Amsterdamse schouwburg speelde in schuur van Dirk Gravius PUROI Staatsbosbeheer ontsluit de Dennen voor recreatie Op uitnodiging van Schout Huydecoper Tijdens kermis van 1744 Stemmen Goed voor de huid het gehele jaar door Auto's kunnen rustgebieden dicht naderen Maatregelen in het belang bezoekers A CHTER de Vismarkt in Den Burg /E is een mooie oude gevel, die eens het schoutshuis sierde. Zoals men weet stond de schout aan het hoofd van de Texelse ge meenschap, min of meer is hij te ver gelijken met de burgemeester van deze tijd. Als hoofd van de Schepen bank, tegenwoordig spreken we van rechtbank, was hij een man van be tekenis. Bovendien bekleedde hij een aantal andere functies. Meestal was hij dijkgraaf, maar aok strandvonder, bode, in dit geval hoofd van de politie en gewoonlijk ook baljuw van Eier- land. Bij de rechtspraak werd Eierland niet tot het oude Texel gerekend, ook Waalenburg viel daar buiten. Eigen lijk had de schout in de laatstgenoem de gebieden een welhaast onbeperkte macht. Hoewel veel oude archieven in de loop der eeuwen opgeruimd zijn van de Gemeenschappelijke Polders is het oude archief geheel verdwenen is er toch óók veel bewaard gebleven. De oude archieven vormen de voor naamste bron waaruit de historici hun gegevens putten. Balthazar Huydecoper, een vrijgezel, die op ons eiland schout werd in 1732 en die in 1769 „wegens zwakte op de borst" door de Staten van Holland ontslagen werd, heeft een zeer grote hoeveelheid archiefstukken nagelaten. Een paar honderd jaar hebben die, totaal vergeten, op de zolder van een landhuis aan de Vecht gelegen, een jaar of twintig geleden zijn ze daar ontdekt. Sedertdien berust het gehele Huyde- coper-archief in Utrecht. Men heeft het daar goed opgeborgen en gecatalogi seerd, zodat het vrij gemakkelijk te raadplegen is. Een geschiedenisleraar uit Boxtel heeft er langdurig in ge werkt en schreef er tenslotte een proef schrift over dat tot titel kreeg Balthazar Huydecoper, een taalkundig, letterkundig en geschiedkundig initiator (Dr. C. J. J. van Schaik, Assen 1962). Men zal begrijpen dat wij met meer dan gewone belangstelling dit proef schrift gelezen hebben, te meer omdat in een der stellingen die de promoven dus had te verdedigen de schrijver van dit artikeltje verweten wordt, dat zijn oordeel over Huydecoper in zijn ge schiedenis van Texel, onbillijk is. Laten wij hier dadelijk aan toevoegen dat na bestudering van het proefschrift en na veelvuldige onderzoekingen in het Huydecoper-archief ons oordeel met veranderd is. Man van betekenis Huydecoper is ongetwijfeld voor de Nederlandse letter- en taalkunde een man van betekenis geweest, zeker als men hem plaatst in het kader van zijn tijd, die op litterair gebied weinig be langwekkend was. Wij hebben in ons boek echter geen oordeel over Huyde coper gegeven als letterkundige, maar als schout, dijkgraaf enz. van ons eiland. Met de wetenschap, dat de man in een ambtsperiode van 37 jaar nóg langer dan burgemeester De Koning slechts gedurende 12 jaar op zijn post aanwezig is geweest en dat hij gedu rende 29 lange jaren daarna het eiland practisch niet meer heeft gezien, kón ons oordeel over Huydecoper als schout niet waarderend zijn. In die tijd van 29 jaar liet de schout zijn functies door plaatsvervangers bekleden, waarvan wij hier notaris H. B. van Dam in de eerste plaats willen noemen. Natuurlijk betaalde hij zijn plaatsvervangers, ook hield hij contact met deze mensen, maar een groot gedeelte van de inkomsten aan zijn verschillende betrekkingen verbonden, stak hij in eigen zak. Overi gens in de achttiende eeuw een nor maal verschijnsel. Het was de tijd van de patricische regenten, die te dikwijls regeerkracht misten, die teerden op ge- erfde vermogens en functies en die ge woonlijk meer belang stelden in de schone kunsten dan in de taken, die hen door bevriende relaties zo gemakkelijk waren opgelegd. Huydecoper was dus een litterator van belang, biezonder thuis in de klas sieke toneelspelen en zelf de schrijver van verschillende bepaald niet onver dienstelijke drama's. Het merkwaardige is, dat hij bij zijn benoeming op Texel weliswaar het huis op de Vismarkt kocht, maar dat hij zijn huis op de Amsterdamse Keizersgracht, dat naast de schouwburg stond, toch aanhield. Ook in de eerste twaalf jaar van zijn schoutschap vertoefde hij daar dikwijls en zo dicht bij de befaamde schouw burg, is het vanzelfsprekend dat hij menige voorstelling bezocht. Daar ont moette hij de toneelspelers, die tegen hem opkeken en de vrienden die met hem konden praten over het vele dat hij publiceerde. Eenzaam Teruggekeerd naar het oude schouts huis op Texel moet hij zich daar dik wijls eenzaam en verlaten hebben ge voeld. Vrienden had hij er nauwelijks, zelfs de Commissarissen van de Admi raliteit, maatschappelijk hooggeplaatst, achtte hij beneden zijn waardigheid. In de uitgebreide papieren van zijn nalatenschap is zelden een woord van waardering voor de Texelaars te vin den, de meesten vindt hij onwellevende pummels met geen enkel „standsge voel". Als voorzitter van de Schepen bank, eenmaal per week minstens wordt deze in het recht- of raadhuis gehouden, heeft hij uitsluitend met Texelaars te maken. Deze nemen geen blad voor de mond, het is hun onver schillig of een beklaagde rijk of arm is, hoog- of laaggeplaatst. Hij ergert zich daaraan en schrijft in een brief aan een zijner vrienden „Texelaars recht kent heer noch knecht". Het beginsel van onze tijd en van klassieker tijden dat recht gesproken dient te worden onafhankelijk van de plaats die een beschuldigde maatschappelijk bekleedt, was zoals men zien, allerminst een be ginsel van Huydecoper. Het zal de lezer duidelijk zijn hoe wij destijds tot ons oordeel over Huyde coper zijn gekomen en hij zal het ver staan, dat zo wij toch waardering voor de man opbrengen, deze te vinden is in zijn verdiensten als schrijver en taal- kritikus. Voorstelling Ook is het te waarderen, dat hii eens, gedurende de kermis van het jaar 1744 het toneelgezelschap van de Amster damse schouwburg naar Texel haalde, dat daar in de schuur van Dirk Gravius tweemaal per dag en een week lang een reeks voorstellingen heeft gegeven. Het zal waarschijnlijk de eerste maal in de geschiedenis van het eiland zijn ge weest dat zulke belangrijke kuntenaars zulke voorname toneelstukken hebben opgevoerd.. De aanvang van de voorstellingen was gesteld op 's middags vier en 's avonds negen uur, de prijzen yan de plaatsen liepen nogal uiteen. Staan plaatsen kostten drie en plaatsen op de galerij zes stuivers. Het duurst waren de plaatsen in de voorbak, waarvoor niet minder dan twaalf stuivers neer geteld dienden te worden. Het komt ons voor dat de schuur van Gravius een van de eerste schouwburgzalen op Texel geweest moet zijn. Kennelijk heeft men daar voorstellingen gegeven lang vóórdat de vermaarde herberg De Vergulde Kikkert middelpunt van ont spanning en vermaak was. Programma Aan de Hogere Burgerschool hebben wij een fotocopie ten geschenke gege ven van het programma dat Huyde coper in 1744 drukken liet, belangstel lenden kunnen het daar en in de Oud heidkamer ter inzage krijgen. Het is te lang om hier in zijn geheel te repro duceren, een gedeelte laten wij volgen. Het zal menigeen goed doen, al was het alleen maar om ervan kennis te nemen, dat na ieder zwaarwichtig treurspel een klucht ter ontspanning volgde. Register van Voornaame Treur en Blij cn Kluchtspelen die de Tooneelspeelders van de Amsterdamsche Schouwburg met behoorlijk consent van haar Achtb. tot Texel, zullen vertoonen van Vrijdag de 26 Juny tot Vrijdag den 3 July 1744. Vrijdag den 26 Juny De dood van Willem de Eerste, Prince van Oranje, verraderlijk in zijn Hof doorschoten binnen Delft. Treurspel, versierd met een prachtige vertoning van zijn wijdberoemde graftombe en na hetselve De Schermerhoornsche Vrijstermarkt, Klugtspel, waarin gedanst wordt. Zondag den 28 dito Het beleg en ontzet der sterke Stadt Leiden met al de wreedheden die de hertog van Alva in de Nederlanden gepleegd heeft. daarna Pekelharing in de Kist zeer vermaard zingend klugtspel. Dinsdag den 30 dito Gijsbrecht van Aamstel, Heere van Aamstel en Amsteldam met het inne men en overgaan van zijn stadt. na hetselve De Bruiloft van Kloris cn Roosje. Woensdag den eersten July Arzases Koning der Parthen, of het Edelmoedig verraad. Treurspel door den Wel. Edele Gestrenge Heer Baltha zar Huydecoper en na hetselve Krispijn Medicijn. VI. OVERDENKING Enkele jaren geleden kondigde Staats bosbeheer aan dat zij haar bezittingen meer in dienst zou gaan stellen van de recreatie. Het is niet bij woorden geble ven, want in de afgelopen jaren is er in de bossen heel wat veranderd. Ook aan de Texelse dennen is de „ommezwaai" van Staatsbosbeheer niet ongemerkt voorbijgegaan. Er zijn reeds ingrijpende plannen uitgevoerd om het interes sante, gevarieerde gebied voor het toe risme te ontsluiten. De staat stond daarbij voor de moeilijke opgave om het bosgebied rustig te houden en toch mogelijkheden te bieden voor het gemo toriseerd verkeer. De heer M. Mantje, bosbouwkundig hoofdambtenaar, ver telde ons dat men de oplossing nu ge vonden meent te hebben. In het bos zullen enkele voor het gemotoriseerd verkeer bestemde wegen worden aan gelegd; de kleine paadjes cn weggetjes worden het domein van de voetganger. Het plan is zo ontworpen, dat de auto mobilist het terrein, waar hij zich wil verpozen zo dicht mogelijk kan bena deren en zijn wagen kwijt kan op een der geplande parkeerplaatsen cn par- keerstroken. Daarna hoeft hij slechts een zeer korte afstand te lopen om een der vele aantrekkelijke plekjes als „Turfveld", „Paradijs", „Belzcnbos", „Het geheim" en het „Landje van Jan Boon" te bereiken. Het ontsluitingsplan is al voor een belangrijk deel voltooid. Dat zagen wij toen we eergisteren met de heren Mantje en D. v.d. Vliet door het ook in deze ijd van het jaar prachtige bos wandelden. Enkele jaren geleden werd de Okus- weg reeds verhard. De kosten daarvan werden door Staatsbosbeheer en de ge meente Texel gezamenlijk opgebracht. Vorig jaar kwam de Nattevlaksweg ge reed en in de toekomst zal deze toeris tische verkeersader aansluiten op de eveneens te verharden Randweg, die uitkomt op de Ruijsweg naar De Koog. De Dennenbossen zullen aldus om ringd zijn door twee wegen, waarop alle verkeer mogelijk is en waarop zo mogelijk zelfs éénrichtingsverkeer kan worden ingesteld. De verharding van de Randweg zal misschien zelfs al te gen het einde van dit jaar ter hand worden genomen. De verbinding tussen deze westelijk en oostelijk van de Den nen lopende wegen wordt gevormd door het Westerslag en de Ploegelanderweg, welke laatste nu nog in zeer slechte toestand verkeert maar over enkele jaren van een mooi dek zal zijn voor zien. Nattcvlak Het voor het toerisme geschikte en meest aantrekkelijke gebied in de Den nen is het zg. Nattevlak, het bosge- deelte ten oosten van het Westerslag. Dit gevariëerde, overwegend niet zeer dichte bos kan men het beste bereiken via het Westerslag. Even voor de zg. Jan Klaasennol slaat men linksaf en komt dan bij de consumtietent Daar wordt op het ogenblik de laatste hand gelegd aan een vrij groot parkeerter rein van asfaltbeton. Verder worden in deze omgeving vier parkeerstroken aangelegd waarop ongeveer 65 auto's kunnen worden neergezet. Afsluiting De kleine zandweggetjes zijn afge sloten met een boom, echter niet voor- zienzien van een slot om in geval van nood brandweer- en ziekenauto's niet te belemmeren. Gehoopt wordt dat het publiek hiervan geen misbruik zal ma ken. De heer Mantje betreurt het dat maatregelen als deze veelal worden misverstaan. De laatste tijd veronder stelde menigeen dat het de bedoeling van de staat was alle autoverkeer on mogelijk te maken, door zoveel moge lijk wegen af te sluiten. Het tegendeel is het geval, zoals blijkt uit de om schreven voorzieningen. Stilte. Om temidden van deze routes toch stiltegebieden te kunnen handhaven, waar men zich zonder levensgevaar kan vermaken, kan men gemotoriseerd ver keer op de kleine weggetjes niet toe staan. Vorig jaar waren de afsluitbo men er nog niet en toen waren het vooral bromfietsers die het de talrijke wandelaars in het bos lastig maakten. In de afgelopen jaren werden in deze omgeving vele tientallen banken, tafels, vuilnisemmers e.d. geplaatst Deze voorzieningen zullen voor het komend voorjaar worden uitgebreid en verbeterd. Zo zullen de banken, waar voor in het afgelopen seizoen geen be langstelling bestond (omdat ze in de schaduw stonden) worden verplaatst en zullen de kantelbare vuilnisemmers worden vervangen door „weggooi"- zakken. Bordjes. Voorts zal de bebording in het gebied worden uitgebreid en aangepast aan de elders in het land door de Staat toege paste borden. Staatsbosbeheer weet dat grote borden met reeksen verbodsbepa lingen geen prettige indruk maken. Daarom wordt slechts aangegeven, c^at bromfietsers alleen van verharde we gen en ruiters alleen van verharde wegen en ruiterpaden gebruik mogen maken. Zelfs het klassieke „Verboden te roken" ziet men nergens meer, wat niet betekent, dat in de Dennen nu het roken is toegestaan. Mantje: „De men sen beseffen heus zelf wel dat ze in dat kostelijke bos niet mogen roken. We willen een beroep doen op hun zelf discipline". Toezicht Men mag uit het bovenstaande niet de conclusie trekken, dat niet meer kan worden opgetreden tegen degenen die de rust verstoren of het bos in gevaar brengen. Er zal in het komende jaar zelfs bijzonder streng op de naleving van de bepalingen worden toegezien, hetgeen in het belang is van de gasten, die zich hier ontspannen. Mede dank zij de voorzieningen heeft het publiek in de laatste jaren het bos ontdekt. Vooral bij ongunstig strand weer bleek dat het temidden van de geurende beschutting gevende dennen heerlijk was, vooral voor gezinnen en groepen kinderen die zich hier veilig kunnen uitleven. Temidden van de be trekkelijk jonge bomen van het Turf veld en omgeving is het nergens ver boden gebied. Men kan gaan en staan waar men wil. Kinderen mogen met hout en takken slepen, hutten bouwen, met zand spelen enz. Wat niet kan of niet mag is zó vanzelfsprekend dat men daarop niet eens wil wijzen. Niemand zal het in zijn hoofd halen om b.v. vuurtje te gaan stoken. Prikkeldraad is in dit gebied een zeldzaam artikel. Toch heeft men het moeten toepassen en wel om de hoge zandrichel op de grens van bos en duin tegen vernieling te beschermen. Het betekent dus geen afsluiting van het er achter liggende gebied, want ook dat kan vrij worden betreden, zij het via een omweg. 10 D aU te ex rk er je rb Ier De Hebt U Uw keuze al gemaakt uit dit jaar wel zeer grote en bonte ve scheidenheid van politieke partijen, dj op 15 februari om Uw vertrouwen vr: gen? Als U iemand bent, voor wie d keuze bij voorbaat vaststaat en die zit daarom maar niet verder verdiept in die programma's, dan mag U van m dit stukje gerust ongelezen laten. H is bedoeld voor mensen, die weten, d kiezen mondigheid betekent en (pe; soonlijke) verantwoordelijkheid en vri M heid, en die op grond daarvan kritistiHF willen zijn t.o. wat anderen zeggen e t.o. wat in eigen hart als vanzelfsprt kend opkomt. Die anderen komen met hun ovei tuigingen en programma's in deze \vt ken weer je leven binnenstappen vi beeldbuis, krant, radio en folders (o karavanen met sterke mannen en mooi meisjes zullen helaas? ons eilan wel niet aandoen!; ik had ze graag eer persoonlijk ontmoet, vooral de eerste dan natuurlijk!), en als je de moeit wilt nemen om de politieke bijéénkom sten, die ook hier gehouden worden, bezoeken, dan heb je daar een aardig avondvulling aan. Wat geeft dan de doorslag? Gezich ten, die je wel of niet „mag"; of wa Wim Kan er van zei op Oudejaar* avond; of wat je ochtend- (of avond weekblad) je aanraadt; of wat als van zelfsprekend geldt in je groep of krin of familie? :el In een brief aan een gemeente schrijf Paulus: „ieder lette niet slechts op zij eigen belang, maar ieder lette ook o dat van anderen" (Philippenzen 2 4 Zou dat ook en met name niet opgaa- voor de politiek, waar het toch gaat on de vormgeving van mensenleven ei samenleving? En omdat je zelf „van zelfsprekend" wel aan je eigen belan denkt bij je politieke keuze, zou he goed zijn om je zelf te dwingen om alle wat je in de eerstkomende weken zult krijgen te horen en te lezen en t zien eens „door te lichten" op het ge halte aan anderer belang. Het is in di verband opvallend bijv. hoe weinig na druk bij de meeste partijen de buiten landse politiek krijgt (oorlog in Z.O. Azië, Oost-West-verhoudingen, verhou ding rijke-arme landen enz.). Niet al leen opvallend, maar ook tekenend! Ei beschamend! Of, om iets anders te noemen, het i leerzaam om de politieke programma' eens te bekijken op wat er wel of juist niet in wordt gezegd over de toekomst (waarin anderen, onze nakomelingen, 1' moeten leven) en over de „offers", die nu al door ons moeten worden ge bracht, opdat de wereld en ons lano bewoonbaar en leefbaar zullen blijver voor die anderen (ruimtelijke ordening watervoorziening, luchtverontreiniging wegenaanleg, recreatie-mogelijkheden, ondenvijsplanning en de met al deze zaken samenhangende belasting-maat regelen etc.). Kortom het is een vruchtbare verrassende, vaak ook een onthutsende bezigheid, om die leefregel uit de Bij bel eens een paar weken te hanteren. Als iedereen dat eens zou doen, dan zou de uitkomst van de stemming wel eens verrassend anders kunnen worden dan velen nu misschien, ook wat de eigen keuze betreft, voor vanzelfspre kend houden. Trouwens, dat niet iedereen met die overwegingen naar de stembus zal gaan, ontslaat niemand van de verant woordelijkheid om het wél te doen. L. Koopmans RECREATIEZAAL GOLLARDS RUSTOORD IN GEBRUIK GENOMEN (Vervolg van pagina 1) J. A. van Enst, die het betreurde dat van de recreatiezaal tot dusverre slechts weinig gebruik is gemaakt. „Wij ouden zijn vasthoudend aan gebruiken en gewoonten, maar het moet toch mo gelijk zijn daarin verandering te bren gen!" Hoge pensionprijs De heer Van Enst toonde zich dank baar voor de reeks verbeteringen, maar vond het jammer dat de pensionprijs de laatste tijd zeer sterk is verhoogd' met meer dan 100%. De voorzitter heeft degenen, die dit bedrag niet meer zouden kunnen opbrengen aangeraden een beroep te doen op de Bijstandswet, maar er zijn er die van die wet geen gebruik kunnen of willen maken en aan hun spaargelden een andere be stemming hadden willen geven. De naar aanleiding van deze verhogingen gevreesde exodus bleef echter uit. Het aantal inschrijvingen heeft zich zelfs vertienvoudigd, waaruit blijkt dat het Gollards Rustoord een goede naam heeft. De heer C. A. Kaczor ook een 'bewoner, ging tijdens zijn zeer uitvoe rige toespraak in de geschiedenis van het rusthuis terug. Van nabij had hij de voorbereidingen meegemaakt, die reeds in 1947 begonnen. De heer Kaczor toonde zich blij met de verbeteringen van de laatste tijd en meende dat deze wel tegen de verhoogde pensionprijs opwogen. „Degenen, die nu niet meer uitkomen, moeten geholpen worden. Laten we maar wat tekort komen, dat moeten we er voor over hebben". De heer Schol trachtte het gevoel dat men in het Gollards Rustoord zeer duur uit zou zijn, weg te nemen door er op te wijzen dat de pensionprijzen van alle Texelse rusthuizen opvallend laag zijn In de meeste andere huizen in Noord holland zijn ze belangrijk hoger. Dit is mede het gevolg van een verstandig zakelijk beleid en een betrekkelijk ge ringe personeelsbezetting. De feestelijke openingsplechtigheid werd muzikaal opgeluisterd door een bandje, dat was gevormd door de heer J. Beumkes (mandoline) en de perso neelsleden Netty Zuidewind en Atie v.d. Brink (accordeon).

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1967 | | pagina 2