Cjroen TwarL-Jexels in het harL,
„SLUIT DE WADDENZEE NIET AF!"
AGENDA
Vrouwenverenigingen
in overkoepeling
binnenkort
Contact-commissie voor Natuur- en Landschapsbescherming:
Verlies van uniek en rijk gebied
weegt niet op tegen „voordelen"
Samenwerking biedt
veel interessante
voordelen
DINSDAG 21 DECEMEBER 1965
TEXELSE
79e JAARGANG No. 8026
Uitgave N.V. v/h Langeveld de Roo|j
Postbus 11 - Den Burg, Texel - Tel. 2058
Rcdaktie: Harry de Graaf, Wilhelminalaan 33,
Den Borg, tel. 2058, 's avonds 2382.
COURANT
Verschijnt dinsdags en vrijdags.
Bank: Nederl. Middenstandsbank; Coöp. Boe
renleenbank. Postgiro 652. Abonn.pr. ƒ2,95 p.
kw. -f 30 ct incasso. Advert.: familieberichten
14 ct. p. mm.; andere advert. 12 ct p. mm.
23K£33!ai
ZATERDAGMIDDAG j.l. heeft de Contact-commissie voor Natuur- en
Landschapsbescherming in het gebouw voor Kunsten en Wetenschap
pen te Utrecht een plenaire vergadering gewijd aan de Waddenzee.
Zoals kon worden verwacht verzetten de diverse sprekers zich tegen de
plannen om de Waddenzee af te sluiten op grond van het feit dat afdam
ming van dit unieke gebied een zeer ernstig verlies zou betekenen, een ver
lies, dat niet opweegt tegen de voordelen die de afsluiting zou opleveren.
In zijn openingsrede noemde de voorzitter van de Contact-commissie jhr.
mr. M. van der Goes van Naters, het onbehoorlijk, de laatste resten van
wat in Nederland altijd heeft bestaan „weg te reguleren". Het is moeilijk om
nog iets over te houden, dat niet door mensenhanden is gemaakt: duinreser
vaten worden geïndustrialiseerd, op de laatste grote heidegebieden leggen de
militairen beslag, de resterende moerassen in het oosten van het land worden
gedraineerd, de beken genormaliseerd, zandverstuivingen moeten voor al
„ontsloten" worden en Nederlands enige kalkgebergte, de Sint Pietersberg,
wordt tot op het been afgegraven. En de Waddenzeedie kan toch niet zo
onordelijk blijven liggen, al weet niemand precies waarom niet
Om aan te tonen dat de Waddenzee
werkelijk een uniek gebied is, dat be
slist niet zomaar mag worden opge
offerd, voerden enkele vooraanstaande
wetenschapsmensen het woord. Als eer
ste dr. J. Verwey, oud-directeur van
het Nederlands Instituut voor Onder
zoek der Zee te Den Helder. Dr. Ver
wey vertelde hoe buitengewoon rijk
aan leven de Waddenzee is. In vergelij
king met de Noordzee bereiken de hoe
veelheden dieren per oppervlakte-een
heid hier astronomische getallen. De
wateruitwisseling tussen Noordzee en
Waddenzee, veroorzaakt door de getij
beweging, is hiervoor verantwoordelijk.
Twee maal per etmaal dringt 3,5 ku
bieke kilometer water de Waddenzee
binnen om er bij eb weer uit te stro
men.
Door de van de zeegaten naar binnen
afnemende stroomsnelheid van het wa
ter wordt de Wadenzee continu met
zwevend materiaal uit de Noordzee ge
voed. In het ondiepe water is boven
dien licht in overvloed aanwezig, zodat
een rijkelijk voorkomen van plantaar
dig en dierlijk plankton verzekerd is.
Tot de belangrijkste verbruikers en om-
zetters van dit plankton behoren de
schelpdieren, zoals de mossel en de kok
kel. Onze Waddenzee is het best geëx
ploiteerde mosselproduktiegebied van
West-Europa. De meer dan 100 miljard
op de Waddenzeebodem levende mossels
zetten gezamenlijk per jaar 3 miljard kg
zwevend materiaal om.
Het materiaal dat op de bodem wordt
afgezet, wordt verbruikt door o.a. een
tiental soorten wormen, die gezamenlijk
met een gemiddelde dichtheid van niet
minder dan 2500 stuks per vierkante
meter in de Waddenzeebodem voorko
men. Deze wonnen maken deel uit van
het menu van de garnaal, waarvan op
hun beurt de garnalcnvissers en de
platvissen samen 7,5 miljard stuks per
jaar aan de Waddenzee onttrekken. De
strandkrab komt in dezelfde hoeveelhe
den voor als dc garnaal; ook hij eet
wormen en vormt zelf een belangrijke
bron van voedsel voor de vissen. Het
is dan ook geen wonder dat van vele
soorten vissen de dichtheden in de
Waddenzee tientallen malen hoger zijn
dan in de Noordzee; daarvan profiteren
weer de zeehonden.
Deze keten van organismen kan wor
den afgesloten met drie spectaculaire
diergroepen: de vogels, de zeehonden
en de mensen.
Van dc vogels is het vooral de groep
soorten, die onder de naam steltlopers
wordt samengevat, die tijdens de trek
tussen hun hoognoordelijke broedgebie
den en de zuidelijke winterkwartieren
van de voedsellij kdom op de Wadden
profiteert Tijdens een momentopname
op 23 augustus 1963 beliep hun
totaal voor de gehele Waddenzee
500.000 stuks; het totale aantal dat hier
jaarlijks pleistert om nieuwe krachten
op te doen is vijf, misschien tien maal
zo groot.
Het talrijkst zijn de bonte strandlo-
pers, de kanoeten, de scholeksters, de
rosse grutto's en de wulpen. Jaarlijks
eten deze dieren enkele miljarden kok
kels, wormen en andere in en op de
bodem van de Waddenzee levende dier
soorten. De eidereend - populatie van
16.000 stuks, waarvan er thans ruim
Dinsdag 21 december
Den Burg, R.K. Kerk, kerstzangdienst
De Cocksdorp, De Hoop, Plattelandsvrouwen
De Cocksdorp-Eicrland, Kerstmiddag voor be
jaarden.
Woensdag 22 december
Den Burg, Landbouwschool, adventsavond
Ver. v. Oudlecrlingen van de Landbouwschool,
spreker de heer Dros (Bargerhof).
Zondag 26 december
De Koog, Buteriggel, Jongcrcnsocicteit.
10.000 op de Waddeneilanden broeden,
consumeert jaarlijks meer dan een mil
jard kokkels.
Zeehonden
In de Waddenzee leven ca. 1400 zee
honden, die een niet onbelangrijke tol
heffen onder de platvissen. De mens
tenslotte heeft zich meer toegelegd op
de vangst van mosselen en garnalen,
van elk worden jaarlijks rond 5 miljard
stuks verhandeld.
Zo leidt een eenvoudig systeem van
wateruitwisseling tot een onvoorstel
bare rijkdom aan dierenleven. Maar niet
alleen de Waddenzee, ook de Wadden
eilanden vormen een rijk bezit: het ge
heel vormt een areaal met meer ruimte
en rust dan een mensenhand kan ma
ken. Inpoldering van dit gebied ter
wille van de recreatie leidt dan ook on
herroepelijk tot kwalitatieve verar
ming. Laten wij oppassen niet Ver-
meers „Gezicht op Delft" weg te doen
om er een dure, onberispelijke kleuren
foto voor in de plaats te hangen
Afsluiting van de Waddenzee bete
kent bovendien dat Nederland geen
eilanden meer zal hebben. Dit verlies
zal nooit meer ongedaan kunnen wor
den gemaakt; of zal eens de tijd komen
dat men besluit ten behoeve van de re
creatie een eilandenreeks op te spuiten
in de Noordzee?
Afsluiting van de Waddenzee bete
kent het verlies van de Waddenzee
visser en zijn cultuur, van de Neder
landse zeehond- en eidereendpopulaties,
van de voedselgebieden voor onze grote
sterns en lepelaars, maar bovenal van
de onmisbare pleisterplaatsen van mil
joenen noordelijke steltlopers, die uit
sluitend zijn aangewezen op ondiepe
brak- of zoutwaterterreinen. die perio
diek droogvallen en dank zij de getij
beweging beschikken over continu
voedselaanvoer.
Gedeeltelijk?
Iedere gedeeltelijke inpoldering ver
kleint niet alleen het in totaal beschik
bare areaal, maar heeft steeds betrek
king op de ondiepste delen van de Wad
denzee, die juist de grootste voedsel-
rijkdom bezitten. Elk van de besproken
diergroepen, die de bijzondere zorg van
de natuurbescherming behoeven, stelt
specifiëke eisen aan o.a. voedselrijk-
dom, rust en beschutting.
Gedeeltelijke inpolderingen van de
Waddenzee leiden ook tot verkleining
van komberging en daarmee tot afna
me van de hoeveelheid aangevoerd ma
teriaal. Zelfs het leggen van één dam
kan vérgaande consequenties hebben:
verondersteld wordt dat een doorgaand
transport van zwevend materiaal van
west naar oost plaatsvindt, zodat het
leggen van een dam tot verarming van
het oostelijk daarvan gelegen Wadden
gebied kan leiden.
Hierom alleen al is iedere gedeelte
lijke inpoldering kwalijk, maar ook en
vooral omdat men zo licht geneigd is
toe te geven aan het verlies van „een
stukje?: dit leidt onherroepelijk tot een
afknabbelproces en voor men het
weet is het te laat
Internationaal
De betekenis van het Waddengebied
als nationaal en internationaal natuur
terrein. werd toegelicht door prof. dr.
M. F. Mörzer Bruyns, hoofd van het
Rijksinstituut voor Veldbiologisch On
derzoek ten behoeve van het Natuur
behoud (RIVON) te Zeist en buitenge
woon hoogleraar in natuurbehoud en
natuurbeheer aan de Landbouwhoge
school te Wageningen. Hij toonde
vooral duidelijk aan dat het bestaan
van de Waddenzee in de huidige vorm
rechtstreeks in het belang is van de
mens. Voor een optimaal gebruik van
de natuurlijke welvaartsbronnen en
daarmee voor het welzijn van de mens
heid is het noodzakelijk overal op
aarde van de zg. „woeste gronden" ter
reinen van voldoende grootte in hun
WADDENZEE
20 30
I km
primaire dijk
secundaire dijk
natuurlijke staat te behouden. Dit stre
ven, dat o.a. wordt gerealiseerd door de
instelling van nationale parken en daar
mee gelijk te stellen reservaten, vindt
thans tot in de hoogste beleids- en
wetenschappelijke instanties interna
tionaal erkenning en waardering.
In het kader van het wereldomvat
tende Internationale Biologische Pro
gramma (IBP) wordt van ieder land
gevraagd na te gaan van welke natuur
lijke milieus representatieve eenheden
behouden moeten blijven. Nauw ver
want hiermee is een inventarisatie
project van de Raad van Europa, waar
voor wat Nederland betreft 30 k 40 ty
pen natuurterreinen in aanmerking ko
men, zoals verschillende soorten bossen,
heideterreinen met vennen en zandver
stuivingen. hoogvenen, laagveenmoeras-
sen enz.
Technisch cn financieel is afsluiting van de
Waddeuzee een gigantisch project, dat het
Deltaplan verre in de schaduw stcIL Er zullen
100 kin. primaire en 150 km. secundaire
dammen moeten worden aangelegd, tegenover
slechts 22, resp. 13 km. in het Deltagebied.
De kosten (zonder die van aanpassingsw erken
en inrichting van de droogvallende gronden)
zouden ƒ5 a 6 miljard bedragen of 2 a 3 maal
zoveel als die van het Deltaplan. Dit kaartje
is samengesteld op grond van recente gegevens
van Rijkswaterstaat.
In Europees verband nemen de Ne
derlandse stranden, duinen, aanwassen,
kwelders en ondiepe kustzeeën een
aparte plaats in. De Waddeneilanden en
de Waddenzee vormen een unieke re
presentant van al deze typen in hun
totaliteit.
(Zie verder volgend nummer)
PLANNEN VOOR MEER
DORPSHUIZEN OP TEXEL
De meeste Texelse dorpen beschikken
nog niet over een dorpshuis. Het ziet
er naar uit dat daar binnen afzienbare
tijd verandering in komt. Tijdens de
laatstgehouden vergadering van het
centraal bestuur van de Stichting Cul
tureel Werk kwamen o.a. de plannen te
De Koog ter sprake. In dat dorp hebben
vertegenwoordigers van de N.H. Ge
meente en de Oranjevereniging al twee
besprekingen gevoerd. In principe wil
men streven naar een dorpshuis-gym-
nastickzaal, tevens geschikt als zomer-
kerk en huisvesting voor het „Schuil-
hutwerk".
De kerkvoogdij voelde veel voor een
zaal van belangrijk grotere capaciteit
dan waarover de bestaande dorpshui
zen in de andere dorpen beschikken.
De mogelijkheid bestaat dat de Stich
ting Sociaal Toerisme in het project zal
participeren.
In Oosterend zijn de dorpshuisplan
nen al in een veel meer gevorderd sta
dium. Op het ogenblik worden bespre
kingen gevoerd met het Ministerie van
Cultuur, recreatie en maatschappelijk
werk, waarbij o.a. de maximaal toel-
laatbare investering een knelpunt is.
De bouwsom zal in ieder geval de
twee ton overschrijden. De begroting
ligt nu op een bedrag van ƒ212.000,
zonder kosten van grondverkrijging.
Tijdens de vergadering van Cultureel
Werk werd door Ds W. A. Soesan mee
gedeeld, dat ook te De Cocksdorp
dorpshuisplannen bestaan, zij het nog
zeer vaag.
Enkele bestaande dorpshuizen vol
doen niet aan de eisen, zodat men ver
bouwing overweegt. Voor Den Hoorn is
een eenvoudige verbouwing ontworpen,
die wordt geraamd op ƒ4250,Het
dorpshuis van De Waal 'behoeft een
veel ingrijpender uitbreiding, aangezien
de zaal veel te klein is. Het plan van
een aanbpuw zal mogelijk binnenkort
worden ontworpen.
Bijna zeker zal op 1 januari 1966 dc „Overkoepeling van vrouwenorganisa
ties op Texel" worden opgericht. Het zal een voortzetting zijn van een deel der
activiteiten van de Strcekontwikkeling, die omstreeks dezelfde tijd voor
Texel ophoudt te bestaan. Het initiatief tot de oprichting is dan ook door de
Streekontwikkeling genomen. Het doel dat men zich gesteld heeft, luidt volgens
het voorlopig reglement: „een bijdrage leveren in dc welzijnsbevordering,
voor zover dit de activiteiten van de vrouwenorganisaties betreft". Dit moge
idealistisch en enigszins vaag klinken, een feit is toch dat de Texelse vrouwen
verenigingen zeer veel praktisch nut van een dergelijke organisatie kunnen
ondervinden.
Om één voorbeeld te noemen: ieder
die van een verenigingsbestuur deel
uitmaakt, weet mee te praten van de
moeilijkheden, die gepaard gaan met
het uitnodigen van een spreker of
spreekster naar Texel. Als het een
goede is, komt zoiets op een flink be
drag te staan, mede door de hoge kos
ten van reis en verblijf die verenigin
gen elders in het land niet behoeven
op te brengen. (De persoon, die de
avond verzorgd, kan nooit naar zijn
woonplaats terugreizen, wat voor hen
op zichzelf al een reden kan zijn om de
uitnodiging van de hand te wijzen).
Herhaaldelijk ziet men het op Texel ge
beuren men leze de verslagen in
deze krant er maar op na! dat een
spreekster die met veel kosten en
moeite naar het eiland is gehaald om
daar één avond te verzorgen, een week
later voor een andere club hetzelfde
programma brengt
Overleg
Het is duidelijk, dat tijdig overleg
tot eeu praktischer organisatie had kun
nen leiden. Dergelijk overleg komt
eerst goed tot zijn recht als het gebeurt
in een orgaan, waarbij alle vrouwen
verenigingen zijn aangesloten, een soort
federatie dus, waarvan het bestuur, ge
steund door deskundigen, adviezen kan
geven en regelend en organiserend kan
optreden. Dit laatste klinkt maar voor
weinigen aantrekkelijk en dat is begrij
pelijk. Men wil het „eigen gezicht" be
houden en zich niet onderwerpen aan
enige dwang „van bovenaf". De over
koepeling zal evenwel zodanig worden
opgezet dat het eigen karakter van de
verenigingen met wordt aangetast
dus geen „fusies" e.d. en dat men is
aangeslolen zolang men dat zelf wil.
Voordelen
Maar dan kan ook worden geprofi
teerd van een indrukwekkende reeks
voordelen, vooral ook omdat de Over
koepeling bepaalde subsidies zal ge
nieten l(zoals nu de Streekontwikkeling),
waardoor mogelijkheden ontstaan, die
anders door de verenigingen zelf dik
zouden moeten worden betaald.
Om de zelfwerkzaamheid van de
vrouwenorganisaties te bevorderen
zullen de mensen van de Overkoepeling
iedere vereniging met raad en daad ter
zijde staan met adviezen over de sa
menstelling van het jaarprogramma en
kaderdagen organiseren voor de bestu
ren Het organiseren van cursussen, le
zingen, filmvoorstellingen, demonstra
ties en tentoonstellingen, die de huis
houdelijke voorlichting, gezinsvoor
lichting e.d. betreffen, zal worden ge
steund en gestimuleerd.
Ook de praktische en sociale hulp
door de vrouwenorganisaties zal wor
den bevorderd: bejaardenwerk, jeugd
werk, gezinshulp etc. Voorts zal overleg
worden bevorderd tussen de vrouwen
organisaties enerzijds en de plaatselijke
en provinciale overheid anderzijds, als
mede met instellingen op sociaal, cul
tureel en agrarisch terrein.
Volgende maand
Onlangs hebben de vertegenwoordig
sters van een groot aantal Texelse vrou
wenorganisaties kennis genomen van
de plannen tot oprichting van de „fede
ratie" De vertegenwoordigsters op hun
beurt hebben ei iets over verteld tij
dens hun eerstvolgende verenigings
bijeenkomst. Volgende maand zal over
de oprichting een definitieve beslissing
worden genomen.
Volgens het voorlopig reglement
wordt het orgaan gevormd door afge
vaardigden van de aangesloten organi
saties. Elke vereniging zal zelf een af
gevaardigde moeten benoemen, evenals
een plaatsvervangend afgevaardigde. Ze
worden voor een periode van drie jaar
gekozen, maar kunnen het lidmaat
schap ook tussentijds opzeggen. Het be
stuur kiest uit haar midden het dage
lijks bestuur, bestaande uit voorzitster,
secretaresse en penningmeesteresse.
Het bestuur kan zich laten bijstaan
door adviseurs, b.v. van de Stichting
Huishoudelijke Voorlichting, de agra-
risch-sociale voorlichting, de Volks-
WIJZIGING OPENINGSTIJDEN
BIBLIOTHEEK
In verband met Kertsmis en de jaar
wisseling wordt bekend gemaakt, dat
de Openbare bibliotheek-leeszaal in
plaats van de vrijdagen 24 en 31 decem
ber, geopend zal zijn op de donderda
gen 23 en 30 december. Voor de jeugd
van half vier tot 'half zes; voor volwas
senen van half acht tot half tien n.m.
hogeschool en het Prov. opbouworgaan.
Het verkoepelingsorgaan zal vertegen
woordigd zijn in de stichting Cultureel
Werk Texel. Het orgaan zal minstens
8 x per jaar bijeenkomen.
Financiën
De Overkoepeling zal de benodigde
financiën betrekken van de leden van
de aangesloten organisaties (waar
schijnlijk ƒ0,25 per lid per jaar). An
dere inkomsten bestaan uit subsidies en
de opbrengst van activiteiten.
Van de verenigingen wordt verwacht
dat zij uiterlijk 25 januari 1966 schrif
telijk laten weten of zij zich bij de
overkoepeling willen aansluiten en zo
ja, of zij de namen van de vertegen
woordigster en plaatsvervangend verte
genwoordigster willen doorgeven Een
en ander kan geschieden bij mej. R. C.
Bastiaans.
NA-DOORLICHTING OP
21 EN 22 DECEMBER
Programma:
dinsdag 21 december:
8.30- 9.15 uur Oudeschild, achter
dorpshuis;
10.00-10.05 uur Zuid-Haffel, bij K.I.-
station;
10.35-10 45 uur P.H. Polder, bij H. G.
Timmer;
11.30-11.55 uur Den Hoorn, bij o 1.
school;
13.15-13.25 uur De Westen, bij D. W.
Keijser;
14.05-14.20 uur Gerritsland, bij Jac.
Verseput;
15.15-16.00 uur De Koog, bij RiC. kerk;
18.30-18.35 uur Spang, bij hoeve Varia;
19.15-20.00 uur Oosterend, bij Gebouw
voor Chr. Belangen;
20.35-20.45 uur Oost, bij oude school,
woensdag 22 december:
10.00-10.25 uur De Cocksdorp, bij hotel
De Hoop;
11.10-11.20 uur Md.-Eierland, bij Dros'
smederij
12.00-12.10 uur Zd.-Eierland. bij vlieg
veldpaviljoen;
13.00-13.15 uur De Waal, bij dorpshuis.
1. de kosten bedragen ƒ1,70 per per
soon; betaalt U met gepast geld;
vormen de kosten werkelijk een be
zwaar, dan kan worden volstaan met
betaling van een lager bedrag;
2. personen geboren na 1 oktober 1951
worden niet onderzocht;
3. bent U door beroepswerkzaamheden
of anderszins verhinderd op de aan
gegeven plaats of tijd te verschijnen,
regelt U dit dan zelf aan de hand
van het schema;
4. bij verhindering het onderzoek bij te
wonen, gelieve U dit tevoren, hetzij
schriftelijk, hetzij mondeling, te
melden ter gemeentesecretarie Den
Burg.
5. ontkleden is niet nodig; wel wordt
verkocht er op toe te zien dat kno
pen in de kleding alleen voorkomen
over het midden van borst en rug.