BRAADWORST STADSRECHTEN De Edelslagerijen een modem kantoor heeft alles vóór Mantj es schoenhandel f 1,70 per 500 gram MONUMENTEN STOEL'S STEENHOUWERIJ typiste Welke jongen Prima BABY WEEGSCHALEN IJsclub „Oost" Koppelwedstrijd Klaverjasclub „Den Hoorn" Eet en nu stokvis zoute vis Algemene ledenvergadering Regenkleding Handschoenen Wanten r~ Wij wenseu allen een voorspoedig 1963. Balingrud noren met schoenen Rentenaar Koninklijk Texels Fanfarecorps Eet nu Echt iets voor de stampot In 1964 zal het 550 jaar geleden zijn, dat Texel van Willem van Beieren „Stadsrechten" verkreeg. beoordelen, moeten we in gedachten beo rdelen, moeten we in gedachten terugkeren naar de Middeleeuwen, een romantische tijd, waarvan vele romans ons vertellen. Schrijvers vinden immer onderwerpen uit deze tijd, die zij door weven met romantiek. Het was een tijd dat de mensen nog geen haast hadden, te voet of te paard werden hele af standen afgelegd. Een sociale wetge ving was niet bekend en er was eerder sprake van naastenliefde dan van overheidszorg. In kloosters werden zie ken verpleegd, armen konden er slapen, men had de plicht vreemdelingen te herbergen en de gildebroeders zorgden voor weduwen en wezen. De meeste mensen woonden inder tijd ten plattelande. De adel en de geestelijkheid hadden het te zeggen: de ridders op hun kastelen en de kerk (die toen ook wereldlijke macht bezat) oefenden op het platteland het bestuur en de rechtspraak uit. Veel vrije boeren waren er niet. De reden hiervan was, was de meeste boeren er de voorkeur aan gaven dichtbij een kasteel te wonen en daar de bescherming te genieten van de kasteelheer in tijden van plun dering en oorlog. Hiertegenover stond dan, dat de kasteelheer een deel van de oogst opeiste en dat „Herendiensten" verricht moesten worden. Men moest dan een bepaalde tijd voor de kasteel heer werken, zonder daarvoor betaling te krijgen, bijv. wegen aanleggen of verbeteren enz. Zelfstandigheid hadden deze boeren absoluut niet, wat ze ook ondernamen, alles moesten ze eerst aan de grondbezitter vragen. Zelfs mochten ze niet naar eigen goeddunken ver huizen. We noemen deze lieden „hori gen" en „lijfeigenen". In sommige lan den hebben deze toestanden lang be staan, in Frankrijk tot in de 18de en in Duitsland tot in de 19de eeuw. In ons land kwamen ook in de vorige eeuw horigen voor. Zij hadden de toestem ming van hun heer voor een huwelijk nodig en deze had tevens het recht van de eerste nacht! Wanneer een aantal boeren dichtbij een kasteel van een machtige ridder woonden, kon hieruit een stad ont staan. Er vestigden zich handwerks lieden om bijv. de gereedschappen van de boeren te maken of te repareren. Kwamen er nog meer mensen, dan ves tigden er zich van lieverlee ook han delslieden. Ook de Kruistochten waren oorzaak van de groei der steden. Lijf eigenen en horigen, die terugkwamen werden vrij en gingen in de steden wonen. In zo'n „stad" woonden dus niet alleen boeren, maar ook lieden die de kost verdienden met handel en nijver heid. Ook ontstonden er steden aan rivier mondingen (handelsvervoer vond im mers meest plaats te water) of op kruispunten van toen reeds belangrijke handelswegen. Als voorbeeld van der gelijke steden noemen we Brugge, De venter, Utrecht, Maastricht en Amster dam. Tijdens en na de Kruistochten (1100- 1300) is er heel veel handel ontstaan tussen West-Europa en Azië. De Kruis vaarders leerden in het Midden-Oosten nieuwe producten kennen en omge keerd maakten de bewoners van die streken kennis met West-Europese pro ducten. Door de structuur van de steden had den de bewoners met hun handel en nijverheid behoefte aan een ander be stuur dan het platteland. De boer werkt met grond en de handelsman met geld. Door de ontstane handel nam n.l. het geld langzamerhand in betekenis toe. Met de handel in graan, de wolweverij en de bierbrouwerij werd menige beurs gespekt. Sedert de Karolingische tijd (8ste eeuw) bestonden er zilveren mun ten. De enige goudstukken die voor kwamen, waren van Arabische of By- zantynse oorsprong. Wanneer grote be dragen betaald moesten worden, dan werd gewogen edelmetaal gebruikt (goud of zilver). We zien dan nog het geld als een echt ruilmiddel. Doordat de handel langzamerhand in betekenis toe nam, kreeg men behoefte aan beter aangepaste betalingsmiddelen. Er wer den dus munten van hogere waarde ge slagen, zoals in Engeland de „sterling" en in Frankrijk de „groot". Ook goud stukken verschenen op de markt; in Italië de „florijn" van Florence en de „ducaat" van Venetië. Er ontstond een nieuwe handel: de geldhandel, met zijn rente en zijn woekerrente. Bekend is geworden de geldhandel uit Lombardije (hiervan is later afgeleid de „lommerd") Deze handelaren lenen aan de koop lieden uit de steden veel geld, om bijv. vloten uit te rusten. Behoorde men voordien tot de rijken als men veel land bezat, langzamerhand ging ook het bezit van geld meetellen. De kasteelheren konden natuurlijk niet achterblijven: zij wensten hun macht, die ze voordien hadden, te be houden: èn grondbezit èn geld; dat ze nodig hadden om legers te kunnen huren. Dit geld moest natuurlijk ko men van de stadslieden, die dan ook gedwongen werden jaarlijks een be paald bedrag op te brengen voor de kasteelheer. De steden vonden dit niet prettig en wilden gaarne een eind aan deze toestand. Nu konden heel wat steden in die tijd profiteren van het feit, dat de kas teelbewoner, door zijn „weelderig" le ven en zijn grote huishouding, vaak in geldnood verkeerde. Zij kochten dan verschillende voorrechten van hem af. Ook verkregen de steden wel voor rechten door bijv. aan hun heer in tijd van oorlog (de heren hadden vaak on derling ruzie) gewapende manschappen te leveren of extra geld. De voorrechten (privileges), die een stad dan kreeg van de kasteelheer (een graaf b.v.) staan bekend als „Stadsrechten". De steden kregen dan het recht om zelf een bestuur te kiezen en hun eigen belangen te behartigen. De rechtspraak kwam ook in eigen handen. Tevens kreeg een stad het recht, om, nu ze zelfstandig naast de graaf kwam te staan en niet meer op diens bescher ming kon rekenen, in tijd van gevaar, een muur rondom de stad te bouwen. Zo verkregen vele steden hun zelfstan digheid, wat tot gevolg had, dat de macht van de graven verminderde. Een gevolg van deze gang van zaken was een grote decentralisatie van het bestuur. Iedere stad regelde nu zijn eigen rechtspraak, waardoor voor een zelfde vergrijp in de verschillende steden ook andere straffen golden. Een poorter werd in de ene stad voor een misdrijf gestraft met het afhakken van zijn hand, terwijl hij voor hetzelfde misdrijf in een andere stad slechts een geseling of een brandmerk kreeg. De latere Franse hertog, Filips van Bourgondië (Filips de Goede) verkreeg door erfenissen, moord en veroveringen vele gewesten in West-Europa. Deze man streefde naar centralisatie: zijn doel was, al die gewesten te verenigen tot één land onder één centraal bestuur. Overal moesten dus dezelfde wetten gelden en dat betekent dus, dat een van de maatregelen van Filips ter bereiking van zijn doel, het intrekken van de privileges was. Alleen op deze wijze kon gelijkheid van bestuur in de steden tot stand komen. In het interessante boek „Texel", ge schreven door de heer J. A. van' der Vlis, lezen wij dat Texel in 1414 stads rechten kreeg van graaf Willem van Beieren. Dit hield dus in, dat de Texel se bevolking zelf haar gemeentelijke verordeningen zou mogen maken; ook konden „poorters" niet buiten het eiland wordeh berecht. („Poorters" zijn de stadsbewoners; zij woonden binnen de ommuurde stad en konden deze door een poort binnengaan). Maar al te goed bekend, aldus ge noemde bronvermelding, met de op standige aard van de West-Friezen, trachtten de graven de steden en dor pen aan zich te binden, al moet men niet vergeten, dat de landsheer in de begunstiging van de steden een middel zag om de rivalen onder de adel te dwarsbomen. Bij de verlening van het stadsrecht werd de verhouding tussen het grafe lijk en het gemeentelijk gezag geregeld en ook de bestuursvorm voor de nieu we stad vastgesteld. Er werd bepaald dat op Texel veertien schepenen zouden zijn, waarvan er vier in Den Burg en drie in de dorpen Oosterend, De Waal en De Westen moesten wonen. De schepenen maakten keuren (ver ordeningen) en waren onder leiding van de schout met de rechtspraak be last, de burgemeesters beheerden de geldmiddelen van de stad. Texel heeft meerdere privileges ont vangen in haar geschiedenis. In april 1383 verwierf Jan van Blois het recht om een vrije jaarmarkt te houden. In 1477 werd bepaald, dat de burgemeesters van de vier dorpen op maandag na Palmzondag in de kerk van Den Burg 26 mannen moesten kie zen, waaruit de schout dan 13 schepe nen aanwees. De Texelaars hadden dus nu de eerste keus bij het aanwijzen van hun bestuurders. De kerk werd ge bruikt èn voor de verkiezingen èn voor het afkondigen van de gemeente lijke verordeningen. In vroeger tijden nam men het niet zo nauw met de wezenlijke betekenis van een kerkgebouw. In de Oude Kerk te Amsterdam werd b.v. door de vrou wen de was te drogen gehangen; de kinderen vermaakten zich met een knikkerspel op de grafzerken en zelfs kon het voorkomen, dat de turfdragers er met hun vrachten doorheen liepen, omdat ze op die manier de af te leggen afstand konden bekorten! W. A. BLIJF AAN DE VOGELS DENKEN Gebrek aan vet. Aan de oproepen om onze vogels door de winter heen te helpen is door vele Texelaars gehoor gegeven Het was een lofwaardig initiatief van een aan tal jongens uit de Kogerstraat te Den Burg om sneeuw te gaan ruimen en voor het daarmee ver diende geld brood te kopen ten behoeve van de hongerende vogels. Ook het personeel van de „Coöperatie" gaf medewerking door graanafval ter beschikking te stellen. Jammergenoeg sterven toch nog vele vogels door honger en kou. In veel gevallen is dit te wijten aan gebrek aan vetten. Het voeren van oliehoudende zaden is van het grootste belang. Vooral de in ons vorige nummer beschreven vetbollen vormen een uitstekend voedsel. De smienten Speciaal de smienten zien hun gelederen sterk dunnen. Voor hen is groenvoer van het grootste be lang. Zeer geschikt zijn boere- en spruitkool (met of zonder spruitjes) dat U kunt brengen op de centrale verzamelplaats, de gemeenteschuur aan de R. P. Keijserweg. Het verzamelen en bijeenbrengen zou een mooie taak zijn voor de verschillende jeugd verenigingen op het eiland. Wij wachten af GEWEER IN BESLAG GENOMEN Door enkele jachtactehouders werden zaterdagmiddag enkele schoten gehoord in Waalenburg. Zij verwittigden de jachtopziener, die spoedig met de po litie een onderzoek instelde. Op het erf van Oosterhof werd de auto van V. ontdekt, die reeds eerder wegens stro perij is veroordeeld. In de auto werd een dubbelloops jachtgeweer aange troffen, waarvan V. geen vergunning kon tonen, zodat het in beslag werd genomen. NIEUWS UIT OUDESCHILD De Oudeschilder correspondent meldt: Na een paar dagen vergeefs gepro beerd te hebben de ijsbarriëre te door breken is de „Dokter Wagemaker" er vrijdag in geslaagd de haven van Oudeschild te verlaten. Zaterdag liep een tankschip van 500 ton, geladen met olie voor de Visserij vereniging de haven binnen, voorafge gaan door een kotter die in Den Helder lag. Zondagmiddag is dit schip weer vertrokken. Ondanks het feit, dat er zaterdag veel water was, is de eenmalige dienst 't Horntje-Den Helder gehandhaafd. Er was vanwege de kou en harde wind niet veel animo om te schaatsen. Zaterdag echter heeft de heer Schraag met zijn tractor de sneeuw van de baan verwijderd en konden de schaatslief hebbers hun hart weer ophalen, hoewel in de namiddag vrij veel water op de baan stond. Zondag was de toestand van het ijs al weer een stuk beter. BEVORDERD Met ingang van 1 januari 1963 is de heer C. A. de Waard, vroeger wonende te Oudeschild, bevorderd tot le luite nant der Technische Dienst. VERKEERSCURSUS DE COCKSDORP De eerstvolgende en laatste cursus avond te De Cocksdorp vindt plaats op woensdag, 9 januari 1963, aanvang 8 uur in café Nota. Afd. Texel Veilig Verkeer. OPTREDEN TONEELGROEP ,»CARIBITON" UITGESTELD TOT DINSDAG 5 FEBRUARI A.S. Het optreden van de toneelgroep „Canbiton", welke dinsdagavond (he den) zou plaats vinden, is wegens de onzekere bootverbinding en de weers gesteldheid uitgesteld tot dinsdag 5 februari a.s. Het bestuur van de Kunstkring heeft zich tot dit besluit genoodzaakt gezien, omdat vervoer van décor, requisieten e.d., alsmede van de spelers, momen teel een te groot tijdrisico met zich brengt, waardoor een eventueel optre den op Texel wel eens tot gevolg zou kunnen hebben dat het gezelschap zijn verplichtingen elders daardoor niet zou kunnen nakomen. Uiteraard zullen ook talrijke Texe laars dit uitstel toejuichen, nu de wegen nauwelijks begaanbaar zijn. BRANDSTOFVOORRADEN AANGEVULD Van de korte dooiperiode is gebruik gemaakt om de brandstoffenvoorraad op het eiland aan te vullen. Er bestaat voor de eerstvolgende weken dus niet langer reden tot ongerustheid. TEXELSE MARKT Aangevoerd maandag 7 januari 1963: 7 schapen 70,ƒ120,9 nuchtere kalveren ƒ40,ƒ90, GAAT NIET DOOR De voor woensdag geplande forum avond van .Almjon" gaat in verband met de slechte toestand der wegen tot nader bericht niet door. BOTSING OP HOOFDWEG Zondagmorgen kwam de heer J. Graaf met zijn Ford-Anglia in botsing met de (Russische) Volga van de heer N. Roeper, hoeve „Hoogezand". Het ongeluk gebeurde toen de Volga, die vanaf de Vianenweg de Hoofdweg wil de oprijden geen voorrang verleende aan de Ford-Anglia. Door de spiegel gladde weg had remmen niet het min ste effect, zodat de FordAnglia zich met zijn neus in de flank van de Volga boorde, die daarop de sloot in gleed. Dokter Renout constateerde bij de heer Roeper een hersenschudding, ter wijl de vier inzittenden van de Ford- Anglia met de schrik en enkele schram metjes vrij kwamen. De schade aan beide wagens was zeer aanzienlijk. KIND GESTIKT Het 8 maanden-oude dochtertje van de familie Van Heerwaarden (War moesstraat, Den Burg) is gedurende de nacht van zaterdag op zondag in de de kens verward geraakt en ten gevolge daarvan gestikt. OPBRENGST ANTI-HONGER-ACTIE 1962 De opbrengst van de van 22 tot 28 oktober 1962 gehouden collecte t.b.v. de Anti-Honger-Actie 1962 heeft op Texel bedragen ƒ1135,44, gespecificeerd als volgt: Den Burg 367, De Waal 31,26 Oosterend 146,18 Oudeschild 89,78 Den Hoorn 175,39 De Koog 185,73 De Cocksdorp en Eierland 107,46 P.H. Polder 32,64 Daarnaast werd een storting ontvan gen van de Ned. Herv. Gemeente Oude schild ad ƒ43,14, zodat in totaal kon worden afgedragen ƒ1178,58. Bovendien werd vanaf Texel rechtstreeks op de giro aan het landelijk comité overge maakt een bedrag van ƒ180,zodat de totale opbrengst heeft bedragen 1358,58. Indien bij advertentie opdrachten niet duidelijk vermeld staat aan wie de reke ning moet worden ge zonden, kan plaatsing niet doorgaan Dit geldt vooral voor verenigingen en voor degenen die gelegen heidsadvertenties opge ven, waarin alleen een adres, maar geen naam wordt genoemd. Dir. Texelse Courant TEXELAAKTJBS Voor behang naar Roeper Tel. 2264 De gehele winter voor radig: stoofperen, hand en moesappelsblj M Huisman, De Veen B 15, tel. 2203 Instituut Beta, Den Helder, telef. 1154, Kuiperdwarsstraat 3 bij de Molenstraat. Gelaatsverzorging, mani cure, pedicure, lichaams- massage. Modernste in richting ter plaatse. Te koop enig meubilair klein dressoir, kachel, enz. donderdag lOjan nm.2uur C Riemens Koetebuurt 14, Oosterend. Op 3 jan j.l. verloren een actetas met inhoud (brood en soortkrant) gaan de van de Koog naar Den Burg Gaarne terug P Bake laar, De Korg. Goed onderhouden huis raad ie koop Te bevragen Pontweg B 131 Met grote droefheid delen wij U mede dat geheel onverwachts van ons is heengegaan ons innig geliefd dochterlje en zusje Htinny in de leeftijd van 8 maanden J v Heerwaarden j v Heerwaarden Huisman broertjes en zusjes Warmoesstraat 62, Den Burg Texel 6 jan 1963 De H. Engelenmis zal plaats hebben heden morgen 8.15 uur in de Parochiekerk te Den Burg waarna de be grafenis op het R K kerkhof alhier Voor de overgrote be langstelling betoond bij de ziekte en overlijden van onze innig geliefde broer, zwager en oom CORNELIS MATHEUS BAKKER betuigen wij U onze har teiijke dank. Namens de familie D Bakker De Westen, Texel Voor de vele blijken van belangstelling bij ons huwelijk ondervondi n zeg gen wij U hartelijk dank L Vlas G Vlas Walstra Oudeschild. UITTIK OUDORP 29 -ALKMAAR Agenten Den BurgM. W. KOORN Wilhelminalaan 54 De CocksdorpC. BOS Hollandseweg C57 Eierland: B. GIEZE, E 117a Den Hoorn G. BAKELAAR Herenstraat 73 De KoogP. EELMAN, Brink 6 Notaris van Wijland vraagt ervaren 15 17 jaar heeft ambitie hetscheepstimmervak vlet- tenbouw enz. te leren? Niet tijdelijk Ambacht school wel gewenst, niet verplicht. Inlichtingen alle werkdagen aan werkplaats opde haven Fa. C de Wijn te huur bij N. WONDER, Schilderend. Woensdag 9 januari aanvang 2,30 uur Ook voor niet leden De klaverjasavond van dinsdag as zal niet te 20 00 uur maar om 19 30 uur aanvangen. Wederom verse paling Geb schol f 1 50 per 500 gr. 't Vispaleis GEEN GRIJS HAAR Met crème Marchal bor stelt u zelf uw grijze haren weg. Ook de na- groei van gespoeld of geverfd haar. Bij Drog. v.d. Slikke, Parkstraat. Begrafeniskleding vereniging, De Cocks dorp, Eierland, Oen Hoorn op donderdag lOjan. 1963 in Hotel De Hoop te De Cocksdorp Aanvang 20 00 uur. Bestuursverkiezing Het Bestuur .A.J.VONK. ASSURANTIEKANTOOR Ger Dros Bz De Koog, Tel 02228-351 Verzekert U goed en niet duur en bemid'elt tevens in hypotheikzaken MMNWMMHSMMMmMI GISPEN CULEMBORG Bij LANGEVELD DE ROOIJ N.V. in de Parkstraat iiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiioiniiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiii Hierbij danken wij alle vrienden, kennissen en cliëntelen voor de zeer vele blijken van belangstelling, welke wij tijdens ziekte en thuiskomst hebben mogen ondervinden. fam. A. Bakker Bakkerij Binnenburg Nog in voorraad telefoon 227 0e uitvoeringen worden gehouden op 18 en 19 januari 's avonds 8 uur in De Oranjeboom Zaterdag 19 januari BAL NA Voor de avondverdeling is plaatsbespreken verplicht Hiervoor is gelegenheid as zondag 13 jan van 12 tot I uur in De Oranjeboom ingang Zwaanstraat. Donateurskaarten meenemen Het Beetuur Lekker gekruid Alleen De Koog Oen Burg

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1963 | | pagina 2