Cjroen ^warLrJexels in het harL,
Poolshoogte
Tien moedige mannen werden door
Prins Bernhard gedecoreerd
Het Bestuur van „Het Witte Kruis" bekeek het
Consultatiebureau van Marken
De Markenaars zijn de Texelaars in sommige opzichten een
groot stuk vooruit,
maar op menig terrein houdt Texel de kop
WOENSDAG 20 JULI 1949
TEXELSE
62e JAARGANG No. 6341
COURANT
Uitgave v h. Fa LangeveJd De Rooy
Boekhandel - Drukkerij - Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 - Tel. 11
Verschijnt Woensdags en Zaterdags
Bankrek Rotrerdamsche Bank en Coop. Boerenleeob.
Postgiro 65 2 Abonnementsprijs f 2,45 per halfjaar
(Van onze buitenlandse redacteur).
De snelle Ford van de voorzitter van
het Witte Kruis, de heer J. C. Rab 't
is altijd verstandig voorzitters-met au
to's de kiezen heeft ons (het dage
lijks bestuur van het Witte Kruis, be
staande uit de heren J. C. Rab, voorz.,
11. C. Remmers, secr. en P. Beemster-
boer, penningm., een architect en uw
verslaggever) in korte tijd door Noord-
Holland gereden. Van Den Helder is 't
regelredht naar Alkmaar gegaan en van
de Kaasstad door de Beemster naar
Monnikendam. Daar zijn we nu. Straks
zal de reis met de Markerboot worden
voortgezet Wij zijn nl. op weg naar
Marken om daar een kijkje te nemen in
het zgn. „Buurthuis", waar liet consul
tatiebureau is gevestigd, onderzoek op
tbc wordt verricht enz. Dit bezoek
wordt gebracht in verband met de plan
nen om hier op Texel een consultatiebu
reau annex badhuis te stichten.
„Zon burgemeester Kelder al wakker
zijn?" vraagt iemand als wjj door Mon
nikendam rijden, een alleraardigst stad
je, vroeger een vesting. Een stadje, dat
zich nooit een, twee, drie in de hoek
liet drukken, veel strijd heeft gevoerd.
Een stadje met zeer veel oude gebou-
„Fouten, die gemaakt kiïnneu wor
den, worden gemaakt!" sprak eens Na
poleon. Het bestuur van Het Witte
Kruis, aid. Texel, is ziCIt volkomen be
wust van het grote 'belang van een ern
stige bestudering van de plannen tot
stichting van een Consultatiebureau an
nex Badhuis op ons eiland Waar hier
bij de bouw van genoemde inrichtingen
grote bdragen gemoeid zijn en wij ieder
dubbeltje weer omkeren alvorens liet uit
Ie geven, geeft het bestuur zich ernstig
rekenschap van zijn moeilijke taak.
Bouwen en bouwen is twee. Men heeft
tal van factoren in het oog te houden,
zich te bezinnen op het heden en op de
toekomst. Kortom „Hoe moet de opzet
zijn? Met welke wijze van inrichting
is het eiland Texel liet beste gediend?
Hoe leveren wij werk, waarvan onze he
dendaagse eilanders met lof kunnen ge
wagen pii waarvan ook het volgende ge-
slaelit en geslachten zullen zeggen:
„Die lui hadden het vroeger jaren goed
bekeken, met een vooruitziende blik!"
Zo peinst genoemd bestuur.
Regeren is vooruitzien (ook al een
Fransman, die zulks in een helder
ogenblik spreekwoordelijk vastlegde)
Regeren is ook oog hebben voor de wij
ze, waarp anderen bepaalde kwesties
hebben aangepakt, want daarin ligt een
uitnemende gelegenheid 0111 een en an
der aan de practijk te toetsen, zonder
dat men zelf gevaar loopt in die moeilij
ke, vaak zo lijnrecht tegen de theorie in
redenerende practijk brokken te makin.
Een dergelijke mentaliteit dus 70
men gaarne van zijn „buren" leer.t
kan niet anders dan heilzaam werken!
Welnu, zo denkt het bestuur van Het
Witte Kruis, afd. Texel er ook over; al
vorens de ardhitct de eerste lijn trekt, de
metselaar de eerste steen legt en de
timmerman de eerste nagel in 'het hout
drijft, wil het bestuur van A tot Z inge
licht zijn en dan als vrucht van die op
gedane ervaringen gaan instrueren.
„Hoe hebben andere gemeenten hun
consultatiebureau ingericht? Hoe kregen
zij de gelden bijeen? Hoe werkt zo'n bu
reau (en de badinrichting)?. Zijn er fou
ten gemaakt, zo ja, welke?
Ziehier vragen, dit het bestuur bezig
hielden. Het ligt voor de hand, dat het
bestuur in deze tijd, nu de actie van het
Witte Kruis in volle gang is, elders lil
het land eens poolshoogte wilde nemen.
Dan weten wij, lezers, wij leden van het
Witte Kiuis op enkele honderden na
is heel Texel immers Lidl dan weten
wij of het fin, offer, dat wij brengen,
veranwoord is
Na ampele correspondentie werd be
sloten tot een bezoek aan bet eiland
MerkenAalsmeer en Beverwijk.
Onze buitenlandse redacteur werd
door liet Witte Kruis in de gelegenheid
gesteld de reis mee te maken. Hij
geeft niet alleen een beschrijving van
de medische verzorging op Marken,
maar vertelt en passant ook een en an
der over het eiland zelf, zodat het een
reisverhaal is geworden. Daar in deze
vacantiemaanden vele Texelse lezers
geen tijd hebben om zelf op reis te gaan,
doch wel een half uurtje kunnen vin
den om ?en reisbeschrijving tc volgen,
hebben wij de artikelen (twee stuks) niet
„aecoord" naar de zetterij gezonden.
Eerst gaan wij naar Marken en volgen
de keer naar Aalsmeer en Beverwijk.
Wanneer uw hand bekneld raakt tus
sen zware bazalstenen kan deze er heel
raar uitzien en als men er dan zonder
gebroken ringers afkomt mag men zich
gelukkig prijzen. Hierboven ziet 11 een
Röntgenfoto van een hand, waarmede 'n
dergelijk ongeluk is gebeurd. Het slacht
offer, een 17-jarige Texelaar, riep ter
stond medische hulp in, want de hand
zwol vervaarlijk op, „Zou er iets gebro
ken zijn", was de vraag en het antwoord
kon pas worden gegeven, nadat een
Röntgenfoto was gemaakt. Zoals u ziet,
is er geen enkel beentje gebroken.
wen, pronkend met prachtige gevels.
Het is kwart voor acht en schertsend
wordt opgemerkt, dat je als burgemees
ter dan nog op je bed behoort te lig
gen
Maar wanneer de auto met sierlijke
zwaai door de bocht vóór het woonhuis
van Monnikendams eerste burger gaat
en een claxon actief wordt, ontstaat
handgewuif in de met, veel ramen geze
gende eetkamer van liet ruime huis, dat
deze oud-Texelaar bewoont. En in een
wip is de familie Kelder al op de stoep
verschenen. Even later wandelen wij met
de heer Kelder door Monnikendam. A's
gids van prof essie vertelt hij ons de voor
naamste bijzonderheden van zijn stad,
laat ons keer op keer liet hoofd in de
nek gooien 0111 de prachtige gevels te
bewonderen, de trots van Monnikendam,
een vraagstuk tevens voor het gemeente
bestuur, dat een bepaald percentage
moet bijdragen in de restauratiekostey
en.... men raakt hier welhaast nooit
uitgerestaureerd!
WH varen.
Vijf minuten over acht stappen wij
aan boord van een klein bootje, dat de
dienst Marken-Monnikendam onder
houdt, Het is een vaartuig van de
Noord- Zuidholl. Trammaatsehappij. Het
schuitje kan 200 passagiers vervoeren,
het is 46 jaar nud. Zomers is het er druk
aan boord, en straks als de dag niet zo
jong meer is, zullen de toeristen er
weer stijf naast elkaar op de banken
zitten.
De schipper vertelt ons, dat er ln '47
230,000 passagiers werden vervoerd tv. j.
150,000). Wij vreemdelingen, betalen 80
cent retour, maar daar komt nog 10 cent
boven, een douceurtje voor de gemeente,
die bij een vervoer van laten wij zeggen
gemiddeld 150,000 man, 15,000 gld. in
haar zak steekt! De Markers zelf betalen
50 cent retour en van hen eis) de ge
meente geen tol. Elf maal vaart de boot
heen en weer. Om 5,55 v.m. gaat de
eerste boot van Marken en om 21,15
komt de laatste boot op dit eiland aan.
„Vorige week zijn hier nog 800 De
nen geweest", zegt de schipper, als wij
hem attent maken op de lichtblauwe om
slagdoek van een dame, waarop het
woord „Denemarken" staat. De toeristen
varen vaak via Amsterdam naar Mar
ken, van Marken naar Volendam en van
daar per tram naar de hoofdstad terug.
Het kost f3,20".
Hou koers!
De schipper heeft al zijn aandacht
nodig bij het besturen van zijn schuit,
want die moet door een smalle geul van
2.5 111. diepte worden gedirigeerd, vaar
je even uit de koei's, dan is Leiden I11
Last, dan loop je op de grond van de
zeer ondiepe Gouwzee, die bij Monniken
dam bij stil water slechts 40 cm. diep is
en bij Marken 1,80 111. water draagt. De
boot ligt 1,10 111. diep.
„Er gaan zo'n 230 werklieden dage
lijks heen en weer, hoofdzakelijk fa
brieksarbeiders, die door de inpolde
ring geen brood meer met de visserij
konden verdienen. En dan werken er
heel wat Markers als matroos op d"
koopvaardij. Na de afsluiting van de
Zuiderzee nam hun aantal belangrijk
toe".
Als wij opmerken, dat Marken groten
deels zal bestaan van het toeristenver
keer, zegt de schipper, dat wij dit hele
maal mis hebben: „Een klein percentage
bestaat er van".
Het gesprek wordt door die schipper
naar sociaal-economisch terrein gedre
ven en hij betoogt, dat de lonen te laag
zijn en de Marker levensstandaard 15
tot 20 pet hoger ligt dan die van de
vastelandse gemeenten! „De gemeente
arbeiders zitten in de vijfde klasse, maar
de onderwijzers in de tweede klasse, an
ders zou niemand hier onderwijzer wii-
len worden!"
Wij noteerden dit zonder commentaar
of tegenspraak, misschien heeft de man
gelijk, misschien overdrijft hy.
Onderwijl is een half uur verstrek™
en onze boot, de „President Roosevelt"
eel Amerikanen komen het eiland be
zichtigen de nieuwe TESO-boot
I drage straks de naam „Trumanm"!
bereikt liet eiland.
Mark ligt ongeveer even ver van liet
vasteland als Texel, maar de boot be
hoeft slechts 4800 111. te varen,doordat
men practisoh regelrecht op het eiland
~"kan aanstmnen, terwijl ten zuiden van
Texel, zoals wij weten, een uitgestrekte,
kilometers brede zandplaat ligt, waar
door onmogelijk een geul gegraven f
onderhouden kan worden....
De boo» nadert een kleine steiger,
waar nog enkele andere vaartuigen lig
plaats hebben gevonden, meest vissers-
scheepjes.
Maar het eerst valt je op de vele hoog
gebouwde 'huisjes, gebouwtjes op palen,
woningen, die vóór de afsluiting van de
Zuiderzee verrezen, want na de Zuider
zeewerken lowam liet water niet meer
zo hoog en kon zonder de onderbouw
van palen worden volstaan.
Wij w orden ontvangen door de Burge
meester-secretaris, die even naar de
haven is gewandeld: op dit kleine «i-
land, 260 bunder groot een opper
vlakte als de polder de „Eendracht" op
Texel heeft men geen auto's en geen
luxe rijtuigen.
Marken telt 1474 Inwoners.
Een hartelijk man, deze burgemees
ter, iemand met hart voor liet eiland en
zijn bewoners. Een man, die van alle
markten thuis is hetgeen allengs blij
ken zal.
„Eerst maar naar het „Buurthuis?"
vraagt hij inviterend en dan trekken ivii
over Marken. Alom gaan de ogen van
de Markers naar het gezelschap, rechts
trekt een meisje als geschrokken haar
hoofd terug achter een donkere deur
opening, links vult een vrouwelijke
melkboer een schaaltje melk, elders gaat
de petroleumvrouw rond. Overal staan
de klompen buiten de deur, overal treft
men de merkwaardige klederdracht.
Duidelijk verschilt de kleding van de
man maar de kinderen hebben allemaal
„meisjeskleren" aan. „Let 11 eens op di"
witte band, dat. is o.a. een teken, dat de
drager van het mannelijk geslacht is"
De bezoekers verbazen zich over de
nauwe stegen. Ze zijn één meter breed.
Links en rechts in die stegen staan
overal de klompen voor de deur. Prach
tig houtsnijwerk versiert de klomp. Wij
wandelen door die steegjes waar de
deurtjes wijd openstaan op deze mokki-
ge dag. Wij werpen een blik naar bin
nen, waar de wanden van de kamer van
onder tot boven met allerlei voorwer
pen zijn behangen, men heeft hier voor
al een zwak voor Delfts blauw.
Klein zün de huizen, die niet meer
dan een kleine kamer hebben. Naar
men ons vertelt, maken tal van gezin
nen gebruik van een en dezelfde W.C
Dit alles gaf ons te denken, vooral
die woningtoestanden. Maar 111 menig
opzicht, is Marken ons eiland stukken
voor: liet heeft sinds 932 een waterlei
ding, die de gemeente f 1600 per jaar
kost en wel aan afschrijving van de zin
ker over de Gouwzee, een verbinding
van 2500 nieter. Maar het kan worden
betaald, want Marken is mede dank zij
het toeristenbezoek niet noodlijdend.
Het „Buurthuis".
Het „Buurthuis" is een modern ge
bouw, een stenen gebouw. Hierin is het
consultatiebureau gevestigd. Hier woont
zuster Dinklaar. de enige verpleegster
en vroedvrouw van het eiland, die ons
al even hartelijk ontving. (Na ons be
zoek vertrouwde zij ons toe: „Ik moet nu
onmiddellijk weg,ik ben bier de enige
verpleegster-vroedvrouw, u begrijpt, dat
ik sta te springen!"
De wachtkamer van het consultatiebu
reau, wachtkamer tevens voor vele an
dere doeleinden, is o.a. voorzien van
'n stellage, waarop verscheidene boxen
zün geplaatst, waarop de zuigelingen
kunnen worden ontkleed. Er komen ie
dere week 20 zuigelingen (op Texel ie
dere 14 dagen 60'. I11 dit vertrek han-
vervolg 4e pagina
TEXELSE MARKT
Den Burg, 18 Juli 1949. Aangevoerd:
50 lammeren f27-f35; S schapen f60
tot f 75; 5 koeien f 476-f 650; 2 pinken
f 250-f 350 2 paarden l'350-f500; 16
biggen f5ö-f70. Voor de levering 5 n.
kalveren.
VAN EN NAAR TEXEL.
Hier volgt de zomerdienst van de N.V.
TESO (Texels Eigen Stoombootonder-
neming):
Van Texel: 5,20 \V; 6,15; 7,45 W; 9,30Z
0.50W; 11,45; 14.40W; 15.40Z; 15.50W;
17,45 W17.50Z.
Van Den Helder: 6.30W; 8.25Z; 8.30W;
10.20W; 10,302; 12.10W; 13,—VV; 13.10Z
16.20W; 16.40Z; 17.30W; 19—Z; 19.30W.
I11 vorig nr. plaatsten wij abusievelijk
een verkeerde regeling, buiten schuld
van de TESO-directie.
BRIDGEDRIVE.
Dinsdag 12 Juli werd wederom een
bridgedrive gehouden onder auspiciën
van de WV in Hotel Texel. Daar dhr
Oskamp niet aanwezig kon zijn, werd de
avond geopend door de wedstrijdleider
de heer Idema De deelname was niet
groot niaar er werd met veel animo ge
speeld. Er waren onder de deelnemers
11 gasten
De uitslag was: eerste waren de he
ren Vreeswijk en A. van Sanfbeek met
89'/! pt.tweede de heren Joh. D. Bak
ker en B. Stolk met 88'/: pt.; derde de
heren Schukking en Alblas met 83 pt.;
vierde dhr W. Zelle en mw. v. Walsum
80 punten. De prijzen bestonden uit
kunstvoorwerpen.
De volgende VW-bridgedrive wordt
gehouden op Dinsdag 26 Juli in Casino.
Op Donderdag 14 Juli J.l. heeft te Sllc-
drecht de decoratie plaatsgehad van 7
plaatsgenoten, van 2 oud-plaatsgenoten
en 1 persoon, die tijdens de bezetting op
ons eiland was ondergedoken.
De decoratie betrof de bemanning van
de reddingboot, die op Zondagavond 8
April 1945 overstak naar Engeland, ten
einde hulp te verkrijgen ln verband met
de oorlogstoesland op Texel, welke ln de
naeht van 5 op 6 April '15 was ont
slaan, tengevolge van de opstand der
Russen.
We laten voor de goede orde de na
men van de bemanning volgen. .In. Bak
ker Gzn., Ie sdhipper; K. v.d. Kooij Jbz.
2e schipper; K. v.d. Kooij Gen., te
Leeuwarden, navigator en belast met
een mondelinge opdracht; M. Kooger
Jizn., navigator; J. C, Dros Ozn., mo
tordrijver; W. de Bloois; K. Doome-
katnp te Utrecht; R. Hooijberg; Jb.
Knol Aizn. en J. J. Westdorp Jr.
Men schrijft ons over deze gedenk
waardige decoratiedag:
Met de boot van kwart voor acht ver
trokken wjj van Texel, en in Den Helder
stapten bovengenoemde personen, vor-
gezdd van 2 familieleden in een bus
'van TFSO. De stemming was goed en
de chauffeur J. J. Westdorp Jr., witn
ook een onderscheiding Ie wachten
stond, reed het gezelschap naar Slie-
drecht. De reis ging rechtdoor naar Rot
terdam, de Maastunnel door (die velen
nog niet hadden gezien) om dan op de
Groene Hilledijk drie kwartier te ver
pozen om de inwendige tnens te ver
sterken en te verfrissen. Eén der heren
had des morgens geen tijd kunnen vin
den om het nodige toilet te maken en
dacht dit in Rotterdam even te laten doen
maar. 0 wee, het was juist half een en
alle kapperszaken waren gesloten. Dan
maar op Sliedrecht aan en daar gepro
beerd, doch men was daar in een alge
mene feeststemming en de baard ;s
rustig mee terug gekomen naar Texel.
(Van wanordelijkheden 111 het betreffen
de gezin over deze nalatigheid hebben
wij later niets meer vernomen).
In Sliedredht was alles in feesttooi
Nadat chauffeur Westdorp ons op de
parkeerplaats had gebracht, met een
motorrijder als gids, zijn we gezamen
lijk naar het terrein gewandeld waar do
onderscheidingen zouden worden uitge
reikt; wij moesten door een haag van
belangstellenden heen.
De bemanning van de Reddingboot °n
anderen die odk onderscheiding te
wachten stond, werden in drie rijen
achter elkaar geplaatst, vlak langs de
Merwede, de familieleden en genodig
den vóór en zijwaarts van het terrein.
Precies half vier, het vastgestelde uur
verscheen Z.K.H. Prins Bernhard op 't
terrein, voorafgegaan door een jeep en
verschillende motorrijders.
In zijn toespraak zei de Prins o.a. het
volgende: „De meesten van u zijn per
soonlijke kennissen uit mijn tijd in En
geland of uit de tijd dat ik als bevelheb
ber der B. S. in Nederland was. De in
druk, die 11 op mij hebt gemaakt, is on
vergetelijk. Er zijn verscheidenen onder
u, die niet die waardering hebben onder
vonden, waarop zij recht hadden. Het s
echter niet aan mij om daarin een be
slissing te nemen. Dit is buiten mijn wil
geschied"
Hierna kwamen de 59 personen, na
afroeping van hun namen, stuk voor
stuk naar voren en werd door de Prins
de bronzen leeuw, het bronzen kruis of
het kruis van verdienste op de borst ge
speld. Onze jongens ontvingen het bron
zen kruis.
Eén persoon kon niet uit eigen bewe
ging tot de Prins komen. Dat was Marie
C. v. Griyisfen uit Geffen (N.B.). Met
een ambulanee-auto was zjj naar het
terrein gebracht. Deze dame was 16
maal in de winter van 1944-M5 met een
kano door de Biesbosch getrokken en
had zo waardevolle inlichtingen overge
bracht. Over de ijssChotsen lopende,
glepd zij uit, kwam op de kano terecht
en beschadigde haar nekwervels. Dit
had tengvolge een algehele verlamming,
waarvan zjj gelukkig herstellende is. D»
Jn. Bakker Gzn., Ie schipper
Prins spelde haar de bronzen leeuw op
de borst onder luid applaus.
Na afloop van de uitreiking der on
derscheidingen vond een défilé plaats
lan enige bonderden militairen met het
bekende „Hoofd Rechts", alzo het mili
taire eerbewijs brengende aan alle ge
decoreerden.
Na afloop van de plechtigheid werden
verversingen aangeboden in het Tlhalia-
Theater. Dit was tip-top in orde. Ook
werden sigaren en sigaretten aange
voerd, Er was een dame bij onze groep,
Texelaars, die volgens weten ninnmr
bad gerookt en aan de bediening vroeg,
of het geoorloofd was dat zij een sigaar
prefereerdp. Nadat hier geen bezwaar
legen werd ingebracht nam zjj diep blo
zend een sigaar uit het voorgehouden
kistje. Wij vroegen ons af of deze dame
iets goeds te maken had in haar huwe
lijksleven, althans niemand van ons
heeft, op de terugtocht gezien dat zij de
sigaar zelf heeft opgerookt.
Precies 6 uur vertrokken wij uit Slie
drecht in de richting R'dam. Op Stre-
vclswveg w erden nog enige aanvallen ge
daan op hanancnwinkels en voort ging
het- naar de pleisterplaats „De'Rustende
Jager" te Heiloo. De stijve benen wer
den gestrekt de inwendige mens ver
sterkt: de „Uitsmijters" werden erin ge
smeten en het kostte enige moeite om
de „hazen'" van de „jager" te scheiden.
Het daglicht had plaats gemaakt voor
de schemer en met de lichten op ver
trokken wij uit Heiloo in de richting
van Den Helder, waar we ongeveer 10
minuten voor elf arriveerden. De
.Voorwaarts" lag op ons te .vachten en
zij vervoerde ons met gunstig getij naar
Texel. Te Oudesohild stond de heer P.
den Braven met een bus van TFSO
klaar en voort ging het over Oosterend
naar de Noordelijke kop van ons eiland.
Inmiddels was liet middernacht gewor
den.
Terugblikkend op de 14e Juli 1949,
mogen wij tevreden zijn over de ge
maakte reis. Directie en bestuur van
TFSO verdient een hartelijk woord van
dank voor de bereidheid 0111 deze tocht
in een minimum van tiid uit te voeren
en voor de regelingen welke zij hebben
getroffen in verband met deze plechti
ge gebeurtenis.
De gebeurtenis op zichzelf is én voor
onze „bemanning" én voor Texel van
historische betekenis geworden nu het
Koningin Juliana heeft behaagd het on
derscheidingsteken bestaande uit het
bronzen kruis aan onze jongens uit te
reiken Het verdient aandacht en waar
dering voor wat zij hebben volbracht.
T)e zee was op 8 April 1945 nog vol ge
varen, desniettemin zijn zij vertrokken,
achterlatende hun gezin, ouders of ver
loofden, teneinde voor ons allen te
trachten 'hulp te verkrijgen uit Enge
land.
Vanaf deze plaats wil ik een dank
woord uitspreken voor hetgeen zij de
den en ik hoon dat zij het pand dat hun
toevertrouwd is, in ere zullen bewaren,
mede als svmhool van die kleine ge-
meensehan. die op elkaar was aangewe
zen op die grote zee, een klein groepje,
dat bereid was het grootste offer te
brengen tot heil van de medemens.
J WESTDORP.
De Oocksdorp, 16 Juli 1949.
