Rede van Hongaarse Esperantist werd door Texelaar vlot vertaald „TEXEL" De onthulling van het monument te Den Burg maakte diepe indriik 1 BOEKHANDEL PARKSTRAAT Een proef op de som U stalt Uw fiets veilig bij Zegel De onthulling Namens de Regering Het badseizoen is begonnen Interview met Gouden echtpaar Jonge boer riep ,,Mijn" en had twee boerderijen met 120 bunder land voor f 25.000 Maar bij combinatie-veiling viste hij achter het net Ook Uw gasten houden van T exel BIJ DE ONTHULLING van het Esperantomonument is wel zeer duidelijk ge bleken, welk een uitstekende wereld(hulp)taal Dr- Zamenhoff heeft samengesteld. De rede, die de heer Andreo Cseh, een Hongaars Esperantist, hield, werd ogen blikkelijk door de heer T. Tiessen in het Nederlands vertaald. Voor de niet-Es- perantisten, die deze plechtigheid in groten getale bijwoonden, een bewijs, dat het Esperanto volkomen aan zijn doel beantwoordt. Hier stond een Hongaar, hier had evengoed een Engelse Esperantist kunnen spreken. Of een Duitse, een Franse, een Noorse, een Griekse, een Chinese, enz. Welk een prachtige propaganda! Voor het Esperanto dat zo gemakkelijk te leren is. Moge deze taal spoedig als verplicht leervak op alle scholen worden ingevoerd! Enkele uren voor de onthulling van 't monument vond in De Oranjeboom een vergadering van Esperantisten plaats. De heer T Tiessen, vice-voorzitter van de Noordhollandse Esperantovereniging „La Norda Stelo", en voorzitter van het Comité tot Wederopbouw van het Monu ment, heette de aanwezigen van harte welkom. Onder deze aanwezigen merk ten wij op de heer en mevrouw Isbrüc- ker. De heer Isbrücker is voorzitter van de Esperanlo Academie, mevrouw Is brücker, eveneens volbloed Esperantiste, 2e secretaresse van de Universala Ligo De heer Tiessen vertelde ons over de verwoesting van he* monument en van de grote medewerking der Texelse be volking bij de pogingen tot wederop bouw van dit ter nagedachtenis van dr Zamenhoff opgerichte ereteken. Van de f 2000, die voor het bouwwerk nodig waren werd f 1800 door Texel zelf bijeen gebracht, het kan dus met recht een echt Texels monument worden genoemd, leder weldenkend Texelaar was dan ook woest op de commandant van het des tijds op Texel gelegerde S.S. bataljon, die de sloop van het monument beval. Na dit openingswoord zong men de drie coupletten van het lied „La Espero" (De Hoop.) Vervolgens las de heer Tiessen ver scheidene brieven voor, die naar Texel waren gezonden door enthousiaste Espe rantisten, die de onthulling tot hun spijt niet konden bijwonen. Brieven uit Aber deen (Engeland), Duitsland, Den Haag, Zeeland, Rotterdam, IJmuiden, Amster dam. Tenslotte werd de oekende Espe- rantofilm uit het Filmarchief van de Texelse Courant vertoond. Een film, hoofdzakelijk over de bouw en onthul ling van het oorspronkelijke monument in 1935- We zien Siem de Waal volijve rig aan het bouwen, zoals wij voor en kele dagen de heer W- J. Boon met veel plezier de troffel zagen hanteren bij de bouw van het nieuwe monument, dat precies gelijk is aan het eerste! Wij kun nen dus zeggen: Het staat er weer! Een lang gekoesterde wens is in vervulling gegaan. Na deze film werd nog een andere zeer attractieve rolprent uit genoemd ar chief vertoond. De heer J. Nauta zorgde daarbij voor de projectie. Kort na de vergadering arriveerden de Hongaarse Esperantist Andreo Cseh en de heer Rooswinkel, referendaris bij het Ministerie van O., K. en W., die de onthulling kwam bijwonen als vertegen woordiger van de Nederlandse rege ring. De heer Adreo Cseh is een zeer bekende figuur in de Esperantowereld Hij is redacteur van het blad ,,La Prak- tiko", secretaris van de Universala Li- go, een afdeling van de Wereldfederatie die het Esperanto als haar voertaal ge bruikt! Een zeer talrijk publiek was naar het nieuwe Esperantomonument gestroomd om van de plechtigheid getuige te zijn. De politie legde het verkeer om. Als eerste spreker voerde de heer T- Tiessen het woord. Hij heette in het bij zonder welkom de heer Rooswinkel, re ferendaris bij het Ministerie van O., K. en W. en het dagelijks bestuur van de gemeente Texel, vertegenwoordigd door loco-burgemeester S. de Waard en wet houder Th. R. Hin- Hij dacht met dank baarheid terug aan de medewerking van ons gemeentebestuur bij de pogin gen van de heren Joh. M. en G Duinker om het Esperanto op Texel te verbrei den. Het gemeentebestuur toch heeft door het beschikbaar stellen van een leslokaal (met verwarminq!) voor het houden van cursussen en tentoonstellin gen bewezen, dat het de Esp. beweging een goed hart toedraagt. Spr. hoopte dat de Esp. ook in de toekomst weer een beroep op het gemeentebestuur mogen doen! De heer Tiessen heette bijzonder welkom ook de heren J- Tiessen en J. Veldstra, resp. directeur van Gemeente werken en gemeente-opzichter Bij de af braak van het monument hebben zij er voor gezorgd, dat de waardevolle delen gespaard bleven, zonder dat was de herbouw nog niet mogelijk geweest. Spreker verwelkomde ook de familie Duinker. 30 Mei was het 15 jaar geleden, dat het oorspronkelijke monument werd onthuld, het tweede in ons land (Bergen op Zoom had het eerste in 1934 onthuld). Door zijn enthousiasme en wel sprekendheid slaagde wijlen de heer Joh. M. Duinker er in gelden bijeen te zamelen voor een monument, gewijd aan de nagedachtenis van Dr. Zamen hoff. Bij zijn pogingen werd hij uitste kend gesteund door zijn broer G J. Duin ker, redacteur van de Texelse Crtdie talloze kolommen aan het Esp. heeft ge wijd. Uit alle delen van de wereld wer- HET TEXELS ESPEEANTOLIED door W. J. Boon (Het clublied van de Texelse Esperan tisten, die omstreeks 1935 door Siem de Waal in de voormalige Ulo werden op geleid). v Wij met ons clubje zingen luid Een Espeiantolied Dat door de leus: Verbroederinq" Van onze 'lippen vliedt Komt, Tex'laars sluit u allen aan En zingt eendrachtig mee Het Esperanto maakt ons één Heft aan een blij hoezee. Het Esperanto dat eens schoon Zal bloeien overal Draagt liefde en vrede in zich mee Daarvoor staan wij dus pal Wij zingen blij in bos en veld Met 't ruisen van de zee Brengt tot de volk'ren der aard De harmonie en vree! De groene Esperanto-ster Zal schitt'ren dag en nacht En zal gelijk het Texels groen Eens bloeien vol van pracht. Eens komt de tijd dat blank en bruin Eendrachtig samen gaan De mooie Esperanlotaal Zal leiden hunne baan. den giften ontvangen voor het monu ment, zowel uit Noorwegen als uit Nw- Zeeland. Ja alom zag men het nut van Esp. in. Door het Esp. worden tolken overbodig, door het Esp. kan men recht streeks tot elkander spreken, want het Esp- doet de taalmuren wegvallen. De grote handicap van de taalmuren- Ze ker, ieder volk heeft recht op zijn eigen taal, aldus sprmaar geen enkel volk heeft het recht om zijn taal aan andere volken op te dringen en daarom is het Esp. zulk een uitkomst en prachtige op lossing. Vooral in deze tijd, nu er door de technische vooruitgang qeen afstan den meer bestaan. Nu het Esp. weer overal mag en kan worden geleerd en gepropageerd, want Hitier en zijn waan zinnige ideeën zijn vernietigd. Hitler, die een grote hekel aan het Esp. had en de ze taal dan ook prompt verbood, 't gold als een van zijn eerste daden. Een kolf je naar de hand van hen, die hem trouw volgden, zoals de Duitse comman dant die in 1941 het bevel gaf tot alge hele verwoesting van het monument. Maar zoals gezegd, veel bleef gespaard, ook het fundament! Men wist: daarop gaan wij straks een nieuw monument bouwen, zodra Hitier verslagen is. Wij len Joh M Duinker zag als een van zijn eerste taken na de oorlog: wederop bouw van het monument Helaas heeft hij de vrede niet mogen beleven, hij werd vermoord. Een der grote stuw krachten van de Esp. beweging was uit ons midden weggerukt. Joh. M. Duinker kon niet meer zelf de hand aan de ploeg slaan, maar zijn vrienden en geestver wanten hebben het werk, dat hij met zo veel geestdrift ter hand had genomen, voortgezet en in 1946 werden bijeenkom sten georganiseerd, ten bate van het nieuwe monument. Die avonden brach ten samen f 1500 op! Dank voor de me dewerking! Wij danken ook de heer W. J. Boon, die dit monument herbouwd heeft, aldus de heer Tiessen, die hierop Willy en Wim Duinker verzocht, het mo nument te onthullen- Dit geschiedde door verwijdering van de Esp- vlag, v/elke de steen bedekte, die op de eer ste pagina van dit blad is afgedrukt. En toen stond daar het nieuwe monu ment als een symbool van vrede en vrij heid. ,,Moge het nimmermeer door oor logsgeweld worden verstoord", aldus de vuriqe wens van de heer Tiessen. De heer Rooswinkel sprak hierop na mens onze regering. Met groot genoe gen had hij gevolg gegeven aan de uit nodiging om hier namens Zijne Excel lentie de Minister van O., K. en W. van zijn belangstelling blijk te mogen geven. „Het is ons een vreugde, dat dit monu ment, na door schendende handen te zijn verdwenen, weer te voorschijn is gebracht. Dr Zamenhoff, aldus spreker, was een groot mens, die reeds als jongen ver vuld was van het verlangen de wereld te helpen leiden op de weg naar vriend schap en broederschap onder de volke ren. Op i6-jarige leeftijd had de ge dachte aan de tot standbrenging van één taal hem al bezig gehouden Opdat de mensen elkaar beter zouden kunnen verstaan. Opdat zij elkaar beter zouden kunnen begrijpen. Dr. Zamenhoff leefde in een stadje, waar 4-o verschillende volkeren door en naast elkaar leefden, dikwijls in een toestand van volkomen wanbegrip. Dr. Zamenhoff heeft ge zegd: „Ik wil geen schepper zijn, maar een initiatiefnemer". Die worden ken merkten zijn bescheidenheid. Dr- Zamen hoff heeft bij zijn streven veel tegen spoed ontmoet en de Esp- beweging evenzo, maar steeds kwamen er nieuwe krachten omdat men bezield was van 'n groot ideaal. Ja, Dr. Zamenhoff was zijn tijd ver vooruit- Hier staat dit monument als een sym bool van verbroedering, in een tijd, die zich kenmerkt als een van hopeloze ver warring, als een chaos. Een monument, onthuld met de Pinkster, 't feest van de geest, die wij nodig hebben om tot de door Dr. Zamenhoff begeerde verbroede ring te kunnen komen. Spreker sprak tenslotte zijn grote waardering uit voor wat hier tot stand is gebracht. Loco-Burgemeester S- de Waard sprak hier op namens het Ge meentebestuur. Bur gemeester W B. Oort heeft destijds bij de onthulling van het eerste monument de hoop uitgesproken, dat dat monument tot in lengle van da gen zou blijven staan. De bezetters heb ben het echter afgebroken, maar de geest van ons volk en van de Esp. heb ben zij niet kunnen breken: Onder de stuwende leiding van de heer Tiessen is het monument herbouwd. Het is een sympathieke gedachte geweest om de herinnering aan Joh. M. Duinker, de va der van het monument, ook in dit monu ment te laten voortleven. Hier is weer een mijlpaal van het culturele leven be reikt. Wij zijn onze regering ervoor erkente lijk, dat zij een vertegenwoordiger heeft willen zenden om aanwezig te zijn bij de onthulling van dit monument, dat ons voortdurend zal herinneren aan het ide aal van Dr- Zamenhoff, die het Esp. sa menstelde cm daardoor mensen en ge dachten dichter tot elkaar te kunnen brengen. Om meer begrip te scheppen en dat is zo hard nodig, waar vervreem ding tot achterdocht kan leiden en ach terdocht tot oorlog Esp. is een belang rijk middel in dienst van de Vrede. Dit monument getuigt van de geestelijkeen materiële wederopbouw! Spr. dankte het Comité voor zijn werk en de uitvoerder dankte hij voor de bouw. Hij zeide, het monument gaarne namens het gemeen tebestuur te aanvaaiden en rekende het zich tot een eer een krans aan het mo nument te mogen hechten. Deze krans werd hierop door de heer W- J. Boon om het beeld van Dr. Zamenhof ge hangen. De heer Andreo Cseh, een Hongaars Esperantist, voerde hierop het woord. Zijn in het Esp. uitgesproken rede werd, zoals gemeld, door de heer T. Tiessen vertaald. De heer Öseh zeide: „De ge broeders Duinker hebben eens gezegd, dat ze niet zouden rusten voor héél Texel Esp. zou spreken. Zij hebben ijve rig gewerkt, maar de wrede oorlog kwam tussen beide. Gij allen weet welk een grote ellende de oorlog gebracht heeft, niet olleen in Europa, maar ook op Texel Ik ben nu voor de derde maal op uw eiland. Nu als een pelgrim om een heilige plaats te bezoeken: de plek waar dit symbool van hoop en verlangen van de mensheid naar vrijheid en eensge zindheid is opgericht- Ik ben hier ook gekomen om de nagedachtenis te eren van Joh. M. Duinker, een groot idealist en energiek werker, een trouw kame raad en een goede vriend. Gedurende de oorlog was ik met hem in correspon dentie. Ik lieb hier een brief van hem, zijn laatste brief, geschreven op 21 Maart 1945. De heer Cseh las hierop de brief voor. Daarin schreef de heer Duin ker, dat zijn eerste taak was de weder opbouw van het monument. Hoe enthou siast was hij! Hoe genoot hij er in, dat de ster en andere belangrijke onderde len waren gered! Nieuwe cursussen zou den worden georganiseerd. Andreo Cseh moest naar Texel komen om deze cur sussen te leiden- Mochten die cursussen een financieel nadeel opieveren, Duin ker zou wel bijpassen Een deel van zijn plannen zou worden verwezenlijkt: het monu ment staat er weer, helaas zonder zijn aanwezigheid, tenminste zonder zijn li chamelijke aanwezigheid, wij geloven in zijn geestelijke aanwezigheid, hij leeft in ons aller herinnering voort. Ik hoop vurig, dat gij allen die hier aan wezig zijt, het ideaal van Duinker wilt helpen verwezenlijken. Zijn ideaal was: dat heel Texel eens de groene ster zou dragen en Esp. zou spreken! De heer Sseh wenste de Esp. met 't be reikte resultaat geluk, ook de gemeen telijke autoriteiten wenste hij geluk. (Het gemeentebestuur heeft de zorg van het onderhoud voor zijn rekening genomen). Spr. hield hierop een pleidooi voor de Universala Ligo van het Federale We reldbestuur, dat het Esp. als voertaal gebruikt- De heer Weeke, hoofdbestuurslid van de Ned. Esoerantover „L.E.E.N.' (De toe komst is ons), ook sprekend namens de Haagse sectie van L.E.E.N., sprak hier op een hartelijk woord, vervolgens werd gesproken namens de Bond van arbei dersesp Men hoopte, dat ook op Texel weer spoedig een actieve Esp. Ver. zou bestaan, opdat de Texelaars de buiten landers zouden kunnen verstaan en niet meer op gebarentaal aangewezen zou den zijn. De heer Mus sprak namens de Zaan- damse Esp. Ver „Voorwaarts". Zijn woorden vertolkten de diepe gevoelens van medeleven in Texels lief en leed. „Laten wij allemaal werken, zoals de gebroeders Duinker hebben gewerkt, dan zal het ideaal van Dr. Zamenhoff worden verwezenlijkt. Vivu Esperanto! De heer Mus sprak in het Esp., de rede werd door de heer Tiessen vertaald- De heer Tiessen dankten allen voor de grote belangstelling, daarbij richtte hij zich in het bijzonder tot de vertegen woordigers van Regering en Gemeente bestuur. Na deze plechtigheid hebben verschil lende Esperantisten een bezoek ge bracht aan het graf van de gebroeders Duinker. s EENS WAS DE PRINS HENDRIKPOLDER voor een appel en een ei te koop Dat is al lang geleden. Dat was voor de kunstmest zijn wonderbaarlijke invloed deed gelden! Er lagen enkele boerderijen in die polder, hier en daar geleek hel landschap een prairie. Maar nu is de Prins een polder, waarop wij trots kun- nen zijn! VIJFTIG JAAR geleden vestigden de heer en mevrouw IJ. Lap en N Lap-Brum zich als jonge boer en boerin op hoeve „Kapni". Zestien jaar lanq hebben zij daar gewoond. De heer Lap boert niet meer, maar hij kan nog qe- zellig vertellen over die ouwe tijd. En wij beleefden dan ook een genoeglijk uur, toen wij het bruidspaar ter gelegenheid van zijn 50-jariqe echtvereniaina interviewden- EENS was de gehele Prins Hendrik Polder 'het eigendom van Baron Van Goffinet. diens rentmester was een zeke re Winkler. Toen de heer en mvr. Lap in 1900 de boerderij „Kapni" huurden, behoorden er 34 bunder land bij. Het was één stuk land, maar na verloop van tijd heeft de heer Lap het verkaveld in 16 percelen. Toen hij er kwam,-trof hij er één enkele kolk, ihij zorgde voor elf nieulwe kolken. Ook wierp hij er ver saheiden f.u'uiïwaollen op. Het land had nog niet de zegenrijke werking van de kunstmest ondergaan, daardoor braolit het. weinig voort en zo kon 'het gebeuren, dat de heer C- Roeper eens 40 bunder huurde voor de som van tien gulden! ..Maar door de kunstmest vloog de polder vooruit!" zegt mevr. Lap, die graag aan bet gesprek deelneemt, want de boerderij is ook altijd haar lust en le ven geweest- Evenals baar man lieeft ook zij veel werk in haar IeVen verzet- Evenals haar man geniet ook zij nog '11 goede gezondheid, maar. van 't voor jaar .heeft ze een been gebroken, voor de tweede keer, want in 1944 had ze eenzelfde, ongeluk! Het lopen gaat daar door niet zo vlot- Maar één been is in ieder geval nog best!" zegt ze vol opti misme! „Kapni" kreeg een nieuwe naam! Na de dood van baron Van Goffinet. hebben de erven in 1911 zijn bezittingen op Texel verkocht- Die erfgenamen waren de vier doch ters van deze baron. Verschillende boer derijen waren naar haar genoemd. Ook „Kapni" had een nieuwe naam gekre gen, toen de baron er eigenaar van werd. Hij noemde die boerderij toen ..Louisa". De naam Louisa" kennen wij al niet meer: het !s weer „Kapni" als voor heen. Bij die verkoop in 1911 't was in De Oranjeboom kocht Leen Koning van Oosterend 2 boerderijen (thans bewoond door de families Dijksen en De Graaf' met totaal 35 bunder land voor f 7000, „Ceres" werd gekocht door Piet Duin ker Fzn- en diens broeder Nanning Duinker- „Amalia" en „Johanneshoeve", in welke laatste honderd Icoeien konden worden gestald weiden gekocht door de Gebr- Bakker van Den Hoorn. De heer Lap kocht 120 bunder voor f25000, Voor die Wart ton had je er twee boer derijen bij, nl. „Alexander" en „Kapni". En zij willen er graag méér van weten Geef hun dan het boek door J. A. v. d. Vlis ter lezing! Het is in voorraad bij: Parkstraat 10 Den Burg Ze stonden er naast. Genoemde kopers waren zeer in bun schik, maardaarop weiden alle be zittingen gecombineerd geveild en toen werd alles verkocht aan iemand van het Vasteland, die zekere Bregman. uit Alk maar, een makelaar, daartoe opdradht had gegeven! De Texelse boeren stonden er lelijk naast! Die Bregman verkocht ge deelten aan Teun Zegel, Willem Zegel, Van Rossum, Dr. Timmer en Dijksen. In 1916 beeft de heer Lap „Martha's Hoeve" laten bouwen. U kent deze boer derij wel: komend van Den Bung vindt u haar vlak voor Den Hoorn- Rundveestapel verbeterd. De heer Lap (en zijn vrouw ook) denkt® met plezier terug aan „De Prins". Hij heeft deze polder 111 betekenis zien toe nemen, door de kunstmest, inaar door de kunstmest met alleen! Wij schreven al over de verkaveling en ook moeten wij noemen de aandacht die besteed werd! aan de verbetering van de rundvees-ta-j pel. Men richtte daardoor een Stieren-p vereniging op. Misschien is dat de eer ste stierenvereniging van Texel ge weest. Die vereniging werd opgericht ia bet „kroegje van Kees Beumkes" aan hel Hor rit je. Opgericht door jonge boeren van de Prins. De heer I^p beeft toen bij Wijze van proef een beste stier in Leiden gekocht- Toen men zag welk een goede resultaten men met deze stier ver kreeg, begreep men dat het dekgeld vol komen verantwoord was en de Stieren vereniging kocht al spoedig zelf uit stekend fok-materiaal aan- De eerste stier§ kostte f 1000. later kocht men samcnl met Den Hoorn drie prima stannboek-7 stieren aan Waarheen met de melk? Het land werd verbeterd, het leverde1; meer op, er kwamen meer koeien en dnaj ook meer melk- Waar moest men met al die melk heen? Te Den Buiig was in de" Bocksberg een kaasfabriekje gevestigd een speculatieve onderneming, die de! boeren zo weinig mogelijk betaalde- „Nei het zat daar niet goed!", -zegt de hee: Lap, die evenals de andere boeren uil de Prins hun melk aan die fabriek gin gen leveren. „Wij kregen vier cent vooi onze melk". De heer Rijf, kastelein va bet Loodsmanswelvaren, haalde die mei! bij ons op. Wij besloten niet meer aai) De Bocksberg te leveren, vonden rela ties in Alkmaar, -maar dat lie-p na enkel- jaren ook al op niets uit, doordat de lan ge reis veel afbreuk deed aan de kwali teit van de melk. Na besprekingen met wethouder Verf stegen van Den Helder leverden wil daarop de melk aan liet. Nieuwediep. Dil melk werd opgehaald door Willem Zei gel. Dat liep wel, maar het verlangen! groeide 0111 een eigen kaasfabriek op tc richten- Dat is dan ook gebeurd: met 1L aandeelhouders uit de Prins en 4 uii^ Den Hoorn stichtten wij „De Onderne minig". De Boerenleenbank was onz: geldschieter Jammer dat oraze Hoornder fabriek in de oorlog verdwenen is- „Denj Iloorn betaalde altijd een cent meer darfj de „Eendracht", vult mevr. Lap aan- Ja zij leeft mee, zoals bet een echte boerirl betaamt! E11 zo boomden wij door. Over de af-J gelopen 50 jaren. De heer Lan vertel' ons. dat hij in de „Knoppebuurt" is gebo ren en hij toont ons o.a. eer, foto van zijl moeder in ouderwetse, klederdracht- Ooi zien wjj o a- een portret van de moedei van de bruid, een vrouw met een Texel se kap- De bruid lieeft nooit een Texelse kap gedragen. Nou, nóóit? Missoliiei met de Pinksterbrmrd? Boeren in de Prins- Denkt 11 niet, da de -heer Lap daar eenzaam bleef leven Hij had een ruime blik en algemene be langstelling. Daardoor werd hij van ta van verenigingen bestuurslid. De veil vergaderingen riepen hem soms avow aan avond naar elders. „Vooral in he voorjaar was het bar druk", merkt me<vr Lap op. „Hee wos gien evund thuusl 25 Jaar lang is de bruigom Heemraaf geweest van de Dertig Gemeenschappe lijke Polders. 22 jaar diaken van de N-H Kerk, zeker wel 20 .jaar bestuurslid vooi Den Hoorn van de Alg- Tex- Wijtoverple ging- Tal van jaren bestuurslid ook val de Holl. Mij. van Landbouw. Wij hebben het bruidspaar van hart^ gelukgewenst met hun gouden jubileuml Mogen hun nog vele jaren in goede gel zondiheid worden toegemeten!

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1950 | | pagina 2