Groen c2wartsJ~exels in het harL, Texel gezien door de bril van 'n regent: Pieter van Cuyck Sluitende begroting getuigenis van gebrekkige toekomstvisie VERALAC BOXEN k OPEN BRIEF AAN HET GEMEENTEBESTUUR VAN SIERKAN EN VEZA EEN GEZOND MELKPRODUCT VOOR MODERNE MENSEN Vetarm en eiwitrijk vvhiv gezinsbnnk I>AG 10 JANUARI 1969 82e JAARGANG No. 8333 ave N.V. v/h Lnngcveld De Rooij nis 11 - Den Burg, Texel Tel. 2741 Harry de Graaf, Keesomlaan 43, Den el. (02220) 2741, 's avonds (02220) 2403 Verschijnt dinsdags en vrijdags. Bank: Nederl. Middenstandsbank; Coöp. Raif- fcisenbank. Postgiro 652. Aboun.pr. ƒ3,90 p. kw. -f- 40 ct incasso. Advert.: 18 ct. per mm. excl. 4% BTW ek [Ongeveer ter plaatse van de 'enwoordiqe boerderij Rozen- tut, lag eens een buitenplaats rn dezelfde naam, qesticht door qenoemd naar Mr. Frederik vorJ>osenboom. Hij was een jong chtsqeleerde, qeboren te Am- erdam in 1718 en getrouwd et Hendrikje Lamberts Kikkert, tn dochter van de Kastelein op •t Eierlandse Huis. De buitenplaats kwam gereed ja 1740, het jaar dat Frederik en j endrikje trouwden. Héél Texel Sai nak over de fraaie behuizing iet niet minder dan zeven ka ters, alle even mooi qemeubi- •erd. In iedere kamer stond een aaie „glazen" kast vol met elfts aardewerk en porselein, ond de woning waren allerlei omen qeplant en lagen flinke linen. Bij het huis behoorde ook et „Lagerhuis", het nog be gaande gebouwtje, waar in die Bl< jd een herberg werd qehouden. Ien bedenke hierbij dat het buur- e destijds heel wat vertier bood.. Er ras een druk verkeer van voetgan- ers langs het Schilpad, dat van rakestein verder hep naar Burgzicht n Den Burg. Deze weg was een stuk 'orter dan de grote weg van Oude- child over de Schans naar Den Burg. Vlak bij Rozenhout was een ander >v«Janzienlijk huis, de buitenplaats Bra- :estein. Daarvóór lagen de wezenwa- erputten, waar men soms dag en lacht bezig was met het vullen van de rote vaten, die langs de Schilsloot met iramen naar de dijk werden gebracht. Iet water was bestemd voor de hon- lerden schepen op de Koopvaarders ede. De jonge Roosenboom was Commis saris van de Amsterdamse admiraliteit, [n zijn functie hield hij toezicht op de ele schepen. Alle kapiteins waren lem gehoorzaamheid verschuldigd. Dikwijls had hij ruzie, als er gesmok keld werd of als de uitrusting van een ichip onvoldoende was. Ook met de Texelaars heeft hij vaak ongenoegen gehad. Hij voelde zich geweldig en dat namen velen niet. Tot de geregelde gasten van Roosen boom behoorde een kunstschilder, Pie ter van Cuyck. Deze man, even gefor tuneerd als Roosenboom, tekende veel, meer voor zijn genoegen dan om er een boterham mee te verdienen. Hij is be paald geen gróót schilder geweest, maar de weinige goede afbeeldingen van ons eiland uit de achttiende eeuw zijn bijna alle van hem afkomstig. 200 Hele liter slechts 55 ct Verkrijgbaar bij Uw melkhandelaar Het ponn uw ltouim or tixcl Te gast Waarschijnlijk is Van Cuyck in 1760 voor het eerst op Rozenhout te gast ge weest. Met Roosenboom en andere vrienden trok hij over het eiland, maakte hier en daar een tekening, maar bovenal verlustigde hij zich in de vele heerlijkheden, die Texel ook toen al te bieden had. Ongelooflijk was het aantal vogels in velerlei soorten en het wemelde overal van de hazen en konij nen. In het Kil van Waalenburg zwom men glanzend grote baarzen en in 't Schil werd de kostelijkste vis aan wal gebracht. Op Rozenhout, in de Stads herberg op de Groene Plaats en in het Eierlandse Huis richtte men ware feestmalen aan besproeid met wijn, zó door een of ander schip op de rede uit Spanje aangevoerd. Te paard of te voet trekkend over het eiland, soms in de mooie sjees van Roosenboom, had Van Cuyck reeds bij zijn eerste (bezoek het heuveltje gezien vlak benoorden De Waal dat opvallend uitstak boven het omringende land. Zoals veel voorname regenten stelde hij belang in Romeinse en Griekse an tiquiteiten en hij vermoedde daarom al spoedig dat dit wel eens een Romeinse grafheuvel kon zijn. De Sommeltjes- berg zoals de heuvel toen genoemd werd, had vooral bij kinderen een slechte klank. Er zouden 's nachts aardgeesten omheen zweven en moe ders dreigden daarmee hun ongezeg lijke kinderen. Jaren later kwam onze schilder tot de ontdekking dat het bergje afgegraven was en hij vernam toen dat er heel bijzondere voorwerpen uit te voorschijn waren gekomen. Deze voorwerpen heeft Van Cuyck alle ge tekend en afgebeeld in een aardig boekje, dat hij over het heuveltje schreef. Vanzelfsprekend was Van Cuyck een man van zijn tijd en de op vattingen over archeologie waren toen wel heel anders dan tegenwoordig. Se dert lang is het moeilijk om een exem plaar van dit aardige werkje het is ook in de Franse taal verschenen in handen te krijgen. Behalve de tekenin gen van Germaanse en Romeinse voor werpen is ook een heel goede prent van het dorp De Waal met de voor grond het gedeeltelijk afgegraven heu veltje opgenomen. Pieter van Cuyck is als zovelen, die van het eiland houden, steeds weer naar Texel teruggekeerd en iedere keer opnieuw logeerde hij dan op Rozenhout. Hij tekende de Bomendijk met De Waal, een beeld van Oude- schild, de putten bij Brakestein en het aardige molentje dat tot het begin van deze eeuw stond aan de Molendwars straat in Den Burg. Deze vier prenten zijn alle als gravures uitgegeven. Ze zijn even zeldzaam als het boekje over de Sommeltjesberg. Hij tekende nog meer en een deel van dit werk vond zijn weg o.a. naar het Rijksarchief in Haarlem. Een enkele maal hebben wij uit dit werk iets gereproduceerd. Veel schetsend maakte Van Cuyck ook reeksen aantekeningen over Texel. Over de landerijen, de Hoge Berg, de gewoonten van de mensen, de dijk- bouw enz. schreef hij van alles op. Waarschijnlijk had hij de bedoeling die notities eens tot een boekje over het eiland te verwerken, maar het is daar niet van gekomen. Toen hij in 1787 overleed kwamen zijn losse aanteke ningen in handen van zijn oude vriend Tullingh, Heer van Oldenbarneveld. Deze had een hoge functie bij de ad ministratie van de Staatse troepen be kleed en gevoelde zich na zijn pensio nering geroepen de aantekeningen in briefvorm uit te geven. Dit laatste ge beurde in 1789. Gezicht op Den Hoorn. Tekening in oost- indische inkt, gewassen, door Pieter van Cuyck; 1784, ca. 24 x 40 cm. Een der platen in de binnenkort opnieuw verkrijgbare „Brie ven over Texel en de naby-gelegen eilanden". Gezien de mentaliteit van de heren is het begrijpelijk dat èn het boekje over de Sommeltjesberg en de Brieven de Texelaars laten zien als eenvoudige landlieden, die in ontwikkeling en be schaving heel wat lager stonden dan de regenten. Dit neemt niet weg dat Van Cuyck een goed opmerker was en dat hij in een prettig leesbare stijl schreef. Zijn boekjes geven zoveel we tenswaardigheden over ons eiland in de tweede helft van de achttiende eeuw, dat ze de belangstellenden wer kelijk veel genoegen geven, 't Is een lust om zijn beschrijving te volgen over de vogels, die hij nauwkeurig met een kijkertje waargenomen heeft. En als men leest van zijn smulpartijen krijgt men de gedachte dat Texel destijds een waar culinair paradijs was. De Brieven zijn nog zeldzamer dan het boekje over de Sommeltjesberg. Het is na de tweede wereldoorlog op nog geen enkele grote boekenveiling te koop geweest en in de antiquariaten zal men er vergeefs naar vragen. Onze lezers en lezeressen zullen be grijpen, dat wij niet zonder rede dit stukje geschreven hebben. Wat er aan de hand is? Wel, de uitgever Kruse- man heeft het voornemen beide boek jes opnieuw uit te geven: in één band en met alle tekeningen en gravures, die Van Cuyck op Texel heeft gemaakt. Langs fotografische weg komt de druk tot stand, het wordt een zg. facsimile uitgave, bedrieglijk veel op het origi neel gelijkend. Tegenwoordig heeft men hiermede zoveel ervaring dat de nadruk maar moeilijk van de oorspron kelijke druk te onderscheiden is. Als de band gemaakt zal worden overeenkom stig de beloften van de uitgever, zal de bevolking van ons eiland de gelegen heid hebben tegen redelijke prijs een boek aan te schaffen, dat veel lees- en kijkgenot geven zal. VI. NB. In ons artikeltje over „Vergeten namen" noemden wij het tegenwoor dige Brakestem maar een schim van wat het eens is geweest. De tegenwoor dige bewoner heeft zich dit aangetrok ken. Natuurlijk ten onrechte. Meer dan een eeuw vóór zijn tijd is Brakestein, het Frans-getinte buiten, als zodanig reeds mishandeld. Ook de tegenwoor dige eigenaars hadden daar niets mee te maken. De bewoner zijn wij erken telijk voor de goede zorgen aan de tuin besteed en voor de welwillendheid waarmee hij ons reeds enkele keren ontvangen heeft. BRAND HAD WEINIG TE BETEKENEN OUDESCHILD Woensdagavond werd brand ontdekt in een vervallen houten aanbouw van het pakhuis van Keijser Co. op de haven van Oude- schild. De nevelblusser was snel ter plaatse en doofde het weinige vuur in enkele seconden. Slechts wat plan ken en een balk brandden gedeeltelijk weg. De oorzaak is onbekend gebleven. Wel viel op dat de gewoonlijk gesloten deur van de aanbouw nu geopend was. JONGENS PLEEGDEN DIEFSTAL EN VERNIELINGEN In de winkel van Frans Zegel in de Parkstraat werden twee jongens be trapt, die zich schuldig maakten aan diefstal van uitgestalde artikelen. Te genover de politie bekenden ze nader hand dat zij meerdere winkeldiefstal letjes in Den Burg hebben gepleegd. Ook hadden ze tweemaal ingebroken in de „Kletskeet" op het terrein van S.V. Texel en daar snoepgoed wegge kaapt. Samen met drie anderen hadden ze hun vernielzucht botgevierd op bijenkorven achter het S.V. Texel-ter- rein, waardoor enkele bijenvolken ver loren gingen. De politie maakte van een en ander proces verbaal op. De jongens, allen tussen 11 en 13 jaar oud, zullen te zijner tijd voor de kinder rechter moeten verschijnen. GESLAAGD VOOR DIPLOMA MACHINESCHRIJVEN Voor het diploma Machineschrijven 200 slaagde me'j Ina Hemelrijk uit Oudeschild en mej. Nelly Zijm uit Den Burg. Voor het diploma 130 B slaag de Willy van Hintum te De Koog De geslaagden werden opgeleid door de heer A. C. Peetoom. BURGERLIJKE STAND VAN TEXEL van 25 december 1968 t/m 7 januari '69 Geboren Erik Harmen, zv. Popke van Bruggenen en Janny A. de Jong; Nioolaas Josephus, zv. Mathijs Witte en Divera A. M. Veeger; Jan, zv. Cronelis Koopman en Sara Grit; Martm, zv. Cornelis Daalder en Froukje Kamp stra; Nancy, dv. Nanning Westerlaken en Margriet Kikkert; Petra Marina, dv. Gerrit de Jong en Pietje van der Vis; Cornelis, zv. Jan Eelman en Cornelia K. Koorn; Arie Pieter, zv. Cornelis Grootjen en Paula Dalmeijer; Stephan Marcus Johannes, zv. Anthonius 'H. Koster en Bernadette J. Maarsen; Richard Johannes en Eduard Jacobus, zv. Jacob Dijker en Christina J. Heid- weiller; Justus Wilhelmus, zv. Gerardus J. de Wit en Maria Ch. Kloes. Ondertrouwd Willem Witvliet en Marianne B. Gutzwiller; Johannes P. Olivier en Anna M Ran. Overleden: Cornelis Krijnen, oud 69 jaar; Tetje van der Vis wv. Doorn, oud 85 jaar; Pieter W. Lap, oud 92 jaar. Wij veronderstellen, dat het Burgemeester en Wethouders weinig moeite gekost zal hebben de Gemeenteraad een sluitende begroting voor te leggen. Uitgaande van de regel dat men van de geraamde kosten alleen maar zo lang en zoveel van de noodzakelijke uitgaven behoeft te schrappen, totdat het totaal van de overblijvende uitgaven gelijk is aan het totaal van de inkomsten. Wij vrezen, dat het sluitend maken van de begroting in de praktijk zal betekenen; geen uitvoering van vele bestaande plannen tot uitbreiding van het recreatiegebied, geen verbetering van het wegennet, geen uitbreiding van het rioolstelsel, geen inrichting van behoorlijke parkeerterreinen, geen opheffing van de „Rode Zee", geen zwembad, geen schoon strand, enz. enz. Het is ons bekend, dat een groot aantal aanvragen loopt om goedkeuring van voorzieningsplannen. Wij zijn er beducht voor dat, nu de begroting sluit, de goedkeuringen wel voor onbepaalde tijd achterwege zullen blij ven: wat niet op de begroting staat, zal ook niet beschouwd worden als dringend noodzakelijk. Een gemeente, die alleen voor haar eigen inwoners behoeft te zorgen, kan met uitbuiting van het gehele plaatse lijke belastinggebied wel tot een slui tende begroting komen. Maar een ge meente zoals de onze, die ook nog voorzieningen moet treffen voor een telkens terugkerende en steeds toene mende toeristenbevolking (bijna 2.000.000 overnachtingen) kan dat niet. Het is ons dan ook onbegrijpelijk, dat de meerderheid van de gemeente raadsleden het Gemeentebestuur klop jes op de schouder geeft voor de slui tende begroting. Is dit om het loon van de braven Texel is als recreatiegebied van zo wel nationaal als internationaal belang en als zodanig ook niet meer weg te denken. Elk recreatiegebied eist nu eenmaal talrijke voorzieningen om in stand te blijven, voorzieningen die altijd de financiële draagkracht van de plaatselijke gemeenschap te boven gaan en die dus nationaal gefinancierd behoren te worden. Het werkterrein van het Ministerie van Recreatie. Zo lang de Rijksoverheid die lasten niet op zich neemt en ze dus voor rekening van de gemeente laat, kan de begroting van deze gemeente onmogelijk sluiten. Moet desondanks de begroting sluitend gemaakt worden? Ja, zeggen Burge meester en Wethouders met de meer derheid van de Gemeenteraad, want anders worden wij bestuurlijk „lamge legd". Neen, zeggen wij als jonge on dernemers, omdat met een sluitende begroting en daarnaast een waslijst van aangevraagde geldmiddelen voor drin gende voorzieningen, waardoor, als zij niet worden toegestaan, wij evenzeer van een bestuurlijke „lamlegging" kunnen spreken. Een groot aantal gemeenten in Ne derland kan door omstandigheden niet tot een sluitende begroting komen; deze zouden alle „lamgelegd" moeten zijn. Het wonderlijke is echter, dat grote gemeenten als Rotterdam en Am sterdam, die geen sluitende begroting hebben en in feite bestuurlijk zijn „lamgelegd", enorme investeringen doen om aktiviteiten in hun gemeenten te intensiveren met de wetenschap zon der meer op een extra-uitkering uit de rijksmiddelen te kunnen rekenen we gens het nationale belang. Recreatie is evenzo een nationaal belang en elke gemeente, die hier een taak te vervullen heeft, moet finan cieel op nationale basis hiertoe in staat gesteld worden. Er zit natuurlijk wel iets aantrekkelijks in om door een slui tende begroting zijn „zelfstandigheid" te behouden met als voorbeelden: de n.v. T.E.S.O. is zelfstandig met zijn peperdure tarieven, de N.V. T.E.M. is zelfstandig met nagenoeg de hoogste elektriciteitstarieven van Nederland en nu een zelfstandige gemeente met een sluitende begroting en een rem op vele noodzakelijke voorzieningen, die nu weer op de lange baan zullen wor den geschoven. Deze prijs voor zelf standigheid is te hoog Dan maar lie ver een niet sluitende begroting en als noodlijdende gemeente onder curatele van de centrale overheid, maar waar het toerisme zich kan ontplooien en welvaart kan brengen aan de gehele plaatselijke bevolking. Het Gemeentebestuur erkende bij monde van de Burgemeester, dat de begroting geflatteerd is; een geflat teerd beeld is een onwaarachtig beeld. De gemeentebegroting 1969 is onwaar achtig. Onwaarachtigheid is nooit geoor loofd, ook niet in bestuurlijke verhou dingen en wij betreuren, dat slechts een minderheid in de gemeenteraad blijk heeft gegeven dit te beseffen. Wij hebben geen behoefte aan poli tieke beschouwingen, wij hebben res- pekt voor ieders levensbeschouwing en politieke overtuiging. Maar waar wij wel behoefte aan hebben is een Kolle ge van Burgemeester en Wethouders, die eensgezind krachtig en fel op de bres staat voor het verwezenlijken van de zo dringend nodige voorzieningen en die de moed niet verliezen, indien de landsheren neen zouden zeggen, maar die met taaie volharding en nim mer aflatende hardnekkigheid door gaan, terwille van het zo duidelijke Texelse en tevens ook nationale be lang. Dit is naar onze mening de taak van het Gemeentebestuur, daarom zijn de leden van de Gemeenteraad geko zen. BESTUUR JONGE ONDERNEMERS ORGANISATIE TEXEL IN ALLE MATEN EN KLEUREN BIJ

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1969 | | pagina 1