Cjrocn "warLrJexels in het harL,
Sociaal Toerisme Texel overschreed
kwart miljoen overnachtingen
Eidereendparasiet werd object
voor boeiend NlOZ-onderzoek
Ongunstige invloed van het weer
Detective99 C. Swennen al jaren bezig
BK KARAAT
Minder
overnachtingen
van Duitsers
Bericht aan onze
adverteerders
:Fy-LCU-LS
De moordenaar heet
Polymorphus
Botulus
<iEEF
MIJ MAAR
cnocomdechmt^
Eén voorbeeld....
Wat is dat
verschrikkelijk
VRIJDAG 29 OKTOBER 1965
TEXELSE
79e JAARGANG No. 8011
Uitgave N.V. v/h Langeveld de Rooq
Postbus 11 - Den Burg, Texel - Tel. 2058
Rcdaktic: Harry de Graaf, Wilhelminalano 33,
Den Burg, tel. 2058, 's avonds 2382.
COURANT
De Stichting Sociaal Toerisme Texel
heeft in het afgelopen seizoen de in
vloed van het slechte weer geducht on
dervonden. De zomermaanden van 1965
werden gekenmerkt door een weertype
dat zich bepaald niet leende om er met
de tent op uit te trekken. En toen ein
delijk in de loop van september „de
zomer doorkwam", waren de vakanties
voorbij. Zelfs de weinigen, die het tijd
stip van hun vakantie zelf konden be
palen, geloofden er kennelijk niet meer
in, zodat het naseizoen slechter was dan
men de afgelopen jaren gewend was.
Het ten dele samenvallen van de Duit
se en Nederlandse bouwvakvakantics
leidde weer tot een ongewenste opho
ping van kampeerders in de laatste
week van juli, maar deze topdrukte
duurde slechts vijf dagen. Een hevige
zomerstorm zorgde voor 'n spectaculaire
aftocht. Ondanks dit alles werd op de
twee terreinen van de Stichting weer
een belangrijke stijging van het aantal
overnachtingen geboekt, al was deze
stijging betrekkelijk klein.
Uit het jaarverslag, dat voor de
laatste maal door directeur F. L. Fa-
ber werd samengesteld, blijkt dat de
Stichting dit jaar 21.325 gasten heeft
ontvangen, tegen 19.933 in 1964 en
18.360 in 1963. Het aantal overnachtin
gen op beide terreinen overschreed
voor het eerst het kwart miljoen, nl.
255.453. '(In 1964 243.614 en 1963
211.942).
Opvallend is dat het aantal overnach
tingen door Duitsers dit jaar niet alleen
in procenten van het totaal, maar zelfs
in absolute zin enige teruggang heeft
vertoond. Van het aantal gasten dat
„Kogerstrand" bezocht (201.609) be
stond 37°/o (74.646) uit Duitsers. Vorig
jaar was het percentage 40 (77.457) en
het jaar daarvoor 44,2%.
Een verklaring is hiervoor niet mak
kelijk te geven, maar stellig is de
belangstelling van de Duitsers voor
zuidelijker streken in Europa toegeno
men, mede door het weer, dat ook in
Duitsland zeer slecht was. Dat zij in
veel gevallen ook daar bijzonder slecht
weer troffen, doet daar niets aan af.
In tegenstelling tot vorig jaar kon
niet bepaald van een gelukkige sprei
ding over de maanden juli en augustus
worden gesproken. Op „Kogerstrand"
werden in juli 104.028 overnachtingen
geregistreerd, dit is 51,6% van de over
nachtingen van het gehele seizoen. In
1964 was dit 47,7%. In september wer
den op „Kogerstrand" nog 1796 (0,89%)
overnachtingen geboekt; in 1964 was dit
1.6%. Dus een drukkere „top" en een
veel minder druk naseizoen dan in
1964. In augustus was het aantal over
nachtingen lager dan men in de laatste
jaren gewend was.
Terreinen vol
Evenals vorig jaar moest bij het be
gin van de bouwvakvakanties het ter
rein „Kogerstrand" „vol" worden ver
klaard, hetgeen tot gevolg had, dat
velen elders een plaatsje moesten zoe
ken. Een groot aantal kampeerders
vond ruimte op „Loodsmansduin" dat
toen een week later de Duitse bouw
vakvakantie begonvoor het eerst in
De actie van D. A. Jager uit Maarssen
OOK BRILLEN VAN TEXEL
WELKOM
In de dagbladen is reeds uitvoerig
melding gemaakt van het initiatief van
de heer D. A. Jager uit Maarssen, die
voor Kenya en andere ontwikkelings
landen brillen inzamelt. Hij streeft naar
25.000 stuks en heeft er intussen al
8000 ontvangen. Gebleken is dat deze
brillen uitstekend bruikbaar zijn voor
de „eye-teams", die in de Afrikaanse
ontwikkelingslanden oogheelkundige
hulp willen geven. Zij willen o.a. de in
deze landen veel meer dan hier voor
komende blindheid voorkomen en be
strijden. De Rotary Club Texel heeft
zich willen belasten met het verzame
len van brillen, die door Texelaars zijn
afgedankt. De brillen kunnen worden
ingeleverd bij de heer S. Kooy, Midden-
standsbank. Wi] verwachten dat vele
Texelaars hun afgedankte brillen, oog
glazen e.d. willen afstaan. Een een
voudiger methode om het medische
werk in deze ontwikkelingslanden te
steunen is nauwelijks denkbaar.
de geschiedenis ook vol raakte. Welis
waar was lang niet alle beschikbare
ruimte bezet, maar men wilde zich toch
houden aan het voorschrift, dat het
toe te laten aantal kampeerders afhan
kelijk is van het aantal toiletten. Om
de capaciteit van „Loodsmansduin" te
vergroten, zullen voor het nieuwe sei
zoen nog 12 toiletten worden bijge
bouwd. Deze werkelijk volledige be
zetting hield overigens slechts enkele
dagen aan.
Voor één uur binnen
Op „Kogerstrand" is dit jaar een
proef genomen met het verplicht stel
len uiterlijk één uur 's nachts binnen
te zijn, althans voor de meisjes. Men
achtte het juist de proef met de meisjes
te beginnen, omdat deze de kleinste ca
tegorie vormen. Het resultaat is bevre
digend geweest; waarschijnlijk zal de
maatregel ook in het komende seizoen
van kracht zijn en dan ook voor de
jongens.
Het aantal gevallen van rustversto
ring is binnen de perken gebleven. Op
„Kogerstrand" werden 29 kampkaarten
ingehouden en opgestuurd naar de Ne
derlandse Kampeerkaarten Centrale.
In alle gevallen werd overgegaan tot
het inhouden van de kaarten voor lan
gere of kortere tijd. De redenen voor
het inhouden van de kampkaarten wa
ren: In twee gevallen voor een poging
tot het ontduiken van kampgeld; in
vier gevallen het samen „verblijven"
van een iongen en een meisje in één
tent; in vier gevallen voor het aanwezig
zijn van jongens op het meisjesterrein
op een nachtelijk tijdstip; in zes geval
len wegens moedwillige vernieling en
in dertien gevallen wegens rustversto
ring. Uiteraard waren er meer gevallen
van overtreding van de kampregels,
maar deze konden zonder intrekking
van de kampkaart worden afgehandeld.
Op „Loodsmansduin" ging het er wel
heel rustig toe, want daar werden hele
maal geen kaarten ingenomen, al is er
wel menig waarschuwend woord ge
vallen.
Verbeteringen
Op het terrein „Kogerstrand" wer
den 30 we's van een wandbekleding
voorzien, waardoor het schoonhouden
aanzienlijk vergemakkelijkt werd. De
toestand op het parkeerterrein bleef
even chaotisch als voorheen, maar nu
ziet het er toch naar uit dat hierin ver
betering komt. omdat de gemeente
haast maakt met de plannen tot het
scheppen van meer parkeerruimte in De
Koog. De opslag van kampeeruitrustin
gen neemt steeds grotere vormen aan
en binnenkort zal daarom moeten wor
den overgegaan tot bouw van een spe
ciale loods hiervoor.
Op „Loodsmansduin" verrees een
nieuwe kampwinkel; het grootste deel
van dit terrein werd voorzien van be
tonnen nummerpaaltjes.
Recreatieleider
In het afgelopen seizoen heeft de
Stichting gedurende zes weken een
recreatie-sportleider in dienst gehad,
die in nauwe samenwerking met de ge
meentelijke recreatieconsulent J. M. de
Vries, nuttig werk heeft verricht. In de
twee voorafgaande jaren waren ook
reeds pogingen in deze richting gedaan,
maar toen kwam er weinig van terecht]
Door het verdwijnen van tien houten
huisjes daalde op „Loodsmansduin" het
aantal verhuurweken van 396 in 1964
tot 287V2 in 1965. De verhuur van
woonbunkers en stenen huisjes tezamen
bleef op hetzelfde niveau als vorig jaar.
Opvallend was de terugval in de ver
huur van 4-persoons stenen huisjes.
Opbrengsten
De verhuur van kampeertenten krijgt
Nu de stroom advertenties weer
groter wordt, blijkt het noodza
kelijk onze adverteerders met
enige klem te wijzen op de
INZENDINGSTERMIJN VAN
ADVERTENTIETEKSTEN
Voor de krant van dinsdag
moeten de teksten op de eraan
voorafgaande VRIJDAG vóór de
middag in ons bezit zijn.
Voor de krant van vrijdag is de
uiterste termijn WOENSDAG
vóór 12 uur 's middags.
Van later ontvangen tekst of
drukmateriaal kan plaatsing be
slist niet worden gegarandeerd.
Wij verzoeken onze adverteerders
in hun eigen belang drin
gend attent te willen blijven op
genoemde regeling.
Dir. Texelse Courant.
E TEXELSE VOGELLIEFHEBBERS zijn er trots op, dat de Eidereend op
M hun eiland broedt. Hoewel in veel mindere mate dan op Vlieland,
_MS waar een der grootste kolonies van Europa is, komen in de broed
plaatsen bij de Sluiter en de Schorren toch heel wat jonge Eiders tot
ontwikkeling. De Eidereenden zijn kort na de oorlog op Texel gaan broeden
en hebben zich tot 1957 steeds uitgebreid, ondanks het roofzuchtige optreden
van de zilvermeeuwen. Maar toen gebeurde het geheimzinnige: de kolonie
groeide niet meer en liep zelfs belangrijk terug. Volwassen Eiders gingen
„zomaar" dood, bij zulke grote aantallen, dat het er naar uitzag dat het een
kwestie van enkele jaren zou zijn, of deze pijnlijk nauwkeurig beschermde
vogels zouden weer geheel verdwenen zijn. Ook Vlieland zag zijn Eider-
kolonie geducht inkrimpen. De oorzaak van de abnormale sterfte werd ge
vonden door een bioloog van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der
Zee, de op Texel woonachtige heer C. Swennen, die zich als oecoloog bezig
houdt met het bestuderen van de betrekkingen tussen dieren en hun milieu.
Nog voordat de sterfte oner de Eiders alarmerende vormen annam, had hij
de oorzaak aangewezen: een kleine worm met de fraaie naam Polymorphus
Botulus, een diertje dat ach in grote massa's ophoudt in de darm van de
Eidereend.
ontwikkeling kwam bij een „gastheer",
een ander dier dus. Op een soortgelijke
wijze plant de bekende lintworm zich
voort. Langzamerhand na veel moei
zaam onderzoek en tientallen vergeefse
proeven ontsluierde de heer Swennen
de geheimen van de levensstadia van
de Polymorphus De naspeuringen deden
Roestvrijstaal
geschikt voor alle
soorten gas en de
elektrische plaat.
Onverwoestbaar sterk.
Het werd bij toeval ontdekt. Toen de
heer Swennen bezig was met het on
derzoeken van uitwerpselen van Eider
eenden om na te gaan welk voedsel
deze vogels gebruiken, vond hij een
wormpje. Het bleek de Polymorphus te
zijn die de wetenschapsmensen al
sinds 1910 kennen. De wormpjes hech
ten zich met tentakels in de darmwand
en produceren eieren, die met de ont
lasting van de vogel naar buiten ko
men. Aan de darmwand ontstaan ont
stekingen en soms wordt de darm ge
heel geperforeerd, met een voor de
Eider noodlottig gevolg. De aangetaste
vogel gedraagt zich enige tijd opvallend
suf en geeft dan de geest.
De vele duizenden vogels tellende
kolonie op Vlieland kromp aanzienlijk
in, nadat de Polymorphus honderden
slachtoffers had gemaakt.
Geheim
Het onderzoek richtte zich nu op de
wijze van leven en voortplanten van de
Polymorphus. Daarover was nl. tot voor
kort niets bekend. Men wist hoe de
volwassen worm eruit zag, maar kende
niet de larve en de wijze waarop deze
larve zich uit de eieren ontwikkelt.
Men vermoedde wel dat deze larve tot
ten vorrukkcli|ke chocolodedronk me»
slechts 1% vet. Fris en pittig van smook.
Tosti lest de dorst, is lekker luchtig en
eerbiedigt de slanke lijn!
Velen van onze lezers zullen zich
naar aanleiding van liet hoofdartikel in
het vorige nummer hebben afgevraagd,
wèt nu zoal wordt onderzocht in het
Nederlands Instituut voor Onderzoek
der Zee, dat binnen enkele jaren van
Den Helder naar 't Horutjc zal z(jn
overgebracht. Het is uiteraard onmo
gelijk uitvoerig in te gaan op de vele
onderzoekingen, waarmee de weten
schapsmensen van het NIOZ zich bezig
houden, maar een enkel voorbeeld geeft
toch wel een indruk van de gecompli
ceerdheid en het tijdrovende karakter
van de naspeuringen naar bepaalde ver
schijnselen, die zich voordoen bij het
leven in zee. Een onderwerp dat onge
twijfeld de belangstelling heeft van de
Texelaars, is het onderzoek rond de
parasiet, waaraan vele Eidereenden zijn
bezweken. Wij zijn er trots op, dat wij
op deze pagina het resultaat kunnen
plaatsen van een interview, dat wjj eer
gisteren hadden met de heer C. Swen
nen (sedert kort wonende bij het Dool
hof op Texel), die met de leiding van
dit onderzoek is belast.
Verschijnt dinsdags en vrijdags.
Bank: Nederl. Middenstandsbank; Coöp. Boe
renleenbank. Postgiro 652. Abonn.pr. 2,95 p.
kw. -f 30 et. incasso. Advert: familieberichten
14 ct. p. mm.; andere advert 12 ct. p. mm.
steeds minder betekenis. Van ƒ2219,50
in 1964 daalde de opbrengst tot ƒ1957,50
in 1965. Het aantal huurtenten daalde
van 24 tot 18 Het zal dus niet lang
meer duren dat de tentenverhuur wordt
gestopt. Alleen voor noodgevallen zul
len enkele tenten worden aangehouden.
De post „staangeld auto's en cara
vans" steeg in 1965 zeer belangrijk.
Van ƒ1586,— tot 3361,—. Het aantal
caravanovernachtingen bedroeg 980;
het aantal auto-overnachtingen 2381,
Het aantal kampcerovernachtingen
op „Loodsmansduin" (in de eerder ge
noemde cijfers zijn ook die van de
huisjes begrepen) nam ook belangrijk
toe; nl. van 40 144 tot 45.950. Op „Ko
gerstrand"; van 191.533 tot 201.609. Op
„Loodsmansdum" was de gemiddelde
verblijfsduur aanzienlijk korter dan
vorig jaar: van 12,24 tot 10,59 dagen
Op „Kogerstrand" was het verschil veel
geringer. Daar daalde de gem. verblijfs
duur van 12,75 tot 12,65 dagen.
denken aan het opsporen van een mis
dadiger: deduceren en combineren.
Eerst in 1961 had het detective-werk
van Swennen resultaat.
Gastheer
De gastheer, in wiens lichaam de
eitjes van de Polymorphus zich tot
larve ontwikkelen, is een krab, de
doodgewone strandkrab. Voordat dit
bekend was, waren vele honderden
kreeftjes. mossels, kokkels, pissebedden
^(allemaal voedseldieren voor de Eider)
opengesneden en nauwkeurig doorzocht.
Het probleem was. dat men niet wist
waarnaar men moest uitzien. Men ken
de immers de larve niet! Totdat Swen
nen bij het uit elkaar pluizen van een
strandkrab aan de darm van dit beest
een knobbeltje ontdekte, dat er niet
thuishoorde.... Het dingetje werd in
een bakje lauw water gedaan en vrij
wel meteen onderging het een gedaan
teverwisseling. Het knobbeltje veran-
OVERDENKING
Zeg! Heb je het al gehoord? Wat is
dat verschrikkelijk! En gehoord, of niet
gehoord, dan komt het verschrikkelijke,
dat iemand uitgehaald heeft. Met geu
ren en kleuren wordt dan iemands
doopceel gelicht. Aan fantasie ont
breekt het daarbij ook meestal met. En
het antwoord voor degeen. die aan
dachtig geluisterd heeft, is dan meestal:
„Dat is verschrikkelijk". Wat is nu zo
verschrikkelijk? Vinden spreker en
hoorder het echt wel zo erg? Of praat
men er zo gaarne over of luistert men
er zo graag naar?
Die vraag mogen wij ons wei terdege
stellen. Want kwaadspreken over een
ander is een algemeen en voortwoeke
rend kwaad. Wij allen, of wij er aan
meedoen of niet, kunnen op
een gegeven moment slachtoffers wor
den van praat- en roddelzucht. En dan
kunnen wij ons er heus met van afmaken
met het praatje: „Och, dat is nu één
maal zo in een dorp. Wat doe je daar
aan?"
Wij allen kunnen hier iets aan doen
Laten wij eerst bedenken, hoe zorg
vuldig wij onze eigen intieme dingen
bewaren en dan datzelfde doen als het
anderen betreft. Verder moeten wij,
mensen, die tegenwoordig praktisch
geen tijd meer hebben, onze dure tijd
niet geven om er naar te luisteren.
Iemand, die het nooit over een ander
heeft, wekt bovendien vertrouwen U
kunt er dan van verzekerd zijn, dat hij
het ook niet over U heeft.
Over het boze van onze tong spreekt
de Bijbel ook. Met onze mond loven
wij God, en met haar vervloeken wij de
mensen, die naar de gelijkenis Gods
zijn geschapen. Als wij de medemens
door ons praten aantasten, doen wij dat
God in de allereerste plaats. God lief
hebben en de naaste liefhebben beho
ren bij elkander. Uit dezelfde bron kan
geen zoet en bitter water komen.
Verder zegt de bijbel: de liefde be
dekt alle dingen. Er staat niet: „Praat
alle dingen goed". Neen. het wil zeg
gen. wat iemand ook gedaan heeft, wij
zullen hem in liefde tegemoet komen
en helpen.
Gelovig of niet gelovig, laten wij dit
allen trachten te doen.
W. A. S.
FILMAVOND VAN NEDERLANDS
BIJBELGENOOTSCHAP
Donderdag 4 november wordt in de
Gereformeerde kerk te Den Burg een
filmavond van het Nederland Bijbelge
nootschap gehouden. Vertoond worden:
„Het levende woord in Japan", waarin
verschillende aspecten van het schilder
achtige Japanse leven naar voren ko
men. Men neemt kennis van de activi
teiten van de Christenen in dit land, in
kerk, school en op maatschappelijk ge
bied en de gang van de Bijbel in dit
land. De film „Hong Kong" toont op
boeiende wijze hoe het leven in deze
wereldstad zich afspeelt aan de rand
van het bamboe-gordijn. De film „Op de
kruispunten der wegen" heeft de veel
zijdige arbeid van het Nederlands Bij
belgenootschap in Congo, Sao Paulo,
Japan. Korea en India tot onderwerp.
De filmavond is toegankelijk voor 0,75
per persoon. Catechisanten betalen
0,25. Kaarten zijn verkrijgbaar door
Ds. Koopmans, Doopsgezinde pastorie;
mevr. v.d Kooi, Binnenburg 15; mevr.
Grisnigt, Hallerweg B 7, de Herv. Pas
torie te Oosterend en de heer H. Veld
huis, Wilhelminalaan 22, Den Burg
derde in.de Polymorphus, de Eider-
moordenaar.
Levensstadia
Daarmee was een wetenschappelijk
feit van groot belang vastgesteld. De
parasiet Polymorphus Botulus houdt
zich op in de darm van de Eidereend,
produceert daar eitjes die met de ont
lasting in het zeewater terecht komen,
en worden daar opgenomen door de
strandkrab waarin de larve tot ontwik
keling komt. Als de krab wordt opge
geten door een Eiereend, groeit de lar
ve uit tot het volwassen wormpje dat
zich prompt aan de darmwand vast
hecht. Als een meeuw of andere zeevo
gel de krab eet. gebeurt er niets want
alleen in het lichaam van de Eider voelt
Polymorphus zich op zijn gemak; het is
een typische Eiderparasiet.
Hoe lang nog?
Het onderzoeek is nog niet afgesloten
Om er achter te komen hoe lang de nog
steeds voortdurende sterfte onder de
Eidereenden zal doorzetten, wil men er
achter komen hoe lang de wormen in
het lichaam van de vogels blijven en
hoelang ze eieren produceren. Over de
levensduur weet men nog weinig. Het
kan jaren zijn (zoals de lintworm die in
het darmkanaal van de mens tientallen
jaren kan leven) maar ook enkele
maanden. Vastgesteld is dat overal
waar Eidereenden voorkomen in Neder
land, de krabben in het zeewater in de
omgeving dragers van larven zijn. Er is
één uitzondering. In de „zak" van de
Oosterschelde, waar geen Eiders Voor
komen, zijn toch massa's besmette krab-
(Zie vervolg pagina 2)
