BRAADWORST
STADSRECHTEN
De Edelslagerijen
een
modem
kantoor
heeft
alles
vóór
Mantj es schoenhandel
f 1,70 per 500 gram
MONUMENTEN
STOEL'S
STEENHOUWERIJ
typiste
Welke jongen
Prima BABY
WEEGSCHALEN
IJsclub „Oost"
Koppelwedstrijd
Klaverjasclub
„Den Hoorn"
Eet
en
nu stokvis
zoute vis
Algemene
ledenvergadering
Regenkleding
Handschoenen
Wanten
r~
Wij wenseu allen een
voorspoedig 1963.
Balingrud
noren met schoenen
Rentenaar
Koninklijk Texels Fanfarecorps
Eet nu
Echt iets voor de stampot
In 1964 zal het 550 jaar geleden zijn,
dat Texel van Willem van Beieren
„Stadsrechten" verkreeg.
beoordelen, moeten we in gedachten
beo rdelen, moeten we in gedachten
terugkeren naar de Middeleeuwen, een
romantische tijd, waarvan vele romans
ons vertellen. Schrijvers vinden immer
onderwerpen uit deze tijd, die zij door
weven met romantiek. Het was een tijd
dat de mensen nog geen haast hadden,
te voet of te paard werden hele af
standen afgelegd. Een sociale wetge
ving was niet bekend en er was eerder
sprake van naastenliefde dan van
overheidszorg. In kloosters werden zie
ken verpleegd, armen konden er slapen,
men had de plicht vreemdelingen te
herbergen en de gildebroeders zorgden
voor weduwen en wezen.
De meeste mensen woonden inder
tijd ten plattelande. De adel en de
geestelijkheid hadden het te zeggen: de
ridders op hun kastelen en de kerk (die
toen ook wereldlijke macht bezat)
oefenden op het platteland het bestuur
en de rechtspraak uit. Veel vrije boeren
waren er niet. De reden hiervan was,
was de meeste boeren er de voorkeur
aan gaven dichtbij een kasteel te wonen
en daar de bescherming te genieten
van de kasteelheer in tijden van plun
dering en oorlog. Hiertegenover stond
dan, dat de kasteelheer een deel van
de oogst opeiste en dat „Herendiensten"
verricht moesten worden. Men moest
dan een bepaalde tijd voor de kasteel
heer werken, zonder daarvoor betaling
te krijgen, bijv. wegen aanleggen of
verbeteren enz. Zelfstandigheid hadden
deze boeren absoluut niet, wat ze ook
ondernamen, alles moesten ze eerst aan
de grondbezitter vragen. Zelfs mochten
ze niet naar eigen goeddunken ver
huizen. We noemen deze lieden „hori
gen" en „lijfeigenen". In sommige lan
den hebben deze toestanden lang be
staan, in Frankrijk tot in de 18de en in
Duitsland tot in de 19de eeuw. In ons
land kwamen ook in de vorige eeuw
horigen voor. Zij hadden de toestem
ming van hun heer voor een huwelijk
nodig en deze had tevens het recht van
de eerste nacht!
Wanneer een aantal boeren dichtbij
een kasteel van een machtige ridder
woonden, kon hieruit een stad ont
staan. Er vestigden zich handwerks
lieden om bijv. de gereedschappen van
de boeren te maken of te repareren.
Kwamen er nog meer mensen, dan ves
tigden er zich van lieverlee ook han
delslieden. Ook de Kruistochten waren
oorzaak van de groei der steden. Lijf
eigenen en horigen, die terugkwamen
werden vrij en gingen in de steden
wonen. In zo'n „stad" woonden dus niet
alleen boeren, maar ook lieden die de
kost verdienden met handel en nijver
heid.
Ook ontstonden er steden aan rivier
mondingen (handelsvervoer vond im
mers meest plaats te water) of op
kruispunten van toen reeds belangrijke
handelswegen. Als voorbeeld van der
gelijke steden noemen we Brugge, De
venter, Utrecht, Maastricht en Amster
dam.
Tijdens en na de Kruistochten (1100-
1300) is er heel veel handel ontstaan
tussen West-Europa en Azië. De Kruis
vaarders leerden in het Midden-Oosten
nieuwe producten kennen en omge
keerd maakten de bewoners van die
streken kennis met West-Europese pro
ducten.
Door de structuur van de steden had
den de bewoners met hun handel en
nijverheid behoefte aan een ander be
stuur dan het platteland. De boer werkt
met grond en de handelsman met geld.
Door de ontstane handel nam n.l. het
geld langzamerhand in betekenis toe.
Met de handel in graan, de wolweverij
en de bierbrouwerij werd menige beurs
gespekt. Sedert de Karolingische tijd
(8ste eeuw) bestonden er zilveren mun
ten. De enige goudstukken die voor
kwamen, waren van Arabische of By-
zantynse oorsprong. Wanneer grote be
dragen betaald moesten worden, dan
werd gewogen edelmetaal gebruikt
(goud of zilver). We zien dan nog het
geld als een echt ruilmiddel. Doordat de
handel langzamerhand in betekenis toe
nam, kreeg men behoefte aan beter
aangepaste betalingsmiddelen. Er wer
den dus munten van hogere waarde ge
slagen, zoals in Engeland de „sterling"
en in Frankrijk de „groot". Ook goud
stukken verschenen op de markt; in
Italië de „florijn" van Florence en de
„ducaat" van Venetië. Er ontstond een
nieuwe handel: de geldhandel, met zijn
rente en zijn woekerrente. Bekend is
geworden de geldhandel uit Lombardije
(hiervan is later afgeleid de „lommerd")
Deze handelaren lenen aan de koop
lieden uit de steden veel geld, om bijv.
vloten uit te rusten.
Behoorde men voordien tot de rijken
als men veel land bezat, langzamerhand
ging ook het bezit van geld meetellen.
De kasteelheren konden natuurlijk
niet achterblijven: zij wensten hun
macht, die ze voordien hadden, te be
houden: èn grondbezit èn geld; dat ze
nodig hadden om legers te kunnen
huren. Dit geld moest natuurlijk ko
men van de stadslieden, die dan ook
gedwongen werden jaarlijks een be
paald bedrag op te brengen voor de
kasteelheer. De steden vonden dit niet
prettig en wilden gaarne een eind aan
deze toestand.
Nu konden heel wat steden in die
tijd profiteren van het feit, dat de kas
teelbewoner, door zijn „weelderig" le
ven en zijn grote huishouding, vaak in
geldnood verkeerde. Zij kochten dan
verschillende voorrechten van hem af.
Ook verkregen de steden wel voor
rechten door bijv. aan hun heer in tijd
van oorlog (de heren hadden vaak on
derling ruzie) gewapende manschappen
te leveren of extra geld. De voorrechten
(privileges), die een stad dan kreeg van
de kasteelheer (een graaf b.v.) staan
bekend als „Stadsrechten".
De steden kregen dan het recht om
zelf een bestuur te kiezen en hun eigen
belangen te behartigen. De rechtspraak
kwam ook in eigen handen. Tevens
kreeg een stad het recht, om, nu ze
zelfstandig naast de graaf kwam te
staan en niet meer op diens bescher
ming kon rekenen, in tijd van gevaar,
een muur rondom de stad te bouwen.
Zo verkregen vele steden hun zelfstan
digheid, wat tot gevolg had, dat de
macht van de graven verminderde.
Een gevolg van deze gang van zaken
was een grote decentralisatie van het
bestuur. Iedere stad regelde nu zijn
eigen rechtspraak, waardoor voor een
zelfde vergrijp in de verschillende
steden ook andere straffen golden. Een
poorter werd in de ene stad voor een
misdrijf gestraft met het afhakken van
zijn hand, terwijl hij voor hetzelfde
misdrijf in een andere stad slechts een
geseling of een brandmerk kreeg.
De latere Franse hertog, Filips van
Bourgondië (Filips de Goede) verkreeg
door erfenissen, moord en veroveringen
vele gewesten in West-Europa. Deze
man streefde naar centralisatie: zijn
doel was, al die gewesten te verenigen
tot één land onder één centraal bestuur.
Overal moesten dus dezelfde wetten
gelden en dat betekent dus, dat een van
de maatregelen van Filips ter bereiking
van zijn doel, het intrekken van de
privileges was. Alleen op deze wijze
kon gelijkheid van bestuur in de steden
tot stand komen.
In het interessante boek „Texel", ge
schreven door de heer J. A. van' der
Vlis, lezen wij dat Texel in 1414 stads
rechten kreeg van graaf Willem van
Beieren. Dit hield dus in, dat de Texel
se bevolking zelf haar gemeentelijke
verordeningen zou mogen maken; ook
konden „poorters" niet buiten het
eiland wordeh berecht. („Poorters" zijn
de stadsbewoners; zij woonden binnen
de ommuurde stad en konden deze
door een poort binnengaan).
Maar al te goed bekend, aldus ge
noemde bronvermelding, met de op
standige aard van de West-Friezen,
trachtten de graven de steden en dor
pen aan zich te binden, al moet men
niet vergeten, dat de landsheer in de
begunstiging van de steden een middel
zag om de rivalen onder de adel te
dwarsbomen.
Bij de verlening van het stadsrecht
werd de verhouding tussen het grafe
lijk en het gemeentelijk gezag geregeld
en ook de bestuursvorm voor de nieu
we stad vastgesteld. Er werd bepaald
dat op Texel veertien schepenen zouden
zijn, waarvan er vier in Den Burg en
drie in de dorpen Oosterend, De Waal
en De Westen moesten wonen.
De schepenen maakten keuren (ver
ordeningen) en waren onder leiding
van de schout met de rechtspraak be
last, de burgemeesters beheerden de
geldmiddelen van de stad.
Texel heeft meerdere privileges ont
vangen in haar geschiedenis.
In april 1383 verwierf Jan van Blois
het recht om een vrije jaarmarkt te
houden. In 1477 werd bepaald, dat de
burgemeesters van de vier dorpen op
maandag na Palmzondag in de kerk
van Den Burg 26 mannen moesten kie
zen, waaruit de schout dan 13 schepe
nen aanwees. De Texelaars hadden dus
nu de eerste keus bij het aanwijzen van
hun bestuurders. De kerk werd ge
bruikt èn voor de verkiezingen èn
voor het afkondigen van de gemeente
lijke verordeningen.
In vroeger tijden nam men het niet
zo nauw met de wezenlijke betekenis
van een kerkgebouw. In de Oude Kerk
te Amsterdam werd b.v. door de vrou
wen de was te drogen gehangen; de
kinderen vermaakten zich met een
knikkerspel op de grafzerken en zelfs
kon het voorkomen, dat de turfdragers
er met hun vrachten doorheen liepen,
omdat ze op die manier de af te leggen
afstand konden bekorten!
W. A.
BLIJF AAN DE VOGELS
DENKEN
Gebrek aan vet.
Aan de oproepen om onze
vogels door de winter heen te
helpen is door vele Texelaars
gehoor gegeven Het was een
lofwaardig initiatief van een aan
tal jongens uit de Kogerstraat te
Den Burg om sneeuw te gaan
ruimen en voor het daarmee ver
diende geld brood te kopen ten
behoeve van de hongerende
vogels. Ook het personeel van de
„Coöperatie" gaf medewerking
door graanafval ter beschikking
te stellen.
Jammergenoeg sterven toch
nog vele vogels door honger en
kou. In veel gevallen is dit te
wijten aan gebrek aan vetten.
Het voeren van oliehoudende
zaden is van het grootste belang.
Vooral de in ons vorige nummer
beschreven vetbollen vormen een
uitstekend voedsel.
De smienten
Speciaal de smienten zien hun
gelederen sterk dunnen. Voor hen
is groenvoer van het grootste be
lang. Zeer geschikt zijn boere-
en spruitkool (met of zonder
spruitjes) dat U kunt brengen op
de centrale verzamelplaats, de
gemeenteschuur aan de R. P.
Keijserweg. Het verzamelen en
bijeenbrengen zou een mooie taak
zijn voor de verschillende jeugd
verenigingen op het eiland. Wij
wachten af
GEWEER IN BESLAG GENOMEN
Door enkele jachtactehouders werden
zaterdagmiddag enkele schoten gehoord
in Waalenburg. Zij verwittigden de
jachtopziener, die spoedig met de po
litie een onderzoek instelde. Op het erf
van Oosterhof werd de auto van V.
ontdekt, die reeds eerder wegens stro
perij is veroordeeld. In de auto werd
een dubbelloops jachtgeweer aange
troffen, waarvan V. geen vergunning
kon tonen, zodat het in beslag werd
genomen.
NIEUWS UIT OUDESCHILD
De Oudeschilder correspondent meldt:
Na een paar dagen vergeefs gepro
beerd te hebben de ijsbarriëre te door
breken is de „Dokter Wagemaker" er
vrijdag in geslaagd de haven van
Oudeschild te verlaten.
Zaterdag liep een tankschip van 500
ton, geladen met olie voor de Visserij
vereniging de haven binnen, voorafge
gaan door een kotter die in Den Helder
lag. Zondagmiddag is dit schip weer
vertrokken.
Ondanks het feit, dat er zaterdag
veel water was, is de eenmalige dienst
't Horntje-Den Helder gehandhaafd.
Er was vanwege de kou en harde
wind niet veel animo om te schaatsen.
Zaterdag echter heeft de heer Schraag
met zijn tractor de sneeuw van de baan
verwijderd en konden de schaatslief
hebbers hun hart weer ophalen, hoewel
in de namiddag vrij veel water op de
baan stond. Zondag was de toestand
van het ijs al weer een stuk beter.
BEVORDERD
Met ingang van 1 januari 1963 is de
heer C. A. de Waard, vroeger wonende
te Oudeschild, bevorderd tot le luite
nant der Technische Dienst.
VERKEERSCURSUS DE COCKSDORP
De eerstvolgende en laatste cursus
avond te De Cocksdorp vindt plaats op
woensdag, 9 januari 1963, aanvang 8
uur in café Nota.
Afd. Texel Veilig Verkeer.
OPTREDEN TONEELGROEP
,»CARIBITON" UITGESTELD TOT
DINSDAG 5 FEBRUARI A.S.
Het optreden van de toneelgroep
„Canbiton", welke dinsdagavond (he
den) zou plaats vinden, is wegens de
onzekere bootverbinding en de weers
gesteldheid uitgesteld tot dinsdag 5
februari a.s.
Het bestuur van de Kunstkring heeft
zich tot dit besluit genoodzaakt gezien,
omdat vervoer van décor, requisieten
e.d., alsmede van de spelers, momen
teel een te groot tijdrisico met zich
brengt, waardoor een eventueel optre
den op Texel wel eens tot gevolg zou
kunnen hebben dat het gezelschap zijn
verplichtingen elders daardoor niet zou
kunnen nakomen.
Uiteraard zullen ook talrijke Texe
laars dit uitstel toejuichen, nu de wegen
nauwelijks begaanbaar zijn.
BRANDSTOFVOORRADEN
AANGEVULD
Van de korte dooiperiode is gebruik
gemaakt om de brandstoffenvoorraad
op het eiland aan te vullen. Er bestaat
voor de eerstvolgende weken dus niet
langer reden tot ongerustheid.
TEXELSE MARKT
Aangevoerd maandag 7 januari 1963:
7 schapen 70,ƒ120,9 nuchtere
kalveren ƒ40,ƒ90,
GAAT NIET DOOR
De voor woensdag geplande forum
avond van .Almjon" gaat in verband
met de slechte toestand der wegen tot
nader bericht niet door.
BOTSING OP HOOFDWEG
Zondagmorgen kwam de heer J.
Graaf met zijn Ford-Anglia in botsing
met de (Russische) Volga van de heer
N. Roeper, hoeve „Hoogezand". Het
ongeluk gebeurde toen de Volga, die
vanaf de Vianenweg de Hoofdweg wil
de oprijden geen voorrang verleende
aan de Ford-Anglia. Door de spiegel
gladde weg had remmen niet het min
ste effect, zodat de FordAnglia zich met
zijn neus in de flank van de Volga
boorde, die daarop de sloot in gleed.
Dokter Renout constateerde bij de
heer Roeper een hersenschudding, ter
wijl de vier inzittenden van de Ford-
Anglia met de schrik en enkele schram
metjes vrij kwamen. De schade aan
beide wagens was zeer aanzienlijk.
KIND GESTIKT
Het 8 maanden-oude dochtertje van
de familie Van Heerwaarden (War
moesstraat, Den Burg) is gedurende de
nacht van zaterdag op zondag in de de
kens verward geraakt en ten gevolge
daarvan gestikt.
OPBRENGST
ANTI-HONGER-ACTIE 1962
De opbrengst van de van 22 tot 28
oktober 1962 gehouden collecte t.b.v. de
Anti-Honger-Actie 1962 heeft op Texel
bedragen ƒ1135,44, gespecificeerd als
volgt:
Den Burg 367,
De Waal 31,26
Oosterend 146,18
Oudeschild 89,78
Den Hoorn 175,39
De Koog 185,73
De Cocksdorp en Eierland 107,46
P.H. Polder 32,64
Daarnaast werd een storting ontvan
gen van de Ned. Herv. Gemeente Oude
schild ad ƒ43,14, zodat in totaal kon
worden afgedragen ƒ1178,58. Bovendien
werd vanaf Texel rechtstreeks op de
giro aan het landelijk comité overge
maakt een bedrag van ƒ180,zodat de
totale opbrengst heeft bedragen
1358,58.
Indien bij
advertentie
opdrachten
niet duidelijk vermeld
staat aan wie de reke
ning moet worden ge
zonden, kan
plaatsing niet
doorgaan
Dit geldt vooral voor
verenigingen en voor
degenen die gelegen
heidsadvertenties opge
ven, waarin alleen een
adres, maar geen naam
wordt genoemd.
Dir. Texelse Courant
TEXELAAKTJBS
Voor behang naar Roeper
Tel. 2264
De gehele winter voor
radig: stoofperen, hand en
moesappelsblj M Huisman,
De Veen B 15, tel. 2203
Instituut Beta,
Den Helder, telef. 1154,
Kuiperdwarsstraat 3
bij de Molenstraat.
Gelaatsverzorging, mani
cure, pedicure, lichaams-
massage. Modernste in
richting ter plaatse.
Te koop enig meubilair
klein dressoir, kachel, enz.
donderdag lOjan nm.2uur
C Riemens Koetebuurt 14,
Oosterend.
Op 3 jan j.l. verloren
een actetas met inhoud
(brood en soortkrant) gaan
de van de Koog naar Den
Burg Gaarne terug P Bake
laar, De Korg.
Goed onderhouden huis
raad ie koop Te bevragen
Pontweg B 131
Met grote droefheid
delen wij U mede dat
geheel onverwachts van
ons is heengegaan ons
innig geliefd dochterlje
en zusje
Htinny
in de leeftijd van 8
maanden
J v Heerwaarden
j v Heerwaarden
Huisman
broertjes en zusjes
Warmoesstraat 62, Den
Burg
Texel 6 jan 1963
De H. Engelenmis zal
plaats hebben heden
morgen 8.15 uur in de
Parochiekerk te Den
Burg waarna de be
grafenis op het R K
kerkhof alhier
Voor de overgrote be
langstelling betoond bij
de ziekte en overlijden van
onze innig geliefde broer,
zwager en oom
CORNELIS MATHEUS
BAKKER
betuigen wij U onze har
teiijke dank.
Namens de familie
D Bakker
De Westen, Texel
Voor de vele blijken van
belangstelling bij ons
huwelijk ondervondi n zeg
gen wij U hartelijk dank
L Vlas
G Vlas Walstra
Oudeschild.
UITTIK OUDORP 29 -ALKMAAR
Agenten
Den BurgM. W. KOORN
Wilhelminalaan 54
De CocksdorpC. BOS
Hollandseweg C57
Eierland: B. GIEZE,
E 117a
Den Hoorn
G. BAKELAAR
Herenstraat 73
De KoogP. EELMAN,
Brink 6
Notaris van Wijland
vraagt ervaren
15 17 jaar heeft ambitie
hetscheepstimmervak vlet-
tenbouw enz. te leren?
Niet tijdelijk Ambacht
school wel gewenst, niet
verplicht.
Inlichtingen alle werkdagen
aan werkplaats opde haven
Fa. C de Wijn
te huur bij
N. WONDER,
Schilderend.
Woensdag 9 januari
aanvang 2,30 uur
Ook voor niet leden
De klaverjasavond van
dinsdag as zal niet te
20 00 uur maar om 19 30
uur aanvangen.
Wederom verse paling
Geb schol f 1 50 per 500 gr.
't Vispaleis
GEEN GRIJS HAAR
Met crème Marchal bor
stelt u zelf uw grijze
haren weg. Ook de na-
groei van gespoeld of
geverfd haar. Bij Drog.
v.d. Slikke, Parkstraat.
Begrafeniskleding
vereniging, De Cocks
dorp, Eierland, Oen
Hoorn
op donderdag lOjan. 1963
in Hotel De Hoop te De
Cocksdorp
Aanvang 20 00 uur.
Bestuursverkiezing
Het Bestuur
.A.J.VONK.
ASSURANTIEKANTOOR
Ger Dros Bz
De Koog, Tel 02228-351
Verzekert U goed en niet
duur en bemid'elt tevens
in hypotheikzaken
MMNWMMHSMMMmMI
GISPEN CULEMBORG
Bij
LANGEVELD
DE ROOIJ N.V.
in de Parkstraat
iiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiioiniiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiii
Hierbij danken wij alle vrienden, kennissen
en cliëntelen voor de zeer vele blijken van
belangstelling, welke wij tijdens ziekte en
thuiskomst hebben mogen ondervinden.
fam. A. Bakker
Bakkerij Binnenburg
Nog in voorraad
telefoon 227
0e uitvoeringen worden gehouden op
18 en 19 januari
's avonds 8 uur in De Oranjeboom
Zaterdag 19 januari BAL NA
Voor de avondverdeling is plaatsbespreken verplicht
Hiervoor is gelegenheid as zondag 13 jan van 12
tot I uur in De Oranjeboom ingang Zwaanstraat.
Donateurskaarten meenemen
Het Beetuur
Lekker gekruid
Alleen
De Koog
Oen Burg