Cjroen '£warL-J~exels in het harL,
N.V. Krak maakt korte
metten met de bunkers
Vogels in de winter
Firma met „vernietigende" kwaliteiten
m
h - j®>4|
.J-A 'WC;
J
mm
DINSDAG 8 JANUARI 196J
TEXELSE
76e JAARGANG No. 7724
COURANT
Uitgave N.V. v.h. Langevcld de RooQ
Boek-, Kantoorboek- en Fotohandel
Handelsdrukkerij
Den Borg, Texel - Postbus 11 Tel. 2058
Verschijnt dinsdags en vrQdaga.
Bank: Rotterdamse Bank; Coöp. Boerenleen
bank. Postgiro 052. Abonn.pr. ƒ2,4# p. kwart
4- 25 ct. incasso. Advertenties: familieberichte*
12 ct. p. mm.; andere advert. 10 ct. p. mm.
Het is voor een kersverse en nog niet helemaal „ingeschoten'" redactie niet
zo eenvoudig om tweemaal per week een krant met een min of meer aantrek
kelijke inhoud af te leveren.
Hoewel de weersomstandigheden het niet steeds even aanlokkelijk maken,
plegen we ons zo nu en dan eens in de buitenlucht te begeven, gewapend met
camera en notitieblok. In het kader van deze gewoonte bewandelden wij vorige
week het Texelse strand in de omgeving van het Noordvlak. Wij kunnen
U verzekeren dat een strandwandeling in wintertijd een belevenis kan zijn.
Reeds heel wat kilometers zand hadden we onder onze voeten zien doorglijden
toen we opschrokken door een donderende explosie. De tips in militaire
dienst opgedaan onwillekeurig navolgend lieten wij ons op de grond vallen
in afwachting van de dingen die zouden volgen. Met schrik bedachten we
dat we al voortsukkelend ongemerkt de hors hadden betreden en thans wel
licht een vermeend militair doel vormden. Mis evenwel. Toen enkele ogen
blikken later nogmaals het geraas van ontploffende springstoffen klonk, kon
den we vaststellen dat het geluid vanuit de duinen klonk.
fen die zonder meer tegen een bunker-
wand wordt geplakt. De kracht van de
Springstof is zo groot, dat we de zaak
zodoende wel opblazen. Het meeste
effect van de springstof wordt verkre
gen als ik eerst een gat in de bunker-
wand boor, maar het spaart tijd en
moeite als het zó gaatKuiper
neemt uit een kistje drie kartonnen
staafjes die de springstof op ammo-
niumnitraatbasis bevatten. In elk
kokertje zit ongeveer een half ons. De
ontsteking geschiedt met elektrische
stroom. In elke koker wordt een ont
steker bevestigd, waaraan een lang
stuk draad zit. De draden worden met
elkaar verbonden en gekoppeld aan een
lange kabel die nu wordt uitgerold.
Het gaat er om voldoende dekking te
vinden op een zo kort mogelijke af
stand. In de duinen is dat niet zo moei
lijk, een twintigtal meters verder kun
nen we ons achter een zandhoop ver
schuilen waar we met kloppend hart de
verdere verrichtingen van Kuiper gade
slaan. De kabel wordt met een stekker-
tje bevestigd aan een sterk op een veld
telefoon gelijkend kastje. Snel draait
Kuiper een aantal malen de slinger in
het rond. „Nu wek ik een flinke stoot
stroom op die zich ophoopt in een con
densator. Om de lading tot ontploffing
te brengen hoef ik alleen maar op dë
knop te drukken!" Kuiper voegt de
daad bij het woord en het resultaat doet
onze oren nog suisen. Een donderende
Als de springstoffen hun werk hebben ver
richt, leggen de laatste resten van de bunker
het af tegen de ratelende pneumatische boor
Toen wij nieuwsgierig de duinen
introkken werd de situatie duidelijk.
Inplaats van het fraaie Hoornder
duinlandschap ontwaarden wij een
aantal nijvere mensen en machi
nes, die temidden van een ware
chaos van zand, beton en ijzer hun
werkzaamheden verrichtten.
Bij informatie blijkt dat we het te
doen hebben met de N.V. Kruk uit
Heiloo, die met behulp van machines
en springstoffen bezig is de laatste res
ten van Hitiers westwall op te ruimen.
De bunkers nabij het Hoornder slag
maakten deel uit van de Zuidbatterij,
een der geduchtste Duitse versterkin
gen in de oorlog. Bunkers zijn gemak
kelijker te bouwen dan af te breken.
De in luttele maanden tijds opgetrok
ken betonmassa's zijn nu, 16 jaar na de
oorlog, nog steeds een doorn in het oog
van hen die in het Texelse duin de
zelfde vredige geest denkt te zullen
aantreffen als elders op het eiland.
De N.V. Kruk uit Heiloo heeft erva
ring met het opruimen van deze colos
sen. Reeds diverse bunkercomplexen
hebben het tegen de kracht van pneu
matische boren en springstoffen moeten
afleggen, ook op ons eiland. De afge
lopen jaren was de ploeg bezig bij paal
17, Westerslag, De Koog en de Noord
batterij.
Sedert een week of acht is de uit
voerder van de N.V. Kruk, de heer J.
de Kuiper bezig bij het Hoornderslag.
Hem staat een staf personeel van acht
man ten dienste benevens het benodig
de rijdend materieel. Denkt U niet dat
Kuiper voortdurend in zijn directie-
wagen zit. Toen wij hem wilden spre
ken, troffen we hem na lang zoeken
aan, geconcentreerd bezig met het aan
brengen van een springlading. Hij is
gaarne bereid iets van zijn vakgehei
men prijs te geven. „Ik ben bezig met
het aanleggen van een druklading, dat
wil zeggen een hoeveelheid springstof-
„Ontdekking" van een bunker. Hele onder
grondse complexeu worden blootgelegd.
explosie weergalmt tot ver in de omge
ving. Een massa zand en beton wordt
in de lucht geslingerd tesamen met een
grote rookkolom. Ook voor een gerouti
neerd vakman is het altijd de vraag of
de explosie voldoende schade heeft aan
gericht. Kuiper kan tevreden zijn. Als
hij de plek nadert waar eens een forse
woonbunker stond, treft hij slechts
brokstukken aan
Op de achtergrond heeft een grote
„Shovel" (een soort heftruck) staan
wachten, die nu grommend naderbij
komt en gelijk wij de aardappels met
een vork van het bord prikken een
paar brokken tegelijk boven de grond
brengt. Het gevaarte lijkt met zijn om-
hooggeheven last topzwaar maar zon
der ongelukken zet de shovel zich in
beweging en rijdt naar een gereed
staande vrachtauto. Met donderend ge
raas komen de betonbrokken op de
laadbak terecht en worden aldus naar
elders afgevoerd. Het puin is goed
bruikbaar aan het Horntje waar het
zal worden gebruikt bij de waterbouw
kundige werken aldaar.. Contractueel is
vastgelegd dat het ijzer van de bewape
ning en ondersteuning van het beton
vervalt aan de fa. Kruk. Met het pneu
matische gereedschap ontdoet men de
wapeningsstaven en -balken van het
gesteente en brengt ze bijeen op een
grote schroothoop.
Wij zijn getuige geweest van de ver
nietiging van een z.g. woonbunker.
Bouwwerken dus die indertijd hebben
gediend om het militaire personeel te
huisvesten. De muren en het dak zijn
van betrkkelijk lichte constructie aan
gezien deze onderkomens zich meestal
enkele meters onder het duinzand be
vonden.
Een andere zaak is het bij de ge-
schutsbunkers die onderdak hebben ge
boden aan kanonnen van zwaar kaliber.
Omdat deze bunkers op een tamelijk
hoog standpunt werden gebouwd en
niet door een laag aarde waren over
dekt, zijn ze van een belangrijke zwaar
dere constructie. Niet zelden is alleen
het dak van deze bunkers al twee tot
drie meter dik! Op een dergelijke ves
ting heeft een druklading weinnig ef
fect. In het dak van de bunker worden
een aantal gaten geboord waarin de
springstof wordt neergelaten. Bij de
explosie ontstaat dan voldoende druk
zodat het beton bezwijkt. De losgeko
men stukken zijn vaak nog onhandel
baar groot zodat de pneumatische ha
mer eraan te pas moet komen om ze
klein te krijgen.
De acht manen die hier hun werk
verrichten hebben een zware en niet
ongevaarlijke taak.
De fa. Kruk zal tot ongeveer half
mei op Texel bezig zijn. Dan zullen nog
niet alle bunkers van het eiland zijn
verdwenen Toestemming aan Rijkswa
terstaat om deze souvenirs uit de be
zettingstijd op te ruimen, wordt gege
ven door het Ministerie van Defensie.
Het Ministerie geeft elk jaar een aantal
bunkres vrij voor vernietiging.
Texel telt meer bunkers dan wel eens
wordt gedacht. Op het werkterrein bij
het Hoornder slag zijn de laatste we
ken diverse exemplaren onder de grond
„ontdekt". Met behulp van de dragline
worden ze tevoorschijn gebracht en on
dergaan in de regel hetzelfde lot als
(hopelijk binnenkort) alle kazematten
beschoren zijn
Het geeft voldoening dat de zuide
lijke duingordel straks ontdaan zal zijn
van vele smetten, dat het Hoornderduin
weer duin zal zijn in de juiste zin deS
woords, een waardige zetel voor moe
der natuur die, weggejaagd van andere
plaatsen, haar gezag in dit gebied kan
herstellen.
NOGMAALS KERNENERGIE
Naar aanleiding van het verslag van
de voordracht over kernenergie voor
vreedzame doeleinden die werd gehou
den door de heer De Wijs voor ,,'t Nut",
ontvingen wij van onze abonnee de
heer R. Boom, Ada van Hollandstraat,
Den Burg, enkele corrigerende opmer
kingen.
In de passage over de samenstelling
van de Atoomkern schreven wij dat
tegenover elk geladen proton, minstens
één negatief geladen neutron zou be
staan. Dit is niet juist. Het neutron is
niet geladen, dus elektrisch neutraal.
Elders in het artikel is een drukfout
geslopen. Het koolstofisotoop C-14
heeft een halveringstijd van 6000 jaar
en niet van 500 jaar zoals wij abusie
velijk vermeldden.
Omdat door deze onjuistheden wel
licht enig onbegrip is ontstaan, zijn wij
de heer Boom erkentelijk voor zijn op
merkingen.
NATUURRAPSODIE
Al ver voor wij in Nederland de invloed van de winter ondergaan, ont
vluchten reeds miljoenen vogels het hoge noorden. Zowel eertijds als
tegenwoordig is dit de tijd dat de eendenkooien haar poorten openen en de
jachtgeweren niet langer in de rekken blijven. Langs verschillende kustplaat
sen waren het voor de ganzeroeren de netten die opgesteld werden om de
vogelvangerij in haar primitiefste vormen te bedrijven. Landinwaarts en
vooral langs de duinkust stonden de vinkenbanen waar zangvogels gevangen
werden.
De vogeltrek voltrekt zich volgens een bepaalde regelmaat die haar hoogte
en laagtepunten vindt onder de invloed van weersomstandigheden. Deze ver
rassingen zijn de vcldwaarnemers dikwijls zeer welkom en worden nauw
keurig geregistreerd om later hieruit conclusies te trekken.
De vogels die in ons eigen land de
komst van de winter niet willen af
wachten, verlaten ons al de laatste
zomermaanden en in de loop van de
herfst. De lange afstandsvliegers uit
Noorderlijke streken versterken hier
hun aantal. En half oktober ontvangen
we uit dat noorden het kleinste vogel
tje dat ons land bezoekt, n.l. het Goud
haantje en verschijnt ook op het IJsel-
meer de grootste vogel die jaarlijks acte
de presence geeft, de wilde zwaan. Deze
laatste vogels grazen nu al weer enige
maanden de fonteinkruidvelden af in
de voormalige Zuiderzee. We vinden
deze velden aan de oostkant van het
meer, de plaatsen waar voor de af
sluiting de wiervelden zich uitstrekten.
Het fonteinkruid groeit op ondiepe
plaatsen in zoet en brak water.
Nu het plan van het recreatiegebied
rond de nieuwe Flevopolder is gerea
liseerd is daar een waterwildreservaat
ontstaan dat we als een der grootste en
belangrijkste in ons land kunnen noe
men. Ook hier vinden we honderden
zwanen tesamen met duizenden eenden.
Onder de Afsluitdijk en in het Amstel-
meer kunnen we eveneens de prachtige
witte vogels waarnemen. Hun aparte
zang wijst de weg naar de verblijf
plaats.
Wanneer het open water plaats
maakt voor een dikke ijsvloer dan gaan
de Kleine Zwanen op de vleugels en
wederom worden ze verdreven uit een
gebied waar het bij normale winters
voor hen uit te houden is. We zien dan
vele van deze vogels nog wel op open
zee terwijl vele soortgenoten de west
kust van Engeland en Ierland opzoeken
waar ze in warmere golfstromen van
het Oceaanwater voorlopig onbedreigd
zijn. De Knobbel- en Grote zwanen ne
men dan dikwijls hier in ons land de
lege plaatsen in.
Met deze in- en uittocht van de zwa
nen is er dan ook een kentering geko
men en begint de zware strijd. Is door
de vorstperiode reeds een aantal slacht,
offers gevallen, hun aantal zal nu ver
veelvoudigen.
Het was in de winter van 1956 dat
in een fotowedstrijd een foto werd be
kroond van een triest winterland-
schapje. Er zullen die winter vele foto's
gemaakt zijn van winterlandschappen,
want alles wat de winter aan ijs en
sneeuw ons brengt was aanwezig. Maar
het motief van die foto was in al haar
Straks voorgoed
verleden tgd
UITSLAG KERSTPUZZEL
Velen hebben zich tijdens de vrije
dagen rond Kerstmis en Nieuwjaar
over onze kerstpuzzel gebogen en ons
hun gevonden oplossing toegestuurd.
Vrijwel alle inzendingen waren fout
loos, zodat door loting de prijswinnaars
zijn aangewezen. De oplossing luidde:
De snoeken zijn zo U hier ziet
dit jaar in 't wintersportgebied
Oma was toch maar liever thuis
en past met Simson op 't huis.
Wg wensen hen daar veel plezier
en u een goede Kerstmis hier.
Eerste prijs: Riet Graaf, Groene-
plaats 11, Den Burg, boekenbon ƒ10,-
tweede prijs: Jaap Hin, Dijkmanshuizen
S 39, Oudeschild, boekenbon ƒ5,
derde prijs: P. Kikkert, Kikkertstraat
93, De Cocksdorp, boekenbon ƒ5,
POSTZEGELNIEUWS
Nieuw uitgekomen: Opening diaco-
nessenziekenhuis te Paramaribo, serie
van 2 zegels voor 0,75; Dierenbescher
ming Suriname, 4 zegels voor ƒ1,10.
De series gaarne spoedig afhalen bij de
heer J. van Laar, Boogerd 4, Den Burg.
RIJP
't Is of Gods Hand milddadig
over boom en takken heeft gestreken
en met Zijn adem zachtjes heeft beroerd.
Ziedaar!, het Meesterwerk is klaar;
ik raak niet uitgekeken,
op wat des Scheppers hand,
zo feilloos heeft volvoerd.
Het machtige kunstwerk
van ongekende schoonheid in grootte
ongeëvenaard,
is als een winter-bruiloftsklecd,
dat gans de Schepping
in haar schoonheid delen deed.
M. Dros-Eelman,
Oosterend, 29 december 1962.
eenvoud zo goed gekozen dat hiermede
al het vogelleed werd uitgedrukt. Een
verhongerende blauwe reiger die ster
vende was met alleen in haar omge
ving de door ijzel neergedrukte riet
stengels langs de slootkant.
Waarschijnlijk is de drang bij deze
blauwe reiger niet sterk genoeg ge
weest om de vlucht van honderden
kilometers te maken om in de vreemde
wellicht nog open water te vinden.
Een groot deel van de reigerbevolking
er achterblijvers zijn die het zo vaak
is in het najaar weggetrokken. Het is
niet te zeggen waardoor het komt dat
met de dood moeten bekopen wanneer
deze vogels niet door mensen geholpen
worden. Vooral in de laatste strenge
winter van 1956 waren de vogels sterk
anfhankelijk van de mens, ze leefden
eigenlijk bij de gratie van de mens.
Wanneer we er op uit trokken met
tientallen auto's met brood en graan
beladen, werden we met al dit vogel
leed geconfronteerd dat ver was van de
behagelijke warme woonruimte. En zo
zal het deze winter niet anders zijn.
Ook nu zullen duizenden en duizenden
vogels die al geen voedsel meer hebben
kunnen vinden, zitten kleumen en
wachten tot wij hun leventje zullen
rekken.
De leeuweriken en lijstersoorten die
ons land bij een zacht winterweer op
zoeken, zullen we nog moeten missen
boven de landerijen. Hun gezang geeft
ons altijd weer die warmte die gesloten
ligt in de hunkering naar het nieuwe
seizoen. Dat nieuwe seizoen dat wij
Lente noemen, dat vrolijkheid en
nieuw leven brengt. Waartoe ook de
hongerende vogels in de toegedekte
weilanden willen bijdragen. Zij zullen
daartoe bijdragen wanneer de mens ze
helpt in deze tijd en ze het voorjaar
zullen kunnen halen.
Jac. J. Bais
BELANGRIJKE
VOORLICHTINGSMIDDAG
Het oogsten en het transport van graan
In het kader van de activiteiten van
de Streekontwikkeling wordt op vrij
dag, 11 januari a.s. door de Vereniging
voor Bedrijfsvoorlichting „Texel" een
voorlichtingsmiddag gehouden over
nieuwere methoden bij het oogsten en
het transport van graan
Deze zomer is er op ons eiland een
begin gemaakt met een nieuwe werk
wijze, waarbij het graan uit de maai-
dorsmachine niet meer in zakken komt,
maar opgevangen wordt in een graan-
tank of in kisten. Dit graan wordt dan
verder in daarvoor geschikte wagens
of in de kisten naar de pakhuizen ver
voerd. Het staat wel vast, dat deze
nieuwere methoden zeer snel ingang
zullen vinden.
De akkerbouwers, die deze zomer al
volgens het nieuwe systeem hebben ge
werkt zijn eenstemmig van mening, dat
dit een grote verbetering is ten opzichte
van de methode, waarbij het graan in
zakken komt. Ook de loonwerkers toon
den zich enthousiast over de nieuwe
werkwijze.
Toch is het zeker niet zo, dat alle
vragen zijn opgelost. Daar is de kwestie
van het opvangen en het vervoer in
kisten of het vervoer van los graan in
wagens. Verder staat het wel vast, dat
de organisatie van een en ander zeker
niet eenvoudig is. Wil men voorkomen,
dat bij de maaidorsmachines stagnatie
optreedt, dan moet steeds gezorgd
worden voor voldoende kisten of wa
gens. Een goed samenspel tussen akker
bouwers, loonwerkers en ontvangers
van het graan is een eerste eis.
Al deze zaken zullen aan de orde ko
men op 11 januari a.s. Om de kwestie
van alle kanten te belichten is de mede
werking gevraagd van de firma's en
coöperaties, die het graan ontvangen
en een tweetal landbouwers, die volgens
het nieuwe systeem hebben gewerkt.
Deze medewerking is vlot toegezegd en
dit betekent, dat op de bijeenkomst het
woord zal worden gevoerd door de he
ren L. J. v.d. Geest, J. de Beurs Jr., P.
J. Stoepker, A. Saai en B. v.d. Beek.
Verder zullen de loonwerkers worden
gevraagd om aan de discussie deel te
nemen.
Wij zijn van mening, dat dit een zeer
vruchtbare middag kan worden voor
alle graantelende boeren en loonwer
kers. Ook andere belangstellenden zijn
hartelijk welkom. De bijeenkomst
wordt gehouden in hotel „Texel" en
begint 's middags half twee.
C. v. Gr.