9
rocn
in het harL,
]dndei
50 jaar geleden arriveerde eerste
auto op Texel
fl als briIjanten
IVOROL
Gemeente begroting 1958
Pracht handen
ZATERDAG 14 SEPTEMBER 1957
72e JAARGANG No. 7180
T E X E LS E «COURANT
I Uitgr- e N.V. ».h. Langeveld do Rooij
Boekhandel -- Drukkerij Bibliotheek
Den Burg - Texel - Postbus 11 - Tel. 11
Verschijnt woensdags en zaterdags
Bank: R'damse Bank, Coöp. Boeren!
Bank Postgiro 652. - Abonn- pr- 2,25 p.
kwart. 20 ct incasso. Adv- 10 ct p. mm
Het autovervoer is sinds 1907 hand over hand toegenomen.
VIJFTIG JAAR GELEDEN arriveerde
op het rustige eiland Texel de eerste
auto, die toen nog onverkort naar de
naam automobiel luisterde. Maar als U
nou verwacht, dat de Texelaar er een
hele pagina over in zijn lijfblad te lezen
kreeg, is U helemaal mis: de redactie
volstond met een negen regels tellend
berichtje: „De eerste is er geweest",
stond er boven en verder: We bedoelen
daarmede het voertuig de automobiel,
waarvan heden (dat was zaterdag 14
september 1907) voor de eerste maal een
zodanig gerij op Texel arriveerde. Vier
personen waren er in gezeten. Het voer
tuig had veel bekijks doch werd niet
zoo ijselijk bevonden, we zullen er wel
aan gewennen. De tocht ging naar Cocks-
dorp enz."
Een krant verder zien wij, dat de auto
mobiel inderdaad De Cocksdorp had we
ten te halen, want vanuit het hoge noor
den werd gemeld:
„De automobiel, die hedenmorgen op
Texel kwam en in Elzas-Lotharingen
thuis hoort, maakte ook eene rit naar
hier. Zooals zich laat denken had het
voertuig veel bekijks, vooral de school
kinderen moesten „den wagen zonder
paarden" van heel nabij bekijken. Na
eenige minuten toevens werd de terug
reis naar Den Burg aanvaard".
In die tijd zal het autootje het op
Texel met zijn wegen, bestaande uit
staalscherp steenslag het niet gemakke
lijk gehad hebben. Smal en kronkelig
waren de verbindingswegen tussen de
dorpen en de dorpsstraten zelf beston
den uit de bekende kinderhoofdjes,
waarop de niet zo best op de veren
staande automobiel ook nogal gehobbeld
moet hebben.
Jan Kalis zal van zijn troon op de
hoge, ranke „deli" wel hoofdschuddend
gezegd hebben „Veul lawaai, maar wei
nig rendement, de „deli" liekt me puur
veiliger". Velen zullen inderdaad niet in
de eeuw van de auto hebben geloofd en
de ouden van dagen uit onze tijd zullen
zich destijds ook wel hebben afgevraagd
waar dat héén moest: de paarden zouden
allemaal de sloot in rennen. Nou, dat
viel wel mee, en de paarden zijn heel
normaal op het tweede plan gekomen.
Alleen bij wedstrijden in ringsteken,
springconcoursen enz. komen ze weer
wat in te! Langs het veld staan dan
meer auto's dan tilburies en op Texel
werd allengs meer benzine aangevoerd
dan haver.
De conservatieve Sinterklaas houdt 't
nog een beetje bij het paard, althans.
in de kinderverhaaltjes, want op 5 de
cember pleegt ook de goed-heilig man
per Fordje door het dorp te trekken om
de zieke kleuters met een speciaal bezoek
le vereren.
Na de eerste auto heeft TESO er tien
duizenden vervoerd. De eigen boot viel
de eer te beurt de eerste auto over te
zetten en blijkens het laatste jaarverslag
van de N.V. T.E.S.O. werden in 1956 niet
minder dan 43.477 auto's vervoerd,
waaronder 8.323 vrachtauto's.
Tijdens het pinksterweekend van dit
jaar zette TESO duizend auto's over
(vrijdag en zaterdag voor pinkster 500).
Wij vinden dat allemaal heel gewoon,
maar.in 1932 vermeldde de krant
als een grote bijzonderheid dat T.E.S.O.
I tijdens de pinksterdagen plus zaterdag
38 auto's vervoerden. In 1932 werden in
totaal 3.779 auto's overgezet. Tegenwoor
dig dus.veertien maal zoveel. In
die dagen beschikte TESO trouwens niet
over het nodige materiaal, want de
goeie Marsdiep had een voordek, dat
plaats bood aan 3-4 auto's Dat noemden
ze in die tijd (1925) een ruim voordek.
Maar alles had zo zijn verhouding: de
95- 70 cr I
wegen, nogmaals, waren ook niet op 'n
druk verkeer berekend.
De groei zette door. In 1932 publi
ceerde de krant de vervoercijfers voor
passagiers en rijwielen, maar over die
der auto's werd niet gerept. Het was de
moeite blijkbaar niet. Tegenwoordig
vormt het autovervoer juist min of meer
een probleem.
De jongste generatie kan zich de we
reld zonder de auto niet voorstellen. Wij
zijn motor-minded geworden en durven
gauwer achter het stuur plaats te nemen
dan op de hoge rug van een paard te
klauteren. De meeste onzer zouden het
laatste gewoonweg „ijselijk" vinden.
TESO voert dagelijks auto's af en aan.
Wij herinneren ons, dat de familie Rab
uit Utrecht bekend stond als de toeris
tenfamilie, die per eigen auto naar
Texel kwam. Je viel daardoor op. Tegen
woordig dreigen de wandelaars op te
vallen.
Wij herinneren ons, dat de pastoor van
Oudeschild een stel zeer vurige paarden
mende en dat jongens uit de Gasthuis
straat iedere avond de paarden van de
vrachtdienst L. Eelman naar het land
mochten ruiteren. Vrachtrijder A. Slegh
beschikte echter al over een „voertuig
zonder paarden" en wij wachtten hem op
het hoekje bij de slagerij van Pereboom
iedere avond trouw op, want daar moest
hij stoppen voor het opladen van bussen
en je kon dan mee tot aan het Dooieman.
Wij herinneren ons, dat per tilbury het
schoolreisje naar De Koog werd onder
nomen en eens zijn wij op een wagen
zonder merkbare vering over de einde
loze, zonbeschenen Postweg naar „Durp"
gereden, omdat grootmoeder er bij oud-
buren te gast moest en wij mee mochten.
Wij herinneren ons volksfeesten met 'n
wedstrijd- voor automobilisten. Die
moesten hun vaardigheid tonen.
Wij herinneren ons, dat je in die dagen
zonder het bestaan van een rijschool
automobilist moest zien te worden. Een
oudere broer of een goeie kennis moest
dan bereid zijn als je instructeur op te
treden. Dacht je tussen de tuinwallen
door te kunnen komen en buiten de Jan
Ayesloot te kunnen blijven, wel, dan
stelde je je even in verbinding met dok
ter D. E. W. C. Boswijk, die als consul
van de A.N.W.B. tot taak had de Texe
laars aan een rijbewijs te helpen door een
rijvaardigheidsproef af te nemen. Stee
vast liet hij zijn slachtoffers over de
Schilderweg rijden, in het weggetje naast
de boerderij van Jan Kooi (thans be
woond door de families Hin en Zoetelief)
moest je trachten te keren. Het pro
bleem was de bocht op de hoek War
moesstraat-Weverstraat. Het moet ge
beurd zijn, dat een aanstaande bezitter
van een brevet die beruchte muur nog
al ramde, waarop de examinator gerust
stellend moet hebben opgemerkt: „Och,
dat kan iedereen overkomen, je maakte
je even te zenuwachtig, dat went wel",
waarop automatisch toezending van het
rijbewijs volgde. (Uiteraard staan wij
niet in voor de waarheid van deze ge
schiedenis).
Vijftig jaar autoverkeer op Texel. Het
eiland heeft zich weten aan te passen,
althans belangrijke concessies aan het
naar snelheid hunkerende mensdom wil
len verlenen. Want hier en daar en bijna
overal zijn scherpe bochten afgezwakt, de
auto's vinden haast overal uitstekende
wegen en waar vele auto's samen ge
bracht worden zorgt de overheid voor
parkeerterreinen.
TESO ging eveneens met de eisen des
tijds mee: er werd, in 1934, een grotere
boot in de vaart gebracht en naderhand
werd die vergroot ten behoeve van het
autovervoer, bij de aankoop van het
nieuwste schip werd in de allereerste
plaats rekening gehouden met het zich
nog steeds uitbreidende autovervoer.
Want iedereen rijdt tegenwoordig (maar)
auto. Onderwijzeressen, verpleegsters,
slagers en kruideniers, accountants, op
zichters en belastingbetalers. Rijken en
zij, die rijk geweest hadden kunnen zijn.
Alvorens je start moet je echter zowel
practisch als theoretisch goed beslagen
ten ijs komen, want de tegenwoordige
examinators zijn niet zo gemakkelijk.
Als je, volkomen door eigen onmacht,
b.v. de verkeersruil op het Koningsplein
ramt, staan wij U borg, dat U het exa
men nog eens zult moeten overdoen. Dat
overdoen is trouwens geen bijzonderheid,
want een behoorlijke percentage straalt
de eerste keer.
De heer D. Lemstra, die vorig jaar op
Texel de eerste officiële autorijschool
opende '(aangesloten bij en erkend door
de F.N.Ö.P.), verklaarde met zekere
trots, dat zestig procent van door hem
opgeleide personen de eerste keer sla
gen. Sinds de opening van dit bedrijf op
12 mei 1956 heeft de heer Lemstra 175
Texelaars mogen opleiden en die rijden
nu allemaal zelf. Doorgaans slaagt de
rest (de overige 40 pet. dus) de tweede of
de derde keer. Examenkoorts is wel de
grootste handicap. Je maakt je drukker
dan de overkantse candidaat, doordat wij
op Texel geen druk verkeer gewend zijn.
Daarom ook gaat de heer Lemstra met
zijn leerlingen tenslotte nog een of meer
dere keren in Den Helder de situatie
verkennen. Die moeite wordt dubbel en
dwars beloond. Er is geprobeerd om de
examens weer op Texel te laten afne
men, maar het betrokken bureau schijnt
daar weinig voor te voelen. (Tot 1951
kon men zijn rij vaardigheidsexamen op
ons eiland afleggen). De overheid acht
het Texelse verkeer echter niet inten
sief genoeg. Dat komt dus nog, vrezen
wij. De grootste moeilijkheid voor de
Texelse candidaat is wel de regeling in
zake het voorrangsverkeer, dat nu een
maal een stipte nakoming van de daar
voor geldende bepalingen vereist.
Degenen, die in de stad wonen hebben
uiteraard een voorsprong. De leeftijd van
de adspirant automobilisten loopt sterk
uiteen: die varieert n! van 18 tot ver
boven de 60. De „oudste" candidaat wist
na slechts twee examens het begeerde
diploma te verwerven. (Hij was al 67).
(Vroeger zei men „Man, wees wat kwiek,
je bent nog geen zestig!")
Tot de exameneisen behoort het vlot
kunnen keren, vlot achteruit kunnen
rijden en het kunnen stoppen en weg
rijden op een helling, zonder weg te glij-
ben. Na 15-20 lessen kan men doorgaans
de vuurproef met een „gerust" hart on
dergaan. Het examen bestaat voorts, zo
als bekend, uit een theoretisch gedeelte,
dat veelal geen struikelblok vormt, of
schoon menigeen daar juist tegenop
schijnt te zien.
Momenteel is de heer Lemstra bezig
met de vervaardiging van een verkeers-
tafel, ongeveer gelijk aan die, waarmede
de politie op de diverse lagere scholen
instrueert.
Hoe druk het op Texel kan zijn, be
wijst bijgaande foto, die op de Tweede
Pinksterdag aan de haven van Oude
schild is gemaakt. Wij vinden Texel door
het toenemend autoverkeer druk genoeg
worden, maar zij, die de drukte van de
overkant gewend zijn, komen hier in 'n
„oase van rust", zoals een populair Texe
laar het onlangs uitdrukte. Dit is uiter
aard mede te danken aan het feit, dat
een zeer groot -aantal wegen ons eiland
doorkruist, zodat wij niettegenstaande
het grote aantal auto's, dat dagelijks
duizenden kilometer Texelse wegen ver
slindt, deze elkaar nog lang niet in de
wielen hoeven te zitten.
'n Bloedzuiverende kuur
met Kruschen Salts drijft de
oorzaak van die ondragelijke
Rheumatische Pijnen eruit.
Onzuiver bloed is inderdaad veelal de
oorzaak van veler lijden aan Rheuma
tische Pijnen. Kruschen's zes minerale
zouten voeren de bloedzuiverende or
ganen nieuwe krachten toe, maken ze
weer jeugdig. En zo naarmate het
bloed weer krachtig gaat stromen
verdwijnen de pijn verwekkende on
reinheden langs natuurlijke weg. Vraag
Kruschen bij Uw apotheker of drogist.
INGEKOMEN PERSONEN
Jan C. Muste van Den Helder, Buiten
haven 5 naar De Koog 121; Cornelis
Schenk, van Wonseradeelr Makkum, Ged.
Putten 23 naar Willem van Beierenstraat
13, Den Burg met gezin; Jacobus C.
Suidgeest, van Warmond, Mgr. Aenge-
nentlaan 1 naar Molenstraat 18, Den
Burg; Jan Wieten van Oosterhesselen,
Zwinderen. Ver! Hogev. Vaart 95, naar
Emmalaan 2, Den Burg.
DE BAZAR TE DE KOOG
De bazar ten bate van de Koger o.l.
„Luberti-school" zal omstreeks half ok
tober worden gehouden en heeft niet
deze week plaats gehad. Door een mis
verstand werd deze bazar reeds woens
dag in ons blad aangekondigd.
S.V. De Koog
A.s. zondag speelt De Koog 1 thuis
tegen Hol! T. 3, aanvang 1.30 uur. De
Koog 2 gaat bij Watervogels 4 op bezoek,
aanvang 2 uur. Vertrek De Koog zie
kastje. Ook de adsp komen in het veld
en wel uit tegen Cocksdorp. Vertrek De
Koog 3 uur.
„HELAAS IS HET ONS OOK DEZE
KEER NIET GELUKT U EEN SLUI
TENDE BEGROTING AAN TE BIEDEN"
Ja, helaas gaat de aanbieding van de
nieuwe begroting voor 1958 gepaard met
een oud geluid: er is een tekort. Dit
tekort van 241.365,wordt volgens
de brief van B. en W. aan de Raad in
hoofdzaak veroorzaakt door de sterk
gestegen rentelast. Werd voor 1957 een
rentepet. voor kasgeldleningen van 3
pet. geraamd, thans is een pet. van 5
opgenomen. Op een bedrag van
5.230.503,van nog te consolideren
kasgeldleningen en rekening-courantcre-
dieten maakt dit een verschil van
104.610,—.
B. en W. merken voorts op, dat het
opvallend is, dat de uitgaven in de on
derwijssector in belangrijke mate zijn
gestegen. In totaal vraagt dit onderdeel
van de gemeentelijke bemoeiingen een
bedrag van 126 906,meer dan in
1957.
De oorspronkelijke begroting voor
1957 sloot met een tekort van 234.232,
maar mede dank zij een verhoging van
de algemene uitkering uit het gemeente
fonds èn door afvoering van een groot
aantal kapitaalswerken kon begroting
1957 sluitend gemaakt worden.
Het werk der maatschappelijke steun
en voorzorg vraagt nu 34.712,meer
dan in 1957 (hoofdzakelijk door verho
ging der subsidie aan de Sociale Dienst
ten bedrage van 23.573,en de hogere
kosten van de krankzinnigenverpleging
van rond 9000,
Drang naar beperking
„Gaarne hadden wij het investerings
programma voor 1958 ruimer opgezet,
doch de drang naar beperking der be
stedingen heeft ons hiervan doen afzien",
aldus B. en W., die hopen, dat ook voor
1958 een oplossing zal worden gevonden
om het tekort te dekken, waardoor het
mogelijk zal zijn het investeringspro
gramma van dit jaar uit te voeren.
Opgemerkt wordt, dat dezerzijds ge
tracht wordt op andere wijze dan door
middel van verhoging der uitkeringen
uit het gemeentefonds bijzondere bij
dragen uit 's Rijks kas te verkrijgen ten
einde bepaalde voorzieningen met be
trekking tot het vreemdelingenverkeer
tot stand te brengen. (Gedacht wordt
aan de aanleg van rijwielpaden, de ver
betering van wegen, het aanbrengen van
rijwielbergplaatsen, het aanleggen van
parkeerruimten, het verbeteren van
kampeercentra en het uitbreiden van de
ontspanningsmogelijkheden in de ge
meente).
In hoeverre deze pogingen succes zul
len hebben is thans nog niet te zeggen.
B en W. hebben nog goede hoop met
betrekking tot de overgangsbepaling, in
afwachting van een definitieve regeling
van de financiële verhouding tussen rijk
en gemeenten, waarvan de werkingsduur
op 31 december van dit jaar ten einde
loopt. Blijkens het betreffende wetsont
werp zal de mogelijkheid tot het toe
kennen van een subjectieve verhoging
van de algemene uitkering, zoals deze
aanwezig was in de tot en met 1957 gel
dende regeling voor het jaar 1958 geen
toepassing kunnen vinden, maar B. en
W. achten het niet uitgesloten, dat het
ontwerp tijdens de behandeling in de
Tweede Kamer een dusdanige wijziging
ondergaat, dat verhoging van de alge
mene uitkering incidenteel alsnog
mogelijk wordt. Op grond daarvan stel
len B. en W. de Raad dan ook voor aan
de minister een verzoek tot verhoging
van de uitkering te richten. „Het is ver
heugend, dat dergelijke verzoeken in de
afgelopen jaren steeds met succes zijn
bekroond".
Nieuwbouw in Middcn-Eierland
O.m. ten behoeve van de bouw van 'n
nieuwe o.l. school moet een deel van het
uitbreidingsplan bouwrijp gemaakt wor
den. Totale kosten voor riolering, bestra
ting en betegeling 28.000,
Uitbreiding Oudeschilder school
Al tweemaal werd dit uitgesteld, maar
nu moet het er toch van komen. Het is
zeer urgent. De kosten voor het leslokaal,
hoofdenkamer, rijwielstalling en centrale
verwarming komen op 86.500,Bo
vendien 7.000,voor het meubilair.
Nieuwe school Midden-Eierland
Midden-Eierland heeft zo zoetjesaan
recht op een nieuwe school. Verwacht
mag worden, dat die thans op de urgen-
tielijst geplaatst wordt. Kosten: 2 les- en
1 handwerklokaal ca. 114.200,grond
4000 {m2) x ƒ6,— 24.000,—. Boven
dien 4.300,voor meubilair, dat on
langs gedeeltelijk vernieuwd werd
10.312,—).
Uitbreiding landbouwschool
Het uitvoeriger lesrooster en de in
stelling van een brugklasse noodzaken
tot bouw van twee leslokalen. Totale
kosten 81.000,waaronder 10.000,
voor de centrale verwarming.
Tweede gymlokaal
De behoefte hieraan is zeer groot.
Kosten 120.000,De inventaris komt
op 15.000,—.
Restauratie Hervormde Kerk
Oudeschild
Ook dit is zeer dringend, wil men de
kerk redden. Rijk en provincie is resp.
60 en 15 pet. in de kosten gevraagd, de
gemeente 15 pet. en de kerkelijke om 10
pet. De gemeente is voornemens de
voorfinanciering op zich te nemen ad.
100.000,daar de rijkssubsidie in
1958 niet kan worden uitgekeerd.
Uitbreiding Huize „Irene" 110.700,
Industrie-terrein
Teneinde aan eventuele vraag naar
industrie-terrein te kunnen voldoen en
daardoor de werkgelegenheid op het
eiland Texel te bevorderen, wordt het
wenselijk geacht over te gaan tot het
inrichten van een industrie-terrein aan
de Reijer Keijserweg. De gemeente be
schikt reeds over de grond. Hiervoor
denkt men 13.300,nodig te hebben.
Wals voor de gemeente
Op de gemeentebegroting voor 1958
staat een post van 18.200,voor de
aankoop van een wals. Het is noodzake
lijk om voor het onderhoud der wegen
en rijwielpaden regelmatig de beschik
king te hebben over een wals. De keuze
is gevallen op een 2-tons trilwals, waar
van de druk door middel van trillingen
tot 14 ton kan worden opgevoerd. Af
schrijven in 10 jaar.
37.000,voor verbetering
dorpsstraten
Verbetering behoeven: Julianastraat
Den Burg (geheel); Binnenburg Den Burg
vanaf no. 10 tot de Groeneplaats; Molen
straat Den Burg, vanaf no. 27 tot de
Gravenstraat; Kerkstraat Den Hoorn.
40 woningwetwoningen
Wegens de woningnood dient te wor
den besloten tot de bouw van nieuwe
huizen. Men wil 40 woningwetwoningen
laten verrijzen. Grondkosten 40 x 300
(m2) x 6,wordt 72.000,totale
kosten 766.000,als voorschot.
Meer parkeerruimte te Den Burg
Teneinde het parkeerprobleem enigs
zins te verminderen dient (in het uitbrei
dingsplan) een terrein langs de Elemert,
groot 1500 m2„ te worden bestraat etc.
Kosten 32.000,
Riolering Oosterend 78.500,
De riolering te Oosterend dient te
worden uitgebreid. Men heeft een ver
lenging op het oog van 550 m. Ook heeft
men er een rioolzuiveringsinstallatie
nodig: grondkosten 20.000,appara
tuur 20.000,—.
22.500,voor trottoir langs
Emmalaan
Het gaat hier om een lengte van 470
meter.
WEERBERICHT
Lagere temperatuur, maar....
U zit warm met een oliekachel
van
BAKKERS IJZERHANDEL
Te! 67, Den Burg
27 SEPTEMBER GEMEENTERAAD
De eerstvolgende zitting van Texel's
gemeenteraad is bepaald op vrijdag 27
september a.s.
GEEN SPREEKUUR BURGEMEESTER
Burgemeester C. de Koning houdt
zaterdag (vandaag) en maandag geen
spreekuur.
KOOKCURSUS
Met ingang van oktober zullen aan
onze huishoudschool weer avondcursus
sen gegeven worden. Voor pensionhou
ders kunnen met name de kookcursussen
zeer leerzaam zijn. Zie advertentie.
MORGEN PUZZELRIT
De deelnemers aan de Puzzelrit voor
auto's, motoren en bromfietsen, welke
morgen start bij het Centraal Bureau
aan de Waalderweg te Den Burg, worden
verzocht aan de Kantoorzijde van ge
noemd gebouw langs te komen, achter
het gebouw om, om zich dan aan de
andere kant op te stellen, opdat de start
een vlot verloop heeft.
Inschrijving vanaf half 2. Ook kan men
van te voren inschrijven bij C. P. Moojen,
Schoonoordsingel 37, te! 278.
Als er autorijders zijn, die eerst nog
Ouden van Dagen moeten rijden, dan
kunnen zij dat gerust doen, want ze zijn
weer op tijd aan de finish om hun pas
sagiers op te halen.
Wij rekenen op Uw aller medewerking.
Uen nimmer
I II E VI A-— Tub. 95 tl.
net is de Hamomelis die het 'm doet
ZON, MAAN EN HOOG WATER
De zon komt 15 sept. op om 6.14 uur
en gaat onder om 6.56 uur.
Maan: 17 sept. L.K.; 23 sept. N.M.
Hoog water ter rede van Oudeschild:
14 sept. 11.11 en 23.16; 15 sept. 11.39 en
23.45; 16 sept. 12.11 en 17 sept. 0.20
en 12.52; 18 sept. 1.08 en 13.54; 19 sept.
2.15 en 15.24; 20 sept. 3.56 en 17.11; 21
sept. 5.35 en 18.47.
Aan het strand ongeveer een uur eer
der hoog water.
