Bouw
in
NlOZ-comple x begint reeds
het voorjaar van 1966
Kosten circa
30 miljoen
't Horntje wordt belangrijk internationaal
natuurwetenschappelijk centrum
PRINS HENDRIK-POLDER
Studenten
huis
isserswoning
POLDER
HET HORNTJE
BUITENVELOJE
VEER
HAVEN
TEXELSEWCOURANT
Uilgave N.V. v/h Langeveld de Roo'ij
Verschijnt dinsdags en vrijdags.
Postbus II - Den Burg, Texel - Tel. 2058 y - -»
4 T _j_ g 0 g gg Bank: Nederl. Middenstandsbank; C'eöp. Boe-
Rcdaktie: Harry de Graaf, Wilhelminalaan 33, -11fl VT 0 V01 f 1 tl 1/101 1/1 H ft rcnleenbank. Postgiro 452. Aboaa.pr. ƒ2,95
Den Burg, tel. 2058, 's avonds 2382. 4^ f r/ O rlr rl/fyv rif bw f kw- 30 ct. incasso. Advert: familieberichten
\_y 14 ct. p. mm.; andere advert 12 ct. p. mm.
ruimte, college/alen en de afdelingen
voor natte en droge experimenten be
reikt kunnen worden. In dezelfde ver
dieping (begane grond) zijn ook cursus
zalen, die geheel kunnen worden ver
duisterd en er zijn diverse werkkamers,
elk voorzien van een eigen laborato
rium voor studerende biologen, die tij
delijk in het instituut verblijven. Er is
een kantine, die .plaatsbiedt aan 150
man, een keuken en een filmzaal.
Voorts een ruim kantoor voor de admi
nistratie en een kantoor voor de be
heerder en archiefruimte. Er is voor
gezorgd, dat studenten, die van hun
universiteit opdracht krijgen een be
paald biologisch onderwerp te gaan be
studeren, hier alles vinden wat zij no
dig hebben. Het geheel wordt door de
Universiteiten als een ..mariene werk
plaats" beschouwd. Ook promovendi
kunnen er alle theoretische en prakti
sche kennis opdoen.
Op de tweede verdieping, die met een
lift bereikt kan worden, vindt men de
biologische afdeling. Hier is de kamer
van prof dr. G P. Baerends, de biolo
gisch directeur, en zijn de diverse la
boratoria voor gespecialiseerde onder
werpen gebouwd, waar o.a. gastonder
zoekers uit het buitenland hun proef
nemingen kunnen verrichten. Voorts is
hier de grote centrale bibliotheek ge
vestigd, waar alle mogelijke boeken,
handboeken en tijdschriften op het ge
bied van de kennis der zee ter inzage
liggen. Veel 'vaklitteratuur is opgesla
gen in de vorm van microfilms, die be
keken kunen worden in een reeks cel
len, waarin de benodigde apparatuur
staat opgesteld. In de kaartenkamer is
een keur van alle mogelijke zeekaarten
en geologische kaarten Op deze ver
dieping is ook de fotografische afdeling,
met donkerekamers voor het afwerken
van zwart-wit zowel als kleurenfilms
en -foto's. Er is ook een tekenkamer
en een ruimte waar wordt gewerkt met
isotopen, om bepaalde biologische pro
cessen te kunnen volgen.
K.N.M.I.
In de bovenste verdieping is de hy
drografische afdeling gevestigd met de
geologische en chemische laboratoria.
In een aparte vleugel komt een onder
deel van de wetenschappelijke afdeling
van het K.N.M.I. Hier wordt de oceano
grafie beoefend. (De kennis van de re
latie. die bestaat tussen de zee en het
klimaat). Op het dak van het instituut
is een waarnemingsplatform gemaakt,
waar de oceanografen bepaalde waar
nemingen kunnen doen. maar waar ook
de vogeltrek wordt bestudeerd.
Fraai gebouw
Zoals gezegd zal het hoofdgebouw
sterk domineren in de betrekkelijk
vlakke omgeving. Het zal er echter bij
zonder fraai uitzien. Niet alleen door
de vorm, maar ook de materialen, die
erin verwerkt worden. Belangrijke de
len van de gevels worden in natuur
steen uitgevoerd en ook de vorm van
het dak voorkomt dat het geheel het
aanzien krijgt van een fantasieloze
betonflat.
Op korte afstand van het waarne
mingsaquarium staat het zoogdieren
bassin, waarin de gedragingen van die
ren als zeehonden, bruinvissen en an
dere walvisachtigen kunnen worden be
studeerd. Het bassin heeft een door
snede van 18 meter, de waterbak zelf is
15 meter en heeft een diepte van 5
meter. Het bassin is overdekt en het
zonlicht kan er alleen indirekt door
dringen. De dieren kunnen worden be
keken door patrijspoorten in de wan
den, zodanig dat zij zelf niets van de
mensen bemerken. Een sluis geeft ver
binding met een grote vijver in de
polder, waar de dieren na afloop van
de proeven worden ingelaten
Studentenhuis
In de Prins Hendrikpolder komt een
studentenhuis, waar ongeveer 80 perso
nen kunnen worden ondergebracht.
Aangezien de praktijk leert, dat 17°/o
van hen gehuwd is, zijn 9 afdelingen
geschikt gemaakt voor echtparen. Het
studentencomplex heeft het karakter
van een klein dorp. Het bestaat uit een
reeks aan elkaar gebouwde bungalows.
Vogels
Tot het onderzoek der zee hoort ook
het bestuderen van ziekteverschijnselen
Wereldspaardag
DAG VAN GEZOND VERSTAND
We staan pas aan het beginzeiden
de mensen die graag vooruitziend wil
den lijkentoen de eerste trein met een
duizelingwekkende vaart van zo'n 20
km. per uur langs raasde. We staan
pas aan het begin, zei ook John Glenn
toen hij onlangs Nederland even be
zocht. Dat gevoel van aan het begin
staan heeft iedereen wel zo'n beetje.
De ongeluksboden hebben de stoom
machine niet kunnen tegenhouden en
de trein niet. De elektriciteit en de ben-
zine-motor hebben bijna ongemerkt het
terrein veroverd, zodat de onheilspro
feten er niet aan te pas komen. Over
de atoom-energie en de ruimtevaart is
er wat meer te doen. Er zijn nu wel
weer mensen die verkondigen, dat het
zo nooit goed kan gaan. Maar goed,
laten we ook nu weer pas aan een be
gin staan, als er meer in zit en dat
gelooft iederen dan zal de mens
heid verder gaan. Maar bij al het
nieuwe dat op die manier tot stand
komt, zijn er oude waarheden, die
altijd van kracht blijven.
Als niemand wat doet, gebeurt er
niets en waar afgaat en niets bijkomt,
raakt de zaak op. Zal dat ook nog eens
veranderen? Ons gezond verstand zegt
ons; neen. En daarom leidt datzelfde
gezonde verstand ons tot sparen. In een
romantische bevlieging kunnen we
een primitieve samenleving wel eens
even ideaal vinden. Maar in werkelijk
heid is het een hard en eentonig be
staan van strijd om het dagelijks voed
sel. Door sparen is een samenleving in
staat, allerlei gerief te verschaffen:
goede en gezellige huizen, de wasauto
maat. televisietoestel, bromfiets, scooter
of auto en de wegen waarop ze moeten
rijden. Spaargeld levert het kapitaal
voor de fabrieken die dat alles maken,
spaargeld stelt de koper in staat zich
het moderne gerief aan te schaffen. Aan
alle vooruitgang ligt sparen ten grond
slag. Als we even ons gezond verstand
gebruiken, zien we dat wel in. Het is
bijna zo vanzelfsprekend als ademha
len. Maar er is toch een verschil: adem
halen doen we toch wel, ook als we er
niet aan denken. Maar sparen kan ver
geten worden. Dat leert de praktijk.
Daarom is 41 jaar geleden de Wereld
spaardag ingesteld: de laatste werkdag
van oktober. Wereldspaardag als dag
van het gezonde verstand; dat ons zegt,
dat we met sparen verder komen, wat
de onheilsprofeten er ook van mogen
zeggen.
CONSULTATIEBUREAU VOOR
ZUIGELINGEN
Woensdag 27 oktober worden de moeders
van de buitendorpen verwacht op de volgende
uren:
Den Hoorn: 13.3014.00 uur; Oosterend
en De Waal: 14.0014.45 uur; De Cocksdorp
en Eicrland 14.4515.30 uur; De Koog:
15.3016.00 uur.
en het optreden van bepaalde parasie
ten bij zeevogels. Daarom zal tussen
het experimenteeraquarium en het
hoofdgebouw een vogelhuis worden in
gericht. In het experimenteeraquarium
worden de reacties bestudeerd van
zeedieren onder invloed van abnor
male omstandigheden. Tenslotte hoort
tot het complex nog een reservoir,
waarin afgewerkt zeewater wordt be
waard totdat het over de dijk wordt
gepompt en een waarnemingsmast. die
buiten de dijk in het stromende zee
water staat. In deze mast zijn instru
menten gemonteerd, waarmee tempe-
ratuurvc-rloop, chemische samenstel
ling, slibgehalte e.d. van het open zee
water wordt gemeten.
Het gehele complex zal met het in
strumentarium ongeveer 30 miljoen
gulden kosten. Teleurstellend voor ve
len zal het zijn, dat het gehele polder-
tje verboden gebied wordt. Het com
plex zal dus niet als een bezienswaar
digheid kunnen worden gepropageerd,
want voor de onderzoekingen is abso
lute rust nodig.
(Zie verder volgend nummer)
De haven van het NIOZ aan de noordzijde
van 't Homtjc (bij liet zg. huitenveldje) is reeds
enige tyd gereed.
DINSDAG 26 OKTOBER 1965
79e JAARGANG No. 8010
WADDENZEE
DE PLANNEN VAN het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee
(NIOZ) voor de bouw en inrichting van een groot Zoölogisch station in de
kleine polder 't Horntje op Texel, zijn goedgekeurd. In maart 1966 zal met de
uitvoering van het geweldige projekt worden begonnen en verwacht wordt,
dat het in 1970 geheel gereed zal zijn. In dat jaar zal het instituut in Den
Helder worden opgeheven en zal het complex op Texel het grootste Zee
biologisch instituut van Europa herbergen. De vorige week werden ons tij
dens een persconferentie in het oude NlOZ-gebouw aan de Buitenhaven te
Den Helder de tekeningen getoond en vertelde de beheerder voor techni
sche en administratieve zaken van het NIOZ, de heer Th. G. Menting, iets
over het zeer veel omvattende onderzoek, dat in de nabije toekomst vanuit
het Horntje zal worden verricht. Bij dit gsprek kwam één feit wel heel dui
delijk naar voren: het nieuwe instituut wordt een miljoenenproject, dat zijn
weerga in heel Europa niet vindt. Het wordt een geweldig complex, be
staande uit diverse gebouwen, huizen, aguaria en een klein dorp, waar stu
denten zullen wonen. In de (reeds aangelegde) haven zullen diverse sche
pen en vletten van het instituut aan- en afmeren, waaronder een 70 meter
lang oceaanschip, dat overal ter wereld hydraugrafisch, biologisch en che
misch onderzoek zal verrichten, waarvan de resultaten op Texel zullen
worden uitgewerkt. Het is duidelijk, dat Texel te zijner tijd trots kan zijn op
deze vestiging, die internationaal van groot wetenschappelijk belang is.
centrale, die automatisch in werking
komt als door een storing de TEM te
Den Burg tijdelijk zou uitvallen. Dit is
van groot belang voor het welslagen
van de honderden proefnemingen, die
het NIOZ uitvoert en die soms jaren
duren. Elektriciteit speelt daarbij vaak
een gewichtige rol. De pompen werken
erop, de waterverwarming eventueel,
de zuurstofvoorziening en ook bepaalde
meetinstrumenten. Als dit alles korte of
langere tijd zou uitvallen, kan veel
werk voor niets zijn verricht. In de
kelderverdieping is ook een aircondi
tioninginstallatie ondergebracht, die
er voor zorgt, dat in het hele gebouw
een constante vochtigheidsgraad heerst
en dat de lucht fris blijft. Het onder
zoek van het NIOZ houdt zich, zoals
uit de naam al blijkt, vooral bezig met
de zee en de daarin en bij voorkomende
levensverschijnselen. Toch zijn voor
vele proeven enorme hoeveelheden zoet
water nodig. Zóveel, dat het niet mo
gelijk is het in grote hoeveelheden tege
lijk aan de drinkwaterleiding van het
PWN te onttrekken. Daarom is in de
kelderverdieping een rijnwater-
kelder gemaakt, die als accumulator
functioneert. Een hoeveelheid van vele
tienduizenden liters wordt langzaam
opgezameld en de voor de proeven
noodzakelijke hoeveelheden kunnen er
zonder nadeel plotseling uit worden
betrokken. In de verdieping op de be
gane grond is de afdeling voor hydro
grafie en geologie gevestigd. Daar ko
men o a de door schepen en vletten
verzamelde grondmonsters binnen om
te worden onderzocht.
Van grote afstand zal men het hoofd
gebouw kunnen zien, dat op een terp
wordt gebouwd en met zijn vier ver
diepingen hoog boven de dijk uit zal
steken. Het architectenbureau J. W. H.
C. Pot en J. F. PotiKeegstra te Amster
dam heeft er een merkwaardige, maar
practische en fraaie vorm aan gegeven,
nl. dat van een wiel met drie spaken.
Het „wiel" heeft een doorsnede van ca.
100 meter. De „spaken" zijn de uit
vier verdiepingen samengestelde vleu
gels, maar de ronde buitenkant is in
laagbouw uitgevoerd (op tekening ge
arceerd). In deze lage gedeelten zijn de
werkplaatsen ondergebracht. Het la
waai, dat er ontstaat kan niet tot het
hoge gedeelte doordringen, zodat de
onderzoekingen in de laboratoria al
daar in de grootste rust kunnen plaats
vinden. In een ander gedeelte van de
laagbouw houdt men zich bezig met het
prepareren van allerlei zeedieren. Hier
wordt o.a. gewerkt met formaline en
andere chemicaliën, waarbij nogal wat
stank ontstaat. Door de afgescheiden
ligging kan ook deze stank niet door
dringen tot de laboratoria.
Eigen centrale
In de kelderverdieping van het ge
bouw bevindt zich naast de ketels voor
de centrale verwarming, de magazijnen
en de fietsenstalling een elektrische
CONTINUERING EXTRA LATE
DIENST NOG ONZEKER
Het staat nog niet definief vast dat
TESO de extra late diensten op vrijdag
avond i(21.30 uur van Texel en 22.00
uur van Den Helder) zal handhaven.
Voor de diensten bestaat wel enige be
langstelling, maar of deze na 29 okto
ber nog zodanig zal zijn dat het varen
laat op de avond de moeite waard blijft,
is zeer de vraag. TESO zal daarom de
behoefte trachten te peilen om op
grond van de bevindingen een beslis
sing te nemen. Nadere mededelingen
volgen dus nog.
Radioactieve isotopen
In het Instituut wordt ook met zwak-
radioactieve stoffen gewerkt. O.a. voor
het bepalen van de ouderdom van in de
zeebodem aangetroffen resten van plan
ten en dieren wordt met het isotoop
C-14 gewerkt. Zoals bekend is dit de
nieuwste en meest nauwkeurige me
thode om fossielen e.d. te dateren.
Hoewel de radioactieve stoffen zeer
zwak stralen, worden toch uitgebreide
veiligheidsmaatregelen in acht geno
men. De afdeling is derhalve van de
rest van het gebouw geïsoleerd en de
gebruikte isotopen worden degelijk in
gesloten en later ter vernietiging naar
Cliché Texelse Courant
Een kaart van de polder 't Homtjc en een
gedeelte van de P.H. Polder, waarin de ver
schillende onderdelen van liet NlOZ-complcx
zijn aangegeven.
het reactorcentrum Nederland in Pet
ten gestuurd.
Een belangrijke afdeling van het in
stituut is ook de afdeling waar men
zich bezig houdt met het kweken van
algen en plankton en het bestuderen
van de invloeden die de groei van deze
voor het leven in zee uiterst belang
rijke mico-organismen afremmen.
Vlak naast het hoofdgebouw zal een
kolossaal waarnemingsaquarium wor
den ingericht. Het heeft een oppervlak
te van 28 x 80 meter en bevat tientallen
bakken met zeewater, waarin men de
natuurlijke omstandigheden van de zee
zo dicht mogelijk tracht te benaderen.
Het gaat er om een levensklimaat voor
de zeedieren te scheppen, waarin zij
zich volkomen normaal gedragen. Dit is
een logische zaak: wil men afwijkingen
kunnen constateren, dan zal men eerst
moeten weten hoe de vissen, anemonen,
schelpen enz. zich in hun normale
doen gedragen.
Zeewater halen
Daarbij is het van het allergrootste
belang, dat het zeewater van ideale
samenstelling is, dus het juiste zoutge
halte heeft en niet is verontreinigd door
slib of chemicaliën. Het NIOZ heeft er
heel wat voor over om dit „ideale wa
ter" te krijgen. Het zeewater van de
Texelstroom, buiten de Waddendijk is
NIET geschikt. Hoewel de verontreini
ging (in de buurt van de kust door uit
stromende kanalen, industrieafval e.d.)
zeer gering is, is het voor bepaalde
proeven toch onbruikbaar. Het water
wordt daarom met een 22 meter lange
tanker, die 930 m3 water kan bevatten,
op grote afstand van de kust gehaald.
Bij de haven van het NIOZ wordt het
naar drie grote voorraadtanks gepompt
en vandaar naar een decanteertank,
waar het slib eruit wordt gehaald.
Eerst dan kan het in de aquaria worden
gebracht. Die aquaria dienen onder
scheiden te worden in het reeds ge
noemde waarnemingsaquarium, het
experimenteer aquarium en het zoog
dierenbassin.
De watervoorraadtanks komen dus
bij de havenkom en daar wordt ook het
woonhuis gebouwd voor de heer Beum-
kes, die al sedert jaren voor het NIOZ
de komvisserij uitoefent en straks de
functie van havenmeester zal krijgen,
^nnex verrijst een ruime schuur voor
de opslag van netten en ander visgerei
en aan het water komt nog een eenvou
dige helling voor onderhoud en repara
tie aan de kleinere schepen van het in
stituut.
Met de bouw van de nettcnschuur en
de woning zal reeds in februari of
maart volgend jaar worden begonnen.
Een jaar later wordt een van de andere
onderdelen van het complex aangepakt
en over 2Vs jaar hoopt men het instituut
zover gereed te hebben, dat een belang
rijk deel van de werkzaamheden kan
worden begonnen. Terwijl het instituut
op Texel in opbouw is, kan dat te Den
Helder steeds meer worden ontlast,
waardoor een aanzienlijke uitbreiding
van instrumentarium en het aantal
medewerkers geleidelijk mogelijk is. In
1970 zal bet hele project in ieder geval
gereed zijn.
De ingang van het hoofdgebouw ligt
aan de noordzijde en geeft toegang tot
een hal van waaruit de grote cursus-
