Cjroen '2wartsJexels in het harL,
1896: Eerste pogingen tot stichting van
een eigen stoombootonderneming
Texel - Den Helder
„Het publiek is de speelbal van Bosman
,De dochters van de baas'" waren in Durp
m
WOENSDAG 16 JANUARI 1957
TEXELSE
71e JAARGANG No. 7112
COURANT
Uitgave N.V. v-h- Langeveld de Rooij
Boekhandel Drukkerij Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 - Tel. 11
Verschijnt woensdags en zaterdags-
Bank: R'damse Bank, Coöp. Boerenl.
Bank Postgiro 652. - Abonn- pr. 2,25 p.
kwart. 20 ct incasso. Adv- 10 ct p. mm
i
DIT JAAR is het dan zo ver, dat Texels meest geliefde en tevens meest be-
critiseerde maatschappijTexels Eigen Stoomboot Onderneming, haar gouden
jubileum gaat vieren, want op 18 juni 1907 werd zij gesticht- Wij hebben haar
25-jarig bestaan gevierd, tien jaar geleden hebben wij wederom een heildronk
op de N.V- T-E-S.O. uitgebracht en ditmaal zal de herinnering aan de oprich
ting stellig met nog meer vreugde worden gevierd.
Vijftig jaar een eigen boot. Het heeft - en velen zullen dat wel niet weten -
maar weinig gescheeld of wij zouden thans de viering van het 60-jarig bestaan
hebben beleefd, want reeds in 1896 werden door wijlen de heren J. H- Moojen
en J. P. Noordijk pogingen in het werk gesteld om Texel aan een eigen boot
te helpenIn die dagen werd de dienst ook reeds door Bosman onderhouden
en toen reeds bestond er allerwege grote ergernis over de wijze waarop die
dienst werd uitgevoerd- De prijzen waren te hoog, het aantal afvaarten te ge
ring en de zeewaardigheid van de toenmalige boot viel verre van te roemen-
Op 14 augustus van het jaar 1896
richtten twee vooraanstaande ingezete
nen van ons eiland, de heren Moojen en
Noordijk (vader van de heer E. Noordijk,
commissaris der N.V. T.E.S.O.), zich met
een circulaire tot de bevolking, waarin
zij voorstelden zelf een bootverbinding
te stichten. „De ochtenddiensten zijn
goed, maar daarmee is alles gezegd,
want 's middags om kwart over twee
vertrekt de laatste boot uit Skil".
Zij richtten zich tot do Minister van
Waterstaat, Handel en Nijverheid, even
als tot de Provinciale Staten en de Ge-
meenteraad van Texel met een verzoek
tot subsidie. Zij dachten een oprichtings
kapitaal nodig te hebben van 35.000,
en wilden dat bijeenbrengen door het
plaatsen van aandelen van 25,Ie
dere aandeelhouder zou ieder jaar twee
maal gratis mogen varen.
De heren Moojen en Noordijk hebben
in die tijd enorm veel werk verzet, maar
tot resultaat leidden hun pogingen niet
en wel wegens onvoldoende belangstel
ling van de zijde der Texelaars.
Velen zullen interesse hebben voor
[hetgeen men in 1896 op touw zette en
daarom hebben wij een zeer oude jaar
gang uit het archief genomen om te
zien hoe men zijn doel trachtte te berei
ken en de reactie van het eilandelijke
publiek wel was.
Het eerste „eigen boot-nieuws" ont
dekken wij dan in de Texelaar van 12
juli 1896. Daar staat het simpele be
richtje:
In de donderdag gehouden vergadering
van de Provinciale Staten van Noord-
Holland werd in handen van Gedepu
teerde Staten gesteld een adres van de
heren J. P. Noordijk en J. H. Moojen om
subsidie voor een tweede stoomboot-
dienst van Texel naar het vasteland.
Negen dagen later houdt Texels
Vroedschap zijn bijeenkomst en daarin
komt aan de orde:
„Verzoek van J. H. Moojen en J. P.
Noordijk om subsidie ten behoeve van 'n
I nieuwe stoombootonderneming". De
I Raadsverslaggever noteerde het volgen-
I de: „In een uitvoerig adres wordt door
adressanten betoogd, dat de onderne
ming eener nieuwe stoombootdienst door
hen wordt voorgestaan niet om eenige
antipathie tegen de bemanning der
I „Ada", doch op grond van de hoogst on
gunstige toestand van onze verbinding
met de vaste wal en het hoge tarief, dat
voor de overtocht wordt geëist; de onge
schikte wijze der communicatie, welke
met de middag van hier ophoudt eist een
betere dienstregeling, zomede is een bil-
lijker tarief gewenst.
Adressanten verzoeken van de ge-
5,'4| meente een subsidie van 100,per
gr: 1 jaar en tevens de voorwaarden te weten,
13 welke de Raad bij inwilliging van dat
verzoek zou stellen. Verder schijnt het in
J de bedoeling van adressanten te liggen
om zich ook tot andere corporatiën te
I "wenden met het verzoek om subsidie.
Door B. en W. wordt geadviseerd om
gj dit verzoek aan te houden en bij de be-
groting voor 1897 te behandelen.
De voorzitter wenst dat de leden van
y[ de Raad aan de overweging van dit ver-
lajBzoek hun bijzondere aandacht zullen
weiden, hij zegt als zijn persoonlijke
De heer Mets merkt op, dat de ver
trekuren niet worden geregeld door de
ondernemer doch door het bestuur der
posterijen.
De heer C. Keijser Pzn. brengt gaarne
hulde aan de exploitatie der thans be
staande dienst, doch kan niet goedkeu
ren de hooge vrachten; spreker meent
dat het publiek de speelbal is van de
ondernemer; hij meent dat het op de weg
van de Raad ligt om ten deze voor het
publiek op te treden.
Nadat de voorzitter nogmaals de leden
in overweging heeft gegeven om bijzon
dere aandacht aan het verzoek te wijden,
gaat de vergadering in geheime zitting
tol behandeling van reclames tegen de
Hoofdelijke omslag.
Op 27 augustus 1896 schrijft de krant:
Dat het bij de heren Moojen en Noor
dijk ernst is met hun plan het in de vaart
brengen van een nieuwe stoomboot van
Texel naar Den Helder, blijkt uit de
door hen dezer dagen algemeen ver
spreide circulaire, waaruit men kan zien,
waarom zij optreden, wat zij voor die
zaak reeds deden en wat zij van anderen
verwachten. Dat een onderneming, zo
flink op touw gezet, door een algemene
medewerking der burgerij levensvatbaar
heid kan verkrijgen, zal wel door nie
mand worden betwijfeld.
Nu en dan duiken in de vergeelde
kranten berichten op over plannen tot
aanleg van een tram. De redactie van de
Texelaar behoort tot de vele nieuws
gierigen en merkt 30 augustus 1896 op
„Misschien wil men het plan wel verwe
zenlijken dat indertijd werd genoemd om
de tram te laten rijden vanaf 't Horntje
naar Den Burg en verder naar De Koog
in verband met de nieuwe stoomboot, die
dan volgens dat plan zou varen tussen
Helder en 't Horntje, waar zeker na ver
loop van tijd dan wel het achtste dorp
van Texel zou ontstaan".
Zekere heren Gauverit en de Kanter
liepen rond met tramplannen. een
tram van De Koog over Den Burg naar
Oudeschild of naar Texels zuidwestpunt,
't Horntje. (3 september 1896).
mening, dat, met alle waardering voor de
uitvoering der bestaande dienst, het hem
voorkomt alsof niet de boot voor het pu
bliek, maar het publiek er voor de boot
is.
„Laat U niet misleiden"
Het pad van de heren Moojen en
Noordijk ging waarlijk niet over rozen:
Bosman was een figuur, die zich niet
door een paar „opstandigen" uit de ring
liet werken. Hij paste een tamelijk han
dige tactiek toe, getuige het schrijven
van de heren Moojen en Noordijk in de
krant van 3 september 1896:
„Aan de ingezetenen van Texel en al
len, die belang stellen in den bloei en
welvaart dier gemeente.
Het feit, dat de directie van de stoom-
boot „Ada van Holland", nu nog nauwe-
lijks pogingen worden aangewend een
tweede boot in de vaart te brengen, de
tegenwoordige dienst gaat wijzigen en
ook retourbiljetten uitgeeft tegen een
enigszins lager tarief, geeft ondergete
kenden aanleiding het publiek van Texel
en allen, die bij dat eiland belang heb
ben, in overweging te geven:
Laat u door deze behandeling niet
misleiden, verflauwt daardoor niet in
uw ijver om een tweede stoombootdienst
in het leven te roepen, maar laat het U
een prikkel te meer zijn, u zo spoedig
mogelijk aaneen te sluiten om de grote
voordelen aan deze zaak verbonden, zelf
te behouden.
Wel is er reeds veel gewonnen, maar
De Ada van Holland, waarmede destijds de dienst op Den Helder werd onder
houden. Op de achtergrond het toenmalige stoombootkoffiehuis.
het is niet genoeg, wij kunnen ons zelf
helpen, wij hebben geen hulp van ande
ren nodig ten koste van onze beurs.
En dat het tegenwoordige verkeer ons
geld kost, zal niemand betwijfelen, even
min als onze bewering, dat het veer
tussen Texel en 't Nieuwediep een zeer
winstgevende zaak is.
Volgens een bij ons ter inzage liggende
begroting zal, met medewerking van het
publiek, aandeelhouders, boven de ge
noemde passage-biljetten per aandeel,
jaarlijks een rente van minstens 10 pet.
van hun kapitaal kunnen worden uitge
keerd.
De Texelaars kunnen het veer in be
zit krijgen, zij hebben dat geheel in hun
macht. Slechts door een aansluiting,
door elk één aandeel te nemen, verzeke
ren zij zich van de overwinning.
Alleen de verschijning van de heer
Bosman op Texel en de wijzigingen door
hem in de dienstregeling en de tarieven
gebracht, moet U een bewijs zijn voor
het welslagen van uw zaak, een zaak
zonder enige risico.
De heer Bosman ziet terecht in, dat 'n
concurrentie op de voorgestelde leest ge
schoeid voor hem overweldigend is, van
daar zijn directe toenadering, vandaar
dat u thans iets wordt gegeven van dat
gene, waarop ge reeds lang zo'n billijk
recht had, doch dat u uit eigen belang
werd onthouden, terwijl men u dat vroe
ger, zowel als thans, nu voor de dienst
gevaar dreigt, zo gemakkelijk had kun
nen geven.
Welnu, zult ge nog langer de vruchten
van een zaak die de uwe hoort te zijn,
door anderen laten plukken, terwijl ge zo
heel gemakkelijk die zaak kunt verove
ren.
Het kan niet anders of ook bij allen
moet lust gevoelen aan deze toestand 'n
einde te maken.
Laat ons daarom voortgaan op de in
geslagen weg, steunen we elkander, la
ten we ons niet door beloften laten ver
leiden stil te zijn als kinderen, plaatsen
we het benodigde kapitaal in eigen boe
zem en de overwinning is ons; wij schep
pen ons zodoende een winstgevende zaak,
zonder enig risico en ongenaakbaar voor
elke concurrentie van wien ook.
Texel, 2 september 1896.
J. H. Moojen, J. P. Noordijk
In de voorgaande krant - 30 augustus
1896 - had Bosman n.l. aangekondigd,
dat hij de dienst op Den Helder met een
dienst v.v. zou uitbreiden, zodat je om
5,15 uur nog van Texel kon. Ook ging hij
over tot de „wederinvoerng van retour-
biljetten tegen een enigszins verminderd
tarief (echter niet zo laag als zulks vroe
ger het geval was).
De nieuwe boot, een eigen Texelse
aangelegenheid. Daarvoor moest dus de
steun en de sympathie van het gehele
volk worden verkregen. De heren initia
tiefnemers besloten op ieder dorp een
propagandavergadering te beleggen. Zie
hier hun advertentie:
„Nieuwe stoombootdienst Texel.
Belangstellenden in deze zaak, te
Oos terend en omstreken, worden drin
gend uitgenodigd tot bijeenkomst en
bespreking op zaterdag 12 september
aanstaande, des avonds te zeven uren in
het lokaal van W. Koppen. J. H Moojen,
J. P. Noordijk".
De heer Noordijk gaf te Oosterend een
begroting van ontvangsten en uitgaven.
De eersten zullen kunnen bedragen
11.000,wanneer men 1000,sub
sidie van de gemeente kriigt. Het perso
nenvervoer zal opbrengen 7000,ver
minderd met 840,voor gratis passa
gebiljetten voor de deelhebbers. Ver
voerd zullen worden 20.000 personen:
15.000 voor de 2de en 5.000 voor de le
klasse \oor 60 ct. en 1,retour. Voor
vrachtgoed en veel zal men kunnen re
kenen 3.840,
De lasten zijn: voor personeel 4.100,
voor steenkolen 2.600,en voor ande
re onkosten 4.300,waaronder
1000,voor onderhoud en 1000,
voor afschrijvingen, totaal 11.000,
Mocht men subsidie krijgen van rijk
en provincie en in de toekomst de poste
rijen kunnen bedienen, dan kan men on
geveer 8.000,winst maken.
In de ongunstige gevallen zullen de on
kosten de baten nimmer overtreffen. De
getallen zijn door deskundigen vastge
steld".
Men stelde vervolgens de gelegenheid
open tot het nemen van aandelen, waar
toe de heer Moojen de aanwezigen aan
spoorde, erop wijzende, dat, zoo deze po
gingen schipbreuk mochten lijden, de
heer Bosman wederom vrij spel had en
zeker het tarief weder zou verhogen, de
ietourbiljetten weer zou afschaffen.
„Enkelen hebben dadelijk een of meer
aandelen genomen, terwijl anderen toe
zegging deden".
De volgende „bootvergadering" vond
plaats in „De Vergulde Kikkert", Den
Burg. Ook daar was de opkomst echter
niet groot. De heer Moojen bracht in
herinnering, dat de vroegere rederij der
,-Ada van Holland" het door samenloop
De Cocksdorp, zaterdagavond. Ter
wijl een stormachtige wind om de vuur
toren giert en de schepen gewaarschuwd
zijn voor een behoorlijk ruwe zee en er
dus goed aan doen ver van die gevaar
lijke Eijerlandse Gronden te blijven,
stroomt in het gezellige plaatsje De
Cocksdorp de zaal van Hotel „De Hoop"
zo zoetjesaan eivol. Nu, er is op een
stampvolle zaal gerekend, want alle be
schikbare ruimte is aangetrokken en alle
zetels tussen buffet en toneel zijn opge
steld. De „kastelein" en zijn wederhelft
stellen dit drukke bezoek uiteraard op
hoge prijs.Mét Tante Dit van 'strend
houden ook zij van mensen om zich
heen.Ditzelfde geldt uiteraard voor
de leden van de toneelafdeling van de
Cocksdorper Sportvereniging, die deze
avond met het blijspel „De dochters van
de Baas" voor het voetlicht zullen ver
schijnen. Ieder tonelist houdt van een
volle zaal, tenzij hij of zij z'n rol niet
kent, maar in „durp" maken ze van de
studie altoos een serieuze aangelegen
heid en het doek gaat om zo te zeggen
niet op voor ze zeker van hun zaak zijn.
Dit werd een bijzondere avond, een
dubbel feest, want men ging tevens het
kampioenschap van het voetbalelftal
vieren. Voor de spelers was een lange rij
plaatsen gereserveerd. Toen de spelers
binnenkwamen ging weliswaar niet
iedereen staan - want van die drukte
houden wij hier niet - maar toch ging er
een golf van sympathie uit naar de kra
nige ballenschoppers, die allemaal met
een fraaie rood-witte roset waren ge
tooid.
Toen de voorzitter de avond opende,
kon hij zich dus verheugen over de grote
opkomst, ja S.V.C. wordt doof durp en
Eierland op de handen gedragen, wat
keer op keer blijkt: heel noord-Texel eet
'oliebollen als het gaat om de versterking
van de financiële positie en heel noord-
Texel leeft mee als S.V.C. kampioen
wordt. Maar niet alleen noord-Texel: de
avond werd ook bijgewoond door wet
houder S. de Waard en echtgenote: ook
ons gemeentebestuur leeft mee. Voorts
zagen wij de ere-leden Westdorp Sr en
het echtpaar Meindertsma en het echt
paar A. Westdorp onder de gasten.
Wat de uitvoering betreft: niets dan
lof. Het was bovendien een bijzonder
leuk stuk, dat ze opvoerden. De inhoud
zullen wij onbesproken laten, daar dit
stuk vorig jaar in Den Burg is gebracht.
De heer M. de Waard Jzn. gaf een pri
ma vertolking van de figuur van J. Wor
tel, mej. Tr. de Graaf bleek eveneens een
goede opvatting van haar taak te heb
ben, zij was als mevr. Wortel dan ook
uitstekend op dreef. Mej. Riet Beerling
verdient eveneens een pluim om haar
goed acteren, wat we wel van haar ge
wend zijn. Mej. Ria de Graaf zette een
vlot zusje op de planken en Henny
Schouten wist reliëf te geven aan de fi
guur van Anne-Miek, de jongste van het
edele trio, waar in feite het hele stuk om
draaide. Hulde voor de wijze waarop zij
zich „gaf", het was in één woord af. M.
de Waard Lzn. oogstte groot succes als
jonkheer Archi. Je zou werkelijk niet
gezegd hebben, dat hij voor het eerst in
andermans huid was gekropen. D. Quar-
tel die eveneens voor het eerst op de
planken stond kwam ook goed voor de
dag en wel in de rol van George, de
butler. Verder speelden nog mee Br. v.d.
Linden als Tono van Vliet, L. van Ton
gelen als Peter van Hoek en W. Ran als
Karei Molenaar.
De mensen hebben gebruld van het
lachen. Intussen was dat voor de spelers
erg lastig, want ze moesten steeds hun
repliek uitstellen. Veelal was dat onmo
gelijk, waardoor van het gesprokene
soms weinig terecht kon komen. Maar
het donderend applaus na afloop wees er
wel op, dat er genoten is.
Een geweldige verloting vergrootte het
succes.
De voorzitter dankte aan het einde van
het stuk allen, die tot het slagen van de
avond mee geholpen hadden.
Een druk bal onder leiding van de
Texel Band besloot deze S.V.C.-avond.
Vermelden wij nog dat het kapwerk
verzorgd werd door de kapper van De
Cocksdorp, de heer A. Smit.
CONSULTATIEBUREAU VOOR
ZUIGELINGEN
Woensdag 16 jan. consultatiebureau
De moeders worden verwacht:
De Cocksdorp 1,45 uur; Oosterend 2,15
uur; Oudeschild 2,45 uur; Den Hoorn
3,15 uur; De Koog 3,45 uur. De moeders
van Den Burg worden verwacht van 4
tot 5 uur.
BRIDGEN
Uitslag competitiewedstrijd 9 jan. 1957:
A.:
1. mevr. Keijser-Bruin 56,55 °/o
2. mevr. Kooijman-Wessels 54,76 °/o
3. Mantje-Veenema 53,57 °/o
4. Raven-v. Dam 50,60 °/o
5. Bos-Gieze 50,°/o
6. Dam-Dros 46,43 °/o
7. Echtpaar Jouwersma 45,83
8. Echtpaar v.d. Heerik 42,26 °/o
B.:
1. Bakker-Brücher 63,69 °/o
2. mej. Hattuma-Kok 62,50 °/o
3. Echtpaar S. Bakker 56,55 °/o
4. Echtpaar Beemsterboer 51,19 °/o
5. Roeper-v.d. Werf 50,°/o
6. mevr. de Graaf-Blom 41,67
7. mevr. Wonder-Stolk 38,10 °/o
8. Echtpaar Pelgrim 36,31 °/o
Volgende drive 23 januari a.s., 8 uur.
TEXELSE MARKT
Aangevoerd 14 januari 1957:
5 koeien 650800; 40 biggen 5070; 10
nuchtere kalveren 4575.
Op deze foto ziet U
een dei eerste auto's
van Texel, gepar
keerd op het haven
plein van Oude
schild, waar in die
dagen (bij zomerdag)
een toerist nog een
zeer bijzondere ver
schijning was, een
feit om door ,,de
beurs" uitvoerig te
worden besproken-
van verschillende omstandigheden had
moeten opgeven, dat men nimmer de
concurrentie tegen de heer Bosman had
moeten staken enz., waarbij hij tevens
nog de gedenkwaardige woorden van
onze vroegere afgevaardigde der Prov.
Staten, de heer Keijser, aanhaalde, door
deze gesproken, toen de heer Bosman al
leen het heft in handen kreeg: „Op Texel
wordt het paard van Troye binnenge
haald", welke bewering volgens spreker
is gebleken, helaas maar al te waar te
zijn geworden. Op deze vergadering werd
ook de begroting bekeken. .Salaris
kapitein 800,stuurman 600,ma
chinist 700,stoker 400,conduc
teur 700,dekknecht 400,en twee
commissarissen samen 500,Totaal
4.100,Krijgt men later het brieven
vervoer 6.000,en ook nog subsidie
van rijk en provincie (ƒ2.000,dan
wordt een winst behaald van 8.000,
Die winst is te behalen bij een algemene
deelname en zelfs wanneer het gemeen
tebestuur van Texel de subsidie niet zou
verlenen, zou men de uitgaven nog door
de inkomsten kunnen dekken. Door een
machinist-stoker te nemen en het werk
van de conducteur op te dragen aan de
beide commissarissen zou men, daar ook
enkele personen bereid zijn desnoods
aanvankelijk de zaak gratis te admini
streren, gedurende de concurrentietijd
1.700,kunnen bezuinigen. Bij alge
mene deelneming zijn wij in korte tijd
overwinnaar, want de heer Bosman kan
üe boot niet alleen voor de post laten va
ren en zal dus na korter of langer tijd
het veer moeten prijsgeven", aldus de
initiatiefnemers.
Door de heer R. Mentz wordt gezegd,
dat z.i. tegen „de monopolist Bosman"
een enkele andere monopolist moest
worden gesteld. Dit zou hij beter vinden
dan b.v. 1400 kleine monopolisten, zoals
nu wordt voorgesteld. Hij voor zich
meende, dat het op de weg lag van de
gemeente Texel om zelf de zaak in han
den te nemen. Hij wijst hierbij als voor
beelden op de vele steden, waar men zelf
gasfabrieken, waterleidingen enz. gaat
exploiteren. De diensten zouden dan ko
men ten voordele van het algemeen, in
de meest ruime betekenis.
Door anderen wordt daar tegen inge
bracht, dat zulke monopolies niet altijd
even voordelig zijn voor de gemeenten,
terwijl het verder toch met aangaat, om
nu de heren, die het initiatief hebben ge-
(Vervolg pagina 4)
Voor de mooiste keuze in
mantels naar