders wachtten
on9 op en na God gedankt, te hebben
voor de fijne dag en behouden thuis
komst, gingen we gau-w met hen mee.
