Cjroen c2warL-Jexels in het harL, Critiek op voorgestelde wijziging monumentenlijst HET IS DE HOOGSTE TIJD MAAR NOG NIET TE LAAT! B. en W. houden onvoldoende rekening met monumentenwet 1 Eraf en erbij lig VRIJDAG 9 OKTOBER 1964 TEXELSE 78e JAARGANG No. 7902 COURANT Uitgave N.V. v/h Langevcid de Roofö Postbus 11 - Den Burg, Texel - Tel. 2058 Redaktie: Harry de Graaf, Wilhclminalaan 33, Den Burg, tel. 2058, 's avonds 2382. Verschijnt dinsdags en vrijdags. Bank: Nederl. Middenstandsbank; Coöp. Boe renleenbank. Postgiro 652. Abonn.pr. ƒ2,65 p. kw. -f- 30 ct. incasso. Advert.: familieberichten 14 ct. p. mm.; andere advert. 12 ct. p. mm. door J. A. van der Vlis In de vergadering van maandag 12 oktober zal de Texelse gemeenteraad een oordeel hebben te geven over de monumentenlijst, zoals deze door het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen is opgesteld. Burge meester en Wethouders stellen in hun pre-advies aan de raad voor 35 ge bouwen van deze lijst af te voeren, 4 gebouwen er aan toe te voegen en om, in overleg met Munumentenraad en Schapenboet'commissie, méér boeten op de lijst te zetten. Een woord van erkentelijkheid voor de gewetensvolle ar beid, die B. en W. met het samenstellen van het pre-advies hebben verricht, is hier zeker op zijn plaats. Men mag aannemen, dat de besluiten van B. en W. in deze niet ongemotiveerd genomen zijn. Het is alleen de vraag of men zich met deze motiveringen verenigen kan. B. en W. menen dan dat voor afvoe ring van de lijst in aanmerking komen: a. panden die van geringe betekenis zijn; b. panden, die reeds zo verbouwd zijn, dat van de oorspronkelijke staat niet veel over is; c alleenstaande panden zonder be langrijke waarde; d. panden, die bij uitbreidingsplannen in de weg staan. Deze motieven schijnen niet onrede lijk. Maar wij zijn van mening, dat het college van B. en W. niet of slechts in geringe mate rekening heeft gehouden met hoofdstuk IV van de Monumenten wet en de daaronder vallende artikelen 20 en 21, betreffende stads- en dorps gezichten. Had men niet alle aandacht geschonken aan de afzonderlijke ge bouwen, maar waren de dorpsgezichten wat meer in de beoordeling opgenomen, zo zou het pre-advies van B. en W. er waarschijnlijk anders hebben uitgezien en zouden de panden Hogereind 6, 20a, 21, 23 en 25 te De Waal; Schoolstraat 7, 11, 13 en 15 te Oosterend en Waal- derstraat 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13 en 17 te Den Burg, zeker niet ter schrapping Burgemeester en Wethouders stellen de Raad voor de Staats secretaris van Onderwijs, Kun sten en Wetenschappen in over weging te geven de volgende pan den af te voeren van de ontwerp monumentenlijst: Den Burg: Binnenburg 10 en 15., Gasthuisstraat 6, 8 en 10. Koger- straat 11, 20, 22 en 61, Waalder- straat 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13 en 17, Warmoesstraat 70, Weverstraat 56, en B 66. Den Hoorn: Herenstraat 1 en 60 en H 2. Oosterend: Blazerstraat 1, Kerk plein 4, Oesterstraat 8 en 10, Peperstraat 2 en 25, Schoolstraat 7. 11, 13 en 15. Oost: O 78 en O 82. Oudeschild: De Ruyterstraat 119 en 131. De Waal: Hogereind 6, 20a, 21, 23 en 25. Schapenboeten: Boet ten oosten van de Laagwaalderweg. Deze boet is gesloopt, zodat afvoer voor de hand ligt. B. en W. stellen voor aan de lijst toe te voegen: het pand B 9 te Den Burg. Voor deze ook in wendig nog gave boerderij is in middels een principe-toezegging voor subsidie van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg ont-J vangen. Voorts het pand Oester straat 19 te Oosterend, dat met het pand nummer 17 en de tus senliggende schuur een aantrek kelijk gevelwandje vormt. Het moet mede in verband met de nabijheid van de Hervormde kerk van veel belang worden ge acht. Het pand is inwendig vrij gaaf en rijk betegeld. Ook het pand Peperstraat 18 te Oosterend verdient volgens B. en W. op de lijst te worden geplaatst. Dit pand vormt met nummer 20 één aanvaardbaar geheel. Ook De Ruyterstraat 132 willen B. en W. op de lijst geplaatst zien. Dit op zichzelf niet bijzonder fraaie, maar gave pandje vormt met de nummers 133 en 135 een aantrekkelijk buurtje. Tenslotte wordt voorgesteld het aantal schapenboeten op de lijst uit te breiden na overleg met de op Texel bestaande Schapenboet- commissie voorgesteld zijn. Want al deze panden in de genoemde dorpen bepalen, zo niet ieder op zichzelf dan toch tezamen, de fraaie dorpsgezichten, waarvan er op Texel te weinig zijn overgebleven. Be sluit men tot afvoering van afzonder lijke panden uit de rijen, zo zullen de dorpsgezichten op welker behoud de landsregering juist zo gesteld is, on herroepelijk verdwijnen. Ook de huizen Gasthuisstraat 6, 8 en 10 te Den Burg vormen samen een eenheid, waarin vooral nummer 8 met zijn klokvormige topgevel een uitblinker is. Het feit, dat vele van de aangeduide percelen zijn verbouwd, soms zelfs volkomen mis vormd, mag geen reden tot schrapping zijn. Want juist daarvoor is de monu mentenlijst tot stand gekomen, om nog te elfder ure te redden wat mogelijk is. Als een bouwvergunning voor een der gelijk misvormd pand wordt aange vraagd, dan zal gehele of gedeeltelijke terugbrenging in de oorspronkelijke staat gevorderd kunnen worden. En om de ongerusten een hart onder de riem te steken: in de regel zal dan subsidie worden verleend. Nog onvoldoende belangstelling Hoewel in onze gemeente een ople ving van historische en culturele be langstelling valt waar te nemen, niet in de laatste plaats omdat het gemeente bestuur stimulerend heeft gewerkt, kan nog niet van een algemene belangstel ling voor het dorpsschoon worden ge sproken. Van restauraties, op particu lier initiatief tot stand gekomen, is nog weinig sprake. Wie zich wel eens een wandeling heeft getroost door de oude kernen van Amersfoort of Amsterdam, van Bronkhorst of Woudrichem, zal begrijpen wat wij bedoelen. In alle ge noemde plaatsen bestaat niet alleen bij de overheid, maar ook bij de bevolking een grote belangstelling voor fraaie oude gebouwen, voor stads- en dorps gezichten. Niemand zal het bijvoorbeeld in zijn hoofd halen om in de Amster damse of Amersfoortse gemeenteraad aan te komen met een voorstel tot af braak van historisch of cultureel be langwekkende panden. Zo'n man zou geen voet aan de grond krijgen. Vele grote gemeenten hebben een eigen dienst voor monumentenzorg en deze diensten hebben bijvoorbeeld het aan zien van de Amsterdamse grachten of het Amersfoortse Hof niet weinig ver fraaid. De oude gebouwen in Amers foort zijn voor velen een soort bede vaartplaats geworden. En dat was mo gelijk omdat mèt de moderne voorzie ningen voor het zeer omvangrijke snel verkeer en uitgebreide moderne wo ningbouw, bewust naar het behoud van belangwekkende plaatsen en gebouwen werd gestreefd. Gave kern Tot de mooiste dorpen van Texel be hoort Oosterend, eigenlijk het enige van de zeven dorpen, waar de oude kern vrij gaaf bewaard is gebleven. Ook Oost is nog steeds een lust voor het oog. Dorp en gehucht zijn van een uit gesproken, wij zouden willen zeggen, typisch Texels karakter. De pandjes O 78 en O 82 willen B. en W. echter van de lijst afvoeren. En dat, terwijl O 78 er een is met zg. verbreed woonhuis, een soort, waarvan op ons eiland prac- tisch niets bewaard is gebleven. Hoewel het pand O 82 is verminkt, verdient het aanbeveling het eveneens te behouden. Het zijn huizen die duizend maal ge fotografeerd worden, want hun ligging is schilderachtig en ook in hun bouw valligheid getuigen ze van een sobere schoonheid, waarnaar in deze tijd helaas te dikwijls vergeefs wordt gestreefd. Men stelle zich voor dat deze huisjes, er zijn er reeds teveel van ge sloopt, van de lijst afgevoerd zullen worden. Mogelijk zou dan ter plaatse een bungalow verrijzen. Wij hebben niets tegen bungalows, maar die horen daar niet thuis. Daarvoor is el ders op Texel genoeg ruimte te vindenl OVERDENKING: TE GOED OF NIET GOED GENOEG? Saul, broeder! Hand. 9 17. Er was eens een goed christen. Hij was een mens in nood, want hij leefde in een tijd van Christenvervolging. Toen kreeg hij de opdracht om naar een andere man te gaan en die te hel pen. Hij kende die man en wist niets goeds van hem, alleen maar kwaad. Want die andere man was de ergste christenvervolger. En toch ging die christen (Ananias heette hij) naar zijn vijand en zei: Saul, broeder! Zij begon nen samen opnieuw. Och, wat kennen wij elkaar vaak goed. Veel te goed. Zo goed, dat wij vaak niets goeds in elkaar meer zien. De onkerkelijken hebben de kerkelij- ken door en omgekeerd. En zo is het ook onder de christenen van verschil lend pluimage. En nu zegt God: Ik weet alleen wat in de mens is Ik noem hem Mijn kind. I'k heb Mijn Zoon voor hem over. Als dat zo is, wat moeten wij dan doen? In alle verbazing net doen wat Ananias deed! Het wagen met geloof, hoop en liefde, waarvan de liefde de meeste is. Samen eindigen is zo moeilijk niet. Uitééngaan ook niet. Samen beginnen! Dat is nodig. Dat kan elke dag weer. En dat kan door het het geloof in God, die Liefde is DIJKGRAAF KL. KALIS AFGETREDEN DE COCKSDORP Per 1 oktober 1964 is de heer KI. Kalis te De Cocks- dorp, afgetreden als Dijkgraaf van de polder Eijerland. De heer Kalis heeft gedurende 39 jaar de polder helpen be sturen, n.l. van 1925 tot 1938 als Hoofd ingeland, van 1938 tot 1956 als Heem raad en vanaf 1956 als Dijkgraaf. De vele verbeteringswerken, in die jaren uitgevoerd aan wegen en ontwatering, hebben in de heer Kalis steeds een warm voorstander gevonden. De zee wering had echter wel zijn speciale be langstelling. Het valt dan ook te be treuren, dat de geplande verbeterings werken aan de zeedijk in het kader van de Deltawet niet in zijn ambts periode zijn aangevangen. Hij heeft hier n.l, zeer veel voorbereidend werk voor gedaan. Bij Koninklijk Besluit is met ingang van 1 Oktober 1964 de heer S. C. Keij- ser Lzn. te Eijerland, als opvolger van de heer Kalis benoemd. FOTOCLUB WEER BIJEEN Hedenavond komt de Texelse foto club De Kiekendief weer bijeen na een langdurige zomerrust. De vergadering begint om acht uur en wordt, zoals ge woonlijk, gehouden in het dorpshuis. Kogerstraat heeft een achterland met slechts één dorp: De Cocksdorp, waar een paar honderd mensen wonen. Eier- land en Waalenburg zijn heel dun be volkt, het meeste verkeer uit Den Burg komt niet door de Kogerstraat Tóch moet de weg voor de Boogerd verbreed worden. Het lijkt ons volko men onlogisch. Geen ruimte in Den Hoorn? Het huis Herenstraat 1 te Den Hoorn is óók al ten ondergang gedoemd. Nog maar pas is daar ten behoeve van een wegverbreding een hüis afgebroken, er is nóg steeds geen ruimte genoeg! Ook hier doet men te „groot". Wij kunnen ons voorstellen, dat Gedeputeerde Sta ten het uitbreidingsplan voor Den Hoorn in zijn geheel hebben verworpen. Terecht waren de provinciale autori teiten van oordeel, dat met het lande lijk karakter van het dorp te weinig rekening was gehouden. De Monumentenraad schrijft over het huis Herenstraat 60 in Den Hoorn: „Klein pandje met houten voorschot; gebouw van eenvoudige doch harmoni sche architectuur en van oudheidkun dige waarde" B en W. schrijven ech ter; ,.Het pandje is ernstig verminkt door een lelijke aanbouw. Aangezien dit alleenstaande pandje ook voor het straatbeeld ter plaatse naar onze me ning van zeer geringe betekenis is, mo gen wij voorstellen het van de lijst af te voeren". Wij herhalen nog eens dat Texel reeds te veel heeft opgeruimd en dat het een Texels belang is te redden wat moge lijk is. En vragen wij in gemoede: wat is er makkelijker dan die lelijke aan bouw op den duur te slopen? Wij vertrouwen, dat de lezers van dit blad zullen begrijpen, dat onze kritiek op het pre-advies van B. en W. uitslui tend werd geuit om op het laatste ogen blik de ogen te openen van de verant woordelijke bestuurders voor het on herroepelijk verlies, waarmee de Texel se gemeenschap wordt bedreigd. Wij schreven het eerder: het is de hoogste tijd, maar het is nog niet te laat. si! 3aU£ggüil Bovendien: zelfs in hun vervallen staat zijn voor dit soort huisjes kopers tegen hoge prijzen te vinden. Men leze de ad vertentiekolommen van de kranten er maar eens op na! Hoge Berg Aan de zuidkant van de Hoge Berg zijn tot onze vreugde enkele gebouwen op de monumentenlijst gehandhaafd. Wij hébben ons er echter over verwon derd, dat de Wezenplaats en Rozenhout niet door B. en W. voor toevoeging aan de lijst zijn voorgedragen. Op zichzelf zijn deze boerderijen niet bijzonder ka rakteristiek; zij vormen echter een on misbaar onderdeel van het landschap. Men derike zich het ergste in wat moge lijk is: afbraak van deze boerderijen. De hele hoek tussen Brakestein en Hoge Berg zou hieronder te lijden hebben. Het komt ons voor, dat B. en W. ook hier teveel op de afzonderlijke behui zingen en te weinig op het totale beeld hebben gelet. Herinneringen Dan enkele opmerkingen over de af zonderlijke gebouwen die in het pre advies zijn genoemd. Binnenburg 15 is een der allerlaatste herinneringen aan de rijke en schitterende tijd, die Den Burg in de zeventiende en achttiende eeuw heeft meegemaakt. De Binnen burg, eens de woonplaats van hoge ad miraliteitsambtenaren, later van kapi teins, die met hun zeilschepen de zeven oceanen dezer wereld bevaren hadden. In onze tijd is daar al heel wat bedor ven neen, we zullen niet wéér gaan mopperen over 'n „modern" spaarbank gebouw. Moet men met alle geweld Den Burg dan gehéél beroven van alles wat herinnert aan de dagen van weleer? Het gebouw zou in slechte staat ver keren. Kom, heren van de Raad, bezoek in Amsterdam de gerestaureerde straatjes, waar oneindig veel slechtere huizen tot glorie werden gewekt. Laat U de foto's tonen van de panden vóór het herstel en vertel ons dan dat Bin nenburg 15 voor restauratie niet in aanmerking zou komen. Het kan een prachtig huis worden, óók met een winkel, men behoeft daarvoor slechts bij Monumentenzorg aan te kloppen. En, voor Texel moet dit er nu eenmaal bijgeschreven worden, het behoeft niet veel te kosten. Want juist zo'n soort huis is voorbestemd om gerestaureerd te worden. Afbreken maar De Boogerd aan de Kogerstraat is tot verdwijnen gedoemd. De Raad heeft het besluit tot afbraak aangenomen; het Zoals onze lezers zich zullen herinneren kocht de Gemeente Texel niet lang geleden te De Waal het pand Hogereind 6. Ondanks het feit, dat ambtenaren van Monumentenzorg het pand op de lijst wilden plaatsen, werd het afgebroken. Om te illustreren hoe lelijk de opening is, die nu in bet dorpsbeeld is ont staan, publiceren wij bovenstaande twee foto's, die beide vanuit het zelfde standpunt werden opgenomen. Foto boven toont de boerderij, die op de monumentenlijst werd opgenomen met de redegevende omschrijving: „Fraai bouw werk van belang uit het oogpunt van oud heidkundige en volkskundige waarde". Niette min werd de slopershamer er op gezet, zodat alleen de schuur (foto onder) overbleef. Deze werd opgeknapt en dient thans als rijtuigen- museum van de Paardensportvcrcniging. B. en W. stellen nu voor dit restant van de lijst af te voeren uitbreidingsplan en een wegverbreding zijn daar de oorzaken van. Al enige malen hebben wij betoogd dat een uit breidingsplan rekening dient te houden met historisch of cultureel belangwek kende gebouwen. Helaas is dit niet gebeurd. Eerst maakte men het plan en stelde pas toen vast dat de Boogerd in de weg stond. Afbreken maar, natuur lijk is dat de eenvoudigste oplossing! Toen kwam het argument van wegver breding. Maar tegelijkertijd werd de inrit van Stenenplaats naar Koger straat verboden en maakte men enkele extra toegangswegen naar de Pontweg. Wie gewend is dagelijks te worstelen in het verkeer van onze grote steden, die moet om zoiets glimlachen.De DUIZENDEN MONUMENTEN IN NEDERLAND Een schatting van het aantal bouwwerken in Nederland, dat in aanmerking komt als monument in stand te worden gehouden, laat de volgende cijfers zien: Grote monumenten: kerktorens 1.500 kerken 2.000 i kloosters, hofjes en gestichten 500 waaggebouwen, waterschaps- 1 huizen, stadspoorten en wallen 750 kastelen en landhuizen 600 Totaal 5.350 Kleine monumenten: molens 900 i boerderijen e.d. 9.000 woon- en pakhuizen 40.000 1 Totaal 49.900

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1964 | | pagina 1